• filozofia powstała na przełommie VII i VI w pne, nie w macierzystej ziemi greckiej lecz w koloniach jońskich na wybrzeżach Azji Mniejszej

• wojny perskie spowodowały zniszczenie miast jońskich , przerwały rozkwit intelektualny Joni i zmusiły do szukania nowego środowiska do nauki

• W drugiej połowie VI w tj w trzecim pokoleniu filozofów , centrum filozofii przeniosło sie do ze wschodnich koloni na zachodnie tj do Italii południowej i Sycylii - tam panowały plemiona doryckie

• podział na szeregi rozwojowe filozofi :

- joński : filozofia nawiązywała do przedfilozoficznych umiejętności , styl empiryczny
- italski : wierzenia i mity religijne , styl spekulatywny

• TALES:

• technik , inżynier , kupiec , polityk

• nie można uważać Talesa za twórce nauk matematycznych i astronomoicznych :
  - obliczał nie umiejąc poprawnie uzasadnic
  - Tales zajmował sie matematyka w celach praktycznych i na sposób praktyczny
  - Był uczonym jako filozof

• Czym różni sie nauka od umiejetności ?
  - aby posiadanie wiadomości mogło być uznane za naukowe musi byc uporządkowane , zanalizowane , udowodnione
  -nauka wymaga nie tylko sumienia , ale i rozumienia
  -celem nauki sa prawdy interesujące same przez się

  • -celem umiejętności są prawdy praktycznie cenne
    -umiejętności wytworzyły sie dla celów praktycznych

• Tales szukał materii , która byla na początku , ale przesyała istnieć bo przetworzyła sie w inne rodzaje materii

• Szukał początku natury

• Przejście od mitologii do nauki : hilozoizm pogląd mówiacy , że wszystko jest ożywione
  - teoria Talesa : wszystko jest z wody , z wody powstało i z wody sie sklada

• powstawanie przyrody rozumial jako przemiane jednej rzeczy w druga

JOŃSCY FILOZOFOWIE PRZYRODY

• ANAKSYMANDER z Miletu 609/610 - 547/546 r pne
  - zaczął używac terminu arche - początek
  - początek byl czymś wiecej niz pierwszym momentem w rozwoju rzeczy

-to co było na początku nie przestało istnieć , ale przybiera inne kształty

-pierwotna materia byla przeto jest i bedzie

-pierwotne własnosci rzeczy trwale , zasadnicze istotne
- arche = zasada - własciwą naturą
-w poszukiwaniu zasady wyszedł ponad to co dawala obserwacja

-zasada : bezkres - aperiona ( bezgraniczny )
- w bezkresie wszystko jest mieszane

- traci swą nieokreśloność w miarę tego jak kształtuje sie przyroda
- musi być bezgraniczna , gdyż inaczej by sie wyczerpała

• powstawanie przyrody :

-wyłanianie się przeciwieństw
-w pierwotnym bezkresie zawarte byly wszystkie przeciwienstwa , w przyrodzie są oddzielone

-proces wyłaniania sie przeciwienst powoduje ruch nieodłączny od materii

• jako pierwszy grek wykonał mapę

ANAKSYMENES:

• zachował pogląd że świat jest bezkresny , ruch jest wieczny

• utożsamił materie z powietrzem :

- ilościowo nieskończone

- wypełnia bezkres

-greckie przekonanie , że dusza objawia się jako tchnienie jest powietrzem (pneuma)
-powietrze jest najbliższe formie bezcielesnej
-dusza utrzymuje przy zyciu ciało - zatem utrzymuje je powietrze

-powstały z niego wszystkie przedmioty ze wzgledu na zmienność stanu skupienia ( rozumiał że powietrze moze miec rozna gęstość )
- wszystkie przedmioty stanowią jedność , skoro zbudowane są z tej samej powietrznej materii i mogą przechodzić w inny stan materii
-ruch powoduje zagęszczenie i rozrzedzenie powietrza
-zauważył związek między temperaturą a stanem skupienia

• twierdził , ze ziemia jest płaska jak stół a gwiazdy są ciałami ognistymi

HERAKLIT Z EFEZU VI , V wiek

• spędził życie w koloniach Azji Mniejszej

• indywidualista , dziedziczył majątek

• Dzieło jego składało sie z 3 traktatów : kosmologicznego , politycznego , teologicznego

• Rozwazał nie tylko początek przyrody ale jej własność - zasadnicza własnościa jest zmienność
  - obrazem rzeczywistośći jest rzeka - wszystko płynie
  - prawdą jest tylko to że ciągle sie zmieniamy
  - zmienność - wariabilizm - heraklityzm

• ogień jako zasada świata
  - przemiany ognia odbywają sie w górę i w dół

• w nieustannym przepływie rzeczy zacierają sie granice pomiędzy przeciwienstwami

- nic nie posiada własności stałych , wszystko przechodzi z przeciwienstwa w przeciwienstwo

• swiat przekształca sie odwiecznie , jest i bedzie zawsze zywym ogniem

• wszystko bylo dla niego zmienne - co oznacza ze czymś stałym byla zmienność , porządek wdł którego dokonywały sie przemiana

• człowiekiem rzadzi rozum - logos , wszechświatem tez

• zasady :

- powszechnej zmiennosci ( połaczenie z teoria powsz. względnosci)

- rozumność świata : logos

PARMENIDES I SZKOŁA ELEJSKA ( poprzednicy Ksenofanes , MElissos , Zenon , Gorgiasz)

• Świat składa sie z mnogości rzeczy

- antagonizm miedzy trwałością i zmiennością : zasade świata miano , za niezmienną , a ona ciągle ulegała przemianom

• Tylko to co jest istnieje ; BYT jest , a nie bytu nie ma , własności bytu :
  - byt nie ma początku , wówczas z niebytu musiałby powstać , a nie bytu nie ma...
  - nie ma końce = jest wieczny

- jest ciągły , gdyż każda przerwa byłaby niebytem

-nieruchomy , niezmienny
- byt :stały i jeden
-byt jest przeciwienstwem stawania sie i mnogości
-byt jest wszystkim
- byt jako przeciwienstwo hilozoizmu jończyków
- byt jest ograniczony jako kula ( doskonały ) , byt jest jeden

EMPEDOKLES: Z Agrygentu 490-430

• doryjczyk : lekarz , kapłan , cudotwórca , myśliciel , poeta

• " O naturze " - I świat , siły i żywioły , II- rośliny , zwierzęta , III - rzeczy boskie i dusza

• cztery składniki świata : woda , powietrze , ogien i ziemia = korzenie wszechrzeczy

• każdy odrębny składnik byl inna materią

• Siły : miłość i niezgoda ( 4 żywioły poruszane z zewnątrz przez dwie sily ) = obraz świata

• Podział na okresy : 1.pierwotny , gdy nie działa jeszcze żadna siła ,żywioły nie zmieszane na swoich miejscach , 2. okres działania niezgody którego wynikiem jest : 3.stan całkowitego zmieszania żywiołów i chaosu, 4. okres dzialania milosci , łaczenie podobnego z podobnym

• istoty mniej doskonalsze powstały przed doskonałymi

• postrzeganie jest mozliwe przy bezpośrednim zetknieciu organu z zmysłowego z rzeczą , potem teoria uczuć

• wszystkie żywioły znajdują sie w oku aby oko mogło postrzegać przyrode

• Pluaristyczna teoria materii godząca wariabilizm z eleatami

• odzielenie siły od materii

• postrzeganie

ANAKSAGORAS : 500r w Klazomenach w Jonii

• pierwszy filozof który osiadł w Atenach

• wprowadził filozofie do aten co wplyneło na jej rozwój ( wiek złoty )

• żył w ubóstwie , cenił dobra umysłowe

• zawarł przyjazn z Peryklesem i Eurypidesem

• został oskarżony i skazany na śmierc za poglądy astronomiczno - religijne

• Teorie: podobnie jak Empedoklesa

- to co jest nie może przestać byc
-składniki świata są niezmienne , łącza sie i rozłaczaja tworzą zmienne układy
-rzeczywistość ma tyle składników ile jest różnych jakości
-niezliczone składniki nazwał zarodkami ( homoi-meriami , tj ciałami składajacymi sie z jednorodnych cześci )
-wszystko co istnieje złozone jest z zarodków
- w kazdej rzeczy jest czesc innej rzeczy
- nie ma kresu podzielnośći , pośród tego co jest male nie ma najmniejszego jest tylko mniiejsze
-nieskonczoność w przyrodzie
-postrzegamy w danej rzeczy tylko te składniki które proporcjonalnie przeważaja
-ruch musi byc poza przyrodą aby przyrodą poruszyć ( wir materii )
-brak mowy o nadprzyrodzonym dzialaniu , odkad swiat został poruszony , duch przestał dzialac
- postrzegamy nie to co do nas podobne , ale przeciwne - Empedokles
- próg świadomości jest rózny dla kazdego , uczuciowe zabarwienie spostrzeżen

• teoria ducha będącego poza światem i poruszająca świat

• teoria przyrody jako jakościowa

• teoria postrzegania

• Przeciwienstwo do Empedoklesa :
  - postawa metafizyka , a nie fizyka t ( teoria ducha bez wartości wyjasnienia poszczególnych zjawisk

DEMOKRYT Z ABDERY 460-360

• materia składa sie z atomów

• zgodność z doświadczeniem

• starozytna teoria materii :
  - cała przyroda składa sie z mnogości atomów , niepodzielnych czasteczek , z nich zbudowane są wszystkie ciała
  -posiadaja tylko własnosci ilosciowe , odrózniaja sie kształtami itd
  -wlasnosc atomów to ruch - zmiana miejsca w przestrzeni , bierze sie sam z siebie
  -atomy znajduja sie i poruszaja w próżni

• istnienie prózni dla atomistów bylo równie pewne jak istninie atomów

• atom = byt , próznia = niebyt

• uznajac próznie pojmowali materie jako nieciągła

• odbiegali od eleatow , dla których przyroda był : jednorodna , nieruchoma , ciagła

• dla atomistów przyroda byla roznorodna ruchoma nieciagła

• materia ma składniki nie podzielne , proznia moze sie dzielić ( odbiegali tym od Anaksogarasa)

• w uformowanym kosmosie są tylko atomy

• z nieskonczonej liczby atomów , nieskonczenie wiele światów

• odróznienie dwóch wiedzy : prawdziwa( co dostarcza rozum ) i ciemna ( co dostarcza wzrok)

• przyczynowe wyjasnianie zjawisk

• ruch planet spowodowany naciskiem powietrza w przestrzeni

• swiat zbudowany jest celowo

• celowość tłumaczyli przyczynowo

• kazda rzecz jest skutkiem koniecznosći

• 2 zasady : atomy i ruch atomów

• dusze( składala sie z atomów ) traktował tak samo jak ciała

• zjawiska psychiczne jak cielesne

• Rola :
  - stowrzenie programu racjonalno-empirycznegoi teori przyczynowej
  -stworzenie teorii atomów
  -subiektywność jakości zmysłowej
  -system filozofi materialistycznej

ZENON Z ELEII :
Metoda :
-redukcja absurdu : fałsz nie może wynikac z prawdy , z prawdy moze wynikac prawda , z fałszu prawda i fałsz
- twórca dialektyki
-ruch jest nie możliwy
-aby ciało sie poruszało musi przebyć połowe drogi , połowe połowy itd...
- zwalczał idee wielości
-jezeli coś ma wartość mozemy to dzielić
-byt mozna dzielić w nieskonczonosc
-oba wyniki dzielenia sa absurdalne ( nieskonczenie małe lub ich nie ma )
-wszystko co jest zajmuje przestrzen
-cofanie w nieskonczoność , odp na pyt gdzie jest przestrzen ? w jednej przestrzni , ta musi byc w kolejnej itd
-byt nie moze byc wieloscią , nie moze byc w ruchu , byt musi byc jednościa, zmysły kłamią

PITAGOREJCZYCY
PITAGORAS VI w pne 570r: wyspa Samos , wschodnie jońskie kolonie

• w wyniku wojny z persami osiadł w koloniachzachodnich Wielkiej Grecji

• akcja reformatorska , założnie związku pitagorejskiego:
  -brał czynny udział w walkach partyjnych grecji
  -dorycki tryb myslenia
  -dostosowanie przepisów etycznych do wierzen religijnych
  -V w rozłam w związku na : akuzmatyków ( pielegnowali związku ducha orfickiego , przylgneli do jego tradycjii mistycznych ) i matematyków (przetworzyli związek religijny w naukowy)

• wierzenia pitagorejskie ; dogmaty: ( jak orfickie)
  -dusza istnieje oddzielnie od ciała
  -dusza może łaczyc sie z dowolnym ciałem
  -dusza jest trwalsza od ciała
  -ciało jest dla duszy więzieniem
  -dusza jest więziona w ciele za popełnienie kary
  -dusza bd uwolniona z ciała gdy odpokutuje sie winy
  -celem zycia cielesnego jest wyzwolenie duszy
  -misteria ( przyśpieszały ) uwalnianie " duszy " z ciała

• nauka :
  - znalezli drogę naukowa pomiędzy symoliką a praktyką ( terminy matematyczne itd)
  -zajmowali sie akustyką ( przyczyna dzwieku jest ruch)
  -liczby i liczenie
  -harmonia jest stosunkiem liczbowym

• Liczba jako zasada bytu :
  -liczba : to dzięki niej powstaje dzwięk , figury przestrzenne , świat zawdzięcza jej ład i kształt , jest ona zasadą i kierownikiem
  -liczby jako rzecz pierwsza w naturze
  - teoria pitagorejska byla wynikiem : zajmowania sie matematyka , nie patrzenia na rzeczy poszczególne a relacje pomiedzy nimi ; traktowania liczby jako przestrzenna ; tłumaczenia zjawisk tajemniczych jako wynik proporcji i l iczby
  -rozumieli liczbe jako przestrzenna wielkość , realny kształt