System gospodarczy – to system zarządzania gospodarką, z charakterystycznymi typami instytucji i mechanizmów regulacyjnych.

Dopełnieniem każdego systemu gospodarczego jest układ zjawisk sfer realnej gospodarki. Scharakteryzowanie występujących w nim elementów pozwala na stosunkowo łatwy opis istoty dowolnego systemu gospodarczego. Faktyczne systemy stanowią zawsze kombinację elementów i rozwiązań występujących w układzie.

Można wyróżnić następujące typu systemów gospodarczych:

autonomiczny system gospodarczy (zwany także zdecentralizowanym lub czysto rynkowym);
scentralizowany system gospodarczy.

Te skrajne modele systemu gospodarczego odzwierciedlają wprawdzie kompozycje elementów niewystępujące w rzeczywistości, jednakże wszystkie faktycznie istniejące systemy da się zlokalizować w przedziale, którego brzegi wyznaczają wyżej wymienione systemy skrajne. Z reguły bowiem mamy do czynienia z systemami mieszanymi, przy czym dotyczy to nawet państw, których gospodarki były przez zachodnich ekonomistów określane jako centralnie planowane. Nawet w tych państwach nie były spełnione wszystkie założenia modelu scentralizowanego.

. . . . . ..

Rodzaje systemów gospodarczych

Gospodarowanie odbywa się zawsze w określonych warunkach: materiałowych, instytucjonalnych, społecznych, politycznych itd. Całokształt tych warunków oraz reguł i mechanizmów gospodarowania składa się na pojęcia: gospodarka i system gospodarczy (gdyż daną gospodarkę można zawsze potraktować jako pewien dający się wyodrębnić system).

Gospodarka narodowa - jest to cała działalność gospodarcza prowadzona w danym kraju związana z oddziaływaniem ludzi na zasoby materialne w zakresie wytworzenia obrotu towarowego i konsumpcji, a także działalność we wszystkich dziedzinach gospodarstwa krajowego. Gospodarka narodowa obejmuje zbiór wszystkich podmiotów gospodarczych oraz organizacji i instytucji współpracujących, a także wszystkie zależności i sprzężenia zwrotne zachodzące między nimi.

System gospodarczy to układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze, a w ostateczności rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma być produkowane.

Wyróżnia się cztery rodzaje systemów gospodarczych:

gospodarka tradycyjna - w takiej gospodarce ludzie żyją zgodnie z odwiecznymi zwyczajami i tradycjami. Kwestie, co ma być produkowane, w jaki sposób i jak rozdzielone, nie stanowią problemów ekonomicznych;

gospodarka rynkowa - charakteryzuje się tym, że większość czynników wytwórczych jest własnością prywatną, decyzje podejmowane są w przeważającej części na rynku. Oznacza to, że konkurencyjne rynki kierują zasoby tam, gdzie są one najefektywniej wykorzystywane;

gospodarka nakazowa - występuje państwowa własność czynników wytwórczych, co jest związane z centralnym podejmowaniem decyzji, które przekazywane są jednostką gospodarczym w formie obowiązujących, szczegółowych planów gospodarczych;

gospodarka mieszana - składa się ona zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Większość gospodarek na świecie funkcjonuje właśnie w tym systemie.

Inną klasyfikacją gospodarek i systemów gospodarczych jest podział ze względu na:

skalę lub sferę gospodarowania:
- gospodarka światowa,
- gospodarka narodowa,
- gospodarka przedsiębiorstw,
- gospodarka terenowa,
- gospodarka mieszkaniowa,
- gospodarka rolna,

przeznaczenie produktów:
- gospodarka naturalna,
- gospodarka towarowa,

własność czynników produkcji:
- gospodarka prywatna,
- gospodarka publiczna,

mechanizm regulowania i koordynacji procesów gospodarczych:
- gospodarka rynkowa,
- gospodarka nakazowa.

. . . . . .. .

System ekonomiczny, zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących i kontrolujących podejmowanie i realizację decyzji ekonomicznych w danym państwie.

Współczsne systemy ekonomiczne różnią się między sobą formą własności czynników produkcji oraz metodami, jakimi jest koordynowana i kontrolowana działalność gospodarcza.

Wyróżniane są 3 systemy ekonomiczne: gospodarki centralnie planowanej, czysty kapitalizm i mieszany. Pierwszy charakteryzuje się publiczną własnością czynników produkcji oraz centralnym planowaniem celów ekonomicznych. Przedsiębiorstwa należą do państwa i ono decyduje o tym, co ma być produkowane, dla kogo, w jakiej ilości i w jaki sposób. Czysty kapitalizm charakteryzuje się prywatną własnością czynników produkcji, a wszelkie decyzje związane z działalnością gosp. Oba modele są czysto teoretyczne.

W praktyce współczesna gospodarka jest oparta na trzecim systemie – mieszanym, w którym decyzje związane z produkcją, a także wykorzystaniem i własnością czynników produkcji są podzielone między państwo a prywatnych przedsiębiorców.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.

……..