EKONOMIA

WŁASNOŚĆ W SYSTEMACH GOSPODARCZYCH

Własność:

Własność to prawo do:

• Używania dobra/ zasobu,

• Przejmowania dochodów, jakie dobro/ zasób przynosi,

• Prawo do zmiany formy i treści tego dobra/zasobu:

• Prawo do sprzedaży

• Prawo do zamiany na inny zasób

• Prawo do przekazania osobom trzecim uprawnień związanych z zasobem

Rodzaje własności:

• Własność prywatna – rodzaj własności, w której prawa jednostek są wyłączne i swobodnie przekazywane

• Własność publiczna – rodzaj własności, w której prawa są nadawane, niezbywalne i podlegają pewnym ograniczeniom

• Własność komunalna

• Własność państwowa

• Własność spółdzielcza – rodzaj własności publicznej lub prywatnej

Według kryterium liczby właścicieli wyróżniamy w ramach własności prywatnej:

• Własność indywidualną –gdy zgromadzony zasób należy do pojedynczej osoby lub jej rodziny;

• Własność zbiorową – gdy zgromadzony zasób jest własnością określonej zbiorowości lub grupy

Według kryterium sposobu wykorzystania posiadanego zasobu wyróżniamy rodzaje własności prywatnej:

• Własność drobnotowarową – oznaczającą rodzaj własności oparty o pracę samego właściciela (lub jego rodziny),

• Własność kapitalistyczna – oznacza własność opartą o pracę pracowników najemnych w zamian za wynagrodzenie,

• Własność niewolnicza

• Własność feudalna

• Własność w sensie prawnym – prawo do władania, korzystania i swobodnego rozporządzania dobrem/ zasobem,

• Własność w sensie ekonomicznym – prawo do użytkowania doba/ zasobu.

Przekształcenia własnościowe w gospodarce:

• Prywatyzacja:

• Kapitałowa

• Bezkapitałowa

• Reprywatyzacja

• Komercjalizacja

• Nacjonalizacja

Sfera realna i sfera regulacji w gospodarce
J. Kornei

• Sfera realna – zajmuje się produkcją, wymianą i konsumpcją:

• Podmioty produkcji (przedsiębiorstwa produkcyjne)

• Podmioty wymiany (przedsiębiorstwa handlowe)

• Podmioty konsumpcji (gospodarstwa domowe)

• Sfera regulacji – zajmuje się zbieraniem, przetwarzaniem i przechowywaniem informacji oraz podejmowaniem decyzji:

• Podmioty, które mają charakter władczy (Parlament, Rada Ministrów)

• Podmioty, które nie mają charakteru władczego (Giełda, BC)

• Podmioty demokracji pracowniczej (Związki Zawodowe)

Podmiot gospodarczy:

• każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego, który poprzez swoje decyzje i zachowanie się wywołuje określone skutki ekonomiczne;

• określona forma organizacyjna, która podejmuje samodzielne decyzje kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

Gospodarstwo domowe:

• Dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.

Przedsiębiorstwo:

• Podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną, usługową lub handlową w celu osiągnięcia określonych korzyści (zysku).

Małe gospodarstwo rolne:

• Podmiot pełniący podwójną funkcję gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa;

• Prowadzi działalność produkcyjną głównie na własne potrzeby, ewentualne nadwyżki sprzedaje na rynku

Bank:

• Podstawa instytucja rynku kapitałowego;

• Przedsiębiorstwo, którego główną funkcją ekonomiczną jest obsługiwanie obiegu pieniężnego oraz skupianie wolnych czasowo środków pieniężnych i przekształcanie ich w kapitał funkcjonujący.

Bank komercyjny:

• Samodzielny, samofinansujący się podmiot gospodarczy posiadający osobowość prawną,

• Ma charakter komercyjny – jest nastawiony na zysk,

• Instytucja niezbędna z punktu widzenia gospodarki rynkowej, przejmująca szereg czynności finansowych swoich klientów.

Cele i zadania banków komercyjnych:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych,

• udzielanie kredytów i pożyczek,

• prowadzenie rachunków podmiotów gospodarczych,

• dyskontowanie (skup) weksli,

• przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi, które zostały oddane w depozyt,

• udzielanie gwarancji i poręczeń bankowych,

• udostępnianie skrytek sejfowych,

• realizowanie obrotu bezgotówkowego,

• udostępnianie środków z rachunków podmiotom gospodarczym za pomocą bankomatów.

Operacje bankowe:

• Operacje aktywne – za pomocą których banki lokują zgromadzone środki pieniężne na rynku:

• predyty

• pożyczki

• Operacje pasywne – za pomocą których banki gromadzą środki pieniężne, tworząc kapitał pożyczkowy:

• wkłady terminowe

• lokaty

• Operacje pośredniczące – bank nie występuje jako pożyczkodawca czy pożyczkobiorca, lecz wykonuje – za określoną prowizją – zlecenia klientów:

• pozostałe czynności bankowe

Bank Centralny

• Najważniejsza organizacja w całym systemie finansowym państwa

Funkcje Banku Centralnego (NBP):

• emisyjna:

• emituje pieniądze (banknoty i monety) zgodnie z przyjętą polityką monetarną państwa,

• jest zawsze wypłacalny

• bank banków:

• reguluje ilość pieniądza na rynku kreowanego przez banki komercyjne,

• nadzoruje płynność w całym systemie bankowym

• bank państwa:

• opracowuje założenia polityki pieniężnej

• obsługuje budżet państwa i dług publiczny,

• reguluje płatności zagraniczne,

• kredytuje zamierzenia rządu

Giełda:

• Regularne spotkania osób pragnących zawrzeć transakcję kupna – sprzedaży, odbywające się w określonym miejscu i czasie, podporządkowane określonym normom, zwyczajom i uzansom handlowym

Rodzaje giełd:

• Towarowe – na których dokonuje się obrotu jednorodnymi, zestandaryzowanymi towarami,

• Usług:

• frachtowe

• ubezpieczeń

• usług transakcyjnych

• Papierów wartościowych

Państwo:

• Władza państwowa reprezentowana przez rząd i różne wyspecjalizowane agendy, urzędy, instytucje

• Zajmuje się regulacją prawną i ekonomiczną w celu ochrony interesów publicznych