GOSPODARKA

I PODSTAWOWE SYSTEMY

GOSPODARCZE

Państwo w gospodarce

Temat 1

1

A. Cwynar, WSIiZ



Państwo = administracja państwowa:



centralna (np. Sejm, Senat, ministerstwa itp.)



terenowa (np. urzędy wojewódzkie)



podmioty resortu spraw wewnętrznych
(wojsko, policja, straż pożarna itp.)



podmioty innych resortów (oświata, służba
zdrowia)



przedsiębiorstwa państwowe

Co to znaczy „państwo”?

2

A. Cwynar, WSIiZ



O tym co, jak i dla kogo się wytwarza w
gospodarce może decydować rynek,
państwo lub jednocześnie rynek i
państwo.



Zasadniczo państwo ingeruje ze względu na
zawodność rynku.

Rynek kontra państwo

3

A. Cwynar, WSIiZ

Co to znaczy „rynek”?



„Rynek to ogół transakcji
kupna i sprzedaży
towarów, dokonujących
się w sposób dobrowolny
i ciągły, w wyniku których
zostają określone ceny
oraz ilości nabywanych
i sprzedawanych
towarów”.

(Klimczak)



„Rynek jest zwięzłą nazwą

procesu prowadzącego do

tego, że decyzje gospodarstw

domowych dotyczące

konsumpcji różnych dóbr,

decyzje przedsiębiorstw o

tym, co i jak wytwarzać, oraz

decyzje pracowników

dotyczące tego, jak wiele i

dla kogo pracować, zostają

wzajemnie uzgodnione dzięki

odpowiednim dostosowaniom

cen”.

(Begg et al.)

4

A. Cwynar, WSIiZ

„Niewidzialna ręka rynku”…



Własny interes jest
źródłem bogactwa
indywidualnego i całych
narodów.



Rynek sam decyduje
o tym, co, jak i dla kogo
wytwarzać, kierując
zasoby tam, gdzie są one
najlepiej wykorzystywane.



„Nie na altruizm rzeźnika,

piwowara czy piekarza

liczymy, oczekując obiadu,

lecz na ich własny interes.

Odwołujemy się nie do ich

humanitaryzmu, lecz do ich

egoizmu. (…) Człowiekiem

kieruje niewidzialna ręka,

sprawiając, że zmierza on do

celu, którego sam nie wybrał.

(…) Dążąc do realizacji swoich

własnych interesów, często

przyczyniamy się do

osiągnięcia celów

społeczeństwa skuteczniej, niż

usiłując je świadomie

osiągnąć”.

Adam Smith, „Bogactwo

narodów”

5

A. Cwynar, WSIiZ



O tym, co, jak i dla kogo wytwarzać, może
jednak decydować także państwo.

…i „widzialna ręka państwa”

6

A. Cwynar, WSIiZ

Co robi?

Dlaczego?

Ustala ramy prawne

Np. ochrona własności,

konkurencji, efekty

zewnętrzne, likwidacja

asymetrii informacyjnej

Nabywa i sprzedaje dobra

i usługi

Np. dobra publiczne

Wypłaca transfery

Redystrybucja dochodów

Pobiera podatki

Np. dobra publiczne

i redystrybucja dochodów

Stabilizuje gospodarkę

Cykle koniunkturalne

Koryguje alokację zasobów

Dobra społecznie pożądane

Co państwo robi i dlaczego?

7

A. Cwynar, WSIiZ

Państwo jako stróż

8

A. Cwynar, WSIiZ

Ach te monopole…



Czysty monopol = na

rynku działa tylko jeden

dostawca dobra



Monopolista może

wykorzystywać swoją

dominującą pozycję na

rynku.



Dlatego państwo stosuje

odpowiednie narzędzia

zapobiegające tego typu

praktykom (Urząd Ochrony

Konkurencji i Konsumentów).

9

A. Cwynar, WSIiZ

Polityka gospodarcza państwa

w walce z cyklami

koniunkturalnymi



Polityka fiskalna:



podatki



wydatki



Polityka
monetarna:



ilość pieniądza
w obiegu



stopy procentowe

10

A. Cwynar, WSIiZ



Dobra, które powinny być preferowane (np.
szczepionki).



Dobra, które powinny być dyskryminowane
(np. alkohol).

Korygowanie alokacji

zasobów

11

A. Cwynar, WSIiZ



Liberałowie:



przede wszystkim rynek



każdy jest odpowiedzialny za swój los



Etatyści:



przede wszystkim państwo



zmniejszyć różnice w dochodach

Liberałowie kontra etatyści

12

A. Cwynar, WSIiZ



Niezależnie od tego, że czasami mamy do siebie pretensje, jestem

człowiekiem, który bardzo wierzy w ludzi. Tak samo jak wierzę w to, że

Polska może być naprawdę dumnym państwem. Nie tylko możemy być

dumnym narodem, ale możemy być dumni ze swojego państwa. Często

podaję ten przykład, dla mnie najważniejszy. Przykład młodego człowieka,

który jeszcze kilka lat temu był właścicielem małego sklepiku we

Wrzeszczu. Dzisiaj własną pracą ten człowiek zbudował wielką firmę

logistyczną, do której przyjechali Francuzi, rozdziawili usta i powiedzieli, że

to niemożliwe, że to musieli zbudować Amerykanie. Jest to człowiek, który

daje tysiącom ludzi pracę, w całej Polsce w tej chwili. Dlaczego mówię o

tym przykładzie? Wiem, że jeśli ufa się w Polsce Polakom, jeśli zdejmie im

się ten balast niepotrzebnych przepisów, niepotrzebnych przywilejów

władzy, jeśli ma się także zaufanie do ich energii i przedsiębiorczości, jeśli

nie ma się obsesji i niepokoju, że za dużo wolności da się ludziom w

gospodarce, to wtedy Polacy dają sobie radę. My naprawdę możemy żyć w

kraju, z którego nikt nie ucieka. Naprawdę możemy żyć w kraju, w którym

nie będziemy dyskutowali godzinami, czy będą wizy do Stanów, czy nie,

bo ludzie będą mogli tutaj pracować. Ja cały swój wysiłek włożę w to, jako

prezydent, bo wierzę w to, że zostanę prezydentem, żeby Polacy mogli tu

zostać, tu pracować, tu być szczęśliwymi ludźmi. Wiem, że tego

dokonamy. Wiem to.

Tusk…

13

A. Cwynar, WSIiZ

Debata prezydencka ("Co z tą Polską?")



Głęboko wierzę i przykład Warszawy jest tutaj najbardziej

instruktywny, że nasze państwo da się poprawić. Państwo jest, a

przynajmniej być powinno dla Polaków wielkim dobrem, w które

angażuje się nie 40% uprawnionych (chodzi o akt wyborczy) tylko,

co najmniej 80%. Jestem głęboko przekonany, że moje

doświadczenie i doświadczenie ludzi, z którymi współpracuję, czyli

mojej partii, jest wystarczające, abyśmy w ciągu najbliższych lat

przywrócili polskie państwo Polakom, czyli wielką wartość odzyskaną

w ’89 roku. Oczywiście w ramach tego państwa gospodarka jest

wolna. My przeciwko tej wolności nie mamy, najkrócej mówiąc, nic.

Mamy jednak coś przeciwko temu, aby obowiązek solidarności nie

dotyczył wszystkich, albo żeby dotyczył dokładnie w tym samym

stopniu tych, którym się nie udało i tych, którym się bardzo udało,

jak temu młodemu człowiekowi, o którym przed chwilą mówił

Donald Tusk. Inaczej mówiąc, chcemy Polskę nie tylko dla tego

wspaniałego młodego człowieka, chcemy ją dla wszystkich jej

obywateli. Dziękuję bardzo.

…kontra Kaczyński

14

A. Cwynar, WSIiZ

Debata prezydencka ("Co z tą Polską?")



Wolnorynkowa:



wyłącznie prywatna własność zasobów



ich alokacją kieruje wyłącznie rynek



przykład: gospodarki zachodnioeuropejskie w XIX wieku



Mieszana:



prywatna i państwowa własność zasobów



rynkowa i państwowa alokacja zasobów



przykład: gospodarka Polski obecnie



Centralnie kierowana (nakazowo-rozdzielcza):



państwowa własność zasobów



alokacja zasobów jest określona centralnym planem rządu



przykład: gospodarka Polski w dobie komunizmu

Rodzaje gospodarek

15

A. Cwynar, WSIiZ

Kraje

1880

1929

1960

2000

Japonia

11

19

18

40

USA

8

10

28

32

Niemcy

10

31

32

47

UK

10

24

32

41

Francja

15

19

35

54

Szwecj

a

6

8

31

59

16

Ile państwa w gospodarce?

Wydatki państwa jako % DN

A. Cwynar, WSIiZ



Istnieją gospodarki mieszane mocno
zliberalizowane, z niewielkim udziałem państwa
(np. USA).



Istnieją też jednak gospodarki mieszane
cechujące się dużym stopniem „opiekuńczości”
państwa (np. Szwecja).



I jedne i drugie odnoszą sukcesy.

Mapa gospodarczego

zliberalizowania świata

17

A. Cwynar, WSIiZ



Istotna rola państwa, ale nie w sferze
socjalnej (sterowanie gospodarcze – tak,
„opiekuńczość” – nie).

Trzecia droga – model

dalekowschodni

18

A. Cwynar, WSIiZ



Indeks publikowany w raporcie „Economic
Freedom of the World” (Fraser Institute) –
miejsce Polski w ostatniej edycji: 68.



Index of Economic Freedom
(HeritageFoundation oraz Wall Street Journal)
– miejsce Polski w ostatniej edycji: 65.

Ile państwa w gospodarce –

pomiar wolności

gospodarczej

19

A. Cwynar, WSIiZ



Hongkong



Singapur



Nowa Zelandia



Szwajcaria



Australia

Indeks wolności

gospodarczej 2011 – top 5

20

A. Cwynar, WSIiZ

Jak państwo to robi, czyli

trochę

o demokracji

21

A. Cwynar, WSIiZ



Państwo realizuje wymienione wcześniej

zadania poprzez osoby wydelegowane do

rządzenia krajem w wyborach.



Wybrani mogą jednak (co niejednokrotnie

czynią) podejmować działania, które nie są w

najlepiej pojętym interesie wyborców

(konflikt sługi i pana).

Pan i sługa

22

A. Cwynar, WSIiZ



Co jest źródłem nieefektywności

w gospodarce: rynek czy państwo?



Co lepsze: etatyzm czy liberalizm?

Socjalizm czy kapitalizm?



"Socjalizm to równe dzielenie biedy,

a kapitalizm to nierówne dzielenie

bogactwa”.

Henry Kissinger

Jak to właściwie jest?

23

A. Cwynar, WSIiZ



„Nic nie tworzy tak wielu miejsc pracy dla

ekonomistów, co kontrola i interwencja ze strony

państwa. Dlatego wszystkich ekonomistów

cechuje schizofrenia: ich dyscyplina naukowa,

wywodząca się od Smitha, każe im faworyzować

rynek; ich własny interes każe im faworyzować

interwencję. W efekcie znaczna część

środowiska ekonomistów była zmuszona godzić

te dwie przeciwstawne siły przez faworyzowanie

rynku w ogólności i przeciwstawianie się mu w

konkretnych przypadkach”.

Milton Friedman

Rynek czy państwo? Oto jest

pytanie!

24

A. Cwynar, WSIiZ