GOSPODARKA A ŚRODOWISKO WYKŁAD 7

WYŻYWIENIE

Z jednej strony Malthus nie docenił możliwości dotyczących zwiększania wydajności rolnictwa i w związki z tym możliwości produkowania coraz większych ilości żywności na tej samej powierzchni, natomiast jest jeszcze druga rzecz, zagadnienia związane z użytkowaniem ziemi na świecie i na środkowo - europejskim terenie.

Zróżnicowanie użytkowania terenu:

• Grunty i użytki rolne (jest ich najwięcej) - do tej grupy zalicza się kilka kategorii:

• Grunty orne (zajmują największą powierzchnię) - wszystko to, co jest uprawiane przy pomocy pługa i innych narzędzi rolniczych

• Trwałe użytki zielone - łąki, pastwiska łączone w jedną kategorię, ponieważ charakter jednych i drugich jest taki sam (podobny)

• Trwałe kultury rolne - są to tereny zajęte przez rośliny wieloletnie, czyli sady, plantacje (winorośli, chmielu), ogrody warzywne

• Tereny leśne - lasy i obszary wchodzące w skład terenów leśnych, ale niezalesione

• Wody - wszystkie powierzchnie zajęte przez zbiorniki wodne, rzeki, stawy hodowlane

• Tereny zabudowane - można je zróżnicować od charakteru zabudowy, typu przeznaczenia

• Tereny komunikacyjne i przemysłowe

Rola rolnictwa na różnych terenach (w kolejności):

• Teren Europy - obszar, gdzie od dawna występowało wielkie zapotrzebowanie na żywność, z tymże jednym wyjątkiem są kraje skandynawskie, a to, dlatego, że warunki środowiska w Skandynawii nie sprzyjają zbyt intensywnej uprawie jak i rolnictwu, ale również zapotrzebowanie na żywność nie jest wysokie, ponieważ są to tereny stosunkowo rzadko zaludnione.

• Azja południowo - wschodnia - tereny również gęsto zaludnione z olbrzymimi skupiskami ludności.

• Ameryka (właściwie Stany Zjednoczone i Meksyk)

• Niektóre kraje Afrykańskie

• Australia

• Południowa część Ameryki południowej (Argentyna)

Istnieją na świecie tereny których użytki rolne zajmują stosunkowo niewielkie obszary, choć nie wynika to z ich warunków środowiskowych (Brazylia).

Trwałe użytki zielone to gospodarka ekstensywna. Jest charakterystyczna tylko dla niezbyt licznych części świata. Europa jest obszarem, na którym zdecydowanie w strukturze użytków rolnych dominują grunty orne, czyli intensywna produkcja rolna, co też ma korzenie historyczne, ponieważ tu zawsze był olbrzymi zbyt na żywność. Na tle Europy jest jeden wyjątek, Anglia, kraj, który warunki dla rolnictwa ma przeciętne, natomiast od dawna specjalizował się w hodowli (pastwiska w Anglii zajmują znaczną część kraju). Drugim terenem są Indochiny, Indie, Pakistan, Bangladesz, Tajlandia, Indonezja. Są to obszary o bardzo wysokiej gęstości zaludnienia, czyli tutaj istnieje wielkie zapotrzebowanie na żywność. W Kanadzie widać dużą dominację gruntów ornych. Kanada jest krajem rozległym, ale ma stosunkowo niewielką liczbę ludności, natomiast jest ważnym eksporterem zboża. W U. S. A. jest mniej więcej pół na pół, tyle, że jest to kraj duży i zróżnicowany. We wschodniej części Stanów dominują te intensywne formy rolnictwa, natomiast w zachodniej hodowla i trwałe użytki zielone. W pozostałych obszarach i krajach dominuje gospodarka ekstensywna (cała półkula południowa). W Argentynie, Republice Południowej Afryki i Australii dominuje hodowla i pastwiska. Dwa pierwsze kraje wyspecjalizowane w hodowli bydła (potężne stada półdzikich zwierząt) i Australia, gdzie dominuje hodowla owiec. Wynika z tego uwaga, że na świecie są jeszcze znaczące rezerwy terenowe, pozwalające na zwiększenie intensywności produkcji rolnej i co za tym idzie zwiększenie produkcji żywności. To, że występują na świecie niedobory żywności w różnych częściach świata jest bardziej kwestią polityczną niż wynika to z obiektywnych przeszkód. Produkcja żywności może być daleko większa niż zapotrzebowanie ludzi na nią. Struktura użytkowania terenów rolnych na świecie nie jest wielkością stałą, lecz zmienia się, a to spowodowane jest różnymi procesami społeczno - gospodarczymi.

Europa stosunkowo wcześnie stała się terenem gęsto zaludnionym, gdzie występowało olbrzymie zapotrzebowanie na żywność. W związku z tym zajmowano pod uprawę ziemi wszystkie przystosowane do tego tereny, po to aby maksymalizować ilość wyprodukowanej żywności. Natomiast z czasem, przy zwiększaniu wydajności, wprowadzaniu nowoczesnych metod w rolnictwie, te tereny o najmniej korzystnych warunkach były stopniowo wycofywane z produkcji rolnej. Takim przykładem są Karkonosze, gdzie powierzchnia gruntów rolnych zmniejszyła się dość znacząco. Zjawisko to również wystąpiło na obrzeżach Czech. Natomiast mało gdzie zwiększyły się tereny pod uprawę.

Przyrost poszczególnych kategorii użytkowania terenu

	1845 -1948	1948 - 1990	1990 - 1998
Grunty orne (rolne)	+ 3%	- 18%	Spadek
Trwałe kultury rolne	Wyraźny wzrost	+ 51%	Przyrost
Łąki i pastwiska	Wyraźny spadek	Wyraźny spadek - 10%	Spadek
Lasy	+ 4,5%	Powolny przyrost + 15%	Przyrost
Tereny zabudowane i inne	+ 84%	Duży przyrost	Intensywny przyrost
Wody			Wysoki przyrost (gospodarka stawowa)

---