charakterystyka stylu odżywiania dzieci i młodzieży POLSKA

Rozdział VII

Charakterystyka stylu odżywiania dzieci i młodzieży

Justyna Miśkiewicz

Podstawowe znaczenie dla rozwoju somatycznego, psychicznego i fizycznego dzieci i młodzieży ma prawidłowe odżywianie się. Okres młodzieńczy jest to czas w jakim zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze jest szczególnie istotne. Związane jest to przede wszystkim ze skokiem wzrostowym, gdzie znacznie zwiększa się zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe. Na jakość odżywiania ma wpływ wiele czynników. Między innymi są to- środowisko domowe, rówieśnicy, którzy mają ogromny wpływ na szkodliwe zasady odżywiania się oraz dostęp do edukacji zdrowotnej. Współczesne szybkie tempo życia, ogrom nauki, męczące dojazdy do szkoły, nauka poza miejscem zamieszkania oraz niewłaściwe, szkodliwe i mające wpływ sugestie żywieniowe propagowane w reklamach, w Internecie, w czasopismach młodzieżowych- stanowią bardzo ważne utrudnienie w racjonalnym i zdrowym odżywianiu się.

W celu osiągnięcia prawidłowego rozwoju psychicznego i somatycznego dzieci i młodzieży konieczny jest nadzór nad ich prawidłowym odżywianiem. Na sposób odżywiania się młodych osób ma wpływ wiele różnorakich czynników. Jednym z ważniejszych jest środowisko domowe, w którym mogą występować zarówno pozytywne , jak i negatywne nawyki żywieniowe. Ważny jest też dostęp do źródeł wiedzy umożliwiających systematyczną edukacje zdrowotną, w tym dotyczących zasad odżywiania. Tym bardziej, że wiek dorastania sprzyja przyjmowaniu od rówieśników schematów odżywiania się, które często należą do zachowań niesprzyjających zdrowemu trybowi życia. Często w środowisku młodzieżowym lansowany jest styl życia związany z modą, a wiadomo obecnie preferuje się szczupłą sylwetkę do granic możliwości. Osoby młode dążąc do ideału i obecnych trendów stosują rygorystyczne diety. Nierzadko ten rodzaj zachowania jest przejawem występowania problemów o podłożu psychicznym.

Młodzież z powodu bardzo dużych potrzeb jest szczególnie wrażliwa na niedostateczną podaż owych składników. Prawidłowe żywienie decyduje więc o rozwoju fizycznym a także dobrym samopoczuciu psychicznym. Polega ono na dostarczaniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych w odpowiedniej ilości:

Racjonalne odżywianie powinno uwzględniać:

Szczególną wagę należy przywiązywać do częstego spożywania posiłków przez dzieci i młodzież gdyż:

Świadomość wymienionych wyżej uwarunkowań a także obserwacja życia codziennego wskazuje, że problem niewłaściwego odżywiania się jest zjawiskiem antyzdrowotnym, dotyczącym stosunkowo licznych grup nastolatków. Nieprawidłowe odżywanie, niezależnie od przyczyn, stanowi poważne zagrożenie dla właściwego rozwoju organizmu młodego człowieka oraz stwarza ryzyko pojawiania się wielu problemów zdrowotnych a w ich następstwie także społecznych, które mogą się ujawnić dopiero w późniejszych latach życia. 1

Zwyczaje żywieniowe Polaków

Patriotyzm kulinarny Polaków jest ogromny. Rodzima kultura kulinarna traktowana jest jako część narodowej tożsamości. W Polakach tkwi naturalna ciekawość nowych smaków, nowych rozwiązań kulinarnych i nowych potraw. Ta ciekawość jest znacznie większa u osób młodych i nowoczesnych.

Podstawą polskiego posiłku jest oczywiście mięso. Polacy są zdecydowanie mięsożerni, a nowoczesne odniesienie to diet lub wegetarianizm wypada bardzo blado w świetle osób spożywających mięso w Polsce. Dania mięsne można przyrządzać na wiele sposobów, ale zdecydowanie najbardziej Polacy lubią i preferują mięso pieczone i smażone. W polskim menu jedną z najważniejszych pozycji zajmuje kotlet ( schabowy lub mielony) oraz pierś z kurczaka smażona i panierowana. Mimo iż Polacy orientują się że przygotowane mięso (gotowane i duszone) jest najzdrowsze i posiada podstawową wiedzę z zakresu dietetyki to i tak upodobanie smakowe i przyzwyczajenie wygrywają ze świadomością pro zdrowotną.

Codzienny jadłospis Polaków jest dość oklepany i bazuje na sprawdzonych przepisach. Monotonia rozpoczyna się od rana: na śniadanie najczęściej spożywane są kanapki, na drugie śniadanie także kanapki oraz na kolacje. Najbardziej typowy dwudaniowy obiad to pomidorowa, rosół oraz jarzynowa zupa, a do tego kotlet mielony, drób pieczony lub kotlet schabowy. Warzywa najczęściej spożywanymi przy obiedzie to: marchew, groszek lub zasmażane buraczki. Obiadowe tradycyjne dania bezmięsne takie jak ryby czy też pierogi pojawiają się na polskim stole raczej rzadko. Związane jest to być może przez pracochłonność wykonania ich.

Polacy wybierają dania sprawdzone i tradycyjne tak aby przyrządzane potrawy smakowały wszystkim domownikom. Większość Polaków ceni sobie przyjemną atmosferę podczas jedzenia. Uważa to za element spoiwa rodziny. Jedzenie i związane z nim gotowanie kojarzy się Polakom pozytywnie, tworzy rodzinną atmosferę, jest nieodłącznym elementem wyobrażenia o bezpiecznym, ciepłym domu.

Polacy tak jak i inne narody pielęgnują swoje tradycje kulinarne przekazywane z pokolenia na pokolenie. Szczególnym tego przykładem jest Wielkanoc i Boże Narodzenie, kiedy to potrawy od wieków tak samo przyrządzane są istotną częścią świątecznej atmosfery. Potrawami wtedy królującymi są: żurek z kiełbasą, barszcz wigilijny, zrazy z grzybami, bigos, karp wigilijny oraz mazur wielkanocny. Zarówno Boże Narodzenie jak i Wielkanoc to okres kiedy występuje wzmożona aktywność w kuchni, pomimo iż niektóre specjały można kupić gotowe.

Dla Polaków duże znaczenie mają także inne święta i zalecenia religijne- zwłaszcza panujące w religii rzymskokatolickiej długotrwałe posty, a także, często obfite, potrawy na liczne uroczystości i święta kościelne. 2

Społeczne i kulturowe uwarunkowania żywienia

Preferencje żywieniowe można określić jako „ogólne predyspozycje w stosunku do określonej żywności, niezależnie od sytuacji, w której się ją spożywa”. Proces kształtowania się preferencji żywieniowych podlega na oddziaływaniu wielu czynników, związanych zarówno z człowiekiem, jego otoczeniem i żywnością.

Wśród czynników społecznych, które wyznaczają miejsce jednostki w strukturze społecznej jednostki można wymienić, m.in. poziom wykształcenia, charakter wykonywanej pracy, zajmowane stanowisko, stan rodzinny i dochód. Wymienione czynniki społeczne wpływające na sposób odżywiania się można podzielić na 3 grupy: cechy społeczne jednostki, środowisko społeczne, a także inne czynniki, takie jak środki masowego przekazu.3 Cechy społeczne jednostki, które wywierają najsilniejszy wpływ na preferencje żywieniowe człowieka, to poziom wykształcenia, a także przynależność do grupy społeczno – ekonomicznej. Poziom wykształcenia oddziałuje na system wartości, ocenę potrzeb. Oddziaływanie poziomu wykształcenia występuje z dwóch stron. Z jednej strony wyższy poziom wykształcenia rozwija potrzeby, a z drugiej pozwala je zaspokoić. Ponadto poziom wykształcenia zazwyczaj wiąże się wysokością osiąganych dochodów, a także ze świadomością podejmowanych wyborów, co wpływa na stopień urozmaicenia diety i sprzyja prawidłowemu spożyciu poszczególnych składników odżywczych. Jednak nie tylko poziom wykształcenia samej jednostki wpływa na jej sposób odżywiania. Również poziom wykształcenia członków rodziny, a przede wszystkim tzw. „głowy gospodarstwa domowego” ma silny wpływ na rodzaj wybieranej żywności. Osób z wyższym wykształceniem charakteryzują się wyższą konsumpcją napojów mlecznych, serów, owoców, soków i wód mineralnych, w porównaniu np. z gospodarstwami domowymi osób z wykształceniem podstawowym, w których przeważa spożycie produktów zbożowych i ziemniaków. Również przynależność do grup społeczno – ekonomicznych, wyodrębnionych według wykonywanej pracy, istotnie wpływa na zachowania żywieniowe jednostki. Różnice są widoczne zarówno w spożyciu poszczególnych produktów żywnościowych, a także ogólnie w ilości spożywanej żywności. 4

Środowisko społeczne, które wpływa na zachowania jednostki można podzielić na otoczenie bliższe, czyli są to grupy społeczne, z którymi osoba utrzymuje regularne i stałe kontakty i łączy ją więź psychiczna z grupą np.: rodzice- dziecko, a także na otoczenie dalsze, z którym nie utrzymuje stałych kontaktów, a komunikacja następuje np. przez środki masowego przekazu np.: rówieśnicy. Największy wpływ ma otoczenie bliższe na preferencje żywieniowe.5 Dzieci przyjmują określone, propagowane przez rodziców, zachowania i preferencje żywieniowe, poprzez uczenie się ich w drodze obserwacji, modelowania, naśladownictwa. Z wielu badań wynika, że dom rodzinny jest postrzegany jako najważniejsze źródło wiedzy żywieniowej zarówno przez dzieci, młodzież, jak i dorosłych.6

Innym czynnikiem jest środowisko szkolne. To ono jest zbiorem różnych grup społecznych, które wzajemnie na siebie oddziałują. W szkołach szczególnie silny wpływ na kształtowanie postaw mają grupy koleżeńskie, w których często występuje zjawisko naśladownictwa, w obawie przed brakiem akceptacji, a nawet wrogości ze strony grupy. Oprócz tego, szczególnie w klasach nauczania zintegrowanego w szkołach podstawowych, grupa, jaką stanowią nauczyciele może wpłynąć na zachowania żywieniowe dzieci. Szkoła jest także instytucją, która w znacznym stopniu powinna odpowiadać za prowadzenie edukacji żywieniowej dzieci i młodzieży. Edukacja powinna być prowadzona nie tylko na zajęciach lekcyjnych, ale także powinna obejmować swoim zasięgiem stołówkę i sklepiki szkolne. Dobrym przykładem promowania pozytywnych zachowań żywieniowych jest program „Wiem co jem” prowadzony w warszawskich szkołach. Jednym z jego elementów jest wycofanie napojów gazowanych i chipsów ze szkolnych sklepików.

Kolejnym czynnikiem społecznym kształtującym zachowania żywieniowe społeczeństwa są środki masowego przekazu. Mogą one docierać do szerokiego grona odbiorców w krótkim czasie z zachowaniem dystansu pomiędzy nadawcą i odbiorcą przekazu. Mimo zalet, istotnych przy możliwości wykorzystanie ich jako nośnika wiedzy, środki masowego przekazu mogą stanowić zagrożenie dla kształtowania prawidłowych postaw. Obecne w mediach reklamy mogą stanowić narzędzie wywierania wpływu na jednostkę, a należy pamiętać, że służą one przede wszystkim korzyściom producentów, osiągnięciem jak najwyższych dochodów, a nie zdrowiu konsumentów. Dlatego, powinno się traktować przekaz informacji żywieniowej dostępny w mediach jako uzupełnienie przekazu bezpośredniego rodziny i różnych instytucji żywieniowych.7

Z czynnikami społecznymi ściśle związane są czynniki kulturowe. Nie ma między nimi wyraźnej granicy, według której można by je rozdzielić. Jednakże można uznać, że czynniki kulturowe silnie wpływają na środowisko społeczne, a występujące w środowisku grupy społeczne mogą wpływać na modyfikację obecnych wzorców kulturowych.

„Kultura jest wytworem ewolucji społecznej, w toku której pewne typy zachowań i systemy wartości sprzyjające rozwojowi człowieka i ułatwiające jego przystosowanie do środowiska są przyjmowane, a inne odrzucane z racji swojej szkodliwości”. Cechą charakterystyczną dla każdej kultury są określone wzory zachowań, czyli to jak jednostka powinna reagować w określonych sytuacjach, aby zachować się zgodnie z oczekiwaniami. Bardzo często są one zrozumiałe tylko w kulturze, w której zostały wytworzone, co może wywoływać nieporozumienia np. w sytuacji kontaktu osób z odmiennych kulturowo krajów. Jednakowe wzorce zachowań ułatwiają komunikację w społeczeństwie, w którym zostały stworzone. Pozwalają na ujednolicenie postępowania ludzi. Polska jest krajem dosyć jednolitym pod względem zachowań żywieniowych, co może wynikać z niewielkiego zróżnicowania pod względem narodowościowym i religijnym. Ludność zamieszkującą Polskę w 98% stanowią Polacy, a pozostałe 2% stanowią mniejszości narodowe, m.in. białoruska, czeska, niemiecka i żydowska, a także ludność napływająca z krajów Azji i Afryki. Podobny wysoki odsetek (około 94%) osób w Polsce stanowią wyznawcy chrześcijaństwa. Kuchnia polska nie jest tak popularna na świecie i charakterystyczna jak np. włoska czy turecka. Jest oparta na przetworach z mąki pszennej żytniej, warzywach kapustnych i cebulowych, a spożywane mięso to przede wszystkim wieprzowina, drób oraz rzadziej wołowina i dziczyzna. Powszechnie stosowanym sposobem obróbki cieplnej jest smażenie na tłuszczu, a do potraw jako dodatek stosowane są również smażone warzywa i tłuste sosy. W Polsce obecne jest również zróżnicowanie, m.in. wśród spożywanych potraw, ze względu na region. Obecnie wyróżnia się osiem kuchni regionalnych: beskidzką, galicyjską, góralską, kaszubską, kresową, mazurską, śląską i wielkopolską, a każda z nich charakteryzuje się typowymi potrawami i bardzo często charakterystycznymi dla danego regionu nazwami. Można to zauważyć w sytuacji nieporozumień, między osobami z różnych regionów, wywołanych zróżnicowanym nazewnictwem, tych samych potraw w różnych regionach kraju. 8

Można stwierdzić, iż zarówno społeczeństwo, jak i kultura wpływają na to, że osoby związane z nimi przyjmują określone zwyczaje żywieniowe. Kuchnia polska nie jest w powszechnej opinii uznawana za pozytywnie wpływającą na zdrowie, ponieważ tradycyjne polskie dania są zazwyczaj ciężkostrawne, tłuste, a także, w porównaniu z innymi krajami uboga w warzywa i owoce. Dlatego korzystanie z dorobku kulturalnego innych krajów i przenoszenie niektórych zwyczajów żywieniowych na polskie warunki może przynieść pozytywne efekty. Szczególnie korzystne byłoby wprowadzanie elementów np. kuchni śródziemnomorskiej, która może być stosowana w profilaktyce wielu chorób, m.in. układu krążenia.

Nadwaga i niedożywienie

Zwyczaje żywieniowe odgrywają dużą rolę w zapobieganiu wystąpieniu licznych chorób cywilizacyjnych, łącznie z otyłością, chorobą wieńcową serca, nadciśnieniem tętniczym krwi, cukrzycą typu 2 i niektórymi nowotworami, których objawy obserwuje się dopiero w średnim wieku i później. Błędy popełnianie w żywieniu z czasem mogą przejść w nawyk.

Do najważniejszych wad w żywieniu o charakterze jakościowym możemy zaliczyć:

Sposób żywienia i zwyczaje żywieniowe kształtują się w dzieciństwie i są zachowane w okresie młodzieńczym i dorosłości. Prawidłowe zwyczaje żywieniowe u dzieci i młodzieży w wieku powyżej 2 lat można osiągnąć poprzez „rozsądną dietę” zawierającą umiarkowaną ilość tłuszczu całkowitego i nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu i dużą ilość węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego i wapnia oraz antyoksydantów, takich jak witamina C, E i karotenoidy.

Wadliwe, nieprawidłowe żywienie jest przyczyną wielu zaburzeń i jest na ogół przyczyną powstawania schorzeń metabolicznych. Obejmuje ono niedobór jak i nadmierne spożycie żywności.9

Niedożywienie ilościowe czyli zbyt mała podaż energii, obserwowana jest głównie u młodych dziewcząt , które dążą do idealnie smukłej sylwetki. Energia ta wystarcza jedynie na pokrycie podstawowej przemiany materii i jest wyrazem dużej utraty masy ciała. Niedożywienie jest konsekwencją zbyt małego pobierania przez dłuższy czas pożywienia bądź niedostatecznego przyswajania składników energetycznych, witamin i składników mineralnych w racjach pokarmowych.

U dzieci niedożywnie wynika w Polsce z dwóch głównych przyczyn. Pierwsza związana jest ze złymi zwyczajami żywieniowymi, druga z problemami ekonomiczno-społecznymi rodziny, w jakiej wychowują się dzieci. Około 18 % wszystkich Polaków żyje w rodzinach, w których panuje ubóstwo i wystarcza tylko na pokrycie podstawowych wydatków. W rodzinach, których standard życia odpowiada minimum socjalnemu, (co piąte gospodarstwo) na żywność nie wydaje się więcej niż 6 zł dziennie dla każdego domownika. W rodzinach tych mieszka około 28 % wszystkich dzieci i młodzieży do lat siedemnastu. Coraz częściej słyszy się o przypadkach głodzenia się przez dorastająca młodzież. Nieprawidłowości związane z zaspokajaniem potrzeb pokarmowych określa się mianem jadłowstrętu psychicznego lub popularnie anoreksją. Zaburzenie to związane jest nierozerwalnie z konfliktami wewnętrznymi dojrzewającej młodzieży. Źle zaplanowane diety odchudzające mogą stanowić zagrożenie dla rozwoju młodych ludzi. Młode nastolatki nieświadomie same prowadzą do wyniszczenia całego organizmu, co może doprowadzić do zgonu lub istotnych powikłań w latach późniejszych. 10

Stan przewlekłych niedoborów składników odżywczych niesie za sobą niedożywienie jakościowe. Stanowi zagrożenie dla zdrowia wynikające z niedoboru w pożywieniu:

Zbyt niska podaż niektórych składników odżywczych wiąże się z powstawaniem ich niedoborów. W populacji młodzieży, przede wszystkim żeńskiej, stwierdza się niedostateczne spożycie produktów będących źródłem żelaza, witaminy B12, folianów, pełnowartościowego białka, co może wiązać się z powstawanie niedokrwistości (anemii). Niedobór wapnia stwarza ryzyko osteoporozy. Zbyt niska podaż błonnika pokarmowego , którego źródłem są produkty warzywne, strączkowe, owoce, zboża może być przyczyną przewlekłych zaparć. Zaburzenie odporności, łatwe zapadanie na infekcje obserwuje się na skutek małego spożycia warzyw i owoców bogatych w witaminę C. Natomiast przy niskim spożyciu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz zbyt dużej ilości tłuszczów nasyconych dochodzi do zaburzeń gospodarki lipidowej.

Anoreksja – czyli choroba o podłożu psychicznym.

Nadmierna konsumpcja także zalicza się do wad żywieniowych. Zagrożenie to jest związane z spożytym nadmiarem:

Z wymienionych zagrożeń odnotowuje się powstawanie wielu chorób w obserwowanej populacji młodzieży, także polskiej. Nadmiar jedzenia w stosunku do potrzeb, zbyt mała aktywność fizyczna prowadzi do szeroko szczerzącej się otyłości. Wadliwa dieta kształtuje rozwój blaszek miażdżycowych już od wczesnego dzieciństwa. Otyłość definiowana jest jako nadmiar tkanki tłuszczowej w organizmie. Jest to stan patologicznego zwiększania ilości tkanki tłuszczowej jako składowej całości organizmu. Nadwaga jest stanem patologicznym, w którym nadmiar tkanki tłuszczowej wynika z zaburzenia równowagi pomiędzy przyjmowaniem energii a jej wydatkowaniem. Jednym z potencjalnych czynników predysponujących do nadwagi wśród młodzieży i młodych osób dorosłych są zmiany nawyków żywieniowych (np. spożywanie żywność typu „fast food”, częste jedzenie poza domem, konsumpcja większej ilości produktów o dużej wartości energetycznej i małej gęstości odżywczej, picie słodzonych napojów orzeźwiających, zwiększenie porcji przyjmowanego pokarmu).

W przeszłości, dziecko z nadwagą było traktowane jak zdrowe, gdyż miało ono większe prawdopodobieństwo przeżycia trudnych okresów niedożywienia i zakażeń. W zeszłej dekadzie, jednak, nadmierna otyłość stała się podstawowym problemem zdrowotnym dzieci na całym świecie. W ostatnich latach coraz częstszym zjawiskiem występującym wśród młodzieży stało się bierne spędzanie wolnego czasu promujące siedzący tryb życia, małą aktywność fizyczną, objadanie się wysokoenergetycznymi pokarmami. Wszystkie wymienione wyżej czynniki prowadzą do rozwoju nadwagi, która w dalszym czasie przekształca się w otyłość.

W Polsce problem otyłości również przybiera coraz większe rozmiary. Coraz więcej młodych polaków ma nadwagę. Otyłość dotyka od 5% do 8% populacji dzieci i młodzieży, a od 8% do 12% dzieci w naszym kraju wykazuje nadwagę. Pierwsze większe badania populacyjne z 1995 roku, dotyczące dzieci w wieku szkolnym (7-15 lat) wykazały, otyłość u 1,8-3,5% chłopców i 1,5-4,1% dziewcząt, nadwagę zaś u 4,3%-5,1% chłopców i 4,3-6,4% dziewcząt (Oblacińska i Woynarowska, 1995). Kolejne badania epidemiologiczne, które zostały przeprowadzone na terenie województwa podkarpackiego w 2000 roku wykazały, ponad dwukrotnie większą częstość otyłości u chłopców i dziewcząt odpowiednio 7% i 10% oraz nadwagi u chłopców 8% i 10,5% u dziewcząt.

Obecnie panuje trend spożywania żywności typu „Fast food”. Prym w branży wiedzie firma McDonalds której wpływy opanowały niemal cały świat. Nie ma w tym stwierdzeniu przesady. W samej Polsce jest ok. 210 lokali firmy, a 2 w samym Płocku. Odsetek dzieci i młodzieży spożywających posiłki w restauracjach „fast food” zwiększa się z roku na rok. W Polsce ok. 20% dzieci i młodzieży w wieku od 4-19 lat spożywa codziennie żywność typu „fast food”. Restauracje, w których serwuje się żywność typu „fast food” jest bardzo popularna szczególnie wśród młodzieży. Szacuje się, że młodzież chodzi do restauracji „fast food” dwa razy w tygodniu. Najpopularniejsze produkty spożywane przez młodzież to frytki, kanapki (głównie hamburgery) i pizza. Młodzież najchętniej wybiera do picia słodzone napoje gazowane i kawę, a rzadziej mleko. Wpływ spożycia żywności typu „fast food” na stan odżywiania dzieci i młodzieży zależy od różnych czynników: wartości odżywczej wybranego z menu posiłku lub produkt, wyboru produktów z menu do komponowania posiłku, ilości spożywanego posiłku lub produktu, częstości spożywania żywności typu „fast food”.12

Tabela Nr 1. Wartość odżywcza żywności Fast food

Produkt (McDonald) Kalorie Tłuszcz [g] % kalorii z tłuszczu
Hamburger 280 10 32
Mała porcja frytek 230 10 43
Porcja frytek (supersize) 610 29 43

Mała puszka napoju orzeźwiającego

( 330 ml)

 150 0 0

Źródło: (www.macdonalds.com)

Do najważniejszych skutków złego odżywiania się młodzieży należą: choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze; miażdżyca i jej powikłania np. udar mózgu i niedokrwienna choroba serca z zawałem włącznie), nowotwory, cukrzyca, choroby jelita grubego, próchnica zębów, osteoporoza, nadwaga, otyłość, anoreksja, bulimia, łuszczenie i suchość skóry, kruchość, łamliwość i wypadanie włosów, zawroty głowy, obniżenie ciśnienia, omdlenia, ogólnie zły wygląd i pogarszający się stan zdrowia, tak samo fizycznego jak również psychicznego, kłopoty z koncentracją, bezsenność, depresje, nadpobudliwość, zmiany nastroju - zniechęcenie, znużenie. Dane skutki nie pojawiają się od razu tylko są odczuwalne dopiero w późniejszym, dorosłym życiu, kiedy to będąc czterdziestoletnią osobą będziemy czuli się o co najmniej dziesięć lat starsi. Długotrwałe wadliwe żywienie doprowadza organizm do jawnych lub ukrytych zaburzeń, chorób przyczyniając się do ich pogłębienia. W okresie wzrostu młodzieńczego prowadzenie tak błędnego stylu życia, doprowadza do zaburzenia rozwoju, a także szeregu niedoborów witaminowo- mineralnych. Konsekwencjami niedoboru jest zwiększona zachorowalność na nowotwory i choroby układu krążenia, choroby metaboliczne a także jest przyczyną do narastania otyłości. Źle odżywiona młodzież znacznie częściej jest podatna na zagrożenia w postaci narkotyków, alkoholu, palenie papierosów. Ogólnie możemy stwierdzić, że obecnie mamy doczynienia z amerykanizacją stylu życia nastolatków w Polsce.

Bibliografia:

1. J. Gawęcki, J. Hryniewsk, Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo Naukowe PWN 2004

2. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, pod red. J. Gawęckiego i L. Hrynieckiego, Warszawa 2006

3. Gawęcki J., Roszkowski W., Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, Warszawa 2009,

4. Jeżewska – Zychowicz M., Zachowania żywieniowe i ich uwarunkowania, Warszawa 2004

5. Jeżewska- Zychowicz M., Konsument na rynku nowej żywności: wybrane uwarunkowania spożycia, Warszawa 2009

6. J. Biernat, Żywienie, żywność, a zdrowie, Wrocław 2001

7. A. Szczygieł, Podstawy fizjologii żywienia, Warszawa 1975

8. E. Schlosser, Kraina Fast foodów: ciemna strona amerykańskich szybkich dań, Warszawa 2005

  1. J. Gawęcki, J. Hryniewsk, Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo Naukowe PWN 2004,s. 23-26↩

  2. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, pod red. J. Gawęckiego i L. Hrynieckiego, Warszawa 2006, s. 11↩

  3. Gawęcki J., Roszkowski W., Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, Warszawa 2009, s.24↩

  4. Jeżewska – Zychowicz M., Zachowania żywieniowe i ich uwarunkowania, Warszawa 2004, s. 78↩

  5. Gawęcki J., Roszkowski W., Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, Warszawa 2009, s. 25↩

  6. Jeżewska – Zychowicz M., Zachowania żywieniowe i ich uwarunkowania, Warszawa 2004, s. 74↩

  7. Jeżewska- Zychowicz M., Konsument na rynku nowej żywności: wybrane uwarunkowania spożycia, Warszawa 2009, s. 12↩

  8. Gawęcki J., Roszkowski W., Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, Warszawa 2009, s.122-124↩

  9. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, pod red. Jana Gawęckiego i Lecha Hrynieckiego, PWN 2006↩

  10. J. Biernat, Żywienie, żywność, a zdrowie, Wrocław 2001, s. 24-32↩

  11. A. Szczygieł, Podstawy fizjologii żywienia, Warszawa 1975, s.22- 24↩

  12. E. Schlosser, Kraina Fast foodów: ciemna strona amerykańskich szybkich dań, Warszawa 2005, s. 10-11↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Stres jako element stylu zycia dzieci i mlodziezy, EDUKACJA ZDROWOTNA, edukacja zdrowotna i promocja
Odżywianie się młodzieży gimnazjalnej Charakterystyka posiłków spożywanych w ciągu dnia Tworzenie ja
Bogumiła Staniów Polska książka literacka dla dzieci i młodzieży w przekładach w latach 1990 2004 (
Zaburzenia emocjonalne u dzieci i młodzieży z perspektywy teorii przywiązania s671 Psychiatria Pols
depresja u dzieci i młodzieży
Zaburzenia Dzieci i Młodzieży dr Iniewicz, psychologia, III semestr, Zaburzenia u dzieci i młodzież
Zachowania agresywne dzieci i młodzieży, szkoła, Rady Pedagogiczne, wychowanie, profilaktyka
Zaburzenia?strukcyjne i Opozycyjno Buntownicze u Dzieci i Młodzieży
Ocena zaburzeń w przystosowaniu i trudności?aptacyjnych dzieci i młodzieży
Wychowanie i nauczanie dzieci i młodzieży w granicach cywilizacji europejskiej
Przewlekłe powikłania cukrzycy u dzieci i młodzieży – sposoby zapobiegania
Model zywienia dzieci i mlodziezy
Potrzeby psychiczne dzieci i młodzieży E Jundziłł
Ocena lęku szkolnego wśród dzieci i młodzieży miasta Poznania

więcej podobnych podstron