Psychologia Kliniczna (膰w.)
Temat: Zaburzenia destrukcyjne i opozycyjno-buntownicze u dzieci i m艂odzie偶y
Zaburzenie opozycyjno-buntownicze.
Zaburzenie opozycyjno-buntownicze zgodnie z definicj膮 DSM IV przejawia si臋, jako niew艂a艣ciwe dla wieku
zachowanie, uporczywe, nieprzyjemne, k艂贸tliwe, buntownicze, celowo irytuj膮ce, dra偶liwe, ura藕liwe, m艣ciwe zwi膮zane z tendencj膮 do obwiniania innych za swoje w艂asne przewinienia i zaniedbania. Agresja dziecka lub nastolatka z cechami opozycyjnymi jest raczej werbalna ni偶 fizyczna.
2. Kryteria diagnostyczne DSM-IV dla zaburzenia opozycyjno- buntowniczego:
A. Negatywne, wrogie i buntownicze zachowania trwaj膮ce, co najmniej 6 miesi臋cy, w czasie, kt贸rych wyst臋puj膮 cztery (lub wi臋cej) z nast臋puj膮cych: cz臋sto traci panowanie nad sob膮, k艂贸ci si臋 z doros艂ymi,; cz臋sto aktywnie opiera si臋 lub odmawia spe艂niania pr贸艣b doros艂ych lub stosowania si臋 do zasad; celowo irytuje innych ludzi, cz臋sto wini innych za swoje b艂臋dy lub z艂e zachowanie, jest cz臋sto dra偶liwy lub 艂atwo irytuje si臋 w obecno艣ci innych, jest cz臋sto z艂y lub obra偶ony, z艂o艣liwy i m艣ciwy.
Uwaga: Uwzgl臋dnij kryterium jedynie, je艣li zachowanie wyst臋puje cz臋艣ciej, ni偶 typowo u os贸b w podobnym wieku i na por贸wnywalnym poziomie rozwoju.
B. Zaburzenie zachowania powoduje istotne klinicznie zaburzenie funkcji spo艂ecznych, akademickich lub zawodowych.
C. Zachowania nie wyst臋puj膮 jedynie w przebiegu zaburzenia psychotycznego lub zaburzenia zachowania.
D. Kryteria nie s膮 spe艂nione dla zaburzenia zachowania, a je艣li osoba ma 18 lat lub wi臋cej, kryteria nie s膮 spe艂nione dla antyspo艂ecznego zaburzenia osobowo艣ci.
Zachowania destrukcyjne.
Kryteria diagnostyczne DSM-IV dla zaburzenia zachowania:
A. Powtarzaj膮cy si臋 i uporczywy wzorzec zachowania, w kt贸rym podstawowe prawa innych lub g艂贸wne spo艂eczne normy i zasady w艂a艣ciwe dla danego wieku s膮 naruszane, przejawiaj膮cy si臋 w wyst臋powaniu trzech (lub wi臋cej) z nast臋puj膮cych kryteri贸w w ci膮gu ostatnich 12 miesi臋cy, z co najmniej jednym kryterium spe艂nionym w ci膮gu ostatnich 6 miesi臋cy:
Agresja w stosunku do ludzi i zwierz膮t: Cz臋sto terroryzuje, straszy lub upokarza innych; rozpoczyna b贸jki. U偶ywa broni, kt贸ra mo偶e powodowa膰 powa偶ne obra偶enia u innych. Jest fizycznie okrutny w stosunku do ludzi. Jest fizycznie okrutny w stosunku do zwierz膮t. Kradnie poprzez wymuszenie u ofiary. Zmusza kogo艣 do aktywno艣ci seksualnej.
Niszczenie w艂asno艣ci: Specjalnie anga偶uje si臋 w podk艂adanie ognia celem spowodowania powa偶nych zniszcze艅. Celowo niszczy w艂asno艣膰 innych (w inny spos贸b ni偶 podk艂adanie ognia).
Oszustwa lub kradzie偶: Cz臋sto k艂amie celem uzyskania d贸br lub przys艂ug lub aby unikn膮膰 zobowi膮za艅. Kradnie rzeczy o du偶ej warto艣ci bez konfrontowania si臋 z ofiar膮 kradzie偶y.
Powa偶ne naruszanie regu艂: Cz臋sto zostaje poza domem w nocy mimo zakaz贸w rodzic贸w, rozpoczynaj膮c przed 13 rokiem 偶ycia. Uciek艂 z domu na ca艂膮 noc, co najmniej dwukrotnie w ci膮gu mieszkania w domu rodzic贸w lub rodzic贸w zast臋pczych (lub raz na d艂u偶szy okres). Cz臋sto wagaruje, rozpoczynaj膮c przed 13 rokiem 偶ycia.
B. Zaburzenie zachowania powoduje klinicznie istotne zaburzenie w funkcjonowaniu spo艂ecznym, szkolnym i zawodowym.
C. Je艣li dana osoba ma 18 lub wi臋cej lat, to kryteria antyspo艂ecznego zaburzenia osobowo艣ci nie s膮 spe艂nione.
Zaburzenie zachowania musi by膰 odr贸偶nione od przej艣ciowego zachowania antyspo艂ecznego, kt贸re polega na zachowaniach ryzykownych i na艣ladowaniu cz艂onk贸w grupy, co jest typowe dla okresu dojrzewania. Zachowanie antyspo艂eczne wyst臋puje powszechnie w okresie dojrzewania; w wi臋kszo艣ci przypadk贸w nie wymaga uwagi psychiatry.
Czynniki 艣rodowiskowe sprzyjaj膮ce wyst臋powaniu zachowania destrukcyjnego.
Czynniki 艣rodowiskowe prognozuj膮ce przest臋pczo艣膰 zwi膮zan膮 z tym zaburzeniem to: s艂aby nadz贸r rodzicielski, brak zaanga偶owania rodzic贸w, s艂aba dyscyplina, nieobecno艣膰 rodzic贸w, s艂aby stan zdrowia rodzic贸w, niski status spo艂eczno-ekonomiczny i towarzystwo nieodpowiednich r贸wie艣nik贸w. Natomiast zapobiegaj膮 przest臋pczo艣ci: wysoki iloraz inteligencji, spokojne usposobienie, dobre umiej臋tno艣ci spo艂eczne, dobre wyniki w szkole i dobre relacje, z co najmniej jednym doros艂ym. U m臋偶czyzn przewa偶a destrukcyjne zaburzenie zachowania przed okresem dojrzewania, wyst臋powanie u obu p艂ci zbli偶a si臋 oko艂o wieku 15 lat ze wzgl臋du na wzrost wyst臋powania ukrytych, nieagresywnych zachowa艅 przest臋pczych u dziewcz膮t. U dziewcz膮t cz臋艣ciej wyst臋puje nieagresywny przebieg zaburzenia z p贸藕nym pocz膮tkiem, ukryt膮 przest臋pczo艣ci膮 i wi臋kszym prawdopodobie艅stwem wyzdrowienia.
Uwa偶ne zbieranie wywiadu, badanie psychiatryczne, testy neuropsychologiczne i elektroencefalografia u agresywnych m艂odocianych przest臋pc贸w cz臋sto ujawnia u nich obecno艣膰 omam贸w, okresy nielogicznego my艣lenia, zaburzenie koncentracji uwagi, trudno艣ci w zapami臋tywaniu, podejrzliwo艣膰, agresj臋 i nieswoiste zmiany w EEG. Wyniki te, sugeruj膮, 偶e niekt贸rzy antyspo艂eczni nastolatkowie cierpi膮 na ukryte psychozy lub podkliniczn膮 padaczk臋 spowodowan膮 przez uraz m贸zgu lub zaburzenie stresu pourazowego wt贸rne do fizycznego lub seksualnego zn臋cania si臋 nad nimi.
Wzorzec destruktywnego zachowania.
Sugeruje si臋, 偶e wzorce destrukcyjnego zachowania wywodz膮 si臋 z trzech wzajemnie si臋 uzupe艂niaj膮cych proces贸w: wzorc贸w zdezorganizowanego przywi膮zania, zniekszta艂conych struktur uczuciowo-poznawczych i motywacyjnych i konsekwencji niepewnego przywi膮zania. Uznaje si臋, 偶e wzorce destrukcyjnego zachowania powstaj膮 ostatecznie wskutek kombinacji neurobiologicznych czynnik贸w ryzyka, zaburze艅 przywi膮zania, niew艂a艣ciwych praktyk rodzicielskich i patologicznego 艣rodowiska rodzinnego. Dzieci ze sk艂onno艣ci膮 do zaburzenia zachowania rozwijaj膮 charakterystyczny styl interpersonalny, kt贸ry odzwierciedla z艂o偶one wzajemne oddzia艂ywania mi臋dzy nast臋puj膮cymi czynnikami: predyspozycja biologiczna, niesprzyjaj膮ce 艣rodowisko, zaburzony proces przetwarzania informacji i wp艂yw r贸wie艣nik贸w. Odkryto, 偶e agresywne dzieci nie w pe艂ni wykorzystuj膮 sygna艂y spo艂eczne oraz 偶e interpretuj膮 neutralne lub oboj臋tne sygna艂y, jako wrogie, wytwarzaj膮 nieliczne asertywne rozwi膮zania problem贸w spo艂ecznych i oczekuj膮 nagrody za zachowania agresywne. Dzieje si臋 tak szczeg贸lnie u tych dzieci, kt贸re we wczesnym rozwoju wykazywa艂y agresywne, nadpobudliwe i impulsywne zachowania.