Zaburzenie zachowania

Zaburzenie

opozycyjno-buntownicze

Zaburzenie zachowania

• Zaburzenia

zachowania

są

szeroko

rozpowszechnione w populacji ogólnej, a szczególnie
w próbie dzieci leczonych klinicznie.

• Według McMahona i Estesa (1997) zaburzenia

zachowania

znajdują

się

wśród

najczęściej

występujących zaburzeń wieku dziecięcego, a ich
rozpowszechnienie wynosi:



od 2% do 9 %, jeśli chodzi o zaburzenia

zachowania,



i od 6% do 10% w przypadku zaburzenia

opozycyjno-buntowniczego.

• Według DSM-IV główne cechy zaburzenia

zachowania to powtarzający się i trwały wzór
zachowania obejmujący łamanie podstawowych
praw innych osób i ważnych norm społecznych
stosowanych dla danego wieku.

• Wspólną cechą zaburzenia zachowania jest

agresja

fizyczna,

przyjmująca

formę

okrucieństwa, niszczenia własności innych lub
podpaleń.

Kryteria DSM do

diagnozy zaburzeń

zachowania

• W ciągu kolejnych 12 miesięcy

muszą wystąpić przynajmniej trzy z
wymienionych kryteriów zachowań,
przy czym przynajmniej jedno musi
wystąpić w ciągu kolejnych 6
miesięcy.

Kryteria DSM do diagnozy

zaburzeń zachowania

1.Agresja w stosunku do ludzi i zwierząt:



Częste znęcanie się, grożenie lub zastraszanie innych



Częste wszczynanie bójek



Użycie broni, która może spowodować poważne
uszkodzenia ciała



Fizyczne okrucieństwo wobec ludzi



Fizyczne okrucieństwo wobec zwierząt



Dokonanie kradzieży połączonej z konfrontacją z
ofiarą



Zmuszanie kogoś do czynności seksualnych

Kryteria DSM do diagnozy

zaburzeń zachowania

2. Niszczenie mienia:



Umyślne podłożenie ognia z zamiarem
spowodowania znacznych szkód



Umyślne niszczenie cudzej własności

Kryteria DSM do diagnozy

zaburzeń zachowania

3. Oszustwo lub kradzież:



Włamanie do cudzego domu, budynku lub
samochodu



Kłamstwa w celu zdobycia dóbr lub
przysług albo uniknięcia zobowiązań



Kradzież przedmiotów o istotnej wartości,
niepołączona z konfrontacją

Kryteria DSM do diagnozy

zaburzeń zachowania

4. Poważne naruszenia zasad:



Częste nie wracanie na noc do domu
pomimo zakazu rodziców (wiek poniżej 13
lat)



Co najmniej dwukrotne nocne ucieczki z
domu podczas mieszkania z rodzicami lub
opiekunami



Wagarowania (zaczynające się w wieku
poniżej 13 lat).

Kryteria DSM do diagnozy

zaburzeń zachowania

DSM rozróżnia początek zaburzenia w
okresie dzieciństwa (w wieku poniżej
10 lat) i w wieku dojrzewania
(powyżej 10 lat) oraz trzy poziomy
nasilenia:



łagodny,



umiarkowany,



ciężki.

ZABURZENIE OPOZYCYJNO-

BUNTOWNICZE



Istnieje

mniej

poważny

rodzaj

zaburzenia związanego z zachowaniami
typu acting out (utrata kontroli nad
pewnymi

zachowaniami),

zwany

ZABURZENIEM

OPOZYCYJNO-

BUNTOWNICZYM.



Zaburzenie to pod wieloma względami
przypomina zaburzenie zachowania.

Jednak różnica polega na tym, że
zaburzenie zachowania powiązane
jest

poważnym

łamaniem

podstawowych

praw,

natomiast

zaburzenie

opozycyjno-

buntownicze

obejmuje

wzory

zachowań

negatywistycznych,

wrogich i buntowniczych.

Zachowania te trwają co najmniej 6
miesięcy.

• Dzieci z zaburzeniem opozycyjno-

buntowniczym nie posuwają się do
nagminnych aktów agresji fizycznej,
niszczenia mienia, kradzieży lub
oszustwa. Osoba, która cierpi na
zaburzenie opozycyjno-buntownicze
nigdy nie posuwa się do złamania
prawa.



Jednak te dwa zaburzenia czasami następują
po

sobie.

Wiele

dzieci

objawiających

zachowania

opozycyjno-buntownicze

stopniowo rozwija w sobie zaburzenie
zachowania w okresie dorastania. Obydwa
zaburzenia kojarzą się z problemami w
zrozumieniu

rozwiązywaniu

problemów

międzyludzkich

(Matthys,

Cuperus,

van

Engeland, 1999).



Ponadto jeden, jak i drugi typ zaburzenia
wiąże

się

wysokim

ryzykiem

antyspołecznego

zachowania

okresie

dorosłości

(Langbehn,

Cadoret,

Yates,

Troughton, Stewart, 1998).

Postawienie

diagnozy

wymaga

dowodów wskazujących, że u danej
osoby

występuje

pewien

wzór

zachowania (trwający 6 miesięcy), w
czasie którego pojawiają się cztery z
następujących zachowań:

•

Często traci panowanie nad sobą,

•

Często kłóci się z dorosłymi,

•

Często łamie ustalone zasady lub odmawia
stosowania się do wymagań dorosłych,

•

Często umyślnie irytuje ludzi,

•

Często oskarża innych o popełnienia błędów lub
niewłaściwe zachowanie,

•

Często jest drażliwy lub łatwo irytują go inni,

•

Często jest rozgniewany lub urażony często jest
złośliwy i mściwy.

Główną cechą zaburzenia

opozycyjno-buntowniczego

jest „opozycja”,

przeciwstawianie się.

Zdaniem J. Konopnickiego (1971)

zachowanie opozycyjno-buntownicze

jest jednym z rodzajów

niedostosowania społecznego.

Charakteryzuje się ono:



brakiem chęci do współpracy zarówno przy
wykonywaniu zadań w grupie, jak i przy zadaniach
indywidualnych (uczniowie tacy nie próbują szukać
pomocy

przy

rozwiązywaniu

napotkanych

trudności),



biernym stosunkiem do wszelkich form życia klasy,



złym zachowaniem: opór przy wykonywaniu
poleceń nauczyciela, niegrzeczne odpowiedzi.
Uczeń sprawia wrażenie, że nie zależy mu na
dobrych stosunkach z otoczeniem,



agresywną

postawą

wobec

jakichkolwiek

interwencji, której celem jest poprawa złego
zachowania,



łatwością popadania w konflikty z innymi dziećmi,



wrogością w stosunku do dorosłych i dzieci.

Wrogość ta rozszerza się na coraz większy krąg

osób, osiągając fazę w której dziecko, po

dołączeniu do podobnych sobie jednostek,

zaczyna popełniać systematyczne akty

przestępcze. Stosowanie nagan i kar w stosunku

do tych dzieci mija się z celem, gdyż w skutek

ich stosowania dzieci uzewnętrzniają swoją

wrogość.

złe zachowanie + wzmocnienie negatywne

= więcej złych zachowań

• Zachowanie opozycyjno – buntownicze jest

przykładem zachowania, któremu szkoła może
zapobiegać, a w wielu zaistniałych już przypadkach
spowodować zanik negatywnych zachowań. Jeżeli
nauczyciele w porę nie zauważą problemów
dziecka, proces jego wykolejenia może postępować
dalej.

• Najbardziej charakterystycznym przejawem tego

będą:



niepowodzenia szkolne i wagary,



ucieczki z domu,



picie alkoholu i zażywanie środków

odurzających.

Przyczyny



Przyczyny zaburzenia opozycyjno-buntowniczego

są podobne do przyczyn zaburzenia zachowania.



Dzieci

wykazujące

zaburzenia

opozycyjno-

buntownicze

również

pochodzą

rodzin

niestabilnych, ich rodzice stosują surowe,

niespójne kary i rzadko angażują się w ich

zajęcia.



Dzieci

wykazują

spadek

wskaźników

aktywności serotoniny.

Leczenie

Mimo wielu poszukiwań nie wykazano efektywności
leczenia farmakologicznego zaburzeń zachowania.
Badania kontrolowane wskazują na brak korzystnych
efektów indywidualnej psychoterapii zorientowanej
psychodynamicznie oraz na niekorzystny wpływ
psychoterapii grupowej.

Przegląd badań nad wynikami leczenia zaburzeń
zachowania potwierdza celowość i skuteczność
stosowania

leczenia

zintegrowanego

uwzględniającego rodzinę i dostosowanie do sytuacji.
Korzyści zintegrowanego leczenia obejmującego
terapię rodziny, systemową interwencję w środowisku
szkolnym, opiekę indywidualną z dostosowanymi do
potrzeb pacjenta metodami.