Depresja poporodowa

Prelekcja – Małgorzata Imach

SPIS TREŚCI:

I. Pojęcie i historia.

II. Przyczyny zaburzeń i ich objawy.

III. Metody i formy leczenia.

IV. Profilaktyka i interwencja.

V. Zakończenie.

Depresja poporodowa

Najczęściej matki wychodzą z tej próby zwycięsko, mocniejsze jako osoby i szczęśliwe, że jest jeszcze ktoś – ich DZIECKO.

Ad I. Pojęcie i historia.

W przekazie międzypokoleniowym oraz w środkach masowego przekazu macierzyństwo jest często gloryfikowane. Pokazywane są jego blaski, pomijane – cienie jak między innymi depresja poporodowa.

Depresja jest zaburzeniem psychicznym z grupy zaburzeń afektywnych, charakteryzujących się obniżeniem nastroju, emocji i aktywności uniemożliwiającym normalne życie.

Znane są trzy formy zaburzeń afektywnych związanych z urodzeniem dziecka:

a) "baby blues" – bardzo powszechny i trwający zaledwie kilka do kilkunastu dni stan drażliwości i chwiejności emocjonalnej, nie wymagający leczenia, wynikający bezpośrednio z gwałtownych zmian hormonalnych i wyczerpania,

przy czym a) traktowane jest jako trudności emocjonalne u kobiet po porodzie,

b) depresja poporodowa – rzadziej występujący stan poważnej depresji, o dłuższym przebiegu – pojawia się w pierwszych tygodniach lub miesiącach po porodzie i może trwać rok albo dłużej, nie do końca o jasnej etiologii; leczenie znacznie poprawia jakość życia cierpiącej kobiety a także jej rodziny, może dotknąć i te kobiety, które przed urodzeniem dziecka dobrze sobie radziły i nie miały żadnych poważniejszych emocjonalnych problemów, bardziej skłonne do depresji będą te, które cierpiały w przeszłości na zaburzenia nerwowe lub miały tendencje do reakcji depresyjnych w trudnych sytuacjach,

c) poporodowa psychoza – bardzo rzadkie, poważne psychiatryczne zaburzenie, z halucynacjami i złudzeniami, chora wymaga hospitalizacji i farmakoterapii, należy też brać pod uwagę zagrożenie z jej strony w stosunku do dziecka,

przy czym b) i c) traktowane są jako zaburzenia psychiczne okresu poporodowego.

Z raportu WHO (2003 r.) wynika, że:

• 20% kobiet nie reaguje żadnymi przykrymi objawami;

• 80% kobiet doświadcza po porodzie zespołu trudnych emocjonalnie przeżyć, które nazywamy "baby blues" albo "depresją dnia trzeciego";

• depresja poporodowa dotyczy 34% kobiet;

• u 1 % kobiet po porodzie pojawia się psychoza poporodowa.

Problem zaburzeń psychicznych u kobiet po porodzie i w czasie połogu budził zainteresowanie już od czasów Hipokratesa.

Pierwsze, systematyczne opisy tej choroby powstały dopiero w XVI i XVII wieku.

W roku 1551 Joao Rodrigues de Castelo Branco opisał przypadek żony kupca, która po każdym porodzie popadała w melancholię i pozostawała w tym stanie "obłędu" przez miesiąc.

Pierwszy przypadek manii w okresie połogu został opisany przez Felixa Platera w 1602 roku.

W roku 1858 powstał słynny traktat Marce na temat psychoz poporodowych i innych zaburzeń psychicznych u kobiet w okresie laktacji, przedstawiający wiele studiów przypadku.

Ad II. Przyczyny zaburzeń i ich objawy.

Przyczyny zaburzeń:

- rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami młodych rodziców a rzeczywistością opieki nad noworodkiem i niemowlęciem,

- konieczność bycia całkowicie dyspozycyjną i nastawioną na potrzeby dziecka,

- przejściowe kłopoty w karmieniu piersią,

- nieprzespane noce,

- pogłębiający się baby blues,

- zmiany hormonalne,

- wcześniejsze doświadczenie poronienia/straty dziecka,

- depresja w czasie ciąży lub przed ciążą,

- konfliktowa relacja z własną matką,

- konflikty małżeńskie,

- brak wsparcia ze strony partnera,

- niezadowolenie z przebiegu ciąży i porodu oraz współwy-stępowanie ciąży, porodu lub okresu połogu z innymi stresogennymi wydarzeniami,

- fakt, że ciąża i narodziny dziecka skrajnie pogorszyły życiową sytuację kobiety,

- wcześniejsze negatywne przeżycia takie jak śmierć ważnej osoby lub rozstanie z partnerem, - trudny poród,

- uprzednie niepowodzenia położnicze, które wracają we wspomnieniach,

- zmiany w wyglądzie zewnętrznym i we wzajemnych relacjach z partnerem,

Osiowymi objawami depresji poporodowej są:

- uporczywe przygnębienie i zmęczenie połączone z lękiem o rozwój i zdrowie dziecka,

- nie odpowiadanie na potrzeby dziecka i przeżywanie związanego z tym poczucia winy, któremu może towarzyszyć gniew lub próba kompensacji polegająca na przedkładaniu potrzeb dziecka nad swoje.

- uczucie "przeciążenia" macierzyństwem,

- rozdrażnienie,

- wyczerpanie i lęk przed odpowiedzialnością,

Rodzaje objawów depresji poporodowej:

a) emocjonalne:

- smutek,

- przygnębienie,

- melancholia,

- obniżenie nastroju,

- utrata radości życia,

- brak nadziei,

- zniechęcenie,

- lęk,

- złość,

- wstyd,

- poczucie winy,

- uczucie bezwartościowości,

- samotność, poczucie bycia "nieszczęśliwą",

- zagubienie,

- izolacja.

Najbardziej wyraźnym i rozległym symptomem emocjonalnym jest smutek. Towarzyszy mu lęk i często agresja wobec dziecka, złość, że ono znów płacze, chęć by je uderzyć, a nawet pragnienie, by umarło. Równocześnie pojawiają się poczucie winy i przerażenie, że mogłoby się coś zrobić dziecku. Również uporczywy jak smutek jest zanik gratyfikacji, utrata radości życia. Smutek jest coraz większy a myśli, że jest się złą matką zaczynają być obsesyjne.

b) poznawcze:

- negatywny obraz własnej osoby,

- niska samoocena "jestem złą matką",

- czarne myśli na temat przyszłości świata i siebie (bardzo niebezpieczne, bo mogą być autodestrukcyjne i prowadzić do myśli samobójczych lub chęci zrobienia czegoś dziecku),

- trudności w koncentracji,

- nawracające myśli samobójcze lub rozważania na temat śmierci,

- dezorganizacja,

- utrata zainteresowań.

c) motywacyjne:

- "paraliż woli",

- bierność,

- brak inicjatywy,

- niemożność podjęcia najprostszych decyzji jak, np.: czy iść na spacer? Dla kobiety w depresji podjęcie jakiejkolwiek decyzji może być obezwładniającym i zagrażającym doświadczeniem. Każda decyzja wydaje się ostateczna, wydaje się być kwestią życia i śmierci, strach przed podjęciem złej może okazać się paraliżujący, (np.: nie wyjdę na spacer, bo to może się okazać niezdrowe dla dziecka).

d) somatyczne:

- wyraźna zmiana apetytu lub masy ciała,

- bezsenność lub nadmierna senność,

- pobudzenie lub zahamowanie psychomotoryczne,

- brak energii,

- zmęczenie,

- brak zainteresowania współżyciem seksualnym.

W miarę postępu depresji wszystkie biologiczne i psychologiczne radości, stanowiące o wartości życia, wygasają.

Ad III. Metody i formy leczenia.

Wśród działań niezbędnych dla kobiet, u których stwierdzono depresję poporodową czy inne zaburzenie okresu poporodowego, należy wymienić:

- psychoterapię indywidualną, grupową i rodzinną,

- leczenie farmakologiczne, a w razie potrzeby hospitalizację,

- interwencję w zakresie relacji matka-dziecko,

- grupy wsparcia.

W całym procesie leczenia niezbędne i niezwykle ważne jest wsparcie ze strony rodziny czy innych osób bliskich. Interwencji wymaga cała rodzina, gdyż skutki depresji dotyczą wszystkich osób i zaangażowanie całego systemu rodzinnego znacznie zwiększa skuteczność wszelkich podjętych działań.

Ad IV. Profilaktyka i interwencja.

Ważne jest zapobieganie (profilaktyka) i odpowiednia interwencja.

Przed porodem:

Pionierami działań profilaktycznych w tym zakresie byli Richard i Catherine Gordonowie. W latach 50-tych XX wieku, przeprowadzili oni interwencję edukacyjną w postaci dwóch 40-minutowych wykładów dla kobiet w ciąży na temat społecznego i psychologicznego przystosowania się do macierzyństwa. A zatem można sądzić, że np.: zajęcia w szkołach rodzenia lub rozmowa indywidualna z kobietą w ciąży przeprowadzona przez położną rodzinną stanowią efektywną profilaktykę.

Bardzo ważna jest również rola praktyk szpitalnych związanych z porodem i pobytem matki z dzieckiem w szpitalu po porodzie.

Ważne jest też budowanie systemu wsparcia społecznego, którego elementem mogą być kontakty z położną środowiskową i poradnią D, grupa wsparcia dla karmiących matek, itp.

Po porodzie:

- należy starać się wykorzystać każdą chwilę na sen,

- nie odchudzać się gwałtownie, gdyż drakońska dieta powoduje spadek poziomu cukru we krwi, a to przyczynia się do pogorszenia nastroju,

- jeśli osoba ma skłonność do depresji powinna unikać zażywania tabletek antykoncepcyjnych, mogą one nawet wywołać depresję lub ją nasilić,

- pomoc rodziny i przyjaciół, tak by w domu zawsze był ktoś, kto może zaopiekować się dzieckiem, gdy ty potrzebujesz chwili odpoczynku,

- staraj się miło spędzać czas ze swoim partnerem, wychodzić gdzieś razem.

Ad V. Zakończenie

Depresji nie można lekceważyć! a prośba o pomoc to oznaka mądrości i siły, a nie słabości, a o pomoc można zwrócić się:

- do swojego lekarza, który być może skieruje cię do specjalisty – psychologa lub psychiatry lub

- zadzwonić pod telefon zaufania Fundacji "Rodzić po ludzku".

Trzeba pamiętać, że leczenie depresji poporodowej, podobnie jak wielu innych zaburzeń psychicznych, trwa długo, ale w większości przypadków kończy się sukcesem.

Aby macierzyństwo stało się radością !

Pytania (test wielokrotnego wyboru):

1) Które z zaburzeń afektywnych związanych z urodzeniem dziecka traktowane są jako zaburzenia psychiczne okresu poporodowego?

a) "baby blues"

b) depresja poporodowa

c) poporodowa psychoza

Odpowiedzi prawidłowe b i c

2) Jakie są rodzaje objawów depresji poporodowej?

a) emocjonalne

b) poznawcze

c) motywacyjne

d) somatyczne

Odpowiedzi prawidłowe – wszystkie

3) Współczesne metody i formy leczenia?

a) egzorcyzmy

b) rosołu z kury

c) psychoterapia, leczenie farmakologiczne, hospitalizacja, interwencja w zakresie relacji matka-dziecko, grupy wsparcia

Odpowiedź prawidłowa c

4) Kto był pionierem działań profilaktycznych w zakresie depresji poporodowej?

a) Anna Brzezińska

b) Helen Bee

c) Richard i Catherine Gordonowie

Odpowiedź prawidłowa c

5) Do jakiej Fundacji można zwrócić się z prośbą o pomoc w przypadku depresji poporodowej?

a) Fundacja "Rodzić po ludzku"

b) Fundacja "Pomóż samemu sobie"

c) Fundacja "Lepsze jutro"

Odpowiedź prawidłowa a