Społeczeństwo informacyjne - terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie, przechowywanie informacji).
Termin został wprowadzony w 1963 roku przez Japończyka T. Umesao w artykule o teorii ewolucji społeczeństwa opartego na technologiach informatycznych, a spopularyzowany przez K. Koyama w 1968 roku w rozprawie pt. "Wprowadzenie do Teorii Informacji". W Japonii powstał również "Plan utworzenia społeczeństwa informacyjnego, jako cel narodowy na rok 2000". Była to realna strategia zakładająca informatyzację kraju, prowadzącą do rozwoju intelektualnego kraju oraz tworzenia wiedzy, a nie dalsze uprzemysławianie kraju i wzrost dóbr materialnych.
Społeczeństwo informacyjne odnosi się do technicznych narzędzi komunikacji, magazynowania i przekształcania informacji.
Teorie rozwoju społecznego tłumaczą społeczeństwo informacyjne jako kolejny etap rozwoju społecznego, po społeczeństwie przemysłowym. Nazywane jest również mianem społeczeństwa post nowoczesnego, ponowoczesnego lub poprzemysłowego. Z punktu widzenia społecznego podziału pracy, społeczeństwem informacyjnym będzie nazywana zbiorowość, w której 50% plus jedna osoba lub więcej, spośród zawodowo czynnych, zatrudnionych jest przy przetwarzaniu informacji. D Bell określał pracę człowieka przednowoczesnego, jako grę człowieka z przyrodą, człowieka nowoczesnego jako grę człowieka z naturą nieożywioną a pracę człowieka ponowoczesnego jako grę miedzy ludźmi. Cechy charakterystyczne takiego społeczeństwa to m.in.:
wysoko rozwinięty sektor usług, przede wszystkim sektor usług nowoczesnych (bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, badania i rozwój oraz zarządzanie), w niektórych krajach w tym sektorze pracuje przeszło 80% zawodowo czynnej ludności, przy czym sektor usług tradycyjnych przekracza nieznacznie 10%
gospodarka oparta na wiedzy
wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa
wysoki poziom alfabetyzmu funkcjonalnego w społeczeństwie
postępujący proces decentralizacji społeczeństwa
renesans społeczności lokalnej
urozmaicanie życia społecznego.
| Wieloaspektowość definicji społeczeństwa informacyjnego |
|---|
| Kryterium indentyfikacji |
| Techniczne |
| Ekonomiczne |
| Zawodowe |
| Przestrzenne |
| Kulturowe |
Postindustrialna teoria społeczeństwa informacyjnego Daniela Bella
Uważa on, że społeczeństwo industrialne i związane z nim struktury należą do przeszłości. Społeczeństwo informacyjne powstało w wyniku rewolucji informacyjnej i jest kulminacją rozwoju społecznego, a jednocześnie kontynuacją społeczeństwa industrialnego w zakresie obowiązujących w nim praw wolnego rynku. Źródłem jego powstania jest innowacja techniczna (komputer + mass media = społeczeństwo postindustrialne).
Idea społeczeństwa informacyjnego ma wartość poznawczą, o czym świadczy wszechobecne zjawisko informacji. Centralne miejsce w tym społeczeństwie Bell przyznaje wiedzy teoretycznej. Praca i kapitał mają zostać wyparte przez wiedzę i informację, które nabierają
charakteru dóbr materialnych.
Reindustrialna koncepcja społeczeństwa informacyjnego (Schiller, Mosco, Douglas,
Guback)
Społeczeństwo to jest tylko kontynuacją społeczeństwa przemysłowego. Informacja jest takim samym produktem jak każdy inny, podlega więc tym samym prawom rynku,co inne towary.
Konsensualna teoria społeczeństwa informacyjnego Schement'a i Lievrouw'a
Uwzględniają podejście postindustrialne i reindustrialne. Społeczeństwo informacyjne jest dla nich społeczeństwem przemysłowym skoncentrowanym na produkcji i dystrybucji informacji, nosi ono w sobie znamiona tak zmiany, jak i kontynuacji.
Podstawowym przejawem jego istnienia jest handel informacją na dużą skalę- uczynienie z niej towaru porównywalnego do innych dóbr. Prawa rynku zachowują w tym społeczeństwie swą ciągłość.
Władza w społeczeństwie informacyjnym jest definiowana w kategoriach procesu wymiany społecznej (podejście procesualne). Konieczne jest uczestniczenie w niej co najmniej 2 stron (uczestnictwo polityczne- uczestnictwo w stosunku wymiany, zmierzające do wywarcia wpływu na jego przedmiot). Decydującym źródłem władzy jest tu organizacja. Sferą niepewności kontrolowaną przez danego aktora jest tu dostęp do informacji i kanałów informacyjnych. Osoba je kontrolująca może sterować przepływem informacji tak, by poprawiła się ich moc decyzyjna i pracowała na korzyść realizacji jej interesów.