PRAWO-zbiór norm postępowania na terenie danego kraju, ustalony przez władze państwowe z uwzględnieniem norm zwyczajowych. Pojęcie prawa można rozumieć na dwóch płaszczyznach: podmiotowej i przedmiotowej.

• Pojęcie prawa w znaczeniu podmiotowym - to zbiór uprawnień jednostki, służący zabezpieczeniu jej interesów.

• Pojęcie prawa w znaczeniu przedmiotowym - to zbiór norm prawnych norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami.

PAŃSTWO- to zorganizowana jednostka terytorialna, będąca podmiotem prawa międzynarodowego. Mniej formalna definicja określa państwo jako polityczną organizację społeczną wyposażoną we władzę suwerenną. państwo musi spełniać następujące warunki:
- musi posiadać określone terytorium
- na tymże terytorium muszą zamieszkiwać ludzie (ludność), o wspólnej historii, kulturze etc. (element socjologiczny pojęcia państwa)
- państwo musi posiadać władzę najwyższą, a w związku z tym być tworem suwerennym

MORALNOŚĆ-zespół poglądów, ocen, norm i wzorów osobo­wych ukształtowanych historycznie i regulujących w danym społeczeństwie całokształt stosunków między jednostkami, między jednostkami a grupami oraz między grupami społecznymi z punktu widzenia dobra i zła, słuszności i krzywdy, prawości i podłości. Moralność, zatem to faktycznie funkcjonujące w społeczeństwie poglądy i przekonania moralne ogółu ludzi (grup społecznych). Poglądy te i przekonania znajdują swój odpo­wiednik w postawach ludzi, w ich postępowaniu i współżyciu.

KULTURA POLITYCZNA - to ogół postaw, wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków władzy i obywateli:
- wiedza o polityce, znajomość faktów, zainteresowanie polityką
- ocena zjawisk politycznych, sądy jak ma być sprawowana
- emocjonalne podejście do państwa, Ojczyzny
- uznane wzory zachowań politycznych

Typy kultury politycznej:
a) zaściankowa
b) podporządkowania
c) uczestnictwa

ZAŚCIANKOWA: zainteresowania jednostek i grup społecznych wobec polityki i zjawisk politycznych ograniczają się do ram zaścianka. Kultura ta jest właściwa dla afrykańskiej społeczności plemiennej, scentralizowanych księstw i królestw Afryki, bowiem w społeczeństwach tych nie występują wyspecjalizowane role polityczne; wodzowie, naczelnicy, szamani spełniają funkcje różnorakie: ekonomiczne, religijne, polityczne. Członkowie wspólnot prezentują jednolite postawy wchłaniające elementy postaw religijnych, społecznych i politycznych. System polityczny nastawia się bardziej na utrwalanie zaściankowości niż inicjowanie zmian.

PODPORZĄDKOWANIA: znamionuje się występowaniem postaw jednostek i grup społecznych nastawionych na oddziaływania ze strony systemu politycznego. Zbiorowości ludzkie przejawiają skłonność do oceny działań politycznych i instytucji publicznych. Generalnie nastawiają się na podporządkowanie decyzjom politycznym ośrodków decyzyjnych. Kultura ta bywa właściwa dla społeczeństw kształtujących systemy demokratyczne, bądź też dla systemów autorytarnych. Procesy polityczne przebiegają tu wciąż pod wpływem nawyków i przyzwyczajeń kultury narzucania i wskazywania odgórnego.

UCZESTNICTWA: przejawia się dążnością jednostek i grup społecznych do zdobycia władzy o podmiotach polityki i ich działaniach, strukturach i organizacji systemu politycznego, inicjatywach i działaniach w sferze polityki. Członkowie społeczeństwa starają się wyrobić poglądy o stosunku do różnych podmiotów polityki i ich działaniach. Postawy i zachowania jednostek zmieniają się pod wpływem informacji i oddziaływań przywódców i elit politycznych.

Na kulturę polityczną mają wpływ postawy i zachowania polityczne:
a) postawy polityczne - trwały stosunek jednostki lub grupy do podmiotów politycznych i
ich działań w systemie politycznym; kształtują się w toku socjalizacji i edukacji
politycznej
b) Zachowania polityczne - reakcje na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów
politycznych)

PRAWORZĄDNOŚĆ - zasada przestrzegania prawa przez organy państwa.
Pojęcie praworządności, według dominujacego stanowiska nauki prawa, dotyczy wyłącznie przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej, natomiast nie odnosi się do zachowań obywateli. Wiąże się ono z kwalifikacją prawną władczych działań organów władzy, zarówno w sferze stanowienia, jak i stosowania prawa.
W nauce prawa znane są obecnie dwie konkurencyjne koncepcje praworządności, które dzieli odmienne podejście do kwestii wartościowania prawa. Są to:

• formalna koncepcja praworządności(praworządne są wszelkie działania organów państwa, które są zgodne z ustanowionych prawem. Sama treść prawa jest obojętna, a więc przyjmuje się, że przestrzeganie prawa jest wartością samoistną, która daje obywatelom poczucie pewności, stabilności i przewidywalności.)

• materialna koncepcja praworządności (nie można ograniczać problemu praworządności jedynie do aspektów formalnych. Ich zdaniem istotna jest również treść prawa.)

BUDOWA NORMY PRAWNEJ

Normy prawne (łac. norma - reguła, przepis), wzór postępowania w danej sytuacji np. rodzice powinni zameldować dziecko po urodzeniu. W razie nie przestrzegania tej normy rodzicom grozi grzywna. Normy prawne zawierają nakaz, zakaz lub dozwolenie.

 

Normy składają się z hipotezy, dyspozycji i sankcji.

• Hipoteza - określa, do kogo jest kierowana (kto jest adresatem) oraz okoliczności, w których ma zastosowanie.

• Dyspozycja - przez nakaz, zakaz lub dozwolenie określa zachowanie adresata.

• Sankcja - zawiera konsekwencje prawne, w razie niedostosowania się do normy.

WYKŁADNIA PRAWA-Wykładnia prawa polega na wyjaśnieniu sensu przepisów prawnych, ustaleniu właściwego ich rozumienia, przypisaniu im odpowiedniego znaczenia, bądź wyznaczeniu ich zakresu. Przez wykładnię rozumie się określone czynności podjęte w celu ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego.

MODYFIKACJA I LUKI PRAWNE

Luka w prawie to sytuacja, która nie ma uregulowania w przepisach prawa, choć z logiki pokrewnych regulacji wynika, że powinna zostać uregulowana.Luki wynikają z tego, że prawo tworzone przez ustawodawcę tworzone jest do zdarzeń przyszłych. Czasami luka w prawie jest wynikiem nieudolności ustawodawcy.Luki w prawie dzielą się na:

• aksjologiczne - kiedy nie normują danego przypadku bądź zdarzenia; następuje wtedy łatanie poprzez utworzenie danej normy bądź przepisu,

• tetyczne - gdy akt normuje zdarzenie nieprecyzyjnie; należy wtedy odnieść się do analogii.

LEGIS - z ustawy; wtedy opieramy się na ustawie normującej podobny przypadek. IURIS - z prawa; np. duch prawa, czyli podstawowe idee porządku prawa.

• logiczne - kiedy dane zdarzenie normują co najmniej dwie normy, ustawy. Wtedy korzystamy z aktów:

chronologicznych (bierze się pod uwagę ostatni akt wprowadzony w życie), hierarchicznych (stosujemy akt prawny wyższego rzędu, jeśli ciągle nie można rozstrzygnąć) lub zakresowych (najszczegółowiej opisujących dany przypadek).

INNA DEFINICJA LUK PRAWNYCH I ICH MODYFIKACJI

[Luka w prawie jest pojęciem, jakim określa się istnienie braków w obowiązującym prawie. Spotkać się można z różnymi ich rodzajami. Luka w prawie może przejawiać się w tym, że dla danej dziedziny po prostu nie istnieje regulacja, która być powinna. Inny przejaw luki prawnej to brak ustalonych przepisami wszystkich zasad realizacji jakiejś czynności prawnej, której przeprowadzenia prawo wymaga, nie wskazując jednak, w jakiej formie i trybie powinno być to zrobione.

Aby prawo mogło funkcjonować, stosuje się w powyższych przypadkach przepisy dotyczące innej sytuacji, która została w prawie uregulowana, a jest podobna do tej dotkniętej wadą luki prawnej. Nie zawsze zastosowanie analogii jest możliwe. Wtedy rozwiązania należy szukać w zasadach fundamentalnych prawa. Takie sposoby radzenia sobie z niepełnym prawem są konieczne, gdyż w danej sytuacji nie ma innego wyjścia. Ale takie prawo wymaga naprawy i wprowadzenia brakujących przepisów, których wcześniej nie przygotowano z różnych przyczyn itp. Luką prawną jest także wprowadzenie przepisów sprzecznych z innymi regulacjami. Tak więc luki prawne mogą wynikać ze złej pracy twórców prawa, ale też w niektórych przypadkach nie są przez nich zawinione, gdyż w danej materii trudno przewidzieć rozwój wydarzeń. To, co trzeba będzie uregulować, wskaże życie, czyli nowe zjawiska, rodzące skutki wcześniej nieznane. Tworząc prawo, myśli się przecież o przyszłości.]

ŹRÓDŁA PRAWA:
Źródłami prawa nazywamy inaczej wszystkie akty prawne, zawierajace konkretne przepisy.
Źródła prawa są to zatem akty stanowione przez organy państwowe,które w treści swej zawierają normy prawne albo stanowią element niezbędny do odczytania obowiązujacej normy prawnej. Dlatego też mówiąc o źródłach prawa w tym znaczeniu , określamy je najczęściej mianem aktów prawodawczych (normatywnych) tj. aktów , które w treści swj zawierają normy prawne lub ich części skaładowe.
Mówiąc o aktach prawodawczych takich jak np. ustawy, rozporządzenia lub uchwały, mamy na myśli dokumenty, w których te normy zostały zapisane. Źródła prawa są u nas w poważnym stopniu zrużnicowane. Nie jest to rzeczą przypadku. Różnego rodzaju akty normatywne stanowią pewień logicznie uporządkowany i wzajemnie powiązany system. Jest on uporzątkowany według dwóch uzupełniających się kryteriów podziału.
Pierwsze kryterium to kryterium podmiotowe, a więc podział doskonały w zależności od tego. Kto wydał dany akt normatywny.
Drugie kryterium – nazywamy je przedmiotowym - decyduje o ustytuowaniu danego aktu normatywnego w systemie źródeł prawa według tego, co aktem tym może być regulowane. Dokonany na podstawie tych dwóch kryteriów podział systemu źródeł prawa polskiego pozwala nam określić pewną hierarchię aktów normatywnych.

HIERARCHIA ŹRÓDEŁ PRAWA

KONSTYTUCJA

USTAWY Umowy międzynarodowe

Dekrety
Rozporządzenia Rady
Ministrów

Uchwały Rady
Ministrów

Uchwały i zarządzenia Zarządzenia
porządkowe rad narodowych ministrów

Zarządzenia i zarządzenia
porządkowe wojewodów.
gmin oraz prezydentów
miast

Akty stanowione przez organy Akty stanowione przez Akty z upoważnienia
władzy państwowej organy administracji państ. ustawy stanowione przez
organizacje społeczne

USTAWA: akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament; W Polsce, w określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą (tzw. moc prawną) od Konstytucji oraz umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, równą rozporządzeniu Prezydenta RP z mocą ustawy a wyższą od zwykłych rozporządzeń. W przeciwieństwie do innych porządków prawnych (np. francuskiego), Konstytucja RP zna tylko jeden rodzaj ustaw.Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. ustawa budżetowa). . Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją. W Polsce ustawy uchwala Sejm, a następnie przekazywane są Senatowi, który w terminie 30 dni może je przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. W przypadku odrzucenia ustawy przez Senat, lub wprowadzenia do niej poprawek wraca ona do Sejmu, który może odrzucić taką decyzję Senatu bezwzględną większością głosów przy obecności połowy konstytucyjnej liczby posłów (tj. 230). Kolejnym krokiem jest przedstawienie przez Marszałka Sejmu ustawy Prezydentowi, który podpisuje ją w przeciągu 21 dni i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Prezydentowi przysługuje uprawnienie do skierowania ustawy, na tym etapie, do zbadania przez Trybunał Konstytucyjny. Prezydent RP może ze stosownym wnioskiem zwrócić się do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy - jest to tzw. uprawnienie weta Prezydenta RP do ustawy. Nie jest jednak ono ostateczne gdyż Sejm może je odrzucić większością 3/5 przy obecności połowy liczby posłów i wtedy Prezydent musi ustawę podpisać w ciągu 7 dni. Jeśli weto nie zostanie odrzucone - ustawa upada i następuje koniec postępowania. Prezydentowi nie przysługuje prawo weta w stosunku do ustawy budżetowej. Prezydent musi albo podpisać ją w terminie 7 dni od dnia przedstawienia do podpisu, albo skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego. W przypadku zwrócenia się Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją, Trybunał Konstytucyjny orzeka nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku przez Prezydenta RP. Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Przebieg procesu legislacyjnego określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu. Wyjątkiem inicjatywy ustawodawczej jest ustawa budżetowa - projekt ustawy budżetowej do Sejmu może zgłosić tylko Rada Ministrów.

RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE

Zatwierdzenie zawartej umowy międzynarodowej (traktatu, konwencji, porozumienia) przez uprawniony do tej czynności organ danego państwa – strony umowy międzynarodowej. W Polsce czynności ratyfikacji dokonuje Prezydent RP. Jednak wcześniej zgodę na ratyfikację wyraża parlament.

Ratyfikacja (z francuskiego ratification – usankcjonowanie), zatwierdzenie tzw. złożonej umowy międzynarodowej przez powołany do tego organ państwowy. Ratyfikacja umów jest zwykle kompetencją głowy państwa, która w szczególnie doniosłych kwestiach musi wcześniej uzyskać zgodę parlamentu. Niektóre konstytucje nadają też prawo ratyfikowania umów szefowi rządu lub właściwemu ministrowi.

W Polsce ratyfikacja umów międzynarodowych należy do kompetencji prezydenta. Ratyfikacja umów międzynarodowych dotyczących granic państwa, sojuszów obronnych oraz umów pociągających za sobą obciążenia finansowe państwa lub konieczność zmian w ustawodawstwie wymaga upoważnienia sejmowego określonego w ustawie.

Uproszczone umowy międzynarodowe (zawierane w mniej istotnych, technicznych sprawach) nie wymagają ratyfikacji wchodzą w życie natychmiast po ich podpisaniu przez kompetentne organy państwowe.

Rozporządzenie – akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Akty prawa miejscowego wydają terenowe organy administracji rządowej – wojewodowie i organy administracji niezespolonej, oraz organy samorządu terytorialnego – zwłaszcza rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw. Akty te muszą być wydane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Taki jest wymóg konstytucji.
W województwie sejmik

Sejmik województwa wydaje akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. Akty te podpisuje przewodniczący sejmiku niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze, odpowiednio: województw, powiatów, gmin.

ŹRÓDŁA PRAWA NIEFORMALNE

W swych działaniach administracja posługuję się- obok norm prawnych- również normami pozaprawnymi, które stanowią wynik określonego sformułowania przepisów prawnych. W wielu przypadkach odesłanie do norm pozaprawnych jest uzasadnione tym, że prawo administracyjne reguluje stosunki społeczne często złożone, nie nadające w wielu fragmentach do bezpośredniego i sztywnego unormowania ustawowego. Przesłanką posługiwania się przez prawodawcę odesłaniami do norm pozaprawnych mogą być także doraźne potrzeby polityczne.
Normy pozaprawne wykorzystywane w działaniach administracji zwane są nieformalnymi źródłami prawa lub swoistymi źródłami prawa. Zakres ich wpływu na rozstrzygnięcia administracji jest trudny do określenia. Najbardziej widoczny jest w procesie decyzyjnym, gdyż źródła te oddziałują na poglądy, motywacje działań i zachowania pracowników administracji publicznej.
Do nieformalnych źródeł prawa administracyjnego zaliczyć można:
· zwyczaj
· orzecznictwo sądowe
· doktrynę prawniczą
· normy i zasady pozaprawnicze
Mając realny wpływ na kształtowanie i stosowanie prawa administracyjnego, źródła te nie mogą jednak stanowić formalnej podstawy konkretnych rozstrzygnięć administracji.

PROMULGACJA

Promulgacja to inaczej ogłoszenie aktu prawnego. Uchwalenie ustawy nie wprowadza jej w życie. Momentem, od którego nowe prawo zaczyna obowiązywać jest publikacja w dziennikach urzędowych (Dziennik Ustaw lub Monitor Polski). Procedura informowania obywateli o zakończeniu procesu legislacyjnego to właśnie promulgowanie aktu prawnego.