ODLEŻYNY

(ograniczona martwica tkanek powstała w wyniku zaburzeń ukrwienia spowodowanego długotrwałym lub powtarzającym się uciskiem. Powstaje w wyniku działania czynników zewnętrznych i wewnętrznych).

Czynnikami zewnętrznymi mogą być:

-niedokrwienie i niedotlenienie tkanek, uwarunkowane uciskiem przekraczającym ciśnienie włośniczkowe, a działającym na skóre i tkankę podskórną przez zbyt długi czas.

-stosowanie nieodpowiedniej techniki zmiany pozycji; powoduje tarcie powierzchnią ciała pacjenta o bieliznę pościelową

-poziom świadczonych usług medycznych (niski poziom wiedzy, zła pielęgnacja, źle zalożona szyna, gips, cewnik, rurka tracheostomijna, źle zaścielone łóżko, brak nacierania i pobudzania krążenia, długotrwałe pozostawienie pacjenta w jednej pozycji, brak motywacji do pracy, brak personelu)

Czynnik wewnętrzne:

-ogólny stan zdrowia (niskie stężenie hemoglobiny, otyłość, miażdżyca, duszność, podeszły wiek, wyniszczenie, zaburzenia metaboliczne, nietrzymanie moczu i stolca, ograniczenie ruchomości, złamania, urazy skóry, stan psychiczny, zmiany pH skóry, przyjmowane leki, infekcje bakteryjne, otarcia i maceracja skóry, temperatura powyżej 37,5 stopnia C, czas trwania choroby)

Do oceny zagrożenia powstawania odleżyn można zastosować następujące skale:

-Skala Nrton- ryzyko rozwoju odleżyn stwierdza się u pacjenta z wynikiem równym 14 lub niższym (stan fizykalny, stan świadomości, aktywność, stopień samodzielności przy zmianie pozycji, poziom trzymania moczu i stolca)

-Skala Douglas

-Skala Dutch Consensus Prevention of Bedsores CBO

-Skala Waterlow

Lokalizacja odleżyn:

Odleżyny powstają w miejscach szczególnie narażonych na ucisk, zwłaszcza tam gdzie kość przebiega blisko powierzchni ciała:

-w okolicy pięt, kości guzicznej, krzyżowej, łopatek, potylicy

-w okolicy kostek, kolan, krętacza kości biodrowej, barku, za uszami i w okolicy wyrostka sutkowego- przy ułożeniu w pozycji bocznej

-w okolicy: kostek, kolan i mostka- przy ułożeniu z pozycji brzusznej

Najczęstsze są odleżyny nad kością krzyżową, krętaczami i na piętach, co wynika ze zwyczajowego układania chorego na plecach.

Typy odleżyn:

Zwykłe- okres wyleczenia około 6 tygodni, nie obserwuje się znburzeń ukrwienia.

Miażdżycowe- okres wyleczenia wynosi około 16 tygodni, występują zaburzenia ukrwienia.

Terminalne- występują u ludzi umierających.

Wczesne objawy odleżyny:

1) zaczerwienienie skóry, niezanikające po usunięciu ucisku.

2) stwardnienie zagrożonego miejsca, stwierdzenie przy badaniu dotykiem.

3) pojawienie się pęcherzy na skórze.

4) otarcie naskórka.

5) zakażenie miejsca otarcia lub mieszka włosowego w okolicy wyniosłości kostnej.

Późne objawy przedmiotowe i podmiotowe odleżyny:

1) duże owrzodzenie skóry, obejmujące skórę właściwą.

2) martwica skóry.

3) zakażenie owrzodzenia i pojawienie się wydzieliny.

4) gorączka, przyspieszone tętno, nudności.

5) zakażenie ogólnione.

6) owrzodzenie i zniszczenie całej tkanki miękkiej, sięgające leżących pod nią kości lub stawu.

Klasyfikacja odleżyn:

*Enisa i Sarmiento

0 stopień- nie ma odleżyn.

1 stopień- odleżyna ograniczona do naskórka.

2 stopień- zmiana obejmuje naskórek i skórę właściwą.

3 stopień- zmiana przenika przez skórę wlaściwą, sięgając do podskórnej tkanki tłuszczowej i do mięśni.

4 stopień- zniszczenie wszystkich struktur tkanki miękkiej z szerzeniem się kości i stawy leżące w dnie odleżyny.

*Torrance'a

0- nie ma odleżyny.

1- blednące zaczerwienienie, blednace po usunięciu ucisku.

2- nieblednące zaczerwienienie, pęcherze, odleżyna ograniczona do naskórka.

3- zmiana objemuje naskorek i skórę wlaściwą.

4- zmiana objemuje podskórną tkankę tluszczową do mięśni.

5- zmiana obejmuje mięśnie do kości i stawów.

Żołty- odleżyna z infekcją

Czerwony- ziarninowanie

Czarny- martwica

Różowy- naskórkowanie

Fazy gojenia odleżyn:

-Wysięk

-Ziarninowanie

-Epitalizacja

Powikłania:

-zakażenie

-posocznica

-zapalenie szpiku i kości

-przetoki

-rak

Profilaktyka:

-pielęgnacja skóry

-pozycja ciała

-sprzęt i urządzenia pomocnicze

-dieta

Nowoczesne opatrunki:

Błony półprzepuszczalne- cienkie, elastyczne, przezroczyste błony poliuretanowe. Mają właściwości adhezyjne, więc dobrze przylegają do rany, nie przepuszczają wody i bakterii z zewnątrz, ale umożliwiają parowanie, pozwalają na obserwację stanu odleżyny. Stosowane są w

leczeniu odleżyn 1 i 2 stopnia, profilaktycznie w miejscach narażonych na ucisk oraz do pokrywania innych opatrunków. Mogą pozostawać na ranie nawet do 14 dni.

Hydrokoloidy- występują w postaci płytek stosowanych do opatrywania płaskich odleżyn 2, 3, 4 stopnia i dużej lub średniej ilości wysięku, czystych lub zawierających martwicę oraz past do wypełniania jam 5 stopnia. Opatrunek zmieniamy po 1-7 dniach w zależności od ilości wysięku.

Hydrożele- mają zdolność pochłaniania wysięku, utrzymują wysoką wilgotność rany, pozwalają na rozrost i migrację komórek. Mają bardzo dobre właściwości oczyszczające, powodując uwolnienie tkanki martwiczej ułatwiają procesy naturalnej autolizy. Odleżyny 2, 3 i 4 stopnia i czasami 5. Można je stosować w przypadku istnienia martwicy. Pokrywamy je błonami półprzepuszczalnymi lub opatrunkiem poliuretanowym.

Dekstranomery- mają bardzo duże właściwości pochłaniające. Duże cząsteczki np. bakterie usuwane są z rany między ziarnami opatrunku. Występują w postaci past i proszku stosowanych w przypadkach głebokich, mocno wydzielających, zawierających martwicę odleżyn 4 i 5 stopnia.

Zmiany dokonujemy co 24-48 h.

Opatrunki poliuretanowe- mają postać płytek oraz okrągłych lub owalnych gąbek o strukturze elastycznej pianki. Mają wysokie właściwości pochłaniające, są przepuszczalne dla powietrza. Stosowane są w leczeniu wysoko wydzielających odleżyn 2, 3, 4 i 5 stopnia. Na ranie utrzymuje się je od 1-5 dni. Przeciwwskazaniem do stosowania są rany z suchym strupem lub czarną martwicą.

Opatrunki algininowe- otrzymywane z glonów morskich. Pochłaniają wysięk oraz pobudzają do wzrostu fibroblasty, zwiększają odpowiedź komórkową, przyspieszają procesy krzepnięcia. Występują w postaci płytek używanych przy płaskich odleżynach 2, 3 i 4 stopnia oraz sznurów przy jamach 5. Mają zastosowanie w przypadku ran czystych, niezainfekowanych, wydzielających.