Funkcje nauki

1. Deskryptywna

Pytanie: Jak jest? Jaki jest przedmiot nauki?

2. Eksplanacyjna (wyjaśniająca)

Pytanie: Dlaczego tak jest (a nie inaczej)?

3. Prognostyczna

Pytanie: Jak będzie?

4. Instrumentalna

Pytanie: Co należy zrobić, aby było tak...

Klasyfikacja nauk

1. Kryterium – przedmiot poznania:

1.1. Nauki formalne

Przedmiotem badań nauk formalnych są pojęcia i związki między liczbami i pojęciami – konstrukcje abstrakcyjne, świat bytów idealnych. Ich przedmiot tworzony jest prze nie same. Przykład: matematyka, logika

1.2. Nauki realne

Przedmiotem badań nauk realnych są przedmioty fizyczne. Ich przedmiot istnieje niezależnie od danej nauki.

1.2.1. nauki przyrodnicze

Przedmiot nauk istnieje niezależnie od możliwości poznawczych człowieka. My sami jesteśmy częścią przyrody. Przykład: astronomia, biologia, fizyka.

1.2.2. nauki humanistyczne

Grupa nauk, gdzie przedmiotem nauki jest człowiek. Będzie to zatem ogół wytworów ludzkich (socjologia, ekonomia, prawo, politologia).

2. Kryterium – sposób uzasadniania aksjomatów:

2.1. Nauki aprioryczne

Przyjmuje się istnienie twierdzeń pierwotnych bezdowodowo,  jako aksjomatów. Aprioryczny oznacza przyjęty z góry, nie oparty na doświadczeniu lecz na rozumowaniu (np. matematyka).

2.2. Nauki aposterioryczne

Wyprowadzają twierdzenia z doświadczenia. Aposterioryczny – nabyty poprzez doświadczenie (np. socjologia) .

3. Kryterium – sposób uzasadniania twierdzeń pochodnych (teorematów):

3.1. Nauki dedukcyjne

Wyprowadzanie z aksjomatu (twierdzenie ogólnego) twierdzeń szczegółowych (pochodnych, wtórnych). Dedukcyjny – przechodzący od ogółu od szczegółu; wyprowadzany z teorii. Przykład: nauki matematyczne i logika formalna.

3.2. Nauki indukcyjne (empiryczne)

Wyprowadzanie twierdzeń ogólnych ze szczegółowych przesłanek. Wychodzi od obserwacji (faktów) i przechodzi to ogólnych twierdzeń. Przykład: fizyka.

4. Kryterium – rodzaj wyjaśniania:

4.1. idiograficzne

Wg idealistycznej metodologii XX w. (W. Windelband, H. Rickert) nauki zajmujące się opisem i wyjaśnianiem faktów jednostkowych, ale – w przeciwieństwie do nauk nomotetycznych – nieformułujące ogólnych praw naukowych. Zadaniem ich jest opis indywidualizujący konkretnych przedmiotów i zjawisk oraz wyjaśnienie genetyczne i przyczynowe ich pojawienia się i funkcjonowania.

4.2. nomotetyczne

Wg idealistycznej metodologii XX w. (W. Windelband, H. Rickert) nauki zajmujące się formułowaniem praw naukowych, w przeciwieństwie do nauk idiograficznych, opisujących i wyjaśniających jednostkowe fakty. Nauki przyrodnicze zajmujące się prawidłowościami i związkami zachodzącymi między rzeczami, aby na ich podstawie dochodzić do praw ogólnych i niezmiennych, w przeciwieństwie do nauk idiograficznych, opisujących fakty jako niezależne od siebie i ze sobą nie powiązane.

Proces badawczy

1. Sformułowanie problemu

• uszczegółowienie problematyki badawczej

• wybór i uzasadnienie hipotez badawczych

1. Konceptualizacja/eksplikacja pojęć.

2. Operacjonalizacja pojęć.

3. Wybór populacji (dobór próby)

4. Wybór metody badawczej

5. Wnioski z rezultatów eksperymentów.