8.12.2013r.

METODOLOGIA BADAŃ BEHAWIORALNYCH

METODY OCENY BEHAWIORU KONI

Przydatność koni do określonego rodzaju użytkowania oraz zdolność do pracy, uwarunkowane są głównie całokształtem cech psychicznych, uwarunkowanych pobudliwością, temperamentem, charakterem.

-możliwość przeznaczenia poszczególnych osobników do konkretnej formy użytkowania

-efektywność w pracy

-bezpieczeństwo człowieka podczas obsługi i użytkowania

Istotnym problemem jest określenie jakości reakcji koni na odbiór zewnętrznych bodźców, modyfikujących zachowanie się zwierząt.

Współczesne programy selekcyjne coraz więcej uwagi przywiązują do oceny jakości cech psychicznych zwierząt.

Przez długi okres czasu jedyną formą oceny zachowania się koni i właściwości ich układu nerwowego była metoda długotrwałych obserwacji.

W oparciu o takie badania w 1799r Memorski podzielił konie na: leniwe, mężne, płochliwe.

Metody oceny reaktywności behawioralnej koni

-pobudliwości nerwowej

-procesów zapamiętywania i szybkości uczenia się

-zdolności percepcyjnych

Metody oceny pobudliwości nerwowej

Wyniki dotychczasowych badań wskazują na dziedziczny charakter jakości cech psychicznych zwierząt

-przydatność do określonego kierunku użytkowania

-działalność wyścigowa

-wydajność i niezawodność w pracy

-wskaźniki w rozrodzie

-zużycie paszy

-określa stopień bezpieczeństwa pracy przy obsłudze i pielęgnacji

Prekursorzy badań behawioru koni

-Bobylew (1960)

-Breitszer (1967)

-Karlsen i wsp. (1970)

-KÅ‚oczkow (1970)

-Parszutin i Rumiancewa (1966)

-Pern (1969)

-Połzunowa (1967)

1. Metody oceny zachowania siÄ™ koni przeprowadzone w warunkach naturalnych (tzw ruchowo-pokarmowe oparte na ruchu w celu pobierania pokarmu)

Metoda uwzględnia fakt, iż jedną z najważniejszych więzi zwierzęcia ze środowiskiem zewn jest więź przez pokarm.

Metody te pozwalają na wzięcie pod uwagę nie tylko jednego określonego ruchu, ale również analizę całego zachowania się konia

1. Pokarmowo-ruchowe na pastwisku- zastosowane przez Mulikowa i Sazylina i placyku eksperymentalnym prowadzone przez Monakowa- odruchy warunkowe, szczególnie na bodźce dźwiękowe; powstają stosunkowo szybko (po 5-10 próbach). Odruchy te mocno ugruntowują się i zamykają z trudem

2. Pokarmowo-ruchowa w boksie (Wasiliew)- za reakcje warunkowe przyjęto ruchy konia w boksie- zmiana miejsca i przyjmowanie określonej pozy. Bodźcami warunkowymi były sygnały dźwiękowe (komendy słowne), bodźcem bezwarunkowym było pobieranie paszy. Stwierdzono, że szybkie tworzenie się odruchów warunkowych u koni ma podłoże ewolucyjne (zwierzęta pobierając pokarm, ciągle poruszają się na pastwisku)

3. Metoda pokarmowo-ruchowa na placyku eksperymentalnym Placyk eksperymentalny wyposażono w dwie budki, w których zamocowano wysuwane naczynia do karmienia. Jako bodźce warunkowe stosowano sygnał dźwiękowy (gwizdek, dzwonek) trwający 40s, a jako bodziec bezwarunkowy- karmienie owsem. Początkowo sygnał wyzwalał u koni reakcje orientacyjno-obronne. Sygnał powtarzano do momentu zaniku tych reakcji i obserwowano tworzenie się odruchów warunkowych. Wraz z emisją sygnału wysuwano naczynie z owsem i podprowadzano konie do budki gdzie karmiono go w ciągu 10s a następnie odprowadzano.

4. Metoda odruchu płciowego (Karlow)

Typ WCZN próbowano określić na podstawie szybkości występowania erekcji u ogiera

-typ WCZN wpływa na siłę odruchu płciowego, jednak odruch ten jest niezbędny jak pokarmowy

-odruch płciowy, w przeciwieństwie do pokarmowego może nie pojawiać się przez dłuższy czas (zależy od wieku, sezonu, stanu zdrowia i innych czynników zewn i wewn)

Stosując tę metodę można łatwo popełnić błąd

1.3 obserwacje etologiczne obserwaje etologiczne

1.4 metoda profesora Brzeskiego (określa zachowanie się zwierząt w warunkach naturalnych )

W warunkach naturalnych określano zachowanie się konia, w czasie zbliżania się i prowadzenia przez nieznanego człowieka, czyszczenia, pielęgnacji kończyn, karmienia, zakładania ogiera; oceniano wartość macierzyńską klaczy i wartość koni w pracy (predyspozycje psychiczne do pracy pod siodłem i w zaprzęgu).

Nasilenie poszczególnych cech oceniano i klasyfikowano w skali punktowej od 1 (optimum) do 4, biorąc pod uwagę reakcje konia, np. brak odruchu, zachowanie bierno-ochronne, postawa negatywna- niegroźna, zachowania negatywne- groźne dla zbliżającego się.

1.5. metoda prof. Budzyńskiego (prowadzona podczas ruchu i skoków )

1.6. Test dźwiękowy wg prof. Budzyńskiego (zastosowany do oceny pobudliwości nerwowej koni)

Reakcje koni badano podczas karmienia, a bodźcem był dźwięk o natężeniu 65 dB i częstotliwości 8000 Hz emitowany przez dzwonek elektryczny

2. Metody oceny zachowania się koni przeprowadzane w warunkach sztucznych, ściśle eksperymentalnych:

-oparte na reakcjach obronno-ruchowych kom (met Breitszera 1967)

-oparte na reakcjach ruchowo-pokarmowych (met Parszutina i Rumiancewy 1966)

Obecnie szeroko zakrojone badania nad oceną pobudliwości oraz zrównoważenia nerwowego koni prowadzone są różnymi metodami, które można podzielić na 3 grupy:

-testy behawioralne

-ocena kwestionariuszowa

-badania wskaźników fizjologicznych

Do testów behawioralnych mierzących reaktywność koni zaliczamy:

-test nieznanego przedmiotu

-otwartego pola

Test lękliwości (wg prof. Budzyńskiego) w układzie:

-optyczny

-akustyczny

-optyczno akustyczny

Reakcje koni na nowy przedmiot oceniali wg własnej metodyki: Hausberger (2002 Francja), Visser i wsp (2003 Holandia), Budzyński i wsp (2008)

Test relacji wobec człowieka (Jezierski 1999)

Ocena kwstionariuszowa temperamentu i charakteru konia

-subiektywna ocena dowolnej cechy temperamentu lub charakteru

Badanie wskaźników fizjologicznych

Pobudliwość nerwowa konia odzwierciedla się w zmianach fizjologicznych np.:

-częstotliwość tętna i oddechów

-temperatura ciała

-poziom kortyzolu, adrenaliny, noradrenaliny i glukozy

Metody oceny procesów zapamiętywania i szybkości uczenia się

-test w labiryncie (Budzyński 1988)

Metody oceny zdolności percepcyjnych

Wzrok

Badania nad jakością percepcji wzrokowej u koni prowadzili

Test barwnej percepcji wzrokowej (Kamieniak 2002)

SÅ‚uch

-Heffner (1998)- konie odbierają bodźce dźwiękowe w zakresie 50 Hz-33,5 kHz najlepiej słyszalne są dla nich dźwięki o częstotliwości ok. 2 kHz

-Kamieniak 2003 odbiór dźwięków o różnych częstotliwościach powodował u koni znaczne zróżnicowane przejawianych reakcji behawioralnych

Test percepcji słuchowej (Kamieniak 2002)