Rozdział XXIV - Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym
Wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego
wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego jest oparte na zasadzie skargowości. postępowanie może być wszczęte tylko na podstawie skargi złożonej przez legitymowany podmiot;
zasada skargowości była wprost wyrażona w ustawie o NSA z 1995 r.; jej art. 33 stanowił, że „sąd wszczyna postępowanie na podstawie skargi wniesionej przez uprawniony podmiot”;
de lege lata ustawa – prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, nie definiuje zasady skargowości wprost. jest art. 63 p.p.s.a, który stanowi, że „jeżeli ustawy tak stanowią, postępowanie sądowe wszczyna się na wniosek”;
jednak p.p.s.a. wyraźnie oddziela pojęcia „skargi” i „wniosku”, art. 63 nie możemy odnieść do ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego;
przykładowo wniosek dotyczy np. wyłączenia sędziego z inicjatywy strony czy przywrócenia terminu, do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o skardze, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (art. 64 p.p.s.a.);
autorzy podręcznika krytycznie podchodzą do tego, że zasada skargowości nie została po reformie zdefiniowana expressis verbis; w obecnym stanie prawnym, trzeba ją wyprowadzać a contrario – jeśli sąd nie może wszcząć postępowania z urzędu, oznacza to bezwzględne obowiązywanie zasady skargowości;
wyjątkiem od zasady skargowości jest sytuacja gdy sąd wszczyna postępowanie z urzędu – jest to np. wszczęcie postępowania w razie zniszczenia lub zaginięcia akt (art. 289 p.p.s.a.);
przyjęcie zasady skargowości ma tę konsekwencję prawną, że wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego może nastąpić tylko na żądanie legitymowanego podmiotu, braki w tym zakresie oznaczają naruszenie zasady skargowości.
Legitymacja do złożenia skargi
art. 50 p.p.s.a.;
konstrukcja legitymacji do wniesienia skargi nie jest jednolita co do przesłanek materialnych. dotyczy to rozwiązań z p.p.s.a. jak i z ustaw szczególnych;
legitymacje można podzielić używając kryterium rodzaju chronionego interesu:
legitymacja do złożenia skargi na podstawie ochrony interesu prawnego (indywidualnego);
art. 50 § 1 p.p.s.a. stanowi, że „uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny”; oznacza to, że akt lub czynność, albo bezczynność/przewlekłość postępowania, którą skarżymy do wojewódzkiego sądu administracyjnego, musi dotyczyć naszego interesu prawnego;
o tym, czy jednostka ma w danej sprawie chroniony interes prawny, przesądza przepis prawa - może być to przepis zawarty w ustawach ustrojowych, materialnoprawnych czy też procesowych;
legitymację wynikającą z prawa procesowego, może mieć osoba, która nie była stroną w postępowaniu administracyjnym, ale organ, skierował do niej decyzję (była adresatem decyzji);
legitymacja wynikająca z prawa ustrojowego pojawia się np. w ustawach samorządowych;
sąd ustala czy wystąpił związek między przepisem prawa a zaskarżonym działaniem (bezczynnością, przewlekłością postępowania);
zaskarżone działanie itd. musi mieć związek bezpośredni tzn. bezpośrednio dotykać uprawnień lub obowiązków wnoszącego skargę;
po wniesieniu skargi sąd ma obowiązek rozpoznać interes skarżącego (subiektywna koncepcja legitymacji skarżącego);
brak związku zaskarżonego działania itd. z interesem skarżącego jest podstawą do oddalenia skargi (art. 151 p.p.s.a.);
sąd oddala skargę ze względów merytorycznych, kiedy np. strona nie ma legitymacji do złożenia skargi, albo jej roszczenie jest bezzasadne;
natomiast odrzucenie skargi dotyczy tylko wymogów formalnych np. wniesienia po terminie, nieuiszczenia wpisu itd.;
legitymacja jednostki broniącej własnego interesu prawnego jest dość szeroka – nie ogranicza się tylko do obrony przed naruszeniem jej interesu prawnego poprzez działanie, bezczynność lub przewlekłość organu wykonującego administrację publiczną;
inaczej jest w ustawach samorządowych – tam można skarżyć tylko uchwały, zarządzenia lub bezczynność organu, która narusza interes prawny strony;
na konstrukcji ochrony interesu prawnego oparta jest legitymacja wspólnot samorządowych do zaskarżenia rozstrzygnięć nadzorczych;
na podstawie ustaw samorządowych i ustaw szczególnych legitymację do złożenia skargi mają:
województwo, którego interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone;
powiat lub związek powiatów, którego interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone;
gmina lub związek międzygminny, których interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone;
sporną kwestią jest przyznanie legitymacji procesowej do złożenia skargi przez wspólnoty samorządowe (gminę, powiat, województwo) kiedy skarżoną decyzję wydał organ wspólnoty samorządowej (wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa);
sytuacja w której stroną jest de facto gmina vs gmina - w orzecznictwie sądu administracyjnego wyłączono taką możliwość, ale NSA w jednym wyroku odstąpił jednak od zasady przeważającej w orzecznictwie, dopuszczając, żeby gmina zaskarżyła decyzję swojego wójta;
autorzy podręcznika uważają, że takie orzeczenie powoduje pomieszanie ról procesowych, a pójście tym tropem rozumowania spowoduje, że można by przyznać gminie status strony w praktycznie każdym postępowaniu administracyjnym;
pomieszanie ról procesowych jest w demokratycznym państwie prawnym niedopuszczalne;
skarżący może skutecznie złożyć skargę gdy ma zdolność sądową i zdolność procesową;
legitymacja do złożenia skargi RPO - rozwiązanie które przyznaje mu taką legitymację jest rozwiązaniem szczególnym; ma on unormowanie konstytucyjne (art. 208) do ochrony interesu prawnego innej osoby spór w doktrynie - zastanawiano się czy legitymacja RPO obejmuje tylko ochronę osób fizycznych, czy także osób prawnych; w jednym orzeczeniu SN przyjął, że RPO nie może zajmować się sprawami osoby prawnej w innym orzeczeniu stwierdził natomiast, że może też bronić „korporacji prawa prywatnego” np. stowarzyszenia i inne osoby prawne, jeśli przysługują im konstytucyjne prawa i wolności;
autorzy podręcznika są za wykładnią rozszerzającą legitymacji RPO – także w stosunku do spraw osób prawnych;
RPD – wiadomo, że występuje ze skargą jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praw dziecka, a zatem konieczność ochrony indywidualnego interesu prawnego.
legitymacja oparta na ochronie interesu publicznego.
podstawowa zasada konstytucyjna – zasada praworządności (art. 7);
gwarancją realizacji tej zasady jest przyznanie legitymacji do zaskarżenia do sądu administracyjnego niezgodnego z prawem działania, bezczynności lub przewlekłości postępowania organu wykonującego administrację publiczną;
opierając się na ochronie interesu publicznego, legitymację do złożenia skargi do sądu administracyjnego ma:
prokurator – wnosi skargę ze względu na potrzebę ochrony obiektywnego porządku prawnego, dlatego w skardze wskazuje naruszenie prawa (art. 57 § 1 pkt. 3 p.p.s.a.); ograniczenie legitymacji prokuratora może wynikać z przepisów szczególnych. Prokurator nie ma legitymacji do zaskarżenia rozstrzygnięć nadzorczych – mogą to robić tylko wspólnoty samorządowe;
organ nadzoru – może składać skargę na uchwałę organu województwa, na uchwałę organu powiatu, na uchwałę lub zarządzenie gminy, związku lub porozumienia międzygminnego; legitymacja przysługuje organowi nadzoru, po upływie 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia w trybie określonym ustawami samorządowymi;
organ nadzoru nad samorządem zawodowym – według ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, legitymację do zaskarżenia do wojewódzkiego sądu administracyjnego uchwał organów krajowych izb architektów itd. ma minister właściwy do spraw budownictwa;
prezes urzędu patentowego, prokurator generalny rp i RPO mogą zaskarżyć prawomocne orzeczenie urzędu patentowego, w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie orzeczenia.
legitymacja do wniesienia skargi na podstawie ochrony interesu społecznego.
skargę mogą wnieść podmioty, których udział w ochronie interesu społecznego jest określony wprost w przepisach prawa;
chodzi tu przede wszystkim o organizację społeczną;
do podmiotów, których legitymacja do złożenia skargi jest oparta na ochronie interesu społecznego, należy zaliczyć:
organizację społeczną – może występować w postępowaniu sądowoadministracyjnym, broniąc własnego interesu prawnego (wtedy składa skargę na zasadach ogólnych) oraz w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym; w przypadku innych osób, legitymacja organizacji społecznej jest ograniczona dwoma przesłankami:
graniczenie udziału we wcześniejszym postępowaniu administracyjnym (art. 31 k.p.a.);
przymus udziału we wcześniejszym postępowaniu administracyjnym (czyli może skarżyć tylko decyzje i postanowienia); strona musiała zostać dopuszczona postanowieniem do udziału w postępowaniu administracyjnym (podatkowym);
prawo do złożenia skargi mają organizacje określone w art. 5 § 2 pkt. 5 k.p.a., a więc nie mają go jednostki pomocnicze wspólnot samorządowych (sołectwo, osiedle, dzielnica);
podmiot, którego legitymacja można wywieść z ochrony interesu społecznego, którym jest inicjator referendum lokalnego (obywatel, grupa obywateli, organizacja polityczna lub społeczna); może on składać skargę na uchwałę organu samorządu terytorialnego odrzucającego wniosek w sprawie przeprowadzenia referendum, jak i na niedotrzymanie ustawowego terminu oraz na postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego odrzucającego wniosek o przeprowadzenie referendum i niedotrzymanie przez niego terminu;
redaktora naczelnego na podstawie prawa prasowego - media mają sprawować kontrolę społeczną, więc redaktor ma legitymację opartą na ochronie interesu społecznego (mimo tego, że redaktor ma też interes indywidualny).
legitymacja do złożenia skargi, której konstrukcja nie opiera się na ochronie interesu prawnego, publicznego, społecznego
takie rozwiązanie przyjmuje ustawa o dostępie do informacji publicznej w art. 2;
wojewódzki sąd administracyjny nie może badać interesu wnoszącego skargę;
żądanie informacji publicznej złożone władzy publicznej lub innemu podmiotowi wykonującemu zadania publicznego daje legitymację do złożenia skargi do sądu;
Przesłanki dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego
dopuszczalność drogi postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym jest obwarowana wieloma ograniczeniami, do których należy właściwość sądu administracyjnego, konstrukcja legitymacji do złożenia skargi do sądu – tylko podmioty legitymowane mogą ją składać;
jednym z takich ograniczeń jest przesłanka dopuszczalności skargi – należy rozumieć przez to wyczerpanie obrony na drodze postępowania lub w innej formie obrony podjętej przed organem wykonującym administrację publiczną (czyli wyczerpanie środków zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym);
ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ustanawia jedną przesłankę dopuszczalności skargi (kiedyś w ustawie o NSA były dwie) – mianowicie wyczerpanie środków obrony przed organem wykonującym administrację publiczną;
formy środków obrony są różne w zależności od tego czy skarga dotyczy aktu podjętego w postępowaniu administracyjnym (podatkowym) czy też aktu w zakresie nieobjętym drogą postępowania administracyjnego.
przesłanką dopuszczalności skargi na akty podjęte w postępowaniu administracyjnym (podatkowym) jest wyczerpanie środków zaskarżenia - art. 52 p.p.s.a.
należy tutaj wyróżnić dwie sytuacje:
gdy przepisy prawa procesowego regulują środki zaskarżenia od decyzji, postanowienia, bezczynności, przewlekłości w postępowaniu administracyjnym;
tutaj żeby wnieść skargę najpierw trzeba wyczerpać środki zaskarżenia;
pojęcie to nie występuje w przepisach, ukuła je doktryna; obejmuje ono zarówno środki służące w toku instancji (odwołanie, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy) jak i tryby nadzwyczajne (wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności postępowania, uchylenie bądź zmiana decyzji prawidłowej bądź dotkniętej wadą niekwalifikowaną);
p.p.s.a. przyjmuje jednak wąskie rozumienie wyczerpania środków zaskarżenia, zgodnie z art. 52 § 2 p.p.s.a. jest to jedynie zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (środki zaskarżenia przysługujące w toku instancji);
do środków zaskarżenia naliczy zaliczyć także wezwanie do usunięcia naruszenia prawa z art. 37 k.p.a. (przysługuje gdy nie ma organu wyższego stopnia), a w postępowaniu podatkowym – ponaglenie.
gdy przepisy procesowego nie przyznają prawa do zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym
w tej sytuacji można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego bez konieczności podjęcia obrony przed organem wykonującym administrację publicznym.;
wyczerpanie środków zaskarżenia nie jest przesłanką dopuszczalności skargi gdy składa ją prokurator, RPO i RPD; wyjątkiem jest sytuacja gdy prokurator brał udział w postępowaniu administracyjnym – wtedy musi składać środki zaskarżenia.
przesłanki dopuszczalności skargi na akty w zakresie nieobjętym drogą postępowania administracyjnego
chodzi tutaj np. o czynności materialno-techniczne, akty prawa miejscowego. skarżyć możemy akty (bez decyzji i postanowień) lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydane w sprawie indywidualnej;
najpierw w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności, należy wezwać organ do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 p.p.s.a.);
skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego możemy wnieść dopiero w terminie 30 dni od doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa;
jeśli skarżymy inne akty, a ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia, trzeba przed wniesieniem skargi do sądu, wysłać do organu wezwanie do naruszenia prawa, ale wtedy nie obowiązuje nas 14 dniowy termin (art. 52 § 4 p.p.s.a.), chyba, że ustawa szczególna stanowi inaczej;
mimo, że art. 52 nie wyraża tego wprost, należy przyjąć, że od tej przesłanki zwolnieni są prokurator, RPO i RPD.
pierwszeństwo obrony na drodze administracyjnej jako przesłanka dopuszczalności skargi
ponieważ obecnie nie ma norm zakazujących wnoszenie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeśli równocześnie toczy się postępowanie w trybie nadzwyczajnym przed organem, który wydał decyzję, może wystąpić sytuacja gdy sprawę rozpoznaje jednocześnie wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu sądowoadministracyjnym i organ w trybie nadzwyczajnym;
taka sytuacja nazywa się w doktrynie konkurencją weryfikacji aktu;
zbieg dróg weryfikacji rozwiązuje art. 56 p.p.s.a;
wiele zależy także od czasu – które postępowanie zostało wszczęte jako pierwsze;
jeśli weryfikacja na drodze administracyjnej (przed organem w trybie nadzwyczajnym) toczyło się już przed wniesieniem skargi ma pierwszeństwo. skargi do sądu nie odrzuca się jednak, tylko zawiesza postępowanie;
jeżeli jednak kowalski najpierw złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a potem zaczął kombinować przed organem z trybami nadzwyczajnymi, pierwszeństwo ma postępowanie sądowoadministracyjne;
w takim przypadku postępowanie w sprawie wznowienia postępowania i stwierdzenia nieważności aktu umarza się, a postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji podlega zawieszeniu;
Wymagania formalne wniesienia skargi do sądu administracyjnego
jeśli forma skargi będzie niepoprawna, droga sądowa zostanie dla kowalskiego zamknięta;
mamy 4 wymagania formalne co do skargi:
treść skargi – art. 57 p.p.s.a.
skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:
wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego pro-wadzenia postępowania skarga dotyczy;
określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.
jeśli jest kilka stron skarży ten sam akt skarga może być wniesiona w jednym piśmie;
jeśli jedną skargą zaskarżono różne akty przewodniczący zarządza rozdzielenie tych skarg.
forma skargi
skarga jest pismem procesowym, więc musi być składana wyłącznie w formie pisemnej.
tryb i termin wnoszenia – art. 53 p.p.s.a.
termin zależy od rodzaju skargi;
i tak skargę na decyzję (postanowienie) wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu decyzji (postanowienia);
skargę na innego rodzaju akty lub czynności wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (jeśli organ nie udzielił odpowiedzi – 60 dni od dnia wniesienia wezwania do organu);
w p.p.s.a. nie uregulowano terminu do złożenia skargi od aktów, co do których nie obowiązuje wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. powoduje to lukę w prawie – stara ustawa o NSA przewidywała termin 30 dniowy;
prokurator, RPO i RPD - mogą oni wnieść skargę w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach – w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej termin wniesienia skargi;
termin ten nie ma zastosowania co do skarg wnoszonych na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;
termin do zaskarżenia rozstrzygnięcia nadzorczego przez wspólnoty samorządowe regulują ustawy samorządowe - także jest to 30 dni od dnia doręczenia;
do obliczania terminów stosuje się przepisy prawa cywilnego. z jednym wyjątkiem – jeśli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub na dzień ustawowo wolny do pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych (art. 83 p.p.s.a.);
uchybienie ustawowemu terminowi do złożenia skargi powoduje bezskuteczność skargi. strona może wnieść jednak o przywrócenie terminu.
tryb wnoszenia skargi
w starej ustawie z 1980 r. o NSA, i w starym k.p.a. był przyjęty tryb pośredni;
pozwalało to na dokonanie samokontroli organu i sprawdzenie przez organ kwestii formalnych, zanim przesłało się skargę do NSA. krytykowano tryb pośredni z powodu tego, że organ mógł nie nadać skardze właściwego biegu;
w nowszej ustawie o NSA z 1995 r. wprowadzono tryb bezpośredni;
nie wyłączało to jednak możliwości samokontroli organu;
po reformie sądownictwa administracyjnego z 2002 r. przywrócono tryb pośredni wnoszenia skargi;
art. 54 p.p.s.a. stanowi, że skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi;
organ nie jest właściwy do sprawdzania skargi – czy jest dopuszczalna, czy podmiot jest legitymowany, czy spełnia wymogi formalne itd. organ ma ją po prostu przekazać do wojewódzkiego sądu administracyjnego wraz z aktami sprawy i swoją odpowiedzią na skargę w terminie 30 dni od dnia wniesienia skargi;
żeby powrócić do trybu pośredniego, ustawodawca musiał zagwarantować, że organ przekaże skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego;
p.p.s.a. ustanowiła 4 rodzaje gwarancji wykonania obowiązku przez organ:
wymierzenie przez sąd grzywny organowi w wysokości 10-krotnego przeciętnego wynagrodzenia (miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez prezesa GUS na podstawie odrębnych przepisów); grzywna może być wymierzona tylko na wniosek skarżącego, postanowienie o nałożeniu grzywny może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym;
jeśli mimo nałożenia grzywny organ dalej nie przekazał skargi, wojewódzki sąd administracyjny może rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi (gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości);
zawiadomienie przez skład orzekający lub prezesa sądu organów właściwych do rozpatrzenia petycji, skarg i wniosków o rażących przypadkach naruszenia obowiązków przez organ;
możliwość rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym (art. 121 p.p.s.a.).
uiszczenie wpisu od skargi
Moc skargi do sądu administracyjnego
skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie jest środkiem bezwzględnie suspensywnym;
wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności;
skarga ma natomiast moc środka względnie suspensywnego, p.p.s.a. określa szczegółowo wstrzymanie wykonania aktu lub czynności, przyznając w tym zakresie właściwość organowi, a następnie po przekazaniu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego:
kiedy skarżymy decyzję lub postanowienie – organ, który je wydał, może wstrzymać z urzędu lub na wniosek strony ich wykonanie w całości lub części; wyjątkiem są sytuacje gdy zachodzą przesłanki nadania decyzji klauzuli natychmiastowej wykonalności, albo wtedy gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania;
kiedy skarżymy inny akt lub czynność – właściwy organ może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie aktu lub czynności w całości lub w części;
kiedy skarżymy uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego (ich związków) i akty terenowych organów administracji rządowej – właściwy organ może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie uchwały lub aktu w całości lub w części (z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które już weszły w życie);
p.p.s.a. nie reguluje dopuszczalności wstrzymania wykonania rozstrzygnięć nadzorczych;
moc rozstrzygnięć nadzorczych regulują ustawy samorządowe;
odmowa wstrzymania wykonania aktu lub czynności przez organ nie pozbawia skarżącego prawa do złożenia wniosku do sądu;
po przekazaniu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków (z wyjątkiem aktów prawa miejscowego, które już weszły w życie);
sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonego aktu, ale też i innych podjętych w graniach tej samej sprawy;
postanowienie w sprawie wstrzymania aktu lub czynności nie wiąże sądu – może je zmienić lub uchylić w każdym czasie w przypadku zmiany okoliczności;
postanowienie takie może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym;
na takie postanowienie o wstrzymaniu lub odmowie wstrzymania służy zażalenie do NSA;
wstrzymanie wykonania aktu lub czynności upada w razie wydania orzeczenia kończącego postępowanie w I instancji;
po wniesieniu skargi kasacyjnej właściwym do rozpoznania wniosku o wstrzymanie wykonania jest NSA;
Granice rozporządzalności prawem skargi przez skarżącego
zasadą wyrażoną w p.p.s.a. jest zasada rozporządzalności prawem skargi, przez skarżącego;
ustawa nie przyjmuje jednak pełnej rozporządzalności - art. 60 p.p.s.a.;
utrzymano tutaj funkcję ochrony obiektywnego porządku prawnego, wyłączono bowiem możliwość cofnięcia skargi w przypadku ciężkiego naruszenia prawa;
dopuszczalność cofnięcia skargi jest dostosowana do instytucji zakazu reformationis in peius, który nie obowiązuje w granicach naruszenia prawa skutkującego stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności (czyli możemy pogorszyć sytuację strony, jeśli ona gra nieczysto).
Stadia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym
wyróżnia się 3 stadia postępowania: postępowanie wstępne, rozpoznawcze i podjęcie orzeczenia;
postępowanie wstępne
przewodniczący wydziału orzekającego (lub wyznaczony przez niego sędzia) zarządza skompletowanie akt niezbędnych do rozpoznania sprawy;
w pierwszej fazie wstępnej skompletowanie akt jest niezbędne do ustalenia dopuszczalności podjęcia postępowania w sprawie;
po skompletowaniu akt przewodniczący bada skargę;
jeśli skarga zawiera braki usuwalne np. nie jest podpisana, brakuje pełnomocnictwa albo nie uiszczono wpisu, stronę wzywa się do usunięcia braków w terminie i poucza o rygorze (może być to nawet odrzucenie skargi);
wojewódzki sąd administracyjny bada zdolność sądową i procesową, legitymację do wniesienia skargi, jej dopuszczalność w razie stwierdzenia braków kieruje sprawę na posiedzenie niejawne;
na posiedzeniu niejawnym sąd bada po pierwsze niedopuszczalność skargi;
po pierwsze - skarga może być niedopuszczalna z przyczyn przedmiotowych i podmiotowych
niedopuszczalność z przyczyn przedmiotowych:
sprawa będąca przedmiotem skargi nie należy do właściwości wsa, tylko np. do innego sądu. trochę wątpliwości wprowadza zapis, że „sąd nie może odrzucić skargi (…) jeżeli w tej sprawie sąd powszechny, uznał się za niewłaściwy (art. 58 § 4 p.p.s.a.); jeśli sprawa należy do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, wydaje się postanowienie o przekazaniu sprawy do właściwego sądu administracyjnego (ten drugi sąd jest nim związany);
skarga została złożona w sprawach, w których sąd administracyjny nie jest właściwy – np. res interna administracji (art. 5 p.p.s.a.);
skarga została zgłoszona na akt nieistniejący (np. decyzję niedoręczoną lub nieogłoszoną);
skarga została wniesiona bez wyczerpania środków zaskarżenia (lub bez wezwania do usunięcia naruszenia prawa);
skarga dotyczy sprawy pomiędzy tymi samymi stronami, która jest w toku lub została już prawomocnie osądzona.
niedopuszczalność z przyczyn podmiotowych:
gdy skarga została złożona przez podmiot niemający legitymacji do złożenia skargi – sprawa nie dotyczy interesu prawnego skarżącego, albo skargę wniosła organizacja społeczna, która nie brała udziału w postępowaniu;
jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej, albo skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa przez przedstawiciela lub pełnomocnika, albo przy osobie prawnej – występuje ktoś, kto nie ma umocowania do prowadzenia spraw tej osoby; jest to brak usuwalny – sąd odrzuci skargę dopiero po bezskutecznym wezwaniu do jego uzupełnienia;
po drugie - na posiedzeniu niejawnym sąd bada zachowanie terminu do wniesienia skargi;
uchybienie terminowi, jeżeli nie został przywrócony, powoduje odrzucenie skargi;
po trzecie sąd bada czy w wyznaczonym terminie uzupełniono braki formalne skargi;
jeżeli sąd ustali wystąpienie jednej z przeszkód umożliwiających nadanie skardze dalszego biegu, to wydaje postanowienie o odrzuceniu skargi – art. 58 p.p.s.a.;
odrzucenie skargi może nastąpić na posiedzeniu niejawnym;
jeżeli sąd ustali, że nie ma podstaw do odrzucenia skargi, sprawę kieruje się do rozpoznania.
Postępowanie mediacyjne
po ustaleniu dopuszczalności skargi i spełnieniu wymagań formalnych może nastąpić szczególny etap postępowania – postępowanie mediacyjne;
postępowanie mediacyjne jest przeprowadzane na wniosek stron, a także bez wniosku stron, przed wyznaczeniem rozprawy;
cel postępowania mediacyjnego – wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa;
w postępowaniu mediacyjnym strony nie są związane granicami skargi co do zarzutów i wniosków skargi oraz powołaną podstawą prawną;
granice ustaleń wyznaczają obowiązujące przepisy prawa;
z istoty postępowania mediacyjnego wynika, że odbywa się ono z udziałem stron, a także podmiotów na prawach strony i dopuszczonego uczestnika postępowania;
postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub wyznaczony przez przewodniczącego referendarz sądowy;
z posiedzenia mediacyjnego sporządza się protokół, w którym zamieszcza się stanowiska stron, a w szczególności dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy;
protokół podpisuje prowadzący (sędzia lub referendarz) oraz strony;
wynik postępowania mediacyjnego ma znaczenie dla następnych stadiów postępowania sądowego. jeżeli bowiem strony dokonają ustaleń w postępowaniu mediacyjnym, organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność w zakresie swojej właściwości i kompetencji (czyli tak jakby cofamy się do postępowania administracyjnego);
art. 118 p.p.s.a. określa możliwość wniesienia skarg na wynik postępowania mediacyjnego;
wynikiem postępowania mediacyjnego jest też brak dokonania ustaleń - w takim przypadku rozpoznanie sprawy sądowoadministracyjnej następuje na rozprawie.
Samokontrola organu wykonującego administrację publiczną
organ, który jest w postępowaniu stroną przeciwną, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy;
to znaczy, że np. organ pisze w odpowiedzi na skargę, że „zgadza się ze wszystkimi zarzutami zawartymi w skardze”, organ przyznaje się tutaj do winy;
są jednak pewne ograniczenia - organ musi uwzględnić zarzuty i wnioski skargi oraz powołanie podstawy prawnej – musi uwzględnić skargę w całości;
samokontrola jest ograniczana także związaniem organu przepisami o właściwości – organ może jej dokonać, tylko jeśli jest właściwy do weryfikacji decyzji (na podstawie przepisów prawa);
organ uwzględniając skargę musi stwierdzić czy jego działanie, bezczynność czy przewlekłe prowadzenie postępowania miało miejsce bez podstawy prawnej czy z rażącym naruszeniem prawa (art. 54 § 3 p.p.s.a.);
uwzględnienie skargi w całości jest podstawą do morzenia postępowania sądowoadministracyjnego – z powodu jego bezprzedmiotowości (organ po samokontroli z reguły uchyla swoją błędną decyzję) – art. 161 § 1 pkt. 3 p.p.s.a.;
Postępowanie rozpoznawcze
postępowanie rozpoznawcze jest podstawowym stadium postępowania sądowoadministracyjnego. w tym stadium sąd rozpoznaje sprawę sądowoadministracyjną;
zgodnie z art. 111 p.p.s.a. sąd zarządza połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli mogłyby one być objęte jedną skargą;
sąd może także zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają one ze sobą w związku;
sąd zarządza łączne rozpoznanie np. spraw w których jest jeden skarżący, który skarży powiedzmy 12 decyzji organu podatkowego o wadliwym naliczeniu mu podatku za każdy miesiąc w danym roku. sprawy te rozpoznaje się wtedy na jednej rozprawie;
granice postępowania rozpoznawczego
wyznacza je zakres działania, bezczynności lub przewlekłości prowadzonego postępowania organu administracji publicznej;
sąd bada tylko zgodność aktu np. decyzji z prawem;
zgodnie z art. 134 p.p.s.a. „sąd rozstrzyga w graniach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną”;
brak związania zarzutami – sąd bada zgodność zaskarżonego aktu z wszystkimi przepisami, nie tylko tymi zarzuconymi w skardze;
brak związania wnioskami – sąd może orzeczenie innej treści, niż to o, które wnosiła strona. sąd rozpoznaje na podstawie akt sprawy, chyba że organ tych akt (nazywa się je aktami administracyjnymi) nie przesłał;
wtedy sąd rozpoznaje sprawę na podstawie odpisu skargi (jeśli jej treść nie budzi wątpliwości);
sąd bada więc stan faktyczny i prawny z chwili wydania zaskarżonego aktu (nie z chwili rozpoznania przed sądem);
sąd może brać jednak pod uwagę nowe fakty i dowody, które nie były znane organowi, a istniały w dniu podjęcia aktu – w praktyce często zdarza się tak, że skarbówka egzekwując należności podatkowe nie sprawdzi całego majątku dłużnika i weźmie nie z tego co trzeba;
taka sytuacja stanowi podstawę do uchylenia skarżonego aktu przez sąd – art. 145 § 1 pkt. 1 p.p.s.a.;
sąd nie uwzględnia jednak faktów, powstałych po podjęciu działania. może jednak z urzędu lub na wniosek strony przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów (jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie);
przy ustalaniu stanu faktycznego sąd administracyjny jest związany prawomocnym wyrokiem skazującym co do popełnienia przestępstwa;
co do stanu prawnego – też bada się stan obowiązujący w dniu podjęcia zaskarżonego działania (np. wydania decyzji);
sąd musi jednak uwzględnić wyrok TK o niezgodności ustawy albo innego aktu prawnego z konstytucją, ustawą albo umową międzynarodową.
forma postępowania rozpoznawczego
podstawową formą jest rozprawa - bo konstytucja zapewnia zasadę jawności (art. 45), p.p.s.a.; w art. 90 też stanowi, że posiedzenia są co do zasady jawne;
postępowanie rozpoznawcze jest prowadzone w trybie zwykłym (czyli na rozprawie), ale może być też prowadzone w trybie uproszczonym. stanowią o tym art. 119 i 121 p.p.s.a. – takie postępowanie jest dopuszczalne, jeżeli (art. 119 p.p.s.a):
decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 k.p.a. (lub w innych przepisach), albo zostały wydane z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 k.p.a.);
strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron nie zażąda przeprowadzenia rozprawy (żądanie takie zgłasza się w terminie 14 dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku);
organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, gdy skarżący złożył żądanie rozpoznania sprawy na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości (art. 55 p.p.s.a.)
tryb uproszczony nie jest formą obligatoryjną, jest wyjątkiem który powinien wynikać ze względów przyspieszenia załatwienia sprawy;
w trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego;
Zawieszenie i umorzenie postępowania sądowo administracyjnego
w toku postępowania mogą powstać przeszkody o charakterze przejściowym lub trwałym, które uniemożliwiają prowadzenie postępowania przed sądem administracyjnym;
przeszkody przejściowe są podstawą do zawieszenia postępowania;
zawieszenie postępowania sądowoadministracyjnego
p.p.s.a. zawiera katalog zamknięty przypadków zawieszenia postępowania;
zawieszenie postępowania można rozumieć na dwa sposoby: pierwszy to zawieszenie postępowania sensu stricte, drugi to zawieszenie postępowania wskutek zgodnego wniosku stron lub ich bezczynności, które określone jest jako spoczywanie procesu;
zawieszenie postępowania następuje:
z mocy prawa (art. 123 p.p.s.a.);
na podstawie orzeczenia sądu (art. 124 p.p.s.a.);
zawieszenie postępowania na mocy orzeczenia podjętego z urzędu przez sąd następuje:
obligatoryjnie w przypadkach określonych w art. 124 § 1 p.p.s.a;
zawieszenie postępowania następuje fakultatywnie na mocy orzeczenia sądu podjętego z urzędu – art. 125 p.p.s.a.:
sąd ma obowiązek podjęcia zawieszonego postępowania z urzędu, gdy ustaną przyczyny zawieszenia. sąd musi więc wydać postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania, w szczególności (art. 128 p.p.s.a.):
w razie śmierci strony – od dnia zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo od dnia ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku;
w razie utraty zdolności sądowej – od dnia ustalenia ogólnego następcy prawnego;
w razie braku przedstawiciela ustawowego – od dnia jego ustanowienia;
gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania, a zatem wtedy, gdy postępowanie zawieszono z przyczyny prejudycjalności – od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie; sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie.
artykuł 130 p.p.s.a. wprowadza wyjątek od obowiązku podjęcia zawieszonego postępowania, a mianowicie sąd umorzy postępowanie zawieszone z powodu: braku adresu lub wskazanie złego adresu skarżącego, lub niewykonania przez skarżącego innych zarządzeń, co powoduje, że nie można nadać sprawie dalszego biegu, jeżeli w ciągu trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu, strony nie podejmą wniosku o jego podjęcie;
sąd umorzy postępowanie także w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie 3 lat od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny;
jeżeli na tej podstawie NSA umorzy postępowanie, orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego nabywa przymiotu prawomocności;
przypadek drugi – zawieszenie postępowania może nastąpić na zgodny wniosek stron (jest to spoczywanie procesu). ustawa nie określa przyczyn takiego zawieszenia, więc pozostawia się to zgodnej woli stron;
jednak to sąd ocenia skuteczność tej czynności – sąd może (ale nie musi) zawiesić postępowanie (nie jest związany wnioskiem stron);
kiedy już zawieszono postępowanie na zgodny wniosek stron, można podjąć takie postępowanie na wniosek jednej ze stron, ale nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od zawieszenia;
wojewódzki sąd administracyjny musi wtedy obligatoryjnie podjąć postępowanie – jest związany wnioskiem strony, jedynym ograniczeniem jest termin;
sąd umorzy postępowanie, które było wcześniej zawieszone ze względu na zgodny wniosek stron, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu 3 lat od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania.
skutki prawne zawieszenia postępowania sądowoadministracyjnego
są nimi skutki dla biegu terminów oraz skutki dla dopuszczalności podejmowania;
skutki dla biegu terminów:
kiedy zawieszenie nastąpiło na zgodny wniosek stron albo z powodu niemożności nadania sprawie dalszego biegu (np. brak adresu skarżącego), zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych, które biegną dalej dopiero od dnia podjęcia postępowania; nie wywołuje to skutku wstrzymania terminów ustawowych;
we wszystkich innych przypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną i zaczynają biec od początku dopiero od dnia podjęcia postępowania (terminy sądowe powinno się wyznaczać na nowo);
skutkiem dla dopuszczalności postępowania jest zakaz podejmowania czynności procesowych;
czynności sądu – mogą być tylko te służące podjęciu postępowania, albo wstrzymaniu wykonania aktu lub czynności; czynności stron niedotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero od dnia podjęcia postępowania;
forma orzeczenia w przedmiocie zawieszenia postępowania
o zawieszeniu, odmowie zawieszenia, podjęciu lub odmowie podjęcia postępowania, orzeka sąd w formie postanowienia, które może zapaść na posiedzeniu niejawnym;
na postanowienie takie służy zażalenie do NSA;
umorzenie zawieszonego postępowania następuje w formie postanowienia (które może zapaść na posiedzeniu niejawnym). od takiego postanowienia służy skarga kasacyjna do NSA;
umorzenie postępowania sądowoadministracyjnego
występuje wtedy gdy przeszkody w postępowaniu mają charakter trwały;
podstawą jest tutaj art. 161 p.p.s.a.;
sąd umarza też postępowanie w przypadkach niepodjęcia zawieszonego postępowania;
na postanowienie o umorzeniu postępowania przysługuje skarga kasacyjna do NSA;
Orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego
ostatnim stadium postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym jest podjęcie orzeczenia rozstrzygającego sprawę sądowoadministracyjną;
w tym stadium dochodzi do udzielenia lub odmowy ochrony prawnej interesowi prawnemu strony skarżącej lub innemu interesowi reprezentowanemu przez stronę skarżącą;
należy pamiętać, że orzeczenia są podejmowane w różnych stadiach postępowania – przecież odrzucić skargę można już w postępowaniu wstępnym;
będą to orzeczenia dotyczące:
toku postępowania np. postanowienie o odrzuceniu skargi, o zawieszeniu czy umorzeniu postępowania;
kwestii wpadkowych – postanowienie o wstrzymaniu wykonania zaskarżonego aktu, postanowienie o przywróceniu terminu;
rozstrzygnięcia sprawy sądowoadministracyjnej.
orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego dzielą się na wyroki i postanowienia;
co do zasady sprawę administracyjną rozstrzyga się wyrokiem, postanowienie jest wyjątkiem;
zarządzenia (przewodniczącego wydziału, sędziego, referendarza sądowego) np. o pozostawieniu pisma czy wniosku bez rozpoznania, też mają znaczenie chociaż nie rozstrzygają sprawy;
rodzaje wyroków
p.p.s.a. nie przyjmuje jednolitej konstrukcji wyroków – różnią się ze względu na rodzaj skargi i zastosowanie różnego rodzaju sankcji (nieważności albo wzruszalności) w danym rodzaju skargi;
sankcja wzruszalności – głównie przy naruszeniu przepisów prawa procesowego (art. 145 k.p.a. – wznowienie postępowania);
sankcja nieważności – głównie przy naruszeniu przepisów prawa materialnego (art. 156 k.p.a. – stwierdzenie nieważności);
ustawy samorządowe w razie naruszenia prawa przewidują wyłącznie sankcję nieważności;
pierwszy rodzaj wyroku – wyrok nieuwzględniający skargi (bez względu na jej rodzaj), jego konstrukcja jest jednolita dla wszystkich rodzajów skarg.
wyroki w sprawach skarg na decyzję lub postanowienie
wyrok o uchyleniu decyzji (postanowienia) w całości lub części – art. 145 p.p.s.a.
przesłankami uchylenia decyzji jest: naruszenie przepisów prawa materialnego lub zaistnienie naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 i 146 k.p.a.) lub naruszenie innych przepisów postępowania (doczytaj – str. 458);
jeśli decyzja dotknięta jest wadą z art. 156 k.p.a. sąd stwierdza jej nieważność – wyrok stwierdzający nieważność;
wyrok stwierdzający niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia – gdy występują przesłanki negatywne z k.p.a. czy o.p., które wyłączają możliwość uchylenia albo stwierdzenia nieważności decyzji (doczytaj – 460)
wyrok w sprawie skarg na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa oraz skarg na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie;
w takim przypadku sąd uchyla taki akt albo stwierdza bezskuteczność zaskarżonej czynności;
wyjątkiem jest sytuacja z art. 146 § 2 p.p.s.a. kiedy to sąd może w wyroku uznać uprawnienie lub obowiązek wynikające z przepisów prawa;
wyrok w sprawach skarg na bezczynność lub przewlekłość prowadzenia postępowania organów wykonujących administrację publiczną
jeśli sąd uwzględnia skargę to zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji, lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa;
jednocześnie sąd stwierdza czy bezczynność lub przewlekłość miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
sąd może orzec z urzędu lub na wniosek strony o wymierzeniu organowi grzywny – art. 154 § 6 p.p.s.a.
wyrok w sprawie skarg na uchwałę lub zarządzenie organów jednostek samorządu terytorialnego oraz przepisy prawa miejscowego organów administracji rządowej
kiedy wojewódzki sąd administracyjny uwzględnia skargę, stwierdza nieważność tych aktów w całości lub w części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa (jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności);
przesłanką negatywną stwierdzenia nieważności aktu jest przesłanka przedawnienia – nie stwierdza się nieważności aktu po upływie roku od dnia jego podjęcia;
sąd uwzględniając skargę na przepis prawa miejscowego organu administracji rządowej, stwierdza jego nieważność w całości lub w części;
ustawy samorządowe stanowią, że akt naruszający prawo jest nieważny, ale ani te ustawy ani p.p.s.a. nie wskazują jakie naruszenia są podstawą do stwierdzenia nieważności – ocenia to sąd;
wyroki w sprawie skarg na akty nadzoru
jeśli sąd uwzględnia skargę uchyla akt nadzoru (nie ma stwierdzenia nieważności aktu)
wyroki w sprawie skarg na inne niewymienione akty lub czynności
np. na odmowę udzielenia informacji publicznej. sąd uwzględniając taką skargę, uchyla lub stwierdza bezskuteczność aktu lub czynności.
zakaz reformationis in peius.
obecnie jest on unormowany w art. 134 § 2 p.p.s.a. - sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności;
wprowadzenie tego zakazu jest uzasadnione potrzebą zapewnienia logicznej niesprzeczności ustawy, bo wbrew logice byłoby przyznawanie podmiotom określonych praw z jednoczesnym dopuszczeniem przykrych konsekwencji w przypadku ich realizacji
wydanie wyroku
wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa bezpośrednio poprzedzająca wydanie wyroku;
sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów;
narada jest tajna, obejmuje dyskusję i głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem;
na naradzie spisuje się sentencję wyroku, która jest podpisana przez cały skład sądu – trójkę sędziowską;
wyrok ogłoszony a niepodpisany narusza przepisy postępowania;
głosowanie – przewodniczący zbiera głosy sędziów, od najmłodszego stażem a sam przewodniczący głosuje ostatni; wyrok zapada większością głosów (2-1 albo 3-0); sędzia który nie zgadza się z sentencją może zgłosić zdanie odrębne i musi uzasadnić je na piśmie.
treść i forma wyroku
wyrok składa się z sentencji i uzasadnienia.
sentencja zawiera oznaczenie sądu, imiona i nazwiska sędziów, protokolanta (prokuratora jeśli brał udział w sprawie), datę i miejsce wydania wyroku, imię i nazwisko lub nazwę skarżącego, przedmiot zaskarżenia oraz rozstrzygnięcie sądu;
uzasadnienie nie zawsze jest elementem obligatoryjnym, jeśli skarga została oddalona, jest sporządzane na wniosek strony; ma to służyć odciążeniu sądów (ale autorzy podręcznika są w stosunku do tego krytyczni);
sąd jest obowiązany z urzędu sporządzić uzasadnienie wyroku uwzględniającego skargę, w terminie 14 dni od ogłoszenia wyroku/podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym;
w sprawach gdzie skargę oddalono – na wniosek strony zgłoszony w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia wniosku
odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku następuje w drodze postanowienia (wydanego na posiedzeniu niejawnym), na które służy zażalenie;
uzasadnienie powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie;
jeżeli sprawa ma być ponownie rozpoznana przez organ administracji uzasadnienie powinno zawierać wskazanie co do dalszego postępowania;
uzasadnienie wyroku podpisują sędziowie, którzy brali udział w jego wydaniu;
w wyroku uwzględniającym skargę (czyli najczęściej uchylającym akt) sąd określa, czy i w jakim zakresie akt może być wykonany. rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku;
w wyroku uwzględniającym skargę sąd rozstrzyga też wniosek strony o zwrot kosztów postępowania – art. 209 p.p.s.a.
ogłoszenie i doręczenie wyroku
ogłoszenie następuje na posiedzeniu na którym zamknięto rozprawę, jeśli sprawa jest zawiła sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do 14 dni;
w postanowieniu o odroczeniu sąd powinien wyznaczyć termin ogłoszenia wyroku, termin może być przedłużony tylko raz i to maksymalnie o 7 dni;
ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym;
nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia;
ogłoszenie wyroku następuje przez odczytanie jego sentencji (w czasie ogłaszania wyroku wszyscy na sali stoją);
po odczytaniu, sędzia (przewodniczący lub sprawozdawca) podaje ustne zasadnicze powody rozstrzygnięcia;
jeżeli orzeczono na posiedzeniu niejawnym, odpis sentencji wyroku doręcza się stronie (jeśli nie ma doręczenia z urzędu);
stronie, która działa bez adwokata lub radcy prawnego, a która jest obecna przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący udziela wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka odwoławczego;
stronie nieobecnej na ogłoszeniu wyroku z powodu pozbawienia wolności sąd z urzędu w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku, doręcza odpis sentencji z pouczeniem.
doręczenie odpisu wyroku – art. 142 p.p.s.a.
odpis wyroku z uzasadnieniem z urzędu doręcza się każdej stronie.
jeśli na wniosek strony – doręcza się tylko stronie;
moc wyroku – dwie kwestie:
związanie sądu wyrokiem - art. 144 p.p.s.a. - „sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym – od podpisania sentencji wyroku”;
skutki prawne prawomocności (zob. prawomocność orzeczeń).
sprostowanie wyroku
sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki
z żądaniem sprostowania może wystąpić także strona;
o sprostowaniu można postanowić na posiedzeniu niejawnym. wzmiankę o sprostowaniu umieszcza się na oryginale wyroku, a jeśli strony chcą także na ich odpisach;
na postanowienie o sprostowaniu służy zażalenie;
jeśli sprawa toczy się przed NSA, może on z urzędu sprostować wyrok i instancji;
uzupełnienie wyroku
strona może w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wyroku z urzędu (albo od dnia ogłoszenia wyroku, gdy nie ma doręczenia z urzędu) zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości skargi albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu;
wniosek o uzupełnienie wyroku co do zwrotu kosztów sąd może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym;
orzeczenie uzupełniające wyrok zapada w formie wyroku (chyba, że uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów);
wykładnia wyroku
sąd, który wydał wyrok rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści;
p.p.s.a. nie reguluje, czy wykładania następuje z urzędu czy na wniosek; należy więc przyjąć, że dopuszczalne są obie możliwości.
sąd dokonuje wykładni w drodze postanowienia, które może zapaść na posiedzeniu niejawnym;
na postanowieniu o wykładni albo o jej odmowie służy zażalenie;
postanowienia
jeżeli p.p.s.a. nie przewiduje wydania wyroku, sąd wydaje orzeczenia w formie postanowienia;
postanowienia można podzielić na:
postanowienia kończące postępowanie (o odrzuceniu skargi, umorzeniu postępowania, o przekazaniu sprawy do innego wojewódzkiego sądu administracyjnego);
wydawane w toku postępowania np. w sprawie zawieszenia postępowania
mogą być wydawane na posiedzeniach jawnych i niejawnych;
postanowienie niekończące postępowania, wydane na posiedzeniach jawnych, wpisuje się do protokołu bez spisywania odrębnej sentencji (jeżeli nie przysługuje na nie zażalenie);
sąd uzasadnia postanowienia ogłaszane na rozprawie gdy podlegają one zażaleniu i doręcza je stronom;
postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu stronom;
uzasadnienie należy sporządzić w terminie 7 dni od dnia wydania postanowienia;
do postanowień stosuje się przepisy o wyrokach, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
moc postanowień
z niejawnego – wiążą od momentu podpisania wraz z uzasadnieniem, a jeśli się nie uzasadnia – od momentu podpisania sentencji;
postanowienia wydawane w toku postępowania mogą być uchylone i zmieniane jeśli zmieniają się okoliczności faktyczne sprawy – nawet jeśli są zaskarżalne, a nawet prawomocne (art. 165 p.p.s.a)
prawomocność orzeczeń
w doktrynie wyróżnia się:
prawomocność formalną – polega na niemożności zmiany rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu sądowym za pomocą zwykłych środków odwoławczych (niezaskarżalność); jest ona regulowana w art. 168 p.p.s.a. – orzeczenie sądu staje się prawomocne jeżeli nie służy co do niego środek odwoławczy;
prawomocność materialną – dotyczy skutków rozstrzygnięcia ze względu na jego treść, zawartą w orzeczeniu sądowym
jest ona regulowana w art. 170 p.p.s.a. – orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, które je wydał, lecz także inne sądy i organy państwowe;
prawomocność stwierdza się z urzędu lub na wniosek strony;
gdy po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu i instancji akta administracyjne do organu, załącza się odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności;
prawomocność stwierdza wojewódzki sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym, a do czasu gdy akta sprawy znajdują się w NSA – ten sąd;
wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia (art. 171 p.p.s.a.)