Leżenie na brzuchu

0 – 4-5 t.ż.

Funkcja: umiejętność przetaczania głowy z równoczesną reklinacją odcinka szyjnego

-leżenie asymetryczne

-płaszczyzna przylegania – kość jarzmowa, dystalna część nadgarstka i przedramienia, przyśrodkowa część kości udowej, mostek

- kręgosłup po stronie twarzowej konwex (wypukłość)

- hyperlordoza szyjna i lędźwiowa, lekka kifoza w odcinku piersiowym

- głowa w reklinacji i pochyleniu

- stawy barkowe w protrakcji

- ramiona w retrakcji

- staw łokciowy w max. zgięciu

- stawy nadgarstkowe w odwiedzeniu odłokciowym i zgięciu grzbietowym

- kciuk przywiedziony

- kości śródręcza przywiedzione

- miednica w prymitywnym przodopochyleniu

- w stawach biodrowymi max. zgięcie

- pomiędzy kośćmi udowymi odwiedzenie o 45 stopni

- osie stawów barkowych i biodrowych stanowią trapez zmieniający swoje ramiona w zależności od ustawienia głowy

4-6 t.ż.

Funkcja: wzorzec globalny – symetryczny podpór na przedramionach oraz fiksacja wzroku

- krótkie ufiksowanie wzroku na przedmiocie dzięki rozwoju motywacji

- płaszczyzna podporu: środkowa część przedramiona, okolice nad pępkiem

- początek rozwoju trójkątnej bazy podporu

- kręgosłup bardziej wyprostowany i mniej widoczne zgięcie boczne kręgosłupa

- rozwój orientacji wzrokowej, zmiana wyprostu kręgosłupa stawy łokciowe przesuwają się do przodu

- zmniejsza się przodopochylenie miednicy

- k.d. mają możliwość większego wyprostu

- dochodzi do zróżnicowania się pracy mięśni, a także do rozwoju funkcji mięśni antygrawitacyjnych

3 m.ż.

Funkcja: wzorzec symetrycznego podporu na nadkłykciach przyśrodkowych kości ramiennej. Izolowany obrót głowy z izolowanym ruchem gałki ocznej

- płaszczyzna podporu: nadkłykcie przyśrodkowe kości ramiennej, spojenie łonowe

- nie ma reklinacji odcinka szyjnego, protrakcji barków, dołokciowego odwiedzenia w stawach nadgarstkowych

- ramię porusza się w stawie barkowym do 90 stopni w stosunku do wyprostowanego kręgosłupa piersiowego, 30 stopni odwiedzone

- ramię ma możliwość rotacji zewnętrznej

- stawy barkowe i biodrowe działają jak stawy kuliste

- w trakcie funkcji podporu widoczna równowaga pomiędzy pracą rotatorów zewnętrznych i wewnętrznych stawu barkowego, zginaczy i prostowników stawu barkowego oraz przywodzicieli i odwodzicieli

- pojawia się funkcja mięśni antygrawitacyjnych leżących na tułowiu (m. piersiowy większy, m. brzucha)

- staw łokciowy zgięty około 45 stopni

- staw nadgarstkowy położony w linii stawu barkowego

- miednica ustawiona w wyproście

- kręgosłup jest wyprostowany z możliwością intersegmentalnej rotacji do przejścia piersiowo-lędźwiowego

- koniec 3 m.ż.- łopatki leżą stabilnie na podłożu, dzięki czemu może ręce wyciągnąć do przedmiotu i się nim bawić. Biodra leżą na podłożu tak, aby nogi uniósł do góry , zgiął je 90 stopni w stawie biodrowym, ustawił w lekkim odwiedzeniu i rotacji zew., podudzia utrzymuje w górze. W tym samym czasie dotyka stopę o stopę (chwyt stopa-stopa). Odpowiedzialne za utrzymanie stabilne tułowia są między innymi mięśnie brzucha i głębokie mięsnie szyi.

4-5 m.ż.

Funkcja: wzorzec podporu na jednym łokciu

- dzięki dalszemu wzrostowi motywacji dziecko próbuje chwytać

- podpór na jednym nadkłykciu kości ramiennej, miednica po stronie podporu, nadkłykieć przyśrodkowy kości udowej po stronie chwytu

- po raz pierwszy pojawia się możliwość pełnej intersegmentalnej rotacji kręgosłupa do przejścia piersiowo-lędźwiowego w stosunku do ramienia, które bierze udział w chwycie

- w odcinku lędźwiowym pojawia się konwex (wypukłość) po stronie potylicznej

- pojawia się wzorzec związany z naprzemiennością, co daje możliwość rotacji kręgosłupa i rotacji pomiędzy osią biodrową a barkową

- po stronie chwytnej k.d. zgina się w stawie biodrowym, kolanowym do 90 stopni, staw skokowy przyjmuje pozycję pośrednią

- łopatka po stronie chwytnej kończyny i cała k.g. są poza płaszczyzną podporu

- miednica ustawia się skośnie

- dochodzi do zróżnicowania pracy mięśni, np. mięśnie równoległoboczne po stronie podporu pracują w kierunku dystalnym, a mięsnie równoległoboczne po stronie chwytu pracują w kierunku proksymalnym.

Od 4-5 miesiąca trudno rozdzielić rozwój postawy w położeniu na brzuchu i w położeniu na plecach.

Leżenia na plecach

0, 4-6 t.ż.

- pozycja niestabilna i asymetryczna

- przy stabilizacji głowy i tułowia na chwilę zatrzymuje wzrok na twarzy w odległości 20 cm.

- głowa w reklinacji i w pochyleniu

- tułów i kręgosłup ustawia się w stronę twarzową

- ruch głowy wpływa na ustawienie całego ciała

- miednica ustawiona jest w przodopochyleniu

- tułów bardziej obciążony jest po stronie twarzowej

- widoczny jest wzorzec prymitywnego kopania (max. zgięcie k.d. we wszystkich stawach z równoczesną pronacją stopy i rotacją wewnętrzną w stawie biodrowym, albo z wyprostem we wszystkich stawach k.d. z supinacją stopy także przy rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym)

- nie ma żadnej stabilizacji w pozycjach na plecach. Każdy gwałtowny ruch powoduje reakcję MORO.

- oś stawów biodrowych i barkowych stanowią trapez zmieniający się w zależności od ustawienia głowy

4-6 t.ż.

Funkcja: wzorzec globalny – wzorzec szermierza. Pojawia się funkcja społeczna jakim jest uśmiech społeczny

- rozwój orientacji wzrokowej – rozwój szermierza (poczucie stabilizacji ściśle związany z rozwojem motywacji. Dziecko widzi fiksuje wzrok na konkretnym bodźcu i to wywołuje wzorzec szermierza)

- w. szermierza: głowa zwraca się na bok, po stronie twarzowej: k.g. ustawia się w wyproście, rotacji zewnętrznej z kciukiem w dłoni ustawionym na zew. K.d. ustawia się w wyproście i rotacji zew. Po str. potylicznej: k.g. ustawia się w zgięciu i rotacji zew. i odwiedzeniem kciuka, k.d. ustawia się w zgięciu i rotacji zew.

- po raz pierwszy w rozwoju pokazuje się zróżnicowana praca mięśni rotatorów zew. i przywodzicieli

- dochodzi do zróżnicowania łańcuchów mięśniowych

- stawy barkowe i biodrowe zaczynają działać jak stawy kuliste.

8 t.ż.

Funkcja: wzorzec motoryczny palce-palce.

- na krótko ustawia głowę w osi ciała

- zaczyna poznawać schemat swojego ciała (łączenie rąk)

- wzorzec motoryczny kontaktu z mamą, współdziała z wzorcem fizjologicznej dystonii

- kręgosłup bardziej wyprostowany (nowa funkcja kończyn)

- jednocześnie kiedy chwyta swoje dłonie unosi nogi do góry (associierte reaktion)

3 m.ż.

Funkcja: wzorzec globalny- stabilne leżenie na plecach

- kręgosłup we wzorcu rzeczywistego leżenia na plecach w fizjologicznym wyproście z możliwością intersegmentalną rotacją

- możliwość izolowanego ruchu gałki ocznej i głowy bez współdziałania tułowia

- stawy barkowe i biodrowe działają jak stawy kuliste

- nie ma protrakcji barków, reklinacji odcinka szyjnego

- miednica w wyproście

- stawy nadgarstkowe i skokowe ustawione w pozycji pośredniej

4., 5-6 m.ż.

Funkcja: wzorzec chwytu radialnego i skoordynowany obrót z pleców na brzuch (związany z wzorcem 3m.-leżenie na plecach, chwytem bocznym 4m)

- 4 m.ż. stopy dotykają się paluchami (medialna część)

- 4,5 m.ż. łączenie podeszwowe stóp

- automatyczne przesunięcie ciężaru ciała w bok (rozwój chwytu radialnego)

- aktywne przeniesienie k.g. na drugą stronę

- 4-5 m.ż. przy chwycie radialnym ma umiejętność przekroczenia linii środka podążając za zabawką

- przy obrocie z pleców na brzuch potrafi aktywnie chwycić zabawkę znajdującą się po drugiej stronie ciała

- 4, do 5-6 m.ż. chwyta za okolice ud później podudzi. Wzorzec ten kończy w 7 m., jako chwyt ręka-usta-stopa

5-6 m.ż.

Funkcja: wzorzec podporu na wyprostowanych dłoniach

- płaszczyzna podporu: wyprostowane dłonie i przednia część ud

- od 5 m. zróżnicowana praca mięśni np. wzorzec supinacji przedramienia

- pod koniec 6m.

1. maksymalnie rozciągnięcie zginaczy stawu biodrowego

2. pełny wyprost w stawach barkowych

3. rozwinięcie się oddychania żebrowego

4. zróżnicowana i skoordynowana praca łańcuchów skośnych mięśni brzucha

- skoordynowany obrót z pleców na brzuch

- manipulacja zabawką obiema rękoma

- koniec 6 m.ż. następuje rozwój „chwytny” stóp

7-8 m.ż.

Funkcja: wzorzec siadu bocznego i wzorzec siadu skośnego, chwyt pesetowy, oraz chwyt stopa-ręka-usta

- 7m. wzorzec foczenia (pierwsza linia lokomocyjna), trwa 2-3 tygodnie

- 7,5 m. ż. skoordynowany obrót i możliwość w każdym momencie zatrzymania się

- siad skośny jest warunkiem rozwinięcia się chwytu pesetowego

- z siadu skośnego ma możliwość przejścia do pozycji czworaczej lub do siadu prostego

- poznaje swoje stopy (schemat swojego ciała)

- z dobrą stabilizacją postawy rozwija się skoordynowany obrót z brzucha na plecy.

9-10 m.ż.

Funkcja: czworakowanie, wstawanie

- funkcje: czworakowanie, wstawanie, siadanie rozwijają się jednocześnie w okresie ok. 3 tygodni

- aby doszło do prawidłowego czworakowania muszą być spełnione warunki:

1. umiejętność naprzemiennego obciążania kończyn

2. kręgosłup w odcinku szyjnym i piersiowym musi mieć możliwość wyprostu i rotacji intersegmentalnej

3. oś stawów barkowych i biodrowych poruszać się muszą względem siebie jak linie trapezu

- k.g obciążone są na otwartych dłoniach (palec środkowy dłoni jest w przedłużeniu linii ramion) przy wyprostowanych stawach łokciowych

- przed dojrzałym czworakowaniem występuje niedojrzałe czworakowanie (stopy ustawione w zgięciu grzbietowym)

11-16 m.ż.

- chód bokiem

- rozwój chwytu obcęgowego

-11-12m. przy chodzie bokiem wykonuje obrót, co wymaga dobrego automatycznego sterowania postawą ciała oraz dobrego obciążenia k.d.

- pierwsze kroki pojawiają się tydzień wcześniej niż rzeczywiste chodzenie socjalne

- chodzenie socjalne – wzorzec pokazujący, iż dziecko spontanicznie przechodzi między pomieszczeniami. Rozwija się do ok. 16 m.

Wszystkie wzorce globalne ontogenezy motorycznej człowieka od 3 m.ż. zawierają wzorce częściowe o jakości elementów kinezjologicznych powyżej 3m.ż.

Do globalnych idealnych wzorcach ontogenezy ludzkiej należą wzorce częściowe:

1. Fizjologiczny wyprost całego kręgosłupa

2. Pełna możliwość rotacji zew. i odwiedzenia w kluczowych stawach.

3. Pełna możliwość wyprostowania i zgięcia kończyn.

4. Zróżnicowanie możliwości ruchowe dłoni i stóp.

Znajomość idealnej motorycznej ontogenezy z warunkami determinującymi rozwój wzorców ruchowych jest nieodzownym elementem badania pacjenta.

Płaszczyzna podporu zmienia się dzięki rozwojowi wyprostu i podążaniu „do przodu”. Do końca 8 m.ż. tułów w leżeniu na plecach i na boku podpiera się na podłożu. Z chwilą rozwoju wyprostu płaszczyzna podporu się zmniejsza. Raptownie podpierając się na dłoniach i biodrze osiąga siad skośny, albo podpierając się na dłoniach przechodzi na kolana i podudzia do pozycji na czworaczej. W dalszym osiąganiu lepszej postawy posturalnej zmniejsza swoją bazę podporu (obciążenie stóp) i staje na dwóch nogach.

Rozwój w przestrzeni: horizontal (poziom)i vertikal (pion), potem obraca się, aufsetzen, czworakuje i staje.

12 miesięcy – 4 trymestry, w każdym 3 miesiące

1. Pierwszy trymestr do 3 m. rozwija utrzymanie stabilne na podłożu, aby mógł uwolnić ręce i dalej budować bazę do rozwoju postawy posturalnej. Ręce i dłonie podpierają się i chwytają

2. Drugi trymestr – poprzez obroty z pleców na brzuch, leżenie na boku, a następnie w przeciągu 6 tygodni obraca się z brzucha na plecy. Na początku 2 tr. rozpoczyna chwytać jedną ręką przedmiot po tej samej stronie i zmienia rękę gdy przedmiot przekracza linię środkową ciała. W drugiej połowie 2 tr. dziecko zainteresowane zabawką potrafi wyciągnąć rękę przekraczając linię środkową ciała, przenosząc ciężar ciała na przeciwną stronę. Dzięki tej zdolności dziecko w 6 m. obraca się z pleców na brzuch. Świat poznaje buzią i dłońmi.

3. W trzecim i czwarty trymestrze osiąga z pozycji na plecach i na brzuchu leżenie na boku i z tej pozycji podnosi się. Jest to możliwe dzięki temu, że dziecko osiąga siad skośny, do góry sięga, czworakuje, podciąga się na rękach i wstaje, chodzi bokiem przy meblach. Chęć poznawanie otoczenia powoduje dalszy rozwój stabilności pozycji, utrzymania równowagi…

Prawidłowy rozwój mechanizmu antygrawitacyjnego, daje możliwość prawidłowego rozwoju doświadczeń sensorycznych.

Wszystkie dysfunkcje o.u.n. powodują zaburzenia mechanizmu antygrawitacyjnego, którego podstawowym przejawem jest obniżenie podstawowego napięcia posturalnego. Zaburzenia napięcia mięśniowego mają różne natężenie, ale zawsze utrudniają proces rozwojowy, uniemożliwiając zdobywanie stosownych doświadczeń sensomotorycznych. Niemowlę mając ograniczone możliwości gromadzenia doświadczeń, ma ograniczony repertuar aktywności, a co się z tym wiąże próbuje tworzyć kolejne umiejętności w oparciu o zastępcze mechanizmy zwane kompensacyjnymi.

Informacje o bieżącej sytuacji posturalnej (prawidłowej, bądź nieprawidłowej) odbierane są przez system proprioreceptorów, telereceptorów, eksteroreceptorów i stanowią tzw. „informację aktualną”. Całość powyższych informacji przekazywana jest w sposób ciągły do ośrodkowego układu nerwowego, jako aktualny wynik realizacji zadania ruchowego. Jeżeli do systemu kontroli podawane będą jedynie lub w znacznej części informacje nieprawidłowe, to w oparciu o te dane, zostanie stworzony system kontroli postawy i lokomocji. System ten funkcjonuje w układzie sprzężeń zwrotnych, w którym obiektem regulacji są wszystkie mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie określonej, pożądanej w danym momencie pozycji, czy układu ciała. Stąd zasadne jest wczesne wykrywanie i skorygowanie nieprawidłowych zachowań ruchowych, aby nie stworzyć błędnej informacji o postawie ciała oraz jego możliwościach poruszania się.

Charakterystyczne kierunki rozwoju:

1. Od głowy do góry, czyli cefalokaudalnie

2. Od odcinków proksymalnych do dystalnych – oznacza to, że dzięki stabilizacji ciała możliwe jest wykonywanie niezależnych, swobodnych ruchów w częściach położonych obwodowo

3. Od odruchów bezwarunkowych do reakcji o charakterze odruchowo-warunkowym, co oznacza stopniowe przejmowanie kontroli postawy i ruchu przez coraz to wyższe piętra ośrodkowego układu nerwowego i w związku z tym obserwujemy zmianę zachowań ruchowych do bezwarunkowych do w pełni świadomych i kontrolowanych

4. Od masowych reakcji płodu do ruchów selektywnych. Co oznacza wyhamowanie aktywności tonicznych i rozdzielenia globalnych synergii mięśniowych oraz związany z tym rozwój ruchów selektywnych

5. Od motoryki tonicznej do ruchów fazowych, co związane jest z wyhamowaniem odruchów tonicznych oraz możliwością integracji napięcia posturalnego we wzorcach reakcji nastawczych i równowagi

6. Do ruchów niekontrolowanych do ruchów celowych, co świadczy o stopniowym rozwoju organizacji neurologicznej począwszy od ośrodków położonych w rdzeniu do ośrodków zlokalizowanych w korze mózgowej

7. Od ruchów prostych i „niezgrabnych” do ruchów złożonych i skoordynowanych, co oznacza postęp w zakresie kontroli postawy i ruchu

8. Od dużej ilości punktów podporu do małej

Dla rozwoju prawidłowych wzorców postawy i ruchu niezbędny jest prawidłowy mechanizm antygrawitacyjny i związane z nim następujące elementy:

1. Rozwój wielkości i rozkładu napięcia posturalnego

2. Wyhamowanie tonicznej aktywności odruchowej i rozdzielenie globalnych synergii mięśniowych

3. Rozwój kontroli środka ciężkości ciała

4. Rozwój integracji napięcia posturalnego we wzorcach reakcji nastawczych i równowagi – wyrównanie posturalne

5. Rozwój orientacji w linii środkowej ciała

6. Rozwój kontroli punktów kluczowych ciała