Fitopatologia – maj 2012. Pytania i odpowiedzi.

Podstawa:

1. Objawy huby sosny, z podziałem na grupy objawów chorób roślin(zgnilizna biała jamkowata sosny).

   1. obecność owocnika na strzale,

   2. po opadnięciu owocnika pozostają wgłębienia z resztkami miąższu

   3. zjawisko pustowatości, czyli zmiennej reakcji akustycznej surowca na opukiwanie,

   4. zgnilizna biała jamkowata – obejmuje tylko twardziel nazywana czerwoną zgnilizna pierścieniową.

2. Obronność roślin przed chorobami – obronnością określamy kompleks czynników określających zdolność ochrony roślin przed atakiem patogena oraz właściwości tej rośliny sprzyjające temu atakowi. Dzielimy ją na:

   1. Obronność bierną(pasywną, nazywaną także aksenią lub opornością)-

      • działa preinfekcyjnie,

      • oporność polegająca na na określonym rytmie rozwojowym,

      • oporność infekcyjna – bariery strukturalne lub chemiczne(wytwarzanie warstwy kutyny – Berberis vulgaris lub charakterystycznego kształtu szparek u drzewa mandarynkowego).

      • oporność generalizacyjna – uniemożliwia rozwój i przemieszczanie się patogena wewnątrz organizmu, np. brak odpowiednich składników pokarmowych dla patogena, szkodliwe produkty przemiany materii gospodarza, mechaniczny opór ścian komórkowych),

   2. Obronność aktywa(nazywana odpornością)-

      • działa postinfekcyjnie,

      • powstawanie barier tkankowych umożliwiających przemieszczanie się pasożyta,

      • wytwarzanie prze gospodarza substancji chemicznych uniemożliwiających rozwój patogena – np. FITOALEKSYNY.

      • zjawisko odporności może mieć charakter hiperergiczny, (kiedy to reakcja gospodarza jest dynamiczna, mająca na celu usunięcie patogena) lub normoergiczny(występuje zjawisko wyrównania sił pomiędzy patogenem i ciałem gospodarza),

      • odpornośc antytoksyczna,

      • demarkacja histogeniczna – powstawanie warstwy martwego korka oddzielającego żywe komórki rośliny od tych zarażonych,

      • odpornośc możemy zasadniczo podzielić ze względu na stosunki genetyczne pomiędzy patogenem, a gospodarzem na: odporność specyficzną, odporność ogólną oraz tolerancję(zwiększoną odpornośc względem innych odmian i kultywarow).

3. Ochrona drzew przed mączniakiem prawdziwym dębu + uzasadnienie postępowania.

   1. opryskiwanie preparatami siarkowymi – patogen jest wrażliwy na siarkę,

   2. brak pielenia szkółek – ocienienie nie pozwalające tworzyć się zarodników, ponadto utrudnia ich przemieszczanie,

   3. wysiewanie łubinu żółtego w międzyrzędach - cel ten sam co wyżej,

   4. lokalizacja szkółek z dala od d-stanów dębowych – utrudnia zarażenie,

   5. wczesny wysiew żołędzi lub nawet jesienny – młodsze liście są bardziej podatne na atak Microspharea alphitoides,

   6. stosowanie odmian dębów odporniejszych na dzialanie mączniaka,

   7. wykorzystywanie biologicznej ochrony czyli stosowanie nadpasożyta Ampelomyces quisqualis – ma on zdolnośc niszczenia grzybni mączniaka.

4. Hyphomycetales – stanowisko systematyczne, charakterystyka i przykłady.

   1. Systematyka: Gr, Grzyby mitosporowe (anamorficzne), Klasa – Hyphomycetes, Rząd – Hyphomycetales.

   2. Charakterystyka - brak rozmnażania płciowego; zarodnikowanie uboczne, konidialne; trzonki konidialne występują pojedynczo;

   3. Przykłady: rodzian Oospora, Botrytis, Verticillium.

5. Ochrona drzew przed hubą korzeni + uzasadnienie.

   1. w okresie czyszczeń usuwamy wszystkie drzewa martwe razem z korzeniami,

   2. pniaki po trzebieżach okorowywać,

   3. trzebieże wykonywać w zimie lub w okresie wczesnowiosennym,

   4. w trakcie trzebieży staramy się usuwać najcieńsze drzewa,

   5. metoda biologiczna – stosowanie na pniaki zawiesiny z grzybem Phlebiopsis gigantea(biopreparat),

   6. metody chemiczne – obecnie nie stosowane,

   7. metoda mechaniczna – korowanie pniaków i ścinanie z pni krążka o grubości 5-10 cm w czasie od 2 tygodni po ścięciu do kilku miesięcy – zależnie od pogody, krążek ten jest już zarażony ale pniak pod nim zdążył przeschnąć,

   8. usuwanie pniaków wraz z korzeniami przed założeniem nowy d-stanów,

   9. na gruntach porolnych powinno się najpierw sadzić gatunki odporne liściaste, a dopiero po 30-40 latach wprowadzać sosne lub świerka.

6. Sposoby dokonywania infekcji(=wnikania patogena do rośliny).

   1. czas potrzebny do dokonania infekcji to okres infekcyjny(od 2 h do kilku lat),

   2. zakażenie przez nieuszkodzoną tkankę okrywającą albo przez naturalne otwory w jego ciele(szparki oddechowe, przetchlinki itp.)

   3. zakażenie przez miejsca uszkodzone, a więc różnego rodzaju i pochodzenia rany na ciele rośliny-gospodarza.

   4. dokładniej na stronie 92,93,94 Fitopatologii.

7. Budowa i funkcjonowanie owocników u Ascomycota.

   1. Cleistothecium – otocznia zamknięta, kształt kulisty, uwalnianie zarodników jednorazowo porzez pęknięcie owocnika z workami w środku, w każdym worku 8 zarodników (zazwyczaj), worków od kilku do kilkudziesięciu- zależnie od gatunku,

   2. Perithecium – otocznia otwarta; zarodniki mogą się wydostawać wielokrotnie; występują parafiny i peryfizy(w szyjce, blokuja możliwość powrotu zarodnikow),

   3. Apothecium – miseczka; hymenium workowe wypełnia cale wnętrze miseczki, miseczka może się zamykać lub otwierać-zależnie od warunków otoczenia; miseczki występują na wilgotnym podłożu; owocniki barwne o rozmiarach do kilkunastu cm; też występują parafizy;

   4. Pseudothecium- kontakt ze środowiskiem utrzymują przez szyjkowa te ujścia; ściany otoczni i zawartość budowane w jednym czasie; też występują parafiny; hymenium workowe wewnątrz części wegetatywnej.

   5. Hymenium – skupienie worków(?)

8. Ochrona drzew przed opieńkowi zgnilizną korzeni + uzasadnienie.

   1. przebudowa drzewostanów jednogatunkowych iglastych na mieszane, różnogatunkowe,

   2. używanie do zalesień rodzimego materiału nasiennego,

   3. unikanie zakładania d-stanów iglastych po d-stanach liściastych, chyba że wcześniej nastąpiło wykarczowanie drzew liściastych,

   4. w uprawach wskazane jest wyrywanie zamierających i obumarłych drzewek razem z korzeniami,

   5. przy zabiegach pielęgnacyjnych, sanitarnych i uzupełniających usuwać drzewka chore i zamierające, w warunkach dużego zagrożenia opieńką także zdrowe po cięciach pielęgnacyjnych,

   6. doprowadzać do względnie dużego rozluźnienia co niweluje osłabienie drzew w związku z konkurencją,

   7. pniaki okorowywać zawsze

   8. zabiegi pielęgnacyjne przeprowadzać późną wiosną lub w lecie,

   9. metody te stosujemy z różnym nasileniem zależnie od zagrożenia, jakie stanowi Armillaria.

9. Budowa i funkcjonowanie owocników u Basidiomycota.

   1. Owocniki u podstawczaków mogą mieć charakter gymnokarpiczny(zarodniki powstają na odsłoniętych częściach owocnika i oddzielają się czynnie od podstawek – przykład – huby, grzyby kapeluszowe) oraz angiokarpiczny(zarodniki podstawkowe powstają i dojrzewają we wnętrzu owocników i oddzielają się od podstawek biernie – przykład- purchawka). Ponadto możemy podzielić owocniki ze względu na złożoność nibytkanki owocnikowej: dzielimy na monomityczne(tylko cienkościenna strzępka generatywna), dymityczne oraz trymityczne(zawierają strzępki szkieletowe ze zgrubiałymi ścianami oraz łącznikowe z grubymi ścianami i mocno rozgałęzione). Angiokarpiczne złożone ze ścianki zewnętrznej, nibytkanki(trama) w której znajdują się wolne przestrzenie wypełnione hymenium workowym.

Możemy wyróżnić następujące typy podstawek: rozgałęzione, podzielone poprzecznie, podzielone podłużnie i niepodzielone.

1. Sposoby rozprzestrzeniania się patogenów u roślin, w fazie inkubacji.

   1. rozprzestrzenianie się w martwych tkankach,np. Phellinus pini – sprawca zgnilizny białej jamkowatej rozprzestrzenia się w martwych komórkach twardzielowych; rozprzestrzenianie się w komórkach żywych oraz martwych,

   2. rozprzestrzenianie się bezładne, nieukierunkowane(pertofity – atakują żywe komórki bez wcześniejszego przygotowania) lub penetrowanie ciała gospodarza torami określonymi przez występowanie określonych tkanek(Ophiostoma ulmi),

   3. przenikanie wewnątrzkomórkowe(intracelularnie) lub międzykomórkowo (intercelularnie) lub jednocześnie przemieszczanie wewnątrzkomórkowo i międzykomórkowo(Pythium debaryanum)

   4. w przypadku chorób naczyniowych można określić czy patogen przenosi się aktywnie czy pasywnie,

   5. kierunek przemieszczania się patogena: grzyby i bakterie kierują się zazwyczaj ku wierzchołkowi rośliny, natomiast wirusy przemieszczają się w kierunku zstępującego prądu asymilatów w łyku,

   6. w zależności od obszaru zajmowanego prze patogena możemy podzielić generalizację na penetrację lokalną oraz ogólną,

   7. patogen może rozprzestrzeniać się wewnątrz gospodarza(intrametrykalnie), na zewnątrz gospodarza (ekstrametrykalnie),

   8. patogen może opanowac wszystkie napotkane tkanki i komórki lub tylko konkretne, co nazywane jest selektywnym zasiedlaniem rośliny-gospodarza.

2. Fizyczna metoda ochrony roślin przed chorobami – charakterystyka i zastosowanie w leśnictwie.

   1. stosowanie wysokiej temperatury – dezynfekcja gleb w szkółkach leśnych za pomocą gorącej wody lub spalania chrustu rozesłanego na grzędach- rzadko stosowane zabiegi o ograniczonej skuteczności,

   2. zadymianie szkółek – ochrona przed przymrozkami,

   3. bielenie drzew dla ich ochrony przed słoneczną zgorzelą kory,

   4. manipulowanie wilgotnością substratu – utrudnienie patogenowi zasiedlenia go,

   5. nawilgotnienie lub przesuszanie surowca drzewnego i tarcicy w celu ochrony przed sinizną,

   6. okorowywanie i rozłupywanie pniaków – ochrona przed zgnilizną,

   7. leczenie żołędzi temperaturą z pleśni(Ciboria)

3. Fitoplazmy i spiroplazmy jako patogeny roślin oraz ich znaczenie w leśnictwie.

   1. Fitolazmy – obkawami chorobowymi są: stopniowe jednolite żółknięcie, czerwienienie i drobnienie liści, zahamowany wzrost, proliferacja pędów i tworzenie czarcich mioteł, zielenienie platków korony, przekształcenie się kwiatów w liście, sterylność kwiatów, obniżenie się plonów, gwałtowne zamieranie roślin.

   2. Fitoplazmy w leśnictwie: wywołują karłowatość morwy, nekrozę łyka wiązu(żółtaczkę wiązu), czarcią miotłę jesionu, robini, wierzby, zamieranie dębu i olszy.

1. Rozszerzenie:

   1. Mączniak prawdziwy dębu – systematyka i cykl rozwojowy.

      1. Systematyka: Gromada: Ascomycota, Klasa: Ascomycetes, Rząd: Erysiphales, Rodzina: Erysiphaceae, Gatunek: Microspharea alphitoides.

      2. Cykl rozwojowy: taki jak u wszystkich Ascomycota chyba;

      3. Młode liście i pędy wykazują na powierzchni delikatny biały nalot, marszczą się , ciemnieją i szybko obumierają; Później na starszych liściach pojawia się o wiele wyraźniejszy nalot, rozszerzający się na powierzchnię całej blaszki liściowej. Silnie porażone części ciemniej i odpadają.

   2. Wirusy patogeniczne dla roślin – charakterystyka.

      1. nie przemieszczają się na ludzi i zwierzęta,

      2. są to najmniejsze czynniki patogeniczne za wyjątkiem wiroidów,

      3. nie mają rozmnażania płciowego(zasadniczo nie wiadomo czy w ogóle żyją) – występuje namnażanie w komórkach gospodarza,

      4. składają się z materiału genetycznego oraz osłonki białkowej – kapsydu,

      5. powielanie cząsteczek wirusów nazywamy namnażaniem,

      6. sposoby przemieszczania się pomiędzy roślinami:

         • poprzez wektory – owady z aparatem kłująco-ssącym,

         • przenoszenie mechaniczne(z sokiem)+inokulacja(zakażenie umyślne w celach badawczych,

         • w wyniku szczepienia wegetatywnego,

         • nieliczne mogą się przenosić prze pyłek kwiatowy lub prze stykające się korzenie,

      7. przemieszczanie w roślinie zawsze biernie(pomiędzy komórkami przez plazmodesmy, a dalej przez komórki sitowe),

      8. nigdy nie wnikają do komórek merystematycznych i komórek płciowych roślin,

      9. objawami chorobowymi mogą być przebarwienia, zniekształcenia, nekrozy,

      10. możemy je rozpoznać przy użyciu kilku metod:

          • metoda biologiczna, inaczej metoda roślin wskaźnikowych,

          • metoda serologiczna,

          • test ELISA,

          • metoda hybrydyzacji z sondą molekularną,

          • metoda mikroskopii elektronowej – metoda optyczna pozwalając zobaczyć wirusa,

      11. choroby odwirusowe drzew:

          • mozaika topoli,

          • wirus pstrości wiązu,

          • wirus zamiearnai topoli,

          • obecnie wiele gatunków drzew posiada swoje wirusy – czasami przechodzą one z roślin zielny tak jak w przypadku Robinia pseudoacacia,

      12. wirusy nawet jeśli nie powodują zamierania rośliny to obniżają przyrost i plon.

   3. Biologiczna ochrona roślin przed chorobami – definicja, charakterystyka, przykłady.

      1. Definicaja: Metoda biologiczna polega na unicestwieniu lub ograniczeniu aktywności czynników fito patogenicznych za pomocą czynników ożywionych niebędących sprawcami chorób roślin.

      2. Charakterystyka:

         • pierwotnie metoda wykorzystywana do ochrony roślin uprawnych;

         • powstała w XIX wieku;

         • obecnie tworzy się biopreparaty na bazie określonych nadpasożytów,

         • niepowodzenia we wprowadzaniu tej metody często powiązane były z brakiem zrozumienia stosunków występujących pomiędzy pasożytem, rośliną-gospodarzem i środowiskiem.

         • aby określić jakie gatunki są antagonistyczne względem pasożyta wykorzystuje się metodę szeregów biotycznych,

         • sumaryczny efekt biotyczny – określa jaki wpływ na dany mikroorganizm ma w określonym zbiorowisku gatunek o konkretnej licznie osobników,

         • negatywny wpływ bakterii na rozwój patogenów możemy podzielić na bezpośredni(antybioza, konkurencja lub pasożytnictwo na patogenie) i pośredni(wspomaganie roślin w obronie prze mikroorganizmami),

         • bakterie często posiadają 2 lub więcej mechanizmów przeciwdziałających pasożytom roślin,

      3. Przykłady:

         • bakteria Pseudomonas syringae wykazuje antagonizm wobec Ophiostoma ulmi,

         • Tuberculina maxima atakuje Cronartium ribicola(rdza kory sosny wejmutki),

         • promieniowiec Streptomyces praecox wobec Streptomyces scabies(sprawca parch ziemniaka,

         • tworzenie biopreparatów na bazie Trichoderma spp.

         • Phlebiobsis gigantea atakuje Heterobasidion annosum,

         • Ampelomyces quisqualis atakuje Microspharea alphitoides.

   4. Fitoplazmy i spiroplazmy – systematyka, charakterystyka i przykłady.

      1. Gromada – Firmicutes, Klasa – Mollicutes, Rząd – Mycoplasmatales, lub dla spiroplazm: Rząd – Entomoplasmatales, Rodzina – Spiroplasmataceae.

      2. Charakterystyka:

         • nie posiadają ściany komórkowej,

         • rybosomy + nić DNA

         • wykazują się pleomorfizmem(mają różnorodne kształty),

         • posiadają trójwarstwową błonę elementarną która ogranicza organizm,

         • fitoplazm nie można hodować się na sztucznych pożywkach, w porównaniu do spiroplazm,

         • fitoplazmy rozmnażają się przez podział i pączkowanie,

         • obydwie grupy odporne na penicylinę,

         • występują głównie w tkance łykowej,

         • mogą być wyeliminowane z rośliny przez traktowanie podwyższoną temperaturą , np. 30-37 st. C przez kilka dni, tygodni lub miesięcy; zanurzenie w kąpieli wodnej w T=50st. C przez 10 minut.

      3. Przykłady:

         • Fitoplazmy: Fitoplazma nekrozy łyka wiązu, fitoplazma proliferacji jabłoni,

         • Spiroplazmy:

   5. Źródła infekcji – wymienić i podać przykłady. – str.99

      1. Zakażony gospodarz(wirusy, mączniki, rdze i inne),

      2. saprotroficzne stany rozwoju patogena pozaobrębem żywego gospodarza, np. na jego obumarłych częściach (Venturia inaequalis) lub w glebie(Agrobacterium tumefaciens)

      3. zarodniki spoczynkowe(np. oospory, chlamydospory) lub inne utwory przetrwalnikowe.

   6. Peranosporales – stanowisko systematyczne.

      1. Podkrólestwo – Chromista.

      2. Gromada – Oomycota – lęgniowe,

      3. Klasa – Oomycetes – lęgniaki,

      4. Rząd – Peronosporales

      5. Rodzina: Peronosparaceae oraz Albuginaceae.

   7. Objawy holenderskiej choroby wiązów, z podziałem na grupy objawów chorób roślin.

      1. więdniecie i zamieranie liści – gwałtowny przebieg choroby,

      2. przebarwienie liści na brunatny kolor,

      3. czasami żółknięcie liści – przewlekły przebieg choroby,

      4. na przekroju pędów, pnia i czasami korzeni pojawiają się brunatne przebarwienia,

   8. Porównać ochronę przed opieńkową zgnilizną korzeni i hubą korzeni.

      1. Ochrona przed hubą korzeni:

         • w okresie czyszczeń usuwać obumarłe drzewa z korzeniami, a pniaki okorowywać,

         • trzebieże wykonujemy w okresie wczesnowiosennym lub w zimie – staramy się usuwać drzew najcieńsze,

         • jeżeli pniaki są grube to wykorzystujemy metodę biologiczną(zawiesina z Phlebiopsis gigantea), chemiczna(dawniej) lub mechaniczna(okorowywanie i ścinanie krążka) do zabezpieczenia ich przed H.annosum.

         • karczowanie przed posadzeniem nowego d-stanu.

         • na gruntach porolnych sadzimy najpierw gatunki liściaste,

         • najlepiej jest mikoryzować sadzonki iglastych.

   9. Kwarantanna w ochronie roślin przed chorobami.

      1. Jest to metoda ochrony roślin oraz składające się na nią czynności urzędowe, które mają na celu niedopuszczenie do zawleczenia groźnych patogenów, szkodników i chwastów z kraju do kraju(kwarantanna zewnętrzna) bądź też ograniczenie rozprzestrzeniania się ich wewnątrz danego kraju(kwarantanna wewnętrzna),

      2. w Polsce odpowiada za to Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa(PIORiN),

      3. w razie wykrycia zagrożenia inspekcja zakazuje wwozu lub nakazuje określone postępowanie z towarem(zniszczenie, odkażanie, oczyszczanie przesyłki, itp.)

      4. aby umożliwić skuteczne działanie transport odbywa się tylko [przez określone punkty graniczne – 16 takich punktów z krajami spoza UE),

      5. Lista kwarantannowa – zestawienie wszystkich obiektów kwarantannowych.

   10. Nicienie jako patogeny roślin. –

       1. cylindryczne, wydłużone organizmy o długości 0,5-3mm, posiadają sztylecik, którym przebijają komórkę i wysysają jej treść, ponadto wprowadzają enzymy ułatwiające im trawienie.

       2. Prowadzą Endo- i ektopasożytniczy tryb życia.

       3. Mają znaczenie jako pasożyty żerujące na korzeniach siewek w szkółkach oraz drzew rosnących na granicach d-stanów, gdzie stykają się z polami,

       4. jest to typ Nematoda. Jednym z najlepiej znanych przedstawicieli tej grupy jest węgorek sosnowy(Bursaphelenchus xylophilus), który przenoszony jest przez żerdzianki.

   11. Uredinales – systematyka, charakterystyka, przykłady.

       1. Systematyka: Podkrólestwo – Fungi; Gromada – Basidiomycota; Klasa – Uredniomycetes; Rząd – Uredinales.

       2. Charakterystyka:

          • są to wyłącznie pasożyty bezwzględne, powodujące choroby roślin rolniczych, ogrodniczych i leśnych,

          • do rozwoju potrzebują zazwyczaj dwóch roślin-gospodarzy,

          • wytwarzają kilka typów zarodników(pleomorfizm),

          • stadia rozwojowe rdzy: piknispory, ecjospory, urediniospory, teliospory, sporidia: stadia O, I, II, III, IV,

          • wyróżniamy rdze jednodomowe lub dwudomowe, a także pełno cyklowe i ułomno cyklowe.

       3. Przykłady: Cronartium flaccidum, Endocronartium pini – rdze kory sosny zwyczajnej, Melampsorella caryophyllacearum – rak jodły, Gymnosorangium sabinae – rdza gruszy i jałowca,

   12. Mikoryzy – podział na kategorie, budowa, znaczenie dla drzew leśnych.

       1. Mikoryza ektotroficzna – korzeń otoczony jest mufka lub „opilśnią”, która wnika międzykomórkowo do miękiszu korowego, a częściowo do otaczającego środowiska. Grzybnia wewnętrzna tworzy tzw. siatkę Hartiga, a komórki ulegają hipertrofii; włośniki i skórka zostają zastąpione przez mufkę grzybniowa która ma większa powierzchnie niż korzeń bez mikoryzy. Jest to typ mikoryzy najczęściej spotykany u drzew lesnych, zwłaszcza iglastych.

       2. Mikoryza endotroficzna(arbuskularna) – Korzeń jest przeniknięty grzybnia międzykomórkowo i śródkomórkowo. Wnętrze komórek wypełnia gęsta grzybnia. W zewnętrznej części panuje stan równowagi(warstwa garbnikowa) a głębiej znajduje się strefa trawienna gdzie grzyb rozpuszczany jest przez gospodarza. Występuje u niektórych drzew liściastych, np. jabłoń, jesion.

       3. Mikoryza ektendotroficzna – utwór przejściowy pomiędzy dwiema poprzednimi mikoryzami. Te trzy nazywane są mikoryzami właściwymi

       4. Pseudomikoryza – Korzeń jest bezładnie przeniknięty głównie wewnątrzkomórkowa grzybnią. Włośniki zanikają, brak siatki Hartiga i hipertrofii. Nie występuje trawienie komórek grzyba.

       5. Mikoryza pery troficzna – Korzeń ma mufkę grzybniową, stykającą się z nim tylko powierzchniowo, nie wchodząc z nim w kontakt anatomiczny. Te dwie to mikoryzy niewłaściwe.

       6. Znaczenie dla drzew leśnych:

          • Zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe – 2x więcej N i 3x więcej P,

          • uruchamianie fosforu z gleby niedostępnego dla roślin,

          • pobieranie Ca, Fe, Mg i innych,

          • zwiększanie powierzchni chłonnej korzeni,

          • dostarczanie roślinom zwiększonych ilości soli mineralnych ze znacznej odległości w glebie(grzybnia ekstra metrykalna),

          • magazynowanie w mufce substancji pokarmowych, później wydawanie w razie braków,

          • przedłużanie życia miękiszu kory pierwotnej korzeni, opóźnianie suberyzacji ścian komórkowych,

          • zaopatrywanie roślin w wodę – zapobieganie stresu wywołanego suszą,

          • ochrona korzeni roślin,

          • zwiększenie odporności roślin na drodze biochemicznej,

          • zwiększenie odporności roślin przez poprawienie ich kondycji,

          • wydzielanie do środowiska antybiotyków,

          • regulowanie populacji patogenów glebowych – działanie antagonistyczne.

   13. Objawy chorób roślin – podział, definicja każdej grypy i przykłady.

       1. Podział ogólny: objawy zewnętrzne i wewnętrzne, mikroskopowe i makroskopowe, istotne i nieistotne, pierwotne i wtórne, swoiste(specyficzne) i nieswoiste(niespecyficzne), właściwe i niewłaściwe(etiologiczne),

       2. Więdnięcia – ich istotą jest utrata turgoru, czego następstwem jest zjawisko plazmolizy i zwiotczenie narządów gospodarza; są objawem zakłócenia procesów: pobierania, przewodzenia i transpiracji wody.
          Przykłady:

       3. Przebarwienia – są to wszystkie odchylenia od w barwie jakichkolwiek miejsc na powierzchni lub wewnątrz chorej rośliny w porównaniu z zabarwieniem rośliny zdrowej. Przebarwienia możemy dzielić na wiele podtypów – to jest na stronie 32.

       4. Nekrozy – inaczej obumarcia; często łączy się z przebarwieniami. Nekrozy są objawami będącymi efektem chorób polegających na naruszeniu procesów łączenia Komorek w tkanki, a więc na działaniu dezintegracyjnym, które zaczyna się od zabicia poszczególnych komórek , a następnie przechodzi do niszczenia więzi tkankowej. Dzielimy na nekrozę całkowitą, częściową i lokalną. Przykłady u Marcina.

       5. Zniekształcenia – są następstwem zakłóceń procesów wzrostu roślin. Możemy je podzielić na zniekształcenia zwykłe i plastyczne. Więcej na stronie 34.

       6. Rany – są następstwem przerwania ciągłości tkanek w wyniku procesu chorobowego lub działania czynnika mechanicznego. Podział ran na 35 str.

       7. Wydzieliny – są to płynne substancje wydzielane na zewnątrz przez chore rośliny. mogą one występować w postaci kropel lub strug(wycieków).
          Przykłady:

          • wycieki śluzowe u buka,

          • Wycieki mleczne.

   14. Etiologia holenderskiej choroby wiązów i żółtaczki wiązów.

       1. w naturze grzyb Ophiostoma ulmi najczęściej spotykany w stadium konidialnym.

       2. konidia znajdują się w chodnikach zasiedlanych przez Scolytys scolytus i S. multistratus. Owady te przenoszą konida na kolejne zdrowe wiązy w czasie żerów uzupełniających.

       3. konidia po dostaniu się od zdrowej rośliny kiełkują wnikają do naczyn przewodzących – tam produkują konidia wtórne,

       4. poprzez tkanki przewodzące konidia przenoszą się na całe drzewo i zatykają grzybnią kolejne tkanki przewodzące – gdy drzewo zamiera lub obumarło grzyb opanowuje wszystkie tkanki i zaczyna wytwarzać konidia masowo.

       5. Grzybnia w zakażonym drzewie żyje nie więcej niż 1 rok.

   15. Bakterie nie posiadające ściany komórkowej – patogeny roślin.

       1. Czyli spiroplazmy i fitoplazmy – było już wcześniej,

   16. Russulales – systematyka, charakterystyka, podział.

       1. Systematyka: Podkrólestwo: Fungi, Gromada: Basidiomycetes, Klasa: Basidiomycota, Podklasa: Agaricomycetidae, Rząd: Russulales.

       2. Charakterystyka:

          • grupa bardzo znaczna dla fitopatologii,

          • owocniki mocno zróżnicowane, od resupinatowych do kapeluszowych,

          • do tego rzędu należą grzyby z rodzaju Heterobasidion,

          • większośc rodzin rzędu zajmuje się rozkładaniem drewna, wyjątkiem jest rodzina Russulaceae, która składa się z gatunków mikoryzowych o owocnikach kapeluszowych osadzonych na trzonie(hymenofor blaszkowaty),

       3. Podział: wyróżnaimy następujące rodziny:

          • Bondarzewiaceae,

          • Hericiaceae,

          • Peniophoraceae,

          • Russulaceae,

          • Stereaceae,

   17. Objawy rdzy wejmutkowo-porzeczkowej. – rdza pełnocyklowa, dwudomowa.

       1. na porzeczce: na górnej części liścia pojawiają się chloro tyczne plamy, na dolnej stronie odpowiadają im skupienia małych plam barwy bursztynu(uredinia), a następnie brunatne kłaczki o długości do kilku mm. Gdy cała powierzchnia pokryje się tymi utworami liście zamierają i opadają.

       2. Na sośnie: na gałęziach sosny i w pobliżu okółków pojawiają się nabrzmienia, na których od maja do lipca pojawiają się pęcherzyki o barwie żółtopomarańczowej do 1,5 cm. Z czasem ecja pękają i wydostają się ecjospory(żółty proszek). Pędy przez pewien czas wydają się szorstkie. Następnie przez ranki po ecjach wypływa żywica. Cykl powtarza się przez lata co z czasem powoduje pojawienie się rakowatych ran. Powierzchnia ran czernieje – utlenianie się żywicy, a po przeciwnej stronie pojawia się jeszcze większe nabrzmienie. W końcowej fazie formują się „suchoczuby”. Obrzęk na wejmutce jest mniejszy.

   18. Rdze występujące na drzewach i krzewach leśnych – wymień, podaj przykłady i czy są dwudomowe/jednodomowe i pełno cyklowe czy ułomno cyklowe.

       1. rdza kory wejmutki – Cronartium ribicola – dwudomowa, pełnocyklowa.

       2. rdza kory sosny zwyczajnej:

          • Endocronartium pini – jednodomowa, ułomnocyklowa

          • Cronartium flaccidum – dwudomowa, pełnocyklowa

       3. rak jodły: Melamsorella caryophyllacearum – pełnocyklowa,dwudomowa

       4. rdza gruszy i jałowca - Gymnosporangium sabinae – ułomnocyklowa, dwudomowa,

   19. Historia – szkoła patogenistów i predyspzycjonistów.

       1. Szkoła patogenistow:

          • przewodzili jej R. Hartig oraz Anton de Bary,

          • dla tej szkoły najważniejszy był przede wszystkim patogen,

          • zakładano że wystarczy poznać patogen aby rozwiązać problem zwalczania powodowanej przez niego choroby – podejście nazywane etiologizmem,

       2. Szkoła predyspozycjonistow:

          • przewodzili jej Marshal Ward oraz Paweł Sorauer,

          • I założenie – choroba może się rozwinąć tylko gdy pojawią się do tego odpowiednie warunki, czyli predyspozycja,

          • II założenie – predyspozycja powstaje w skutek działania czynników zewnętrznych obniżających natężenie przebiegów jej procesów fizjologicznych,

          • III założenie – najlepiej zwalczać choroby poprzez zapobieganie im, czyli stosowanie odpornych odmian a także nawożenie i pielęgnacja,

          • żadna roślina nie może być zarażona tylko i wyłącznie z winy patogena.

   20. Zamieranie dębów – w Ameryce i Europie.

       1. w USA sprawca tej choroby jest Ceratocystis fagacearum(w Europie na liście kwarantannowej), natomiast w Europie C. roboris( w Polsce najczęściej ten), C. valanchicum lub piceae,

       2. Warunki sprzyjające: wszelkiego typu czynniki sprzyjające oraz zmniejszona odporność niektórych dębów. Zły wpływ ma też prowadzenie niewłaściwej pielęgnacji lub jej zaniedbywanie.

       3. Ochrona: Zakrojona na większą skalę w Ameryce Pn. niż w Europie. Przede wszystkim należy usuwać chore i zakażone osobniki, a także drzewa występujące w promieniu 15 m od nich. Ponadto powinno się okorowywać pniaki a surowiec przecierac lub chociaż okorowywać.

       4. Metoda ochrony przed zarażeniem przez zrosty korzeniowe – tworzenie rowków wokół chorego drzewa i stosowanie preparatu chemicznego. Stosowanie odpornych form.

       5. Objawy C. fagacearum – Grzyb zasiedla naczynia przewodzące. Tworzy pod korą szare lub jasnobrunatne masy endokonidiów,

       6. Objawy odmian europejskich – uważa się że proces chorobowy jest wywołany wspomagany prze długotrwałe osłabienie dębów w wyniku czynników stresowych i działania owadów.

   21. Bakterie patogeniczne dla roślin.

       1. Z 4000 znanych gatunków tylko nieco ponad 100 wywołuje choroby roślin,

       2. Możemy je podzielić na bakterie posiadające ścianę komórkową i nie posiadające tej ściany(fitoplazmy i spiroplazmy).

       3. Bakterie posiadające ścianę komórkową:

          • mają różne kształty: bacillus(laseczka), bacterium(pałeczka), przecinkowiec (vibrio), śrubowiec(spirillum).

          • ściana komórkowa u gramujemnych jest cieńsza(2-10nm), a u gramdodatnich grubsza(15-50nm),

          • bakterie fito patogeniczne odżywiają się heterotroficznie, im bogatsze podłoże tym lepiej,

          • szybkość i przebieg wzrostu komórki zależy od środowiska,

          • rozwijają się w roślinach jako pasożyty, epifity(żyją na roślinach bez ich zakazania) lub saprotrofy(w glebie lub na martwych),

          • mogą się rozprzestrzeniać za pomocą fauny, człowieka, a także wiatru wody, itp.

          • Główne objawy: nekrozy, zgorzele, zrakowacenia, więdnięcia, miękkie zgnilizny, narośla.

          • możemy je podzielić na nekrogeny, macerogeny i onkogeny.

          • zakres gospodarzy może być bardzo duży-kilkaset gatunków(Agrobacterium tumefaciens) lub wąski(Xanthomonas fragariae),

          • możemy je wykrywac różnymi metodami: począwszy od hodowania na pożywce, test ELISA, metody serologiczne, test immunofluorescencji, metody molekularne,

       4. Bakterie nie posiadające ściany komórkowej – fitoplazmy i spiroplazmy było.

   22. Zgnilizna drewna – podział, szkodliwość, przykłady.

       1. Zgnilizna drewna – jest to chemiczny rozkład i wynikający stąd rozpad substancji drzewnej , czyli ścian komórkowych drewna.

       2. Grzyby rozkładające drewno należą głównie do klasy asidiomycetes,

       3. podział na zgniliznę wczesną(w początkowej fazie zasiedlenia drewna przez patogena, występuje przebarwienie ale nie zmieniają się jeszcze właściwości fizyczne drewna) i zgniliznę późną(występuje w fazie procesów gnilnych, następuje znaczna zmiana właściwości technicznych, chemicznych, fizycznych i strukturalnych drewna; tworzą się także dziuple w końcowym etapie).

       4. Zgnilizna brunatna:

          • nazywana destrukcyjną lub czerwoną,

          • rozkłada się celuloza – co powoduje rozpad drewna na charakterystyczne klocki(stąd nazwa klockowata),

          • drewno można rozetrzeć w palcach na proszek,

          • przenikanie pomiędzy komórkami odbywa się w dowolnych miejscach poprzez dziurki wytrwione w ścianie komorkowej,

          • Przykładem jest rozklad drewna powodowany przez Serpula lacrymans.

       5. Zgnilizna biała:

          • drewno jest jaśniejsze niż normalnie,

          • rozkładowi ulega celuloza, lignina i inne substancje,

          • drewno się nie kurczy, ale mięknie, traci na masie i kruszy się na włókniste fragmenty,

          • typowym przykładem jest zgnilizna powodowana prze Fomes fomentarius,

       6. Zgnilizna biała jamkowata:

          • nazywana jest korozyjną, pstrą bądź kiezonkową,

          • odznacza się ciemnym zabarwieniem drewna na tle którego występują białe jamki wypełnione czystą, białą celulozą,

          • rozkładu tego typu dokonuje Phellinus pini i Stereum frustulosum na dębie,

       7. Zgnilizna szara - powodowana przez inne klasy grzybów(workowce i grzyby mitosporowe) w warunkach dużej wilgotności.

   23. Barwice – podział, szkodliwość, przykłady.

       1. są to zmiany barwy drewna nie połączone z rozkładem substancji drzewnej,

       2. Sinizna – powodowana przez Ceratocystis spp. i inne grzyby.

          • atakuje głównie drzewa iglaste,

          • szkody estetyczne:

   24. Chemiczna ochrona – definicja i zastosowanie.