SPOSOBY KREOWANIA POSTACI NA PODSTAWIE FRAGMENTU UTWORU LITERACKIEGO

• Rozpoznanie konwencji literackiej

• Sposoby nadawania postaci tożsamości (poziom wiedzy o postaci – imię, nazwisko, środowisko społeczne, wyrazistość charakteru)

• Rola przestrzeni, w której znajduje się postać

• Rola ubioru postaci

• Cechy zachowania, działania, również w relacjach z innymi

• Sposób charakterystyki postaci

• Język postaci

ELEMENTY WPŁYWAJĄCE NA SPOSÓB KREOWANIA POSTACI W DZIELE EPICKIM I DRAMATYCZNYM:

• Realizacja określonej konwencji, np. klasycznej, sentymentalnej, romantycznej, realistycznej, modernistycznej, naturalistycznej, awangardowej;

• Rodzaj motywacji: realistyczna (psychologiczna - Judym, biologiczna – Jagna, społeczna – Wokulski), fantastyczna (baśniowa – „Trylogia”, metafizyczna – „Proces Kafki”);

• Wynikający z motywacji wpływ bohatera na akcję: aktywny – decyzje bohatera wyznaczają kierunek rozwoju akcji; pasywny - losy bohatera kształtowane są przez czynniki zewnętrzne, wielość typów motywacji sugeruje złożoność kreacji, często jej niejednoznaczność, ograniczenie motywacji wysuwa na plan pierwszy główny problem, którego ważność i oryginalność będzie decydowała o wymowie ideowej dzieła; różny udział w akcji pozwala wyodrębnić postaci główne, poboczne i epizodyczne, co nie przesądza jednak o ich znaczeniu w utworze;

• Sposoby charakteryzowania postaci: charakterystyka bezpośrednia – zawiera się w opowiadaniu i opisie narratora(obiektywnym lub subiektywnym), charakterystyka pośrednia –zachowanie się bohatera, jego słowa, gesty bohatera oraz opinie o nim innych ludzi, charakterystyka postaci przez przestrzeń, przez ubiór, poprzez styl ich wypowiedzi, charakteryzowanie postaci może zmierzać np. do: mitologizacji, idealizacji, demitologizacji, groteskowości, karykatury, w tym celu autorzy posługują się różnorodnymi środkami, np.: symbolami, motywami, archetypami funkcjonującymi na zasadzie aluzji literackich, elementami stylizacji, parodią, ironią i innymi środkami wyrazu.

Bohater może być przedstawiony jako osobowość pełna lub zredukowana (zjawisko typowe dla awangardowego dramatu współczesnego) – anonim, antybohater.

• Zmienność lub niezmienność charakterologiczna postaci: postać statyczna lub dynamiczna, podlegająca ewolucji.

POSTAĆ LITERACKA

KRYTERIA KLASYFIKACJI	ODNIESIENIE DO BOHATERA
Rola w konstrukcji utworu
Stopień typizacji
Wpływ na akcją
Zmiany z biegiem fabuły
Stosunek do postawy reprezentowanej przez autora
Sposób charakterystyki (przedstawianie bohatera w utworze)
Zabiegi służące stworzeniu określonego wizerunku postaci, np. mitologizacja, idealizacja, demitologizacja… (wykorzystane w tym celu motywy, symbole, zabiegi językowe)
Motywacja