21c Sposoby przytaczania wypowiedzi postaci Symbol w opozycji do metafory i alegorii Karolina Chmielewska


21c. Sposoby przytaczania wypowiedzi postaci (mowa niezależna, zależna, pozornie zależna). Symbol

w opozycji do metafory i alegorii

Karolina Chmielewska

Wypowiedzi bohatera

Sposoby przytaczania wypowiedzi postaci

monolog

Monolog ukształtowany w postaci mowy pozornie zależnej pozwala pisarzowi na dyskretne cieniowanie sądów psychicznych bohatera. Pisarze współcześni w bardzo szerokim zakresie posługują się tą formą (np. Stefan Żeromski, Zofia Nałkowska).

mowa niezależna

mowa pozornie zależna

mowa zależna

Symbol w opozycji do metafory i alegorii

symbol

alegoria

Metafora (gr. przeniesienie) - wyrażenie, w którego obrębie następuje zamierzona przemiana znaczeń składających się na nie słów. Nowe znaczenie kształtuje się na fundamencie znaczeń dotychczasowych pod presją szczególnych okoliczności użycia:

- referencji

- kontekstu słownego - od niego zależna plastyczność znaczeniowa wyrazów - ogólna właściwość języka gwarantująca jego semantyczną zdolność do obsługiwania nieskończonej liczby rozmaitych i zmieniających się sytuacji (polisemia).

Metafory pojawiają się w różnych odmianach języka, szczególnie wyraziste w poetyckim (uważane za jego znamię).

Granice między metaforą poetycką a potoczną - płynne; w utworach poetyckich również mogą wystąpić metafory potoczne, poetyzmy.

Metafory poetyckie mogą stracić odkrywcze nacechowanie i w rezultacie zasilić frazeologiczny repertuar języka.

ZNACZENIOWA ENERGIA METAFORY - najsilniejsza w chwili narodzin.

Motywacja dokonanego odstępstwa (które zakłada wysiłek semantyzacyjny odbiorcy) - wyrazista, żeby nie wyglądało to na przypadkowe wykolejenie. Możliwości tworzenia nowych metafor - nieskończone, ale nie swobodne => konieczna zasadność więzi zespajających „dziwne” połączenie słów:

Mechanizm odniesień motywujących metaforę - zasady:

  1. Substytucji

  2. Podobieństwa

  3. Interakcji

SUBSTYTUCYJNA TEORIA METAFORY - utrwalona przez dziedzictwo klasycznej retoryki i poetyki. Metafora celową dewiacją, odstępstwem artystycznym; wprowadzona do wypowiedzi na zasadzie substytucji. Interpretacja: rekonstrukcja prozaicznego ekwiwalentu i wyjaśnienie ich zamiany.

PORÓWNANIOWA TEORIA METAFORY - (z Arystotelesa) metafora skróconym porównaniem („dostrzeganie podobieństwa w rzeczach niepodobnych”), np. koral ust; teoria ta eksponuje więzi przedmiotowe; łatwo przylega do dość prostych metafor o czytelnej denotacji: płomień miłości, fale zbóż. Jednak nie jest w stanie w pełni objaśnić mechanizmu.

INTERAKCYJNA TEORIA METAFORY - (Black popiera); odrzuca porównaniową jako niewystarczającą lub mylną, podobnie substytucyjną.

Metafora jako obszar współdziałania przynajmniej 2 dziedzin - główna w wyrażeniu zostaje przedstawiona i przekształcona przez system „implikacji skojarzeniowych” typowych dla drugiej, pomocniczej. Zakres implikacji nie jest ograniczony.

Kategorie zestawianych dziedzin: np. układy przedmiotowe, rodzaje myśli, przeżyć, wyobrażeń, kompozycje obrazowe, konstrukcje pojęciowe, kompleksy znaczeniowe.

Orientacje prezentowane przez teorię: obiektywizująco-realistyczne, psychologiczne, tematologiczne, semantyczno-logiczne itd.

Nowoczesne ujęcia: metafora jako konstrukcja językowa; dla opisu metafory - aplikacja semantyki, lingwistyki tekstu, gramat. generatywna, poetyka generatywna, pragmatyka teorii aktów mowy, spójności tekstu, lingwistyki kognitywnej i in.

Lingwistyczna orientacja teorii metafory uwidacznia motywację i zależności językowe:

- antymetabolę

- figurę etymologiczną

- grę słów

- homonimy

- paronomazję

- przekształcenia frazeologiczne.

Uzależnienie przekazywanego obrazu świata od sposobu jego wysłowienia.

Poetycka konstrukcja metaforyczna promieniuje na budowę większego fragmentu lub całego tekstu. Metafora to trop (figura retoryczna) . Kategoria nadrzędna wobec następujących odmian tropów:

Peryfrazy

Synekdochy

P. Ricoeur, Symbol daje do myślenia

  1. Pierwszy obszar: symbole są powiązane z obrzędami i mitami, tworzą mowę przynależną sacrum. Podaje przykład nieba przywołany przez Eliadego, jest to symbol tego, co najwyższe, wzniesione i niezamierzone, uporządkowane i potężne, jasnowidzące i mądre, nieporuszone, wszechmocne, symbol ten pojawia się naraz w obrębie trzech porządków: kosmicznego, etycznego i politycznego.

  2. Drugi obszar występowania symbolu to sfery nocy i marzenia sennego. U Freuda symbol nie oznacza każdego przedstawienia, które zastępuje sobą coś innego, lecz tylko dziedzinę przedstawień onirycznych. Z kolei Jung upatruje w symbolach przedstawienie energii psychicznej lub archetypów.

  3. Trzeci obszar panowania symbolu to poetycka wyobraźnia. Jak wykazał Bachelard, problem wyobraźni nie sprowadza się do problemu obrazu, obraz poetycki staje się nowym bytem, który należy do naszej mowy; ten obraz-słowo, który nie jest obrazem-przedstawieniem, Ricoeur nazywa symbolem.

  1. Wyodrębnienie symbolu od znaku: Ricoeur uważa, że symbole są niewątpliwie znakami, ale to stwierdzenie jest zbyt szerokie - każdy znak wskazuje coś poza sobąi zastępuje to sobą, ale nie każdy znak jest jednak symbolem. W przeciwieństwie do znaków technicznych, całkowicie przejrzystych, które mówią tylko to, co znaczą same, znaki symboliczne są nieprzejrzyste, ponieważ ich sens pierwotny, dosłowny wskazuje sam sens drugi, dany wyłącznie w jego obrębie. Nieprzejrzystość ta stanowi o głębi symbolu, symbol daje, bo jest intencjonalnością pierwotną dającą sens drugi.

  2. Rozróżnienie symbolu i alegorii: w alegorii pierwotny element znaczony (sens dosłowny) jest przypadkowy, a drugi element znaczony (sens symboliczny) jest wystarczająco zewnętrzny, by był wprost uchwytny. Między jednym sensem a drugim zachodzi stosunek przekładu, gdy się tego przekładu dokona alegoria staje się zbędna. Ricoeur jednakże podkreśla, że wymiar symboliczny zdobywał przewagę nad alegorycznym powoli. Kiedyś alegoria była jedną z odmian hermeneutyki (egzegezy znaków, symboli, alegorii i mitów). Symbol poprzedza hermeneutykę, alegoria jest już hermeneutyczna. Symbol oddaje swój sens jako zagadkę, a nie przez przekład.

  3. Rozróżnienie symbolu od pojęcia symbolu w logice symbolicznej: symbolizm jest dla tej logiki ukoronowaniem formalizmu, natomiast symbol, o jakim pisze Ricoeur, należy do myślenia związanego z treścią, więc nieformalnego. Mowa symboliczna jest związana z własną treścią, poprzez treść pierwotną jest powiązana z wtórną.

  4. Odróżnienie symbolu od mitu: symbol jest o wiele bardziej pierwiastkowy niż mit, mit to rodzaj symbolu; dla Eliadego symbolami są znaczenia samorzutnie ukształtowane i dane, np. znaczenie wody jako zagrożenia, kiedy mowa o potopie, oraz jako oczyszczenia, ddy mowa o chrzcie. Ricoeur powołuje się również na schemat Jaspera, który wyróżnia:

- początkowy język szyfrów (Ricoeur nazywa je symbolami),

- język mitów, które pośredniczą symbolom pierwotnym,

- symbole trzeciego stopnia.

Arystoteles: Metafora przeniesieniem nazwy z jednej rzeczy na inną, z rodzaju na gatunek i vice versa; lub na zasadzie analogii z rzeczy na rzecz;

Kwintylian: klasyfikacja ze względu na zastępniki - 4 rodzaje metafor:

  1. Nazwa istoty żyjącej -> nazwa innej istoty żyjącej

  2. Nazwa istoty żyjącej -> nazwa rzeczy nieożywionej

  3. Nazwa rzeczy nieożywionej -> nazwa innej rzeczy nieożywionej

  4. Nazwa rzeczy nieożywionej -> nazwa istoty żyjącej



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
22b Gatunki elegijne i funeralne ( np elegia, epitafium, lament , tren, waleta, żale) Symbol w opozy
22a Gatunki elegijne i funeralne (np elegia, epitafium, lament, tren, waleta, żale) Symbol w opozycj
21a Sposoby przytaczania wypowiedzi postaci (mowa niezależna, mowa zależna, mowa pozornie zależna) S
2b Sposoby przytaczania wypowiedzi postaci (mowa niezależna, mowa zależna, mowa pozornie zależna) Sy
W jaki sposób pisarze i publicyści oświecenia włączyli się do walki o reformy polityczne i społec
Rozp MZ w sprawie sposobu ustalania i uiszczania opłat związanych z dopuszczeniem do obrotu produkt
Groteska jako sposób ujęcia rzeczywistości (Gombrowicz, Witkacy, Bułhakow - do wyboru).
wypowiedzenie umowy ubezpieczenia, umowy do kupna - sprzedaży auta
Co słyszysz – utrwalanie głosek szumiących w opozycji do syczących
Modlitwy do Najświętszego Serca Pana Jezusa, Z Bogiem, zmień sposób na lepsze; ZAPRASZAM!, Modlitwa,
Mantrę OM wypowiadamy układając język i gardło do wymówienia?a
Ricoeur - Symbol daje do myślenia - opracowanie, Filozofia
Byli opozycjoniści do sygnatariuszy listu
Ocena wypowiedzi ustnej, szkoła, Materiały do techniki(technika)
BADANIE DOJRZAŁOŚCI DO UCZENIA SIĘ MATEMATYKI NA SPOSÓB SZKOLNY, Studia PO i PR, dojrzałość do matem
23 Wydarzenia czerwcowe76 i dzialania organizacji opozycyjnych do80r
Rozp MZ w sprawie sposobu ustalania i uiszczania opłat związanych z dopuszczeniem do obrotu produkt

więcej podobnych podstron