NOWE RUCHY SPOŁECZNE JAKO SKŁADNIK PROCESÓW GLOBALIZACJI

GLOBALIZACJA

to złożony zespół procesów, zjawisk, przemian rzeczywistości w fazie „postnarodowej” gdy państwa i społeczeństwa obywatelskie tracą swoje znaczenie i wpływy na arenie światowej, ale też jest sposobem interpretacji świata społecznego. Przemiany rzeczywistości społecznej w przestrzeni, wymiarze politycznym, gospodarczym i kulturowym są wszechogarniające. Mają charakter powszechny i uniwersalny, dotyczą wszystkich ludzi, chociaż w nierównym zakresie oraz stopniu. Nierówność ta ma różne przyczyny (historyczne, nierówne tempo i poziom rozwoju technologicznego, nierówny dostęp do dóbr konsumpcyjnych, infrastruktury informacyjnej, sposobów formułowania duchowych, intelektualnych, kulturowo zobiektywizowanych systemów aksjonormatywnych). Globalizacja jest faktem jak i sposobem myślenia oraz działania. Ma wymiar ideologiczny, który kształtuje procesy przemian społecznych (przyśpiesza je i hamuje), staje się elementem ontologicznej rzeczywistej „tkanki” globalizacji. Jednym z przejawów i mechanizmów kształtowania rzeczywistości globalnej są właśnie nowe ruchy społeczne.

Nowe ruchy społeczne

to próba poszukiwania rozwiązań w sytuacji niepewności, kryzysu dotychczasowych instytucji i organizacji publicznych. Wyzwalają one społeczną energię, budzą indywidualną oraz zbiorową potrzebę sprostania wyzwaniom po nowoczesności, stanowią emocjonalną, intelektualną oraz społeczną reakcję na efekty globalizacji. Dzięki wspólnotowej, zorganizowanej formie reagowania na zjawiska globalizacji, zwłaszcza te, które rodzą poczucie dyskomfortu psychicznego, niepokoju i zagrożenia, ludzie odzyskują poczucie podmiotowości. Przybierają one postać spontanicznych oddolnych form braku posłuszeństwa obywatelskiego, ale też stanowią wyraz społecznej przynależności.

Ruchy społeczne stają się nieodłącznym i rosnącym elementem życia społecznego i kulturowego. Łączy je motywacja oraz orientacja liderów i członków zmierzająca do społecznej mobilizacji w celu zapobiegania negatywnym skutkom przemian. Globalizacja jest tu punktem odniesienia, ale i strumieniem przemian, który pociąga za sobą ludzi podążających w kierunku postępu i przyszłości -lecz zagubionych w obecnych sieciach relacji interpersonalnych i między grupowych. Ludzie, którzy chcą zachować kontrolę nad własnym życiem i prawem do wyborów w ruchach znajdują satysfakcję z reakcji na zagrożenia własnej przynależności i tożsamości. Przybierają one charakter polityczny, konkurują z partiami politycznymi i zmieniają oblicze świata stając się elementem światowych widowisk medialnych i globalnych.

Cechy nowej rzeczywistości społecznej:

1. Przemiany więzi społecznych

Interpretowane są jako negatywne, niekorzystne, szkodliwe dla psychiki i funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. Prowadzą do rozpadów wspólnot, zjawisk „wykorzenienia”, utraty poczucia przynależności kulturowej, przelotności, tymczasowości związków, nietrwałości i chwiejności relacji, niepewności, niestabilności, wymogów i warunków w jakich funkcjonują jednostki. Więź staje się czymś sztucznym.

2. Komunikacja interpersonalna

Kontakty międzyosobowe stają się płytkie, powierzchowne, pozbawione emocjonalnej wrażliwości. Popularnym, stało się kontaktowanie się poprzez multimedialne komunikatory (tj. skype`a, gg, e-mail, SMS-y). Słabnie komunikacja werbalna i pozawerbalna. Coraz większego znaczenia nabierają systemy symboliczne w sieci. Rozwój internetowej komunikacji nie sprzyja utrwalaniu więzi społecznej. Uczestnictwo w ruchach powoduje intensyfikację, wzrost natężenia kontaktów -ale są one doraźne, szybkie, krótkie i zdepersonalizowane.

3. Aktywność społeczna i zaangażowanie grupowe

Czyli działania zbiorowe oparte na przynależności, statucie, regulaminie i stałych zasadach. Ludzie poszukują uspołecznienia w rodzaju różnych grup celowych, związków i stowarzyszeń o przewadze więzi nie formalnych. Następuje „prywatyzacja” i personalizacja działań. Uczestnictwo w ruchach społecznych jest spontaniczne, nie trwałe, przelotne, zorientowane na konkretny cel.

4. System organizacji społecznej

Maleje rola i znaczenie organizacji i instytucji społecznych, maleje również stopień zaufania do instytucji i ich reprezentantów, odczuwany jest kryzys instytucji państwowych i innych organizacji publicznych. Rośnie natomiast rola i znaczenie ulotnych, przejściowych, częściowo sformalizowanych układów w zależności grupowej (fundacje stowarzyszenia, kluby).

5. Struktury społeczne i mobilność jednostek

Struktura społeczna przestaje być wyrazista, czytelna, zanikają tradycje, znane hierarchie. Rośnie poczucie alienacji i marginalizacji. Stosunki społeczne są coraz mniej sformalizowane stają się epizodyczne, przelotne. Rośnie ruchliwość przestrzenna i mobilność społeczna jednostek zmieniających nie tylko kręgi towarzyskie, zabawowe, ale także rodzinne i zawodowe. W miejsce sztywnych, stałych struktur pokrewieństwa, terytorialnych, politycznych, religijnych tworzą się układy przejściowe, tymczasowych i tranzytowych.

Faza rozwoju społecznego po II wojnie światowej wytwarza pozytywne i negatywne konsekwencje dla tożsamości jednostek oraz funkcjonalności.

• Do negatywnych skutków zaliczone są cechy tj. niepokój lęk, niepewności, niestabilność, nietrwałość, przejrzystość, ulotność, które charakteryzują wszystkie sfery życia społecznego.

• Do pozytywnych należą: wolność, alternatywność, wielowariantowośc, bogactwo wyboru, dostępność, obfitość, innowacyjność. Nowe ruchy społeczne są naturalną odpowiedzią, reakcją na brak podmiotowości, próbą odrzucenia bierności obywatelskiej. Nowe ruchy społeczne stanowią zbiorową, racjonalną, ale też indywidualną, psychiczną, emocjonalną, dramatyczną reakcję na niepokój wywołany przez procesy globalizacji.

Nowe ruchy społeczne

1. Przyjmują rozwój technologiczny, gwałtowny skok zdolności komunikacyjnych, międzyludzkich i międzycywilizacyjnych, jako zjawisko naturalne i korzystne. Służą w utrzymywaniu łączności i pełnią funkcję instrumentalne w stosunku do celów ruchów. Globalizacja, przeciwko której część nowych ruchów jest skierowana, wykorzystuje efekty samej siebie, rezultaty światowego skoku technologiczno-informatycznego (przestrzeń wirtualna, samoloty odrzutowe, nowinki technologii, Internet).

2. Nie tylko są następstwem, ale także przyczyniają się do większej i szybszej mobilności przestrzennej i społecznej ludzi. Symbolem tej przestrzennej mobilności są alterglobaliści. Uczestnicy nowych ruchów stają się „roznosicielami globalizacji”. Współuczestniczą w kształtowaniu światowych trendów gospodarczych np. atrakcyjność regionów świata, bądź jej brak. Okupują miejsca publiczne, przeciągają uwagę opinii publicznej, demonstrują w celu przyciągnięcia zainteresowania (jak politycy w celu zwiększenia własnej popularności). Nowe ruchy społeczne są wytworem globalizacji oraz jej istotnym elementem samoregulacji i autokontroli. Wyznaczają nową strategię rozwoju włączając do aktywnego i spontanicznego, oddolnego zaangażowania ludzi pozbawionych władzy i kontroli nad instytucjami władzy. Ruchy antyglobalistyczne są ruchem wielkiej odmowy, braku akceptacji dla istniejących systemów politycznych i gospodarczych. Są ruchem uczestnictwa, włączania się w procesy modernizacji zmiany społecznej. To początkowa faza wielkiego potencjału aktywności społecznej, która daje nadzieję i możliwość na inne urządzenie świata. Liderzy, rzecznicy i uczestnicy ruchów poprzez różne sposoby manifestowania i demonstrowania swoich celów wskazują na możliwość zmiany i innej strategii politycznej i gospodarczej.. Ruchy antyglobalistyczne wyznaczają kierunki przemian społeczeństw ponowoczensnych, zglobalizowanych.

3. Nowe ruchy społeczne są skorelowane z istnieniem i działaniem międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych.

4. Wpływy globalizacji sprawiają, że państwa i ich instytucje nie są w stanie zaspokoić potrzeb swoich obywateli.

Konstrukturalne siły socjalności – to ruchy społeczne/ formy aktywności zbiorowej opozycyjne i krytyczne wobec instytucji rządowych.

Konstrykturalizm – oznacza kontestacyjny, alternatywny, obywatelski, reformistyczny ruch skierowany przeciwko prerogatywom instytucji państwowych.

Siły socjalne - są odpowiednikiem nowych form socjalizacji, uspołecznienia, mobilizacji grupowej, inicjatywy obywatelskiej.

Nowe ruchy społeczne są formą odpowiedzi jednostek na presje państwa, na rozdźwięk pomiędzy oczekiwaniami obywateli, a rezultatami działalności rządu i instytucji publicznych. Wiele rodzajów ruchów społecznych przybiera wymiar światowy, globalny. Nie są one skierowane przeciwko konkretnemu rządowi, lecz przeciw każdemu państwu, które nie spełnia oczekiwań uczestników ruchu.

Globalizacja przyczynia się do wzrostu świadomości wspólnoty interesów ludzkich ponad podziałami kulturowymi i politycznymi. Stają się fenomenem globalnej mobilizacji oraz integracji wokół najważniejszych problemów współczesnego świata – budzenie świadomości i współodpowiedzialności za losy planety. Alterglobaliści, ekolodzy – sprzeciw w sprawie dziury ozonowej, emisji gazów przemysłowej czy gromadzenia zasobów broni nuklearnej.

Państwa narodowe nie mają pełnej swobody działania w stosunku do środowiska w kontekście międzynarodowych zgromadzeń.

Taktyka nowych ruchów społecznych polega na wywieraniu presji narządy państw poprzez sieci międzynarodowych nacisków, opiera się na sojuszu i współdziałaniu wspólnot, stowarzyszeń oraz zbiorowości lokalnych. Hasło bazuje na założeniu uczestnictwa, dominacji, demokracji bezpośredniej. Nowe ruchy społeczne dysponują potężnym instrumentem nacisku, jakim jest opinia publiczna.

PODSUMOWUJĄC

Nowe ruchy społeczne są składnikiem globalizacji, przyczyniają się do upowszechniania i uniwersalizacji wartości kulturowych, postaw tolerancji, idei solidaryzmu. Przybierają one charakter ponadnarodowy i międzykulturowy.