Etapy integracji
porozumienie handlowe to umowa umożliwiająca preferencyjny dostęp do rynku dla wybranych towarów pochodzących z produkcji w państwach będącychsygnatariuszami. Osiąga się to poprzez redukcję ceł, nie znosząc ich jednak całkowicie. Jest pierwszym etapem integracji ekonomicznej.
Strefa wolnego handlu – obszar wewnątrz którego zniesiono cła i inne opłaty na wszystkie lub niektóre towary. Utworzenie strefy wolnego handlu, w przeciwieństwie do unii celnej, nie pociąga za sobą określenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, wymaga więc utrzymania kontroli celnej na granicach podmiotów tworzących strefę w celu zbadania pochodzenia towaru.
Unia celna – porozumienie handlowe, w ramach którego kraje członkowskie znoszą cła i inne taryfy w obrotach handlowych oraz ustalają wspólną zewnętrzną politykę handlową. 
Wspólny rynek - stadium integracji gospodarczej państw. Polega on na:

• zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy tworzącymi go państwami

• prowadzeniu przez tworzące go państwa wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich

• ujednolicenie stosowania ceł i innych ograniczeń przez wszystkie państwa

• swobodnym przepływie towarów, usług, kapitału, pracowników

• swobodzie działalności gospodarczej wśród tworzących go państw

unia walutowa (unia monetarna) (ang. Monetary Union) – forma integracji gospodarczej, w której wprowadza się także wspólną walutę
unia gospodarcza (ang. Economic Union) – wyższa forma wspólnego rynku, w której członkowie dokonali harmonizacji wszystkich rodzajów polityki, mających wpływ na warunki konkurencji, m.in. polityki podatkowej, monetarnej, społecznej;

przeplyw pracownikow
Obywatele Europy mają prawo do swobodnego przemieszczania się wewnątrz Unii Europejskiej (UE). W celu zapewnienia mobilności pracowników w UE, rozporządzenie zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na przynależność państwową obywateli europejskich, którzy chcą podjąć pracę w innym państwie członkowskim. Każda osoba pochodząca z państwa członkowskiego Unii Europejskiej (UE) ma prawo dostępu do pracy zarobkowej i wykonywania jej na terytorium innego państwa członkowskiego.

Podobnie pracodawca ma prawo rozpowszechniać oferty, zawierać i egzekwować umowy o pracę z obywatelami innych państw członkowskich.

Żadne prawodawstwo krajowe nie może ograniczać oferowania i dostępu do zatrudnienia oraz wykonywania pracy obywatelom UE z innych państw członkowskich, z wyjątkiem warunków odnoszących się do znajomości języków wymaganej ze względu na charakter oferowanego miejsca pracy.

Podobnie dyrektywa zakazuje stosowania w odniesieniu do obywateli europejskich z innych państw członkowskich przepisów lub praktyk wprowadzających:

• specjalne procedury rekrutacji,

• ograniczenia w rozpowszechnianiu ofert pracy,

• specjalne warunki dotyczące pomocy w poszukiwaniu zatrudnienia i rejestracji w urzędach pracy.

Wykonywanie pracy i równe traktowanie

Rozporządzenie zakazuje nierównego traktowania pracowników krajowych i pracowników pochodzących z innych państw członkowskich w sprawach dotyczących:

• warunków zatrudnienia i pracy (zwolnienia z pracy, odszkodowania, powrót na rynek pracy itp.),

• świadczeń podatkowych i społecznych,

• edukacji i reorientacji zawodowej,

• układów zbiorowych lub indywidualnych,

• przynależności do związków zawodowych i wykonywania praw związkowych.

wg prawa unijnego Pracownik – osoba, która w sposób rzeczywisty świadczy pracę o określonej wartości ekonomicznej na rzecz i pod kontrolą innego podmiotu oraz otrzymuje za tę pracę wynagrodzenie pieniężne lub inne świadczenia wzajemne

Dyrektywa 2004/38/WE zmieniła rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 w odniesieniu do kwestii łączenia rodzin.

Po pierwsze poszerza ona definicję członka rodziny, która uprzednio obejmowała jedynie współmałżonka, dzieci do lat 21 lub dzieci oraz rodziców pozostających na utrzymaniu, o partnerów z zarejestrowanych związków, jeśli przyjmujące państwo członkowskie uznaje związki zarejestrowane za równoważne małżeństwu.

Tak więc przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy członkowie rodzin – zamieszkali w jednym z państw członkowskich – mogą korzystać z własnych praw podstawowych i bez przeszkód przebywać na terenie innego państwa członkowskiego. Ich prawo do pobytu przekraczającego trzy miesiące związane jest z tym, że są członkami rodzin pracownika będącego obywatelem UE. Nie potrzebują już pozwolenia na pobyt, muszą jednak zarejestrować się w odpowiednim urzędzie.

Członkowie rodzin z krajów nienależących do UE mają takie same prawa jak prawa przysługujące obywatelowi UE, któremu towarzyszą, mogą jednak podlegać obowiązkowi uzyskania wizy na krótki pobyt lub równoważnego dokumentu. W wypadku pobytu przekraczającego trzy miesiące muszą uzyskać prawo stałego pobytu dla członków rodziny obywateli Unii. Zezwolenie na pobyt stały jest ważne nie krócej niż pięć lat i w zasadzie nie może być anulowane.

Wszyscy członkowie rodzin, bez względu na ich pochodzenie, po upływie pięcioletniego okresu stałego zamieszkania nabywają prawa do stałego pobytu. Prawo to tracą w wypadku nieobecności w kraju przyjmującym przez okres dłuższy niż dwa lata. Mają oni również prawo do opieki społecznej i mogą podejmować działalność gospodarczą jako pracownicy najemni lub na własny rachunek.

Prawa akcesoryjne istnieją ze względu na uprawnienia główne i są konieczne do wykonywania swobód. Chodzi o prawo przemieszczania się (wyjazdu-wjazdu) i pobytu (+pozostania po zaprzestaniu pracy) i chyba łączenie rodzin też można do tego podciągnąć.

1. Ograniczenia prawa wjazdu i prawa pobytu

Traktat zezwala państwom członkowskim na odmowę wjazdu na ich terytorium lub prawa pobytu obywatelom UE ze względu na politykę publiczną, bezpieczeństwo publiczne lub zdrowie publiczne.

Środki ograniczające swobodę przemieszczania się i pobytu muszą być umotywowane indywidualnym zachowaniem osoby, której dotyczą. Przeszłość kryminalna nie stanowi automatycznego uzasadnienia takich środków.

Zachowanie to musi stanowić wystarczająco poważne i aktualne zagrożenie dla podstawowych interesów państwa. Fakt wygaśnięcia ważności dokumentów upoważniających do przekroczenia granicy nie uzasadnia wydalenia.

W każdym przypadku, przed podjęciem decyzji o wydaleniu, państwa członkowskie muszą uwzględnić szereg czynników, takich jak długość okresu zamieszkania danej osoby, jej wiek, stopień integracji, sytuację rodzinną w przyjmującym państwie członkowskim i związki z krajem pochodzenia. Wydalenie osoby zamieszkałej w państwie przyjmującym od co najmniej dziesięciu lat lub wydalenie osoby niepełnoletniej jest możliwe jedynie w wyjątkowych wypadkach uzasadnionych nadrzędnym interesem bezpieczeństwa publicznego.

Należy wyszczególnić proceduralne środki ochronne, aby zapewnić wysoki poziom ochrony praw obywateli Unii i ich rodzin w wypadku odmowy wjazdu lub pobytu w innym państwie członkowskim. Decyzja wymaga uzasadnienia poprzez podanie jej podstaw, a osoba zainteresowana musi zostać pouczona o procedurach odwoławczych i obowiązujących terminach. W uzasadnionych nagłych wypadkach czas przyznany na opuszczenie terytorium nie powinien być krótszy niż 1 miesiąc od daty powiadomienia.

W żadnym przypadku nie może zostać wydana decyzja o dożywotnim wydaleniu. Osoby, wobec których wydano decyzję odmowną, mogą domagać się ponownego rozpatrzenia sprawy po upływie okresu nie dłuższego niż trzy lata. Dyrektywa wprowadza również szereg gwarancji proceduralnych.

2. Ograniczenia w podejmowaniu pracy w służbie publicznej

Zgodnie z art. 39 ust. 4 traktatu WE swobodny przepływ pracowników nie ma zastosowania do zatrudnienia w sektorze publicznym. Dostęp do służby publicznej może być ograniczony wyłącznie do obywateli przyjmującego państwa członkowskiego.

Niemniej jednak odstępstwo to zostało zinterpretowane w bardzo restrykcyjny sposób przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości, zatem jedynie te stanowiska, które są związane z pełnieniem władzy publicznej i odpowiedzialnością za ochronę ogólnego interesu państwa, mogą być ograniczone do własnych obywateli (np. stanowiska związane z wewnętrznym i zewnętrznym bezpieczeństwem państwa). Kryteria te podlegają odrębnej ocenie dla każdego przypadku w świetle charakteru zadań i obowiązków wchodzących w zakres danej funkcji (sprawa 66/85 z dnia 3 lipca 1986 r.).

Komisja podała dziedziny, które zalicza do służby publicznej (oświadczenie z dnia 5 stycznia 1988 r.): po pierwsze zaliczyła do nich administrację państwową i jej organy, takie jak siły zbrojne, policję i inne siły porządkowe, wymiar sprawiedliwości, władze podatkowe i służbę dyplomatyczną, po drugie instytucje rządowe, władze regionalne i inne podobne organy oraz banki centralne, w których personel (urzędnicy i inni pracownicy) jest zaangażowany w wykonywanie zadań w oparciu o uprawnienia państwa w sferze publicznej, lub uprawnienia innej osoby prawnej podlegającej prawu publicznemu.

3. Ograniczenia w swobodnym przepływie obywateli nowych państw członkowskich

W okresie przejściowym trwającym nawet przez siedem lat od przystąpienia do UE dziesięciu państw członkowskich w dniu 1 maja 2004 r. (Republika Czeska, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja) oraz dwóch państw członkowskich w dniu 1 stycznia 2007 r. (Bułgaria, Rumunia) mogą być stosowane niektóre warunki ograniczające swobodny przepływ pracowników z tych państw członkowskich i między nimi. Ograniczenia te dotyczą wyłącznie swobodnego przepływu w celu podejmowania pracy i mogą różnić się w zależności od państwa członkowskiego.

• Usługi
  Definicje usługi:

• Pozytywna

Obejmuje ustalenie, iż usługę stanowi „świadczenie z reguły dokonywane odpłatnie”. Regulacje dotyczące swobody świadczenia usług nie dotyczą transgranicznych usług transportowych, które zostały uwspólnotowione całościowo i uregulowano je w innym miejscu Traktatu.

Odpłatność jest bardzo ważnym elementem definiującym usługę. Jednak wymóg ten nie ma charakteru bezwzględnego. Za usługę można więc uznać świadczenie nieodpłatne, jeśli jednakwynagrodzenie jest na ogół pobierane

• Negatywna

Stwierdza, że świadczenie jest usługą tylko wtedy, gdy nie jest regulowane przez postanowienia dotyczące innych wartości wspólnotowych (swobody przepływu towarów, osób lub kapitału).

Usługa – świadczenie reguły odpłatne, które dokonywane jest transgenicznie i ma charakter czasowy.

Usługi obejmują w szczególności działalność:

• o charakterze przemysłowym, handlowym,

• rzemieślniczą

• wolnych zawodów

To kolejny determinant, jaki musi cechować świadczenie, aby objęte było regulacjami z art. 49-55. Jest koniecznym składnikiem stanu faktycznego. Usługodawca i usługobiorca muszą pochodzić z różnych państw członkowskich. Wynika to z art. 49 (świadczenie usług przez podmioty mające przedsiębiorstwo w innym państwie). Stąd wyróżniana jest:

• Czynna swoboda świadczenia usług – usługodawca z jednego państwa i prowadzący w nim stałą działalność gospodarczą przemieszcza się czasowo do innego państwa celem dokonania tam usługi;

• Bierna swoboda świadczenia usług – usługobiorca z jednego państwa przemieszcza się do innego, gdzie posiada swą siedzibę zawodową usługodawca, celem skorzystania na miejscu z usług;

• Granicę przekracza sama usługa – usługodawca i usługobiorca będący obywatelami różnych państw, pozostają w swych państwach macierzystych, a przez granicę przemieszcza się sama usługa (nie ma przemieszczania osób, np. transmisja programu TV);

• Usługa świadczona na terytorium państwa trzeciego, lecz usługodawca i usługobiorca są obywatelami różnych państw WE – np. gdy przewodnikiem wycieczki do państwa trzeciego jest osoba posiadająca obywatelstwo jednego państwa, a uczestnikami obywatele innego państwa.

Usługa charakteryzuje się czasowością, co oznacza, iż działanie ma charakter przejściowy, a obecność usługodawcy bądź usługobiorcy na terenie innego państwa członkowskiego jest tymczasowe

godnie z treścią swobody przedsiębiorczości osoby fizyczne i prawne mają prawo wyboru miejsca oraz formy działalności gospodarczej w ramach Unii Europejskiej. Jest to o tyle istotne, iż pozwala prowadzić przedsiębiorstwo w kraju, w którym w ramach danego rodzaju działalności uzyskuje ono najdogodniejsze warunki prawne, inwestycyjne, środowiskowe czy finansowe. Innymi słowy, przedsiębiorca ma prawo działać tam, gdzie uzna to za korzystniejsze.

Istotą tej zasady jest umożliwienie przedsiębiorcom przenoszenia swojej działalności w ramach terytorium jednolitego rynku lub jej ekspansji na nowe rynki krajowe. Jest zatem niezbędnym uzupełnieniem  swobód przepływu osób, kapitału i usług oraz w oparciu o nie skonstruowana. Swoboda przedsiębiorczości nie jest wymieniona pośród czterech głównych swobód wskazanych w artykule 26 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dawny art. 14 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską), co uzasadnia się chęcią podkreślenia osobowego charakteru tej swobody, czyli podobieństwa do swobody przepływu pracowników. Jednak pamiętać należy, iż jest ona nieodzownym elementem wspólnego rynku, o czym świadczy poświęcenie jej odrębnego rozdziału Traktatu oraz wyodrębnianie jej w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Swoboda przedsiębiorczości zapisana została w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w artykułach 49-55 TFUE (dawny art. 43-48 TWE) w tytule czwartym „Swobodny przepływ osób, usług i kapitału”, w rozdziale drugim „Prawo przedsiębiorczości”. W związku z lakonicznością owych artykułów przy jednoczesnej złożoności stosunków gospodarczych, swoboda ta została znacząco doprecyzowana w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Z jednej strony konieczne było zapewnienie minimum ochrony dla pracowników, akcjonariuszy i innych interesariuszy przedsiębiorstwa, z drugiej zaś uniemożliwienie państwom dyskryminacji podmiotów unijnych (tzn. podmiotów zagranicznych korzystających ze swobody przedsiębiorczości) na swoim terytorium. Pozostawiono jednak państwom możliwość ograniczenia stosowania artykułu 49 w szczególnych przypadkach z zachowaniem zasad naznaczonych w Traktacie oraz przez ETS w wyroku w sprawie Gebhard (Sprawa C - 55/94 Reinhard Gebhard v. Consiglio dell’Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano, Zb. Orz. 1995, s. I-4165).

W Polsce brak jest jednolitego i konsekwentnego nazewnictwa w kwestii swobód gwarantowanych przez Traktat. W literaturze można również spotkać się z zamiennie stosowanymi określeniami „swoboda tworzenia przedsiębiorstw”, „swoboda zakładania przedsiębiorstw”, „swobodę osiedlania się i przesiedlania się”. Niektórzy autorzy używają sformułowania „swoboda zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw” choć jest to krytykowane jako zbędne rozwinięcie. Najpoprawniejsze wydaje się stosowanie nazwy „swoboda przedsiębiorczości” zgodnie z oficjalnym tłumaczeniem Traktatu na język polski.

Artykuł 49 TFUE definiuje swobodę przedsiębiorczości, która odnosi się głównie do osób fizycznych, lecz również do spółek w rozumieniu artykułu 54 i obejmuje „podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami, a zwłaszcza spółkami”. Artykuł ten ustanawia też ogólny zakaz ograniczania swobody przedsiębiorczości, ze szczególnym wskazaniem na zakaz ograniczania „w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii”. Artykuł 50 stwierdza, iż w obszarze swobody przedsiębiorczości Rada podejmuje dyrektywy „zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym”. Zastosowanie dyrektywy jako środka harmonizacji przepisów o działalności spółek pozwala państwom wybrać formę i środki implementacji jej postanowień a zarazem, w przypadku braku prawidłowej lub terminowej jej implementacji, pozwala jednostkom powołać się na ich bezpośrednią skuteczność.

O ile Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską rozwijał pojęcie swobody przedsiębiorczości, o tyle nie definiował samego pojęcia przedsiębiorczości. Obowiązek ten spoczął na Trybunale Sprawiedliwości, który w orzeczeniu w sprawie Factortame stwierdził, iż jest to „samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony”. Na tej podstawie wyróżnić można trzy elementy pojęcia swobody przedsiębiorczości, tj. samodzielność działalności gospodarczej, jej trwałość oraz transgraniczność.

- samodzielność: ze swobody przedsiębiorczości korzystać mogą osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą tzn. na własny koszt i na własne ryzyko, zwłaszcza w formie tzw. samozatrudnienia, co odróżnia tę swobodę od swobody przepływu pracowników;

- trwałość: rozumiana jako trwałość organizacyjną, czyli założenie działalności oraz jej prowadzenie w innym państwie, uczestniczenie w sposób ciągły i stały w jego życiu gospodarczym;

- transgraniczność: ochronie swobody przedsiębiorczości podlega jedynie działalność gospodarcza o charakterze transgranicznym, tzn. wykonywana na terytorium innego państwa członkowskiego.

Zasadą podstawową jest zasada traktowania narodowego, zgodnie z którą przedsiębiorstwo zagraniczne nie może być traktowane w danym państwie pod względem faktycznym lub prawnym gorzej niż przedsiębiorstwo krajowe. Wiąże się z tym również bardzo istotna zasada niedyskryminacji podmiotów zagranicznych, tak w prawie, jak i w praktyce. Została ona zapisana w art. 18 TFUE (dawny art.12 TWE), a w przypadku swobody przedsiębiorczości dodatkowo podkreślona w art. 49. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wskazuje konkretne przepisy i działania organów władzy uznawane za dyskryminację przedsiębiorstw zagranicznych (m. in. sprawa C-10194 KE v. Republika Włoska, Zb. Orz. 1996, s.2694; sprawa C – 213/89 Factortame, Zb. Orz. 1991, s. I – 3905; sprawa 197/84 Steinhausem v. miasto Biarritz, Zb. Orz. 1985, s.1819).

Pierwotną swobodę przedsiębiorczości definiuje się jako możliwość wyboru  miejsca oraz formy prowadzenia działalności gospodarczej w ramach jednolitego rynku. Obejmuje ona w szczególności prawo do samozatrudnienia w dowolnym kraju członkowskim przez osoby fizyczne będące obywatelami Unii Europejskiej. W szczególnym przypadku dotyczy ona również spółek w zakresie transgranicznego przeniesienia siedziby.

Ogólnie do praw przedsiębiorcy w każdym kraju członkowskim należy możliwość wyboru miejsca i formy prawnej działalności oraz traktowanie przez państwo inkorporacji nie gorsze niż przedsiębiorców krajowych, zaś do obowiązków należy przestrzeganie prawa kraju, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza. Z reguły swoboda przedsiębiorczości jest nieograniczona na terenie całej Unii, zaś podmioty zagraniczne zakładające przedsiębiorstwo w danym kraju członkowskim nie mogą być dyskryminowane (zakaz dyskryminacji) ani traktowane inaczej niż podmioty krajowe (zasada traktowania narodowego). Każde państwo indywidualnie reguluje kwestie zakładania przedsiębiorstw, zaś obywatele innego państwa muszą się do krajowych przepisów stosować, jeżeli chcą otworzyć działalność (pod warunkiem, że traktowani są oni w ten sam sposób jak obywatele danego kraju, czyli nie zachodzi podejrzenie dyskryminacji)

Swobodny przepływ towarów zapewniony został przez zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych oraz zakaz stosowania środków równoważnych do ceł i ograniczeń ilościowych. 

Art. 36 o fue

Postanowienia artykułów 34 i 35 nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń

przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej,

porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub

ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub

archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie

powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między

Państwami Członkowskimi

(Postępowanie karne przeciwko Keck i Mithouard, z dnia 24 listopada 1993) – tzw. Formuła Keck.

Stwierdza ona, że należy rozróżnić różnice między środkami ograniczającymi dostęp towarów zagranicznych do

rynku krajowego, i tym samym mających charakter dyskryminacyjny, a regulacjami dotyczącymi sposobów

sprzedaży i reklamy, które w jednakowy sposób nakierowane są na towary krajowe i zagraniczne, a także wiążą

wszystkich sprzedawców.

Zgodnie z formuła Cassis de Dijon, każdy produkt, który został wyprodukowany zgodnie z prawem jednego z

państw członkowskich i tam dopuszczony do obrotu może z zasady w takiej samej postaci być wwożony i

sprzedawany we wszystkich pozostałych państwach członkowskich.

dassonville

W 1974 roku Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wydał orzeczenie w sprawie firmy Dassonville, od pośrednika sprowadzającej z Wielkiej Brytanii szkocką whisky. Ze względu na fakt, iż firma Dassonville nie dysponowała odpowiednimi certyfikatami świadczącymi o autentyczności alkoholu, sąd belgijski wydał wyrok o łamaniu prawa przez firmę wobec niemożności potwierdzenia kraju źródłowego towaru. Trybunał Sprawiedliwości uniewinnił jednak przedsiębiorców zgodnie z sugestiami obrony, iż wymóg posiadania podobnego certyfikatu stanowi ograniczenie wolnego przepływu towarów pomiędzy państwami członkowskimi. Orzeczenie to stało się kanwą powstania jednej z najbardziej podstawowych zasad handlowych, do której swą politykę gospodarczą dostosować muszą państwa członkowskie struktur europejskich.

Formuła Dassonville - podstawowa zasada handlowa, wygenerowana na podstawie orzeczenia Trybunału

Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z 1974 roku, zakazująca podejmowania przez państwo kroków

mogących służyć ilościowemu ograniczaniu importu ( dokładnie: niedozwolonym jest każde działanie państwa

członkowskiego mogące w sposób pośredni lub bezpośredni, rzeczywiście lub nawet tylko potencjalnie

ograniczać import w ujęciu ilościowym)