1. Pojęcie organizacji międzynarodowej i jej cechy

Organizacje międzynarodowe składają się z przedstawicieli z różnych krajów, którzy uczestniczą w tych spotkaniach, podejmują pewne decyzję za całą zbiorowość

Organizacja międzynarodowa

Organizacja międzynarodowa definiowana jest najczęściej jako względnie trwały (stały) związek suwerennych państw, powstały w wyniku umowy międzynarodowej, posiadający stałe organy wyposażone w określone w tej umowie uprawnienia działające dla realizacji wspólnych celów.

Do najważniejszych cech każdej organizacji międzynarodowej zalicza się :

a) jej trwały charakter,

b) istnienie specjalnej umowy międzynarodowej powołującej organizację do życia,

c) wyodrębnienie specjalistycznych organów zarządzających organizacją. Przykładami organizacji międzynarodowych mogą być Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) a także Unia Europejska.

Cechy organizacji międzynarodowej:

kompetencja stanowienia prawa

normy prawne muszą być chronione przez sądy krajowe - dochodzenie roszczeń musi odbywać się w podobny sposób jak w prawie krajowym

autonomia sądowa - jedynym organem uprawnionym do rozstrzygania sporów jest ETS - wyłączono możliwość poddania sporów innym sądom międzynarodowym. Nie ma możliwości wyłączenia jurysdykcji ETS --> bezwzględna jurysdykcja ETS

2. Przyczyny powstania organizacji międzynarodowych

Rozwój techniki spowodował tworzenie org. ,międz. Pierwsze org. Zaczęły pojawiać się kiedy powstały ich potrzeby takie jak rozwój techniki, nauki, powstanie środków transportu, połączenia lotnicze, połączenia telefoniczne, telegraficzne. Dlatego powstała konieczność stworzenia czegoś ponad państwowego. Zaczęły więc powstawać pierwsze org. międz. .Do najważniejszych przesłanek powstania i rozwoju org. międz. Należy zaliczyć:

- motywy ekonomiczne i polityczne do których należą rozwój techniki, kształtowanie się rynku światowego, zacieśnianie współpracy międzynarodowej i wzrost współzależności

- przekonanie o potrzebie i korzyściach współpracy w danej dziedzinie

- uświadomienie sobie przez rządy zgodności interesów w danej dziedzinie

- zdolność do osiągnięcia porozumienia

Początkowo org. międz. Powstawały jako wyższa postać konferencji międz. Miało to miejsce w tych dziedzinach współpracy, gdzie natężenie stosunków międz. Wymagało ciągłego ich regulowania i rozwiązywania wynikających nowych kwestii przez częste zwoływanie konferencji międz. Z tego względu dochodziło do utworzenia sekretariatu i innych stałych organów pomocniczych. Z czasem taka praktyka spotykania się państw była ujmowana w statutową formę prawną i kształtowała się wówczas w pełni org. międz.

3. Pierwsze organizacje międzynarodowe w XIX i początku XX wieku

Po wojnie organizacje były tworzone z inicjatywy jednego państwa, grupy krajów lub org. międz. Zazwyczaj była to ONZ. Zaistniała potrzeba stworzenia czegoś ponad państwowego i zaczęły powstawać pierwsze org. międz.

* I Międzynarodowy Związek Telegraficzny - 1865r. Zrzeszał kilka krajów które miały możliwość rozliczać się finansowo. Siedziba znajduje się w Szwajcarii-Genewa. Do tej organizacji należały państwa europejskie, później USA, Japonia. Obecnie ta org. nazywa się Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna.

* w 1873 r. Powstała Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna. Siedziba mieści się w Genewie. Zajmowała się przepowiadaniem pogody jak również miała na celu rozwój nauki-a zwłaszcza prognozowanie. Istnieje do dziś jako Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)

* później była przerwa. Dopiero po pierwszej wojnie światowej (1914-1918) zaistniała potrzeba ze względu na rozwój przemysłu założenie kolejnej Międzynarodowej Organizacji Pracy w 1919r. Siedziba mieści się w Genewie. Ta org. również wchodzi w skład Międzynarodowych Narodów Zjednoczonych. Skupia pracodawców i pracobiorców, ustala zasady które muszą byc respektowane przez kraje, które weszły do tej org.

4. Liga Narodów i jej działalność

Liga narodów powstała w 1920r. w wyniku decyzji Traktatu Wersalskiego, który miał na celu zapobiec kolejnym wojnom tzn. II wojnie światowej. Siedziba tej org. mieści się w Genewie. LN założyły 32 państwa w tym Polska. Statut Ligi został uchwalony w styczniu 1920 r. Zgodnie z nim organizacja miała gwarantować pokój i bezpieczeństwo w świecie. Każde państwo członkowskie, w wypadku konfliktu międzynarodowego, miało podporządkować się wyrokowi Trybunału Międzynarodowego w Hadze. Najwyższym organem Ligi była Rada złożona z czterech członków stałych ( Wielka Brytania, Francja, Włochy i Japonia) oraz czterech niestałych. Do LN nie należało jednak USA. Okazało się to przyczyną słabości LN gdyż USA miały na celu założyć własna organizację. LN osłabiło również to iż państwa które do niej należały nie zgadzały się z polityką Ligi. Do Ligi nie przystąpił także Związek Radziecki i Niemcy. Kiedy w Europie ład polityczny zaczęły dyktować państwa totalitarne, Liga Narodów nie potrafiła wprowadzać w życie swoich zasad, nie obroniła narodów dotkniętych agresją. Najbardziej agresywne państwa totalitarne ( Włochy i Japonia) wystąpiły z organizacji. Liga Narodów nie posiadała organów wykonawczych, zdolnych stworzyć i utrzymać system bezpieczeństwa zbiorowego. Liga była pomyślana jako, z jednej strony, narzędzie zachowania pokoju, "aby - jak to ujmowano - zapewnić światu pokój dla demokracji", a z drugiej strony - jako instytucja mogąca poprawić warunki zdrowotne oraz społeczne i ekonomiczne w skali globalnej. Na skutek II wojny światowej LN właściwie przestała funkcjonować . 19 kwietnia 1946r nastąpiło rozwiązanie LN. W miejsce LN w problematyce pokoju postanowiono powołać w 1945 r. ONZ

5. Rodzaje i typy organizacji międzynarodowych (klasyfikacja)

Za organizację o charakterze międzynarodowym można uważać organizację, której członkami są różnego rodzaju aktorzy szeroko pojmowanych stosunków międzynarodowych. Należy wyróżnić dwie odmienne kategorie organizacji:

- organizacje międzyrządowe(IGOs)

- organizacje pozarządowe(INGOs)

. Do org. międzyrządowych zalicza się min. ONZ i System NZ, Wspólnoty Europejskie, Północnoamerykańską Strefę Wolnego Handlu(NAFTA), Środkowoeuropejską Strefę Wolnego Handlu (CEFTA).

Do org. pozarządowych zalicza się min. Międzynarodowa Izba Handlowa, Amnesty International, Międzynarodowy Czerwony Krzyż, AIE SEC. Biorąc pod uwagę dostępność państw do danej org. ,można wyróżnić międzyrządowe org. powszechne (uniwersalne ) i grupowe(regionalne). W ramach pierwszej grupy należy: ONZ i org. wyspecjalizowane Systemu Narodów Zjednoczonych, do których zalicza się min. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Światową Org. Handlu, Światową Org. Zdrowia, Org. ds. Wyżywienia i Rolnictwa, Międzynarodową Agencję Energii Atomowej, organy pomocnicze Zgromadzenia Ogólnego NZ np. Program Rozwoju NZ(UNDP) oraz Rady Gospodarczo-Społecznej ONZ np. Europejska Komisja Gospodarcza. Do org. regionalnych zaliczamy min. Wspólnoty Europejskie, Organizacje Jedności Afrykańskiej, NAFTA, CEFTA. Org. międzyrządowe dzielimy na ze względu na zakres władzy posiadanej przez org. :

- koordynacyjne np. Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międz. Org. Morska (IMO), Międz. Org. Lotnictwa Cywilnego (ICAO)

- ponadpaństwowe np. Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali(EWWiS), Europejska Wspólnota Energii Atomowej-Euratom

W zależności od zakresu przedmiotowego org. międz dzielimy na:

a) org. o kompetencjach ogólnych ONZ

b) org. o kompetencjach specjalnych :

- org. gospodarcze (WE)

- org. społeczne (ILO)

- org. kulturalne (UNESCO)

- org. polityczno-wojskowe (NATO)

Szczególnymi org. międzyrządowymi są org. integracyjne do których należą:

- strefa wolnego handlu:NAFTA,CEFTA,EFTA

- unia celna :Wspólnota Karaibska

- wspólny rynek: Wspólnota Europejska, EWWiS, Euratom

- unia walutowa

- unia gospodarcza

- unia polityczna

Ze względu na terytorium :

- org. globalne: ONZ i Międzynarodowy Czerwony Krzyż

- org. regionalne UE, OJA, Liga Państw Arabskich, NAFTA

Co to są organizacje wyspecjalizowane i jakimi zagadnieniami się zajmują

Org. wyspecjalizowane to autonomiczne, międzyrządowe org. z własnym członkostwem, siedzibą, władzami oraz budżetem. Przedkładają one raporty i sprawozdanie Radzie Gosp- Społ. ONZ i Zgromadzeniu Ogólnemu., Działają one głównie na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturalnego. Jest kilkanaście tych organizacji. Międzynarodowa organizacja pracy (ILO)była pierwszą powstałą w 1919 r. Jej zadaniem było połączenie dwóch światów pracodawców i pracobiorców(doprowadzanie do kompromisowych rozwiązań). Działała ona samodzielnie ,po powstaniu ONZ wstąpiła do niego. Siedzibą jej jest Genewa. Obecnie jest 16 org. wyspecjalizowanych. Są zlokalizowane poza centralą w Nowym Jorku. Ich rodzaje zależą od problemu:

- gospodarcze

- finansowe

- kultura, nauka

- zdrowie, ekologia

- społeczne

Do org. wysp. należą:

1. Międzynarodowa Korporacja Finansowa(IFC)

2. Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO)

3.Międz. Org. Pracy(ILO)

4. Międz. Org. Morska (IMO)

5. Międz. Stowarzyszenie Rozwoju(IDA)

6. Międz. Bank Odbudowy i Rozwoju(IBRD-Bank Światowy)

7. Międz. Fundusz Walutowy (IMF)

8. Międz. Fundusz Rozwoju Rolnictwa IFAD)

9. Międz Związek Telekomunikacyjny (ITU)

10. UNESCO - org. ONZ ds. oświaty, nauki i kultury

11. UNIDO - ONZ ds. rozwoju przemysłowego

12. FAO - org. ds. Wyżywienia i Rolnictwa

13. UPU - Powszechny Związek Pocztowy

14. WMO - Światowa Org. Meteorologiczna

15. WHO - Światowa Org. Zdrowia

16. WIPO - Światowa Org. Własności Intelektualnych

Polska jest we wszystkich org. Wyspecjalizowanych

Organizacje pozarządowe i ich charakterystyka

Głównymi organizacjami pozarządowymi są:

- Amnesty International (AI)

- Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (MKCK)

Ścisłe zdefiniowanie pojęcia międzynarodowej org. pozarządowej ( non-governmental organizations - NGOs) jest trudne, ze względu na ich mnogość i ich różnorodność jaka występuje na świecie. W odróżnieniu od konferencji i zjazdów międzynarodowych, NGOs mają charakter trwały. Zostały utworzone po to, aby działać przez dłuższy lub nieokreślony czas. Głównymi członkami NGOs nie są państwa ale inne osoby prawne: podmioty niepaństwowe, polityczno-prawne lub fizyczne, instytucje czy stowarzyszenia osób fizycznych. NGOs w przeciwieństwie do międzynarodowych organizacji międzyrządowych nie powstają na podstawie zawarcia umowy międzynarodowej. Bez względu na rodzaj i charakter aktu założycielskiego musi być on zgodny z prawem wewnętrznym kraju, w którym organizacja ma swoją siedzibę. Określa ono podstawy prawne, na jakich organizacja może działać i na których również opiera swój statut. Zgodnie z założeniami powołania takiej organizacji jej cele i działalność muszą mieć charakter międzynarodowy. NGOs powstają i funkcjonują w celu zaspokajania określonych potrzeb jakie występują we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Wymienione wyżej elementy sa cechami podstawowymi i wspólnymi dla wszystkich międzynarodowych organizacji pozarządowych. Organizacje te mogą się charakteryzować innymi, zróżnicowanymi cechami, które jednak nie dyskwalifikują ich jako NGOs. Amnesty International - jest org. pozarządową która zajmuje się problematyką ochrony praw człowieka. Kieruje ona publiczną uwagę na jednostki, które stały się ofiarami i na władze które je ofiarami uczyniły. Działania AI mobilizują ludzi na całym świecie do wyrażania protestu przeciwko działalności takich władz i podaniu tego do publicznej wiadomości. Początki MKCK sięgają XIX w. Kiedy młody szwajcar Henry Dunant ujrzał straszliwe żniwo bitwy pod Solferino (Włochy).MKCK jest niezależną organizacja humanitarną stanowiącą część składową Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Może składać się z 25 członków którzy spotykają się na zgromadzeniu 10 razy w roku. Organami MKCK jest Zgromadzenie, Rada Wykonawcza i Dyrektoriat.

NATO - działalność i struktura

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, mniej poprawnie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organisation, NATO, fr. Organisation du Traité de l'Atlantique Nord, OTAN), w skrócie NATO, potocznie Pakt Północnoatlantycki, organizacja polityczno-wojskowa powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Zasady regulujące funkcjonowanie Paktu wywodzą się z Traktatu Waszyngtońskiego, aktu prawnego z kwietnia 1949 r. powołującego do życia NATO. Działania Sojuszu opierają się na 3 zasadach:

- zasadzie suwerenności państw członkowskich oznaczającej iż wszystkie kraje mają takie same prawa i obowiązki

- zasadzie jednomyślności i zgody w podejmowaniu najważniejszych decyzji wg której wszystkie decyzje do podjęcia działań zbrojnych, przyjęcia nowych członków, zmian w strukturze dowodzenia muszą być podjęte przez wyrażenie zgody wszystkich członków

- zasadzie rozdziału struktury politycznej NATO od zintegrowanej struktury dowodzenia wg tej zasady organy wojskowe służą do wykonywania zadań określonych przez cywilne instytucje publiczne

W strukturze organizacyjnej NATO wyodrębnia się 2 części :polityczną odpowiadającą za współpracę polityczną państw członkowskich, tworzenie i wprowadzanie wspólnej polityki Paktu, kierowanie administracją, tworzenie i wdrażanie mechanizmów wspólpracy sojuszników w zakresie ekonomicznym, szkoleniowym, naukowo-badawczym i kulturalnym i wojskową złożoną z dowództw różnych szczebli i podporządkowanych im wojsk, wykonującą zadania nakreślone przez cywilne organy polityczne.