WSKAŹNIKI FINANSOWE

Działalność kopalni jest związana z ciągłym procesem podejmowania i realizacji wielu różnorodnych decyzji. Te decyzje charakteryzują się różnym zasięgiem i stopniem swobody działania. Efektem łączącym wszystkie przejawy działania zarządu kopalni będących skutkiem różnorodnych decyzji są finanse. W sprawozdaniu finansowym obejmującym – bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych, sprawozdania z działalności zarządu oraz informacje dodatkowe – w roku obrotowym są podawane informacje i dane dotyczące ważnych zadań i zamierzeń.

W analizie finansowej stosuje się tzw. wskaźniki finansowe, które można ująć w czterech grupach:

1. Wskaźniki płynności finansowej,

2. Wskaźniki sprawności działania,

3. Wskaźniki zadłużenia,

4. Wskaźniki rentowności

Ad 1 (wskaźniki płynności finansowej)

Charakteryzują zdolność kopalni do wywiązywania się z bieżących zobowiązań finansowych. Podstawowym źródłem środków pieniężnych służących do zaspokojenia tych zobowiązań są aktywa bieżące. Do tej grupy wskaźników należą:

1. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej BPF

$$BPF = \ \frac{aktywa\ biezace}{zobowiazania\ biezace}$$

Aktywa bieżące obejmują gotówkę, należności i zapasy;

Zobowiązania bieżące są to różne krótkoterminowe zobowiązania.

Korzystne wartości BPF zawarte są w przedziale <1.2 – 2.0).

BPF mierzy zdolność kopalni do spłaty krótkoterminowych zobowiązań bez konieczności upłynnienia części aktywów trwałych. Wysokie wartości BPF oznaczają duże zaangażowanie kapitału obrotowego.

1. Wskaźnik szybkiej płynności finansowej (wskaźnik szybki)

$$SZPF = \ \frac{aktywa\ biezace - zapasy}{zobowiazania\ biezace}$$

Korzystna wartość SZPF <1.0 – 1.2>

Przy SZPF < 1.0 kopalnia ma trudności płatnicze.

Wskaźnik SZPF różni się od BPF tym, że nie obejmuje całych aktywów bieżących, a jedynie składniki najbardziej płynne, tj. gotówkę i należności.

SZPF mierzy zdolność do realizacji krótkoterminowych zobowiązań finansowych aktywami o dużej płynności.

Zapasy uznaje się za składniki o najmniejszej płynności, w szczególności dotyczy to półfabrykatów.

Ad 2 (wskaźniki sprawności działania)

Pokazuje … składników majątkowych mierzoną wielkością uzyskanej sprzedaży. Do najczęściej stosowanych wskaźników tej grupy należą:

1. Wskaźnik obrotu zapasami (OZ)

$$OZ = \ \frac{koszty\ sprzedazy\ wyrobow}{przecietny\ stan\ zapasow}$$

Oz informuje ile razy w ciągu roku zapasy zostały przekształcone w sprzedane wyroby gotowe. Niski OZ oznacza małą ilość cykli obrotów wykonanych przez przeciętny poziom zapasów w ciągu roku tj. długi okres obrotu zapasami.

1. Wskaźnik obrotu aktywami (OP)

$$OA = \ \frac{sprzedaz}{aktywa\ ogolem}$$

OP mierzy zdolność aktywów do generowania sprzedaży. Im większa wartość OP tym lepiej. Kopalnia cechuje się niskimi wartościami OA – bo kopalnie wymagają dużych nakładów kapitałowych.

1. Wskaźnik ściągania należności (ŚN)

$$SN = \ \frac{naleznosci\ na\ koniec\ roku}{przecietna\ dzienna\ sprzedaz\ w\ danym\ roku}$$

(lub okres spływu należności) – oznacza liczbę dni w ciągu których następuje wywiązanie się odbiorców z zobowiązań finansowych. Im mniejszy poziom ŚN tym lepiej – wysoki poziom zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia należności nieściągalnych.

1. Wskaźnik operatywności (OP)

$$OP = \ \frac{koszt\ wlasny\ sprzedazy}{sprzedaz}$$

Optymalna (korzystna) wartość z przedziału {0.5 – 0.9}. OP określa aktywność kopalni w wykorzystaniu posiadanych zasobów.

Ad 3 (wskaźniki zadłużenia)

Wskaźniki zadłużenia zależą od oceny poziomu zadłużenia kopalni. Stosuje się wskaźniki:

1. Wskaźnik zadłużenia aktywów (ZA)

$$ZA = \ \frac{zobowiazania\ ogolem}{aktywa\ ogolem}$$

ZA informuje nas jaki udział w całych aktywach stanowi zadłużenie. ZA jest miarą ryzyka działalności gospodarczej kopalni. Im niższa jest ZA tym stopień zadłużenia kopalni jest mniejszy i odwrotnie.

Różnica między jednością a wartością ZA określa udział środków własnych kopalni w finansowaniu aktywów. Im większa jest wartość ZA tym mniejszy jest udział środków własnych kopalni w finansowaniu jej działalności gospodarczej, a zatem jest ona bardzo podatna na niekorzystne zmiany w jej otoczeniu np. załamanie się popytu.

Istnieje opinia, że każda kopalnia (podmiot gospodarczy) ma charakterystyczny najkorzystniejszy poziom wartości tego wskaźnika, tzn. cechuje go optymalna struktura kapitału gwarantująca stosunkowo wysoki i stabilny dochód.

1. Wskaźnik zadłużenia kapitału (ZK)

$$ZK = \ \frac{zobowiazania\ ogolem}{kapital\ wlasny}$$

ZK przedstawia relację między środkami obcymi a środkami własnymi.

Zapewnienie długoterminowej równowagi osiąga się w wyniku decyzji finansowych o zasięganiu lub ograniczaniu zobowiązań.

Kapitał własny stanowi potencjalne zabezpieczenie udzielanych kredytów (środków finansowych) przez kredytobiorców. Wysokie zadłużenie kopalni w sytuacji niekorzystnej koniunktury (kryzys) stanowi niebezpieczeństwo poniesienia znacznych strat.

ZK<0.5 takie powinno być.

1. Wskaźnik pokrycia spłaty długu (PSD)

$$PSD = \ \frac{\text{zysk\ operacyjny}}{odsetki + masa\ kapitalowa}$$

Lub zwany wskaźnikiem wiarygodności kredytowej. PSD określa zdolność kopalni do spłaty zobowiązań finansowych z tytułu zaciągniętych kredytów (pożyczek).

Na zobowiązanie kopalń składa się rata kapitałowa oraz odsetki.

Zysk operacyjny jest to suma trzech składników (zysku netto + podatek dochodowy + odsetki). PSD powinno być > 1.

PSD jest szczególnie interesujący dla instytucji finansowych udzielających kredytów, pożyczek itd.

Ad 4 (wskaźniki rentowności)

Nazywane są wskaźnikami zyskowności.

Bazują na wielkości osiągniętego przez podmiot gospodarczy zysku. Zysk jest odzwierciedleniem efektywności podjętych przez kierownictwo kopalni decyzji inwestycyjnych i finansowych.

Wskaźniki te mierzą efektywność działalności kopalni przez odniesienie do osiągniętego przez nie zysku ze sprzedaży majątku trwałego lub wkładu inwestycyjnego akcjonariuszy (dla SA). Spośród wielu wskaźników tej grupy najczęściej stosuje się:

1. Wskaźnik rentowności aktywów (ROI)

$$\text{ROI} = \ \frac{\text{zysk}\text{\ netto}}{aktywa\ ogolem} \bullet 100\lbrack\%\rbrack$$

ROI określa zdolność aktywów do generowania zysku, czyli efektywności zarządzania aktywami tj. powierzonymi środkami finansowymi.

1. Współczynnik rentowności kapitału własnego (ROE)

$$\text{ROE} = \ \frac{\text{zysk}\text{\ netto}}{kapital\ wlasny} \bullet 100\lbrack\%\rbrack$$

ROE mierzy zdolność kapitału własnego kapitału do tworzenia zysków, a zatem umożliwia określenie kondycji finansowej kopalni oraz możliwości potencjalnego jej rozwoju.

1. Współczynnik rentowności sprzedaży (ROS)

$$\text{ROS} = \ \frac{\text{zysk}\text{\ netto}}{sprzedaz} \bullet 100\lbrack\%\rbrack$$

ROS określa zdolność kopalni do generowania zysku przez sprzedaż. Określa zależność między zyskiem a sprzedażą,

Jeżeli kopalnia osiąga straty, to wówczas mówimy o wskaźnikach deficytowości (podstawiamy stratę netto).

Przedstawione wskaźniki umożliwiają dokonanie oceny działalności gospodarczej kopalni pod względem podjętych przez nią decyzji inwestycyjnych, finansowych i organizacyjnych.

Ocena finansowa kopalni jest dokonywana przez kierownictwo (zarząd, dyrekcję, właściciela –cieli oraz wierzycieli (np. banki).

Analiza finansowa ma wiele zalet. Do najważniejszych zalicza się możliwość identyfikacji krytycznych obszarów działalności gospodarczej kopalni oraz prowadzenia badań porównawczych.

Wadą jest nie wskazywanie przyczyn niekorzystnych zjawisk wpływających na jej działalność.

Do oceny finansowej kopalni służy również analiza SWOT.

Analiza SWOT uwzględnia zewnętrzne możliwości, zagrożenia, wewnętrzne atuty i słabości.

Dla kopalni:

1. Zewnętrzne możliwości

Rosnący popyt na wyroby, korzystne położenie geograficzne, rozwój budownictwa, możliwości wykorzystania surowców mineralnych (np. wapienia z odsiarczania).

1. Zewnętrzne zagrożenia

Niestabilna polityka gospodarcza państwa, brak stałych przewidywalnych środków finansowych oraz polityki prorozwojowej kopalni, tendencje zmierzające do zaostrzenia wymagań dotyczących ochrony środowiska, niskie cyny wyrobów kopalni, inflacja.

1. Atuty wewnętrzne

Wykwalifikowana załoga, dobrze zorganizowana sprzedaż, wysoka jakość produktów, elastyczność produkcji, wieloasortymentowość, terminowość realizacji zamówień, współpraca z dużymi odbiorcami, pełne wykorzystanie wydobywanej kopaliny (produkcja bezodpadowa).

1. Słabości wewnętrzne

Sezonowość produkcji, rosnące koszty, kończące się zasoby złożowe, ograniczony zasięg sprzedaży, chwilowe zatory płynności finansowej, ograniczenie możliwości kapitałowe na nowe inwestycje.

Analiza SWAT jest zazwyczaj sporządzana przez niezależnych ekspertów współpracujących z kierownictwem kopalni. Ma to zapewnić fachowość tej analizy.

Analiza ta obejmuje silne strony, słabości, możliwości i zagrożenia kopalni.

Najogólniej rzecz biorąc jest to badanie silnych i słabych stron kopalni oraz szans i zagrożeń mogących się przed nią pojawić. Celem analizy SWAT jest uzyskanie odpowiedzi na trzy podstawowe pytania:

1. Czym kopalnia jest obecnie?

2. Jaka powinna być w przyszłości?

3. Jakich dokonywać zmian we właściwym kierunku?

Aby odpowiedzieć konieczne jest rozwiązanie problemów w trzech etapach analizy tj. diagnozie, prognozie i syntezie.

Etap diagnozowania obejmuje analizę mocnych i słabych stron kopalni, rozpatrywanych w odniesieniu do konkurencji.

W fazie prognozowania badaniu podlegają możliwości i zagrożenia płynące ze strony czynników zewnętrznych na które kopalnia nie ma wpływu tj.:

- czynniki społeczno-polityczne (system prawny, przepisy),

Czynniki ekonomiczne i technologiczne (poziom inflacji, szybkość rozwoju postępu naukowo-techniczego),

Czynniki rynkowe (plastyczność cenowa, sezonowość popytu, siła nabywcza).

Faza syntezy – połączenie wyżej wymienionych etapów tj. diagnozy i prognozy.

WSKAŹNIKI TECHNICZNO-EKONOMICZNE

Wskaźnikiem techniczno-ekonomicznym jest każda cecha mierzalna. Można spośród nich wyróżnić:

- wskaźniki … (wielkość zasobów, obszar zalegania),

- wskaźniki górnicze (ilość ścian, długość i wysokość, jednostkowe zużycie MW),

- wskaźniki techniczne (wydajność techniczne, wydajność teoretyczna wiertnicy, natężenie produkcji),

- wskaźniki ekonomiczne (jednostkowy koszt produkcji, stopień wykorzystania surowca w złożu, natężenie produkcji, sprawność produkcji, klasyczne wskaźniki produkcji).

WSKAŹNIKI FINANSOWE

Wskaźniki te mogą być wyrażone w jednostkach naturalnych (megagramy, metry sześcienne, metry kwadratowe) oraz w jednostkach pieniężnych (PLN, USD, EURO).

Klasyczne wskaźniki techniczno-ekonomiczne

Należą do nich między innymi:

1. Wskaźnik kapitałochłonności (K)

$$K = \ \frac{J}{P}$$

J – wartość nakładów inwestycyjnych

P – wartość produkcji rocznej

1. Wskaźnik materiałochłonności (M)

$$M = \ \frac{\text{km}}{P}$$

km – koszt materiałów, surowców, paliwa, energii

P – wartość produkcji rocznej

1. Wskaźnik czasochłonności (t)

$$t = \ \frac{T}{x}$$

T – czas realizacji procesu produkcyjnego [h]

x – wielkość produkcji

1. Wskaźnik pracochłonności (P)

$$P = \ \frac{N}{x}$$

N – nakład pracy ludzkiej (roboczogodzin)

x – wielkość produkcji

Metody badania wskaźników techniczno-ekonomicznych

1. Metody statystyczne

Polegają na badaniu wzajemnej proporcji między poszczególnymi wskaźnikami. Badamy, czy istnieje czy nie istnieje dysproporcja między wskaźnikami w danej chwili (np. czy wzrost płac jest zgodny ze wzrostem wydajności pracy lub czy udział poszczególnych rodzajów kosztów w kosztach całkowitych są odpowiednie – np. koszt pracowników).

1. Metoda dynamiczna

Sprawdza się do badania trendu.

Trend – zależność wskaźnikowa Te od czasu. Badanie trendu polega na analizie ciągu chronologicznego wskaźników i ma na celu stwierdzenie, jak dane wskaźniki będą kształtowały się w przyszłości.

RODZAJE TRENDÓW

1. Trend liniowy

2. Trend paraboliczny

3. Trend dwuekstremalny

4. Trend wykładniczy

5. Trend logistyczny

6. Trend trygonometryczny

1. Trend liniowy

Opisuje y_i = a + b t_i

a i b – stałe trendu; a – stała trendu; b – współczynnik kierunkowy trendu b = tg α.

Jeżeli b > 0 – trend rosnący

b = 0 stabilizacja

b < 0 – trend malejący

Jeżeli wszystkie punkty (notowania wskaźników) leżą na prostej to mówimy o zależności funkcyjnej – jeżeli nie, jest to zależność stochastyczna.

Współczynnik korelacji liniowej

$$r = \frac{\text{Syt}}{Sy \bullet St}$$

Syt – kowariancja zmiennych

Sy i St – odchylenie standardowe

$$Syt = \overset{\overline{}}{y \bullet t} - \overset{\overline{}}{y} \bullet \overset{\overline{}}{t}$$

$$\overset{\overline{}}{y \bullet t} - srednia\ iloczynu$$

$$\overset{\overline{}}{y} \bullet \overset{\overline{}}{t} - iloczyn\ srednich$$

$Sy = \sqrt{S_{y}^{2}}$ – wariancja

$St = \sqrt{S_{t}^{2}}$ - wariancja

$$b = \frac{S_{\text{yt}}}{S_{t\ (wariancja\ zmiennej\ t)}^{2}}$$

$$a = \overset{\overline{}}{y} - b\overset{\overline{}}{t}$$

Przyjmujemy r = {-1 do 1}

r = 1 – zależność funkcyjna (wszystkie punkty leżą na prostej)

Czym wyższy r tym istotność weryfikuje się testem standardowym.

1. Trend probabilistyczny

Jest to wielomian drugiego stopnia y_i = a + b t_i + ct_i²

a i b i c – stałe trendu

1. Trend dwuekstremalny

Równanie tego trendu to wielomian trzeciego stopnia y_i = a + b t_i + ct_i²+dt_i³

a i b i c – stałe równania trendu dwuekstremalnego

1. Trend wykładniczy

Charakteryzuje y_i = a + b ^ti

a i b– stałe równania trendu

Rozwiązuje się go przez logarytmowanie

lg y_i = lg a + t_i lg b

y α β

to prowadzi do przekształcenia do trendu liniowego y_i = α + βt_i

1. Trend logistyczny

$$y_{i} = \frac{a}{1 + b^{e - a \bullet k \bullet t}}$$

a – stała równania trendu

e – podstawa logarytmu dziesiętnego (2.71)

a – stała nasycenia

Wykorzystywany do śledzenia (kiedyś) nasycenia rynku samochodowego.

1. Trend trygonometryczny

y_i = A • cos(ω_t + φ)

A – amplituda

ω – częstotliwość zakłóceń sezonowych $\omega = \frac{2\pi}{T}$

ϕ – przesunięcie fazowe

Charakterystyczne wskaźniki

Sprawność produkcji η

$$\eta = \frac{\overset{\overline{}}{x}}{x_{\max}}$$

x – średni poziom

x_max – poziom maksymalny

$$x_{\max} = \overset{\overline{}}{x} + k \bullet F(x)$$

k – współczynnik statystyczny (zależny od rozkładu danych)

Dla rozkładu normalnego k = 2.2

F(x) – fluktuacja

$$\sqrt{2} \leq k \leq 3$$

F(x) – fluktuacja = S(x)

F(x) = odchylenie standardowe w statystyce matematycznej

$$F\left( x \right) = \sqrt{D^{2}(x)}$$

D²(x) – destabilizacja = wariancja

$$\eta = \frac{\overset{\overline{}}{x}}{x_{\max}} = \frac{\overset{\overline{}}{x}}{\overset{\overline{}}{x} + k \bullet F\left( x \right)}\ \ \ \ \leftarrow \ \bullet (\overset{\overline{}}{x})$$

$$\eta = \frac{1}{1 + k\frac{F(x)}{\overset{\overline{}}{x}}}$$

$\frac{F(x)}{\overset{\overline{}}{x}}$ – arytmia produkcji a(x)

$$\eta = \frac{1}{1 + ka(x)}$$

Gdy arytmia jest najmniejsza, tym sprawność produkcji jest większa.

Wytężenie produkcji

$$\epsilon = \frac{1}{\eta} = 1 + k \bullet a(x)$$

Natężenie produkcji

$\dot{x} = \frac{\text{dx}}{\text{dt}}$ pierwsza pochodna produkcji względem czasu

Akceleracja produkcji

$\ddot{x} = \frac{d^{2}x}{dt^{2}}$