16.09.2012 r.

PIENIĄDZ:

• Czym jest pieniądz?

• W jakich formach występuje?

• Co określa jego wartość?

• Jaka jego ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania gospodarki?

WYMINA BARTEROWA (TOWAROWA):

• wymiana jednego towaru na inny

• jest to najbardziej pierwotna forma dokonywania rozliczeń

• Przyczyny powstania:

  • chęć posiadania dóbr, które nie są wytwarzane w ramach wspólnoty,

  • stopniowa specjalizacja,

  • chęć posiadania bogactw, które nie występują na obszarze zamieszkałym przez wspólnotę,

  • forma utrzymywania kontaktu (dobrych relacji) z sąsiadami

• Pierwsze źródła pisane dotyczące wymiany barterowej pochodzą z okresu sprzed 4,5 tys. lat – były to malowidła nagrobne w miejscowości Sakkara w Egipcie.

WYMIANA BARTEROWA MA WIELE OGRANICZEŃ:

• DŁUGI ŁAŃCUCH WYMIANY kolejnych dóbr, aby osiągnąć towar docelowy,

• Związana z tym niska efektywność wymiany – brak możliwości dokonania porównania cen i wybrania wariantu optymalnego (brak więc mechanizmu poprawy efektywności transakcji)

• Wysokie koszty transakcyjne

• OBECNIE PRYMITYWNA FORMA ROZLICZEŃ stosowana w obliczeniu trudności gospodarczych rzutujących na siłę lokalnej waluty

• Przykłady:

  • Handel z krajami o nieustabilizowanej walucie (polskie czołgi w zamian za olej palmowy w Tajlandii)

  • Wymiana barterowa w ramach wspólnoty krajów RWPG

  • „Czarny rynek” w okresie realnego socjalizmu w Polsce

  • Wymiana towaru…

PIENIĄDZ TOWAROWY:

• Pieniądz pojawił się w gospodarce SAMOISTNIE i spontanicznie wraz z osiąganiem przez społeczeństwa odpowiedniego stopnia rozwoju

• Pieniądz wyodrębnił się ze świata towarów, jako TOWAR SZCZEGÓLNY ułatwiający wymianę różnych dóbr i usług

• Pieniądz towarowy musiał charakteryzować się określonymi cechami:

  • Powszechność występowania w przyrodzie

  • Cenność

  • Użyteczność

• Pieniądz towarowy pochodził z najbliższego otoczenia ludzi – ze świata:

  • Roślin

  • Minerałów

  • Zwierząt

PIENIĄDZ ROŚLINNY:

• Ryż (Korea),

• Herbata sprasowana w kostki (Tybet),

• Gorzkie migdały (Indie),

• Pieprz (Etiopia),

• Ziarna kakao

PIENIĄDZ MINERAŁ:

• Sól kamienna – postrzegana jako produkt niezbędny do życia (używana jeszcze jako pieniądz do XIX w. w Afryce),

• Kamień – np. kręgi kamienne na wyspie Yap (materiał transportowy z sąsiedniej wyspy),

PIENIĄDZE ZE ŚWIATA ZWIERZĄT:

• Cięte muszle wampun (Kanada)

• Muszle Kauri:

  • Indie – kaporda

  • Syjam – candaha, bia

  • Filipiny – siguer

  • Kongo angola

• Suszone ryby – Indie XV w.

• Wiewiórcze skórki – Wschodnia Rosja

• Skóry bizonów i niedźwiedzi – Ameryka Północna

• Skóry łosia i bobra – Północna Kanada

• Bydło – już od czasów antycznych było wykorzystywane jako pieniądz, Grecja, Rzym – kolonie rzymskie

• Pieniądz towarowy – pecunia non olet

PIENIĄDZ METALOWY – ODWAŻNY:

• Cechy pieniądza:

  • Łatwa podzielność,

  • trwałość,

  • cenność,

  • uniwersalność,

  • łatwość transportu,

• Metal posiada wszystkie cechy niezbędne do tego, aby przekształcić go w pieniądz.

• Początkowo pojawiły się więc pieniądze wykonane z metali uszlachetnionych (żelazo, miedź, brąz).

• Pieniądz wykonany z brązu zastąpił pieniądz zwierzęcy. Jedną z pierwszych „monet” stał się AS LIBRANY – podstawowa jednostka pieniądza wykorzystywana do regulowania zobowiązań w Rzymie od V w. p.n.e. Miał on początkowo wagę 273g.

PIENIĄDZ ODWAŻNY:

• Ostatnie pieniądze zaczęły być produkowane z metali szlachetnych (złoto, srebro) zaś NOMINAŁ BYŁ UZALEŻNIONY O WAGI (płatność kruszcem odważnym).

• Z istoty pieniądza odważnego wynikała korzyść każdorazowej weryfikacji zarówno jego wagi i struktury.

• Możliwe było bowiem fałszowanie pieniędzy poprzez zmniejszenie ich wagi:

  • Sposobem fałszerzy stało się wprowadzanie instytucji zaufania publicznego, które emitowały pieniądze o gwarantowanej wadze i jakości.

  • Znakiem potwierdzającym jakość pieniądza stała się pieczęć „pra-bankiera”.

  • Pieczęci wytłaczana z dwóch stron nadawały płaski kształt, monecie towarzysząca wers i rewers w kształcie znamy do dziś.

  • Przyjmuje się że pierwsze takie monety pojawiły się w Lidii ok. 680 r. p.n.e.

• Z biegiem czasu okazało się, że złoto i srebro nadają się do wytwarzania pieniędzy lepiej, niż jakiekolwiek inne dobra.

• Mają bowiem bardzo wiele zalet:

  • Niska podaż gwarantuje stabilną cenę oraz dużą wartość jednostki pieniężnej,

  • Łatwo jest je przenosić i dokonywać bieżących płatności,

  • Nie ulegają zniszczeniu

KREZEOIDY (statery) – monety wykonane ze złota.

BIMETALIZM:

• System, w którym jednocześnie w obiegu funkcjonują monety złote i srebrne,

• Proporcja wartości (kurs) pomiędzy srebrem i złotem zmienia się w czasie.

BIMETALIZM. PRAWO KOPERNIKA – GRESMANA

• W warunkach bimetalizmu pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy

INTERPRETACJA:

• Proporcja wartości pomiędzy złotem a srebrem zmieniają się wówczas w oczekiwaniu na zarobek, monety są tezauryzowane,

• Gdy emitent fałszuje pieniądze, zmniejszając zawartość kruszcu stanę monety wycofuje się z obiegu i tezauryzuje, wprowadzając nowe.

WSPÓŁCZEŚNIE:

• NBP emituje monety kolekcjonerskie – złote, srebrne, które nie są wprowadzane do obiegu,

• „przywartościowanie” …

ZJAWISKA ZWIĄZANE Z PIENIĄDZEM METALOWYM:

• Podbój Meksyku do państwa Inków przez Hiszpanów

• Pojawienie się…

BANKNOTY:

• Po raz pierwszy wprowadzone przez Chińczyków 650 r. n.e. Dynastia Tong wyemitowała bony Pao-tch’oa stanowiące równowartość 1 tys. Miedziaków.

• W Europie pierwotnie bankomat miał postać kwitów deputowanych „na okaziciela” potwierdzających przyjęcie „na skład” pieniądza kruszcowego.

• Kwity depozytowe emitowane były w Wenecji, Amsterdamie, Hamburgu i Rotterdamie.

BANKNOTY – KWITY DEPOZYTOWE:

• 8.06.1685 r. w kolonii francuskiej w Kanadzie wyeliminowano pieniądze z kort do gry, w oparciu o przyszłe dostawy gotówki.

• Praktyka się przyjęła, pieniądz karciany funkcjonował w Kanadzie przez 70 lat.

• Pierwszym, całkowicie abstrakcyjnym pieniądzem był wyemitowany przez bank w Amsterdamie – Floren Bankowy …

• Pieniądz papierowy:

  • Dzięki łatwości jego kreacji, niskiej wartości materiału, z którego jest wykonany – wywołuje pokusę realizacji dodatkowej emisji w imię „wyższych celów”

• Konsekwencją jest wówczas inflacja, a nawet hiperinflacja

  • Hiperinflacja w Związku Radzieckim 1918 – 1922 (miała na celu likwidacją klasy ziemian i bogatych mężczyzn)

  • Hiperinflacja w Niemczech w latach 1922 – 1923 wywołana aby uniknąć nadmiernego obciążenia związanego z reperacjami wojennymi.

SYSTEM PIENIĘŻNY:

• Po odkryciu Ameryki masa pieniężna rosła szybciej, niż ilość wytwarzanych dóbr.

• W XVII w. dużą rolę odgrywa srebro – w Anglii stanowi podwyższoną jednostkę obrachunkową, wobec której ustala się wartość monet złotych.

• W XVII w. wzmocnił się napływ metali.

• 1971 – 35 USD za uncję złota można było wymienić ostatni raz.

• Waluty europejskie (marka, funt) po II wojnie światowej nie były już wymienialne na złoto.

• Na mocy układu z Bretton Woods (1944 r.) zobowiązują się do podejmowania działań jeżeli kurs zmieni się o 1 % w stosunku do przyjętego parytetu wobec złota, dolara.

• Powołano:

  • międzynarodowy fundusz walutowy,

  • międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju.

PARYTET ZŁOTA:

• ustalono iż waluty 10 krajów europejskich będą utrzymywały wobec dolara kurs zmieniający się co najwyżej o 2,25% wobec dolara,

• banki centralne tych krajów zsynchronizowały swoje działania,

• system rozpadł się w 1973r po upłynnieniu dolara.