RACHUNEK KOSZTÓW- to ogól działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie poprzez ujecie, zgrupowanie i interpretację w określonych przekrojach, kosztów produkcji i sprzedaży produktów mierzonych ilościową i wartościową za pewien okres czasu w celu uzyskania informacji potrzebnych do ustalenia wyników i kierowania przedsiębiorstwem lub ich zespołem.

ISTOTA RACHUNKU KOSZTÓW:

- rachunek kosztów rozumiany tradycyjnie, oznacza integralna część rachunkowości finansowej obejmującej ewidencję kalkulacyjną kosztów oraz ich analizę. Celem tego rachunku jest zaspokojenie wymagań rachunkowości i sprawozdawczości finansowej.

-współcześnie od rachunku kosztów wymaga się, aby dostarczał informacji ekonomicznej zarówno na potrzeby odbiorców wewnętrznych( menadżerowie przedsiębiorstwa) jak i zewnętrznej (właściciele, agendy rządowe itp.)

- podmiotem rachunku kosztów może być przedsiębiorstwo lub wydzielona jednostka organizacyjna.

-przedmiotem rachunku kosztów są procesy gospodarcze( zaopatrzenie, produkcja, magazynowanie, dystrybucja, sprzedaż) oraz związane z ich efektami koszty.

-głównym celem prowadzenia rachunku kosztów jest dostarczenie informacji niezbędnych do oceny efektywności gospodarowania i podejmowania decyzji.

RACHUNEK KOSZTÓW JEST NIEZBĘDNY PRZY:

-kontroli poziomu kosztów

-ustaleniu prawidłowego wyniku finansowego

-kalkulacji cen

-ocenie opłacalności nowych inwestycji i przedsięwzięć gospodarczych

-planowaniu i programowaniu produkcji

-mierzeniu rentowności wytworzonych wyrobów i usług

-ocenie realizacji celu przez wyodrębnione organizacyjnie komórki

PODSTAWOWE RODZAJE RACHUNKU KOSZTÓW:

Kryterium	Rodzaje rachunku kosztów
Zasięg czasowy informacji o kosztach i stopień przyjęcia norm	-rachunek kosztów rzeczywistych -rachunek kosztów normalnych -rachunek kosztów postulowanych(normatywnych ,standardowych ,planowanych i budżetowych)
Zakres rozliczania kosztów miedzy produkty	-rachunek kosztów pełnych -rachunek kosztów zmiennych( częściowych)
Marże pokrycia	-jednostopniowy rachunek kosztów zmiennych -dwustopniowy rachunek kosztów zmiennych -wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów zmiennych

RODZAJE RACHUNKU KOSZTÓW:

Rachunek kosztów może być prowadzony w trybie:

-ex ante- dostarcza informacji o kosztach planowanych wykorzystywanych głownie w procesie budżetowym.

-ex post- koncentruje się na rzeczywiście poniesionych kosztach, jedynie rachunek kosztów rzeczywistych jest rachunkiem ex post.

Rachunek kosztów rzeczywistych- ujmuje tylko koszty faktycznie poniesione w przedsiębiorstwie w danym okresie. W rachunku tym koszty produkcji stanowią iloczyn cen rzeczywistych i rzeczywistego zużycia ilościowego czynników produkcji.

Rachunek kosztów normalnych - jest rachunkiem o charakterze ex ante zawierające wzorce kosztów określone jako koszty normalne ustalone dla poszczególnych pozycji kosztów wytworzenia wyrobów. Służą one do kontroli rzeczywistych kosztów wyrobów oraz do sporządzenia kalkulacji wstępnych stanowiących podstawę do ustalenia cen sprzedaży.

Porównanie uzyskanych kosztów rzeczywistych z ustalonymi dla nich kosztami normalnymi pozwala na obliczenie globalnych odchyleń, które informują jedynie o tym czy koszty rzeczywiste przekraczały poziom kosztów normalnych, czy tez nie osiągnęły ich poziomu.

Zaletą rachunku kosztów normalnych jest to, że zapoczątkował on planowanie i kontrolę kosztów oraz ich analizę, wadą natomiast to, że stawki kosztów normalnych nie uwzględniają wszystkich przewidywalnych dla przyszłego okresu zmian w przedsiębiorstwie.

W RACH KOSZTÓW POSTULOWANYCH koszty dla okresu przyszłego ustalane są niezależnie od kosztów poniesionych w przeszłości i mogą występować jako koszty planowane, standardowe, budżetowe, czy też normalne. Dla okresów przyszłych postuluję się nie tylko zużycie czynników produkcji, ale również ceny tych czynników. Wg wzoru SA ustalane tylko koszty które wynikają ze zużycia zasobów (koszty bezpośrednie lub zmienne wyrobów zaś pozostałe koszty pośrednie lub stałe) są ustalane w formie budżetów lub preliminarzy kosztów. RACH KOSZTÓW PEŁNYCH dzieli wszystkie poniesione w danym okresie koszty na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Koszty jednostkowy wyrobów odzwierciedla zatem pełna zużycie czynników produkcji, jakie nastąpiło w związku z jego wytworzeniem. WADY RACH KOSZTÓW PEŁNYCH: *poprzez umowne rozliczenie pośrednich przyczynia się do zniekształcenia kosztów jednostkowych oraz daje błędną informację o rentowności poszczególnych produktów. *prowadzi do zbyt wysokiego określenia kosztów jednostkowych produktów wytwarzanych w dużych ilościach i niedoszacowania kosztów jednostkowych wyrobów produkcyjnych w krótkich seriach. *nie pozwala ocenić oddziaływania skutków postępu technicznego, zmian cech rynku i zmian zużycia zasobów oraz struktury asortymentowej ze względu na koszty, *informacje tworzone przez tradycyjny rachunek kosztów mogą być wykorzystywane jedynie do optymalizacji działań w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych co jest obecnie rzadko spotykane. ZALETY RACHUNKU PEŁNEGO *jest przystosowany do wymogów sprawozdawczości zewnętrznej i przydatny w podejmowaniu decyzji długookresowych. * w prosty sposób rozlicza koszty co powoduje mniejsze prawdopodobieństwo popełnienia błędu przy stosowaniu łącznych kosztów ze względu na bardziej syntetyczny charakter danych. RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH zwany także rachunek kosztów krańcowych, bezpośrednich czy cząstkowy, dzieli koszty całkowite w zależności od ich wrażliwości na zmiany skali produkcji na koszty zmienne i koszty stałe, związane z określonym podziałem czasu. Technika tego rachunku polega na wycenie produktów tylko w zmiennym koszcie wytworzenia. Koszty stałe odnoszone są bezpośrednio na wynik finansowy. Wyeliminowane jest więc rozliczenie kosztów wspólnych (pośrednich) na produkty. ZALETY RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH: *pozwala realizować zasadę przyczynowości, wg której nośników kosztów oraz miejsce powstania kosztów są obciążone tylko tymi kosztami, które zostały przez nie spowodowane, *stwarza podstawy do decentralizacji procesu zarządzania w przedsiębiorstwie i tym samym prowadzi do wzrostu odpowiedzialności za uzyskane przychody i poniesione koszty poprzez umożliwienie przenoszenia części odpowiedzialności za koszty i wyniki na niższe szczeble zarządzania przedsiębiorstwem. *ułatwia podejmowanie decyzji cenowych oraz różnicowanie cen poszczególnych wyrobów i ocenę opłacalności ich sprzedaży na określonych warunkach. *umożliwia kontrolę gospodarności przez odchylenia od planowanego poziomu kosztów stałych i kosztów zmiennych (budżety) oraz prowadzenie analizy progu rentowności która pozwala na zbudowanie systemu współczesnego ostrzegania dla menadżerów odpowiedzialnych za efektywność decyzji, mierzoną w krótkim okresie zyskiem, * jest użytecznym narzędziem podejmowania decyzji krótkoterminowych. W przypadku decyzji dotyczących dłuższych okresów np. przyjęcia lub odrzucenia proponowanych inwestycji zaleca się unikanie uproszczonych  analiz krótkookresowych które mogą prowadzić do błędnych decyzji.