Ubezpieczenia gospodarcze dzielimy na obowiązkowe i dobrowolne. Ubezpieczenia obowiązkowe to:
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,
ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego (od ognia i innych zdarzeń losowych),
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego, np. ubezpieczenie od odpowiedzialności za szkody powstałe w związku z użytkowaniem urządzeń mechanicznych (np. pracą młockarni) lub ruchem pojazdów mechanicznych (np. kombajnów, ciągników),
ubezpieczenia powstałe na mocy obowiązujących ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę, np. ubezpieczenia wynikające z międzynarodowej karty ubezpieczenia samochodowego (tzw. zielonej karty),
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za błędy popełnione w pracy zawodowej w przypadkach niektórych zawodów (np. doradcy podatkowego).
Do ubezpieczeń dobrowolnych zaliczamy:
ubezpieczenia domów, np. od kradzieży, zalania wodą,
ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków,
ubezpieczenia "assistance tourist"– ubezpieczyciel (towarzystwo ubezpieczeniowe) gwarantuje ubezpieczonym pomoc medyczną i inne usługi (np. naprawę uszkodzonego samochodu) w czasie podróży zagranicznej,
ubezpieczenia na życie – w wypadku śmierci ubezpieczonego ubezpieczyciel gwarantuje wypłacenie ustalonej kwoty osobie wskazanej, a w wypadku dożycia przez ubezpieczonego ustalonego wieku bądź upłynięcia okresu umowy – wypłacenie ubezpieczonemu należnej kwoty jednorazowo bądź w ratach.
Umowa ubezpieczenia jest zawierana między ubezpieczającym (np. właścicielem samochodu lub mieszkania) a zakładem ubezpieczeń, który zobowiązuje się spełnić określone świadczenie (tzn. wypłacić odszkodowanie) w razie zdarzenia będącego przedmiotem umowy.
W przypadku ubezpieczeń majątkowych lub osobowych zakład ubezpieczeń jest zobowiązany wypłacić umówioną sumę pieniężną, wypłacać rentę lub spełnić inne świadczenie. Do obowiązków ubezpieczonego należy płacenie składek ubezpieczenia.
Za moment zawarcia umowy uważa się dostarczenie ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia – najczęściej polisy ubezpieczeniowej. Powinna ona zawierać pełny tekst warunków danego rodzaju ubezpieczenia oraz dane zakładu ubezpieczeniowego i osoby zawierającej umowę. Ponadto polisa określa przedmiot ubezpieczenia (np. mieszkanie), kwotę, na którą ubezpieczono dany przedmiot, i wysokość składki.
W przypadku ubezpieczeń obowiązkowych ciąży na nas obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia. Możemy się ubezpieczyć w dowolnie wybranym zakładzie ubezpieczeń prowadzącym dany rodzaj ubezpieczeń obowiązkowych. Zakład nie może odmówić zawarcia umowy ubezpieczenia.
Świadczenia ubezpieczeniowe występują tylko w razie zdarzenia (np. wypadku samochodowego) związanego z przedmiotem ubezpieczenia (np. ubezpieczonymi samochodami lub jednym z nich). Osoba ubezpieczona jest zobowiązana do niezwłocznego powiadomienia ubezpieczyciela o zdarzeniu. Jeżeli nie umówiliśmy się inaczej, jest on obowiązany spełnić świadczenie w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku.
Analizując zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela, należy zwrócić uwagę na takie pojęcia, jak "wartość ryzyka" i "suma ubezpieczenia". Jeżeli nie umówiliśmy się z ubezpieczycielem inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności. Należy pamiętać, że suma ubezpieczenia nie może przekraczać wartości przedmiotu ubezpieczenia.
Jeśli nie godzimy się z wysokością odszkodowania, możemy dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej. Roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się po upływie trzech lat.
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest instytucją związaną z systemem ubezpieczeń. Jego powołanie wynikało z konieczności ochrony poszkodowanych, tzn. tych osób, które nie mogą otrzymać pieniędzy za niezawinione szkody, ponieważ sprawca zdarzenia nie był ubezpieczony. Fundusz gwarancyjny zapewnia poszkodowanym wypłatę odszkodowań również wtedy, gdy nie można ustalić odpowiedzialnego za szkodę.
Do zadań funduszu należy także wypłata odszkodowań tym osobom, które straciły prawo do ubezpieczenia na skutek upadłości towarzystwa ubezpieczeniowego. Dotyczy to roszczeń z tytułu umów ubezpieczenia, np. odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych, OC rolników, umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności, lecz nie więcej niż równowartość 30 tys. euro.