Grom – Religijność a zachowania społeczne
Czy wiara czyni współczującym a współczucie wierzącym?
Praktykowanie pomocy jest religijnie uzasadnione, ale nie nakazane przez przykazania, ponieważ każda jednostka pomaga w indywidualny sposób. (dekalog nie określa dokładnie jak udzielać pomocy).
Z czym może być związana religijność - Sumieniem, kontrolą, gotowością do uwielbienia bóstwa, własną pomyślnością, wartościowaniem siebie, gotowością do wrażliwości, zachowaniami sprawiedliwymi, niesieniem pomocy.
Ciekawe zdanie: „Człowiek może być religijny w sposób społeczny lub aspołeczny. Człowiek społeczny może być na sposób religijny i areligijny”
Zachowania społeczne są zakorzenione w religijnych i niereligijnych motywach. (religijność najczęściej ma nadawać głębszy sens zachowaniom prospołecznym)
Zachowania prospołeczne (pomocowe, altruistyczne)mogą być : zaplanowane, spontaniczne, nieformalne. Mają duże znaczenie zarówno dla jednostki jak i ogółu, co ciekawe nie tylko te dokonane zachowania ale i również te zaniechane.
Zachowania prospołeczne (Bierhoff) – każda interakcja, świadoma, dobrowolna, nieodpłatna, przyczyniająca się do dobra innych.
Motywy zachowań prospołecznych:
Wewnętrzne - prawdziwa troska o innych (to nie to samo co unikanie dręczącego poczucia winy gdyby się tej pomocy nie udzieliło)
Zewnętrzne – zastępcze uczucie ulgi i radości (konstrukt niedookreślony przez autora ;p ), wzrost poczucia własnej wartości, poczucie sensu
Psychologia moralności mówi, że udzielamy pomocy bo rozumiemy, że to dobre ( rozumienie autonomiczne) bądź też pomagamy bo jesteśmy interesowani (rozumienie heteronomiczne).
Osobowość altruistyczna – cechuje się trwałą gotowością do: wrażliwości prospołecznej, refleksji, stosowania się do norm odpowiedzialności społecznej, empatii. Dodatkowo jest: wewnątrz sterowna, wierząca w sprawiedliwy świat i makiawelistyczna.
Czy religijność sprzyja wrażliwości społecznej i zachowaniom prospołecznym ?
(nie ma tutaj jednoznacznej odpowiedzi)
(tutaj przytoczę tylko wnioski z badań, nie będę ich opisywać, bo nawet w artykule pisze że były jakieś badania ale nie opisują ich za dokładnie pomijają często autorów, bo to ma nam dać tylko zarys ogólny i motywację do refleksji nad zagadnieniem)
By to badać użyto MMIR – Monachijskiego Motywacyjno-psychologicznego Inwentarza Religijności na jego podstawie wywnioskowano, że ludzie wierzący są całkowicie przekonani, że religijność wpływa pozytywnie na ich wrażliwość i zachowania prospołeczne.
Wnioski z innych badań:
- Istnieje pozytywny związek pomiędzy religijnością wew. a szacunkiem dla gotowości udzielania pomocy (badania słabe, podatne na opinię społeczną)
- USA 1987 – 80% przebadanych chodzących do Kościoła pomagało, 55% osób przebadanych niereligijnych pomagało
Trzy lata później 1990 – 51% przebadanych chodzących do Kościoła pomagało, 33% osób przebadanych niereligijnych pomagało ( Tutaj należy zwrócić uwagę, że osoby cotygodniowo uczęszczające w nabożeństwach najczęściej pomagały)
- USA Wuthnow (1991) – osoby o nastawieniu religijnym mają silną pozytywną ocenę pomocy.
89% - dla których wiara jest bardzo istotna, przyznaje, że pomaga
52%- dla których wiara jest nieistotna przyznaje, że pomaga
- Do tego aby pomagać nie wystarcza sama pobożność, potrzebna jest jeszcze wspólnota zachęcająca do pomocy. Badania wykazały, że takie cechy duchowe jak „poczucie bezpieczeństwa w Bogu” i „cenienie głębokiej wiary” – towarzyszą zaangażowaniu społecznemu, tylko u tych osób, które regularnie uczestniczą w nabożeństwach.
- badania na dzieciach w wieku 12 – 17 lat wykazały, że 32% (rzadko chodzących na nabożeństwa) i 42% (regularnie uczęszczających na nabożeństwa) twierdzi „moja duchowość pobudza mnie do zaangażowania niezwiązanego z wynagrodzeniem
- Niemcy (2006) badania na 16 – 29 latkach (osoby uznające siebie za religijne wykazują wieksze nastawienie społeczne)
W jaki sposób religijność może, sprzyjać zachowaniom prospołecznym?
Czterofazowy model procesu pomagania Schwartza i Howarda ( 1981 , 1982)
Etap aktywacji – a) spostrzeżenie innych , b) dostrzeżenie możliwości pomocy, c) uświadomienie sobie swoich kompetencji, d) poczucie odpowiedzialności
Etap zobowiązania –e) aktywacja osobistych motywów, (współczucie, własna wartość, satysfakcja)
Etap obrony – f) obliczanie zysków i strat ( jeśli straty są za wysokie to nie nastąpi udzielenie pomocy), g) nowa ocena sytuacji i decyzja
Etap reakcji – h) działam lub nie
O tym czy pomożemy czy nie decydują dwa warunki : gotowości do empatycznego pobudzenia i centralność ( dzięki niej wartość działania altruistycznego jest uwewnętrzniona i skonkretyzowana do norm osobistych)
Religijność i Kościół największy wpływ mają w fazie I a) oraz III f).
Inne wnioski:
- przekonania religijne mogą przyczynić się do tego, że wrażliwość i działania prospołeczne staną się najważniejszym celem osobistym. Dochodzi do tego poprzez uczenie za pomocą : modelowania, nauczania i dodatniego wzmocnienia społecznego.
-życie w zgodzie z normami osobistymi zapewnia satysfakcję i wzmocnienie poczucia własnej wartości
Co ogranicza lub uniemożliwia wpływy religijności na zachowania prospołeczne?
1 Wspólnota wierzących – słabo podkreślająca pomoc bliźniemu, sporadyczne uczęszczanie na msze
2 Brak wrażliwości społecznej – złe wychowanie, rys socjopatyczny, brak gotowości do empatycznego pobudzenia
3 Deficyt emocjonalny oraz trudności poznawcze
Uprzedzenia religijne a przemoc: czy religijność sprzyja zachowaniom antyspołecznym ?
Religijność ma tendencje do działania prewencyjnego w stosunku do zachowań kryminologicznych, sprzyja gotowości do przebaczania , motywuje do pomocy.
A więc o co chodzi z uprzedzeniami etnicznymi i rasistowskimi?
Uprzedzenia nie oznaczają gotowości do przemocy, tworzą tylko podstawę do nastawienia wrogiego oraz negatywnego traktowania ( jak dla mnie to już o krok od przemocy ;p )
USA – religijność zew. Idzie w parze ze skłonnościami do uprzedzeń i przecenianiem norm i przyzwyczajeń swojej grupy etnicznej. Tylko fundamentaliści posiadają uprzedzenia. Braak jakichkolwiek uprzedzeń u osób z religijnością wewnętrzną.
Co sprzyja fundamentalistycznemu stylowi wiary ? (bada się to Skalą Prawicowego Autorytaryzmu )
Osoby, które : nieustępliwie trzymają się norm klasy średniej (konsekwencjonalizm) bezkrytycznie podążają za autorytetami z własnej grupy (submisja) oraz potępiają i karzą ludzi, którzy odbiegają od ich norm (agresja autorytarna) są często pod względem religijnym fundamentalistami.
Innymi słowy autorytaryzm sprzyja uprzedzeniom.
-przebadano 11904 osoby i wnioski są proste katolicy i protestanci ( Ci co uważają, że istnieje tylko ich wiara) są częściej uprzedzeni niż osoby niereligijne. Wiara w Boga przeciwdziała uprzedzeniom tylko wtedy gdy jest ona wrażliwa pod względem społecznym.
O co więc chodzi ze świętymi wojnami i przemocą religijną?!
Otóż nigdy nie są czysto religijne, zawsze są to działania polityczne przykryte płaszczykiem religijności. Sądzi się, że nie ustałyby wojny ani dyskryminacje nawet jeśli panowałaby tylko jedna religia. Zawsze będzie: niezadowolenie na tle politycznym, świadomość niesprawiedliwości, uczenie przez modelowanie. Religia może jednak wzmacniać te procesy poprzez : idealizowanie zamachowców jako bohaterów religijnych, wspieranie przemocy jako formy indoktrynacji oraz jej usprawiedliwianie tylko po to by zachować pozory władzy.