Zmienne w badaniach naukowych są próbą uszczegółowienia problemów badawczych, jakie zamierza się rozwiązać oraz hipotez, które badacz pragnie potwierdzić bądź odrzucić. Jeżeli badana przez nas właściwość przybiera różne i co najmniej dwie wartości, to jest to zmienna.
Rodzaje zmiennych:
- ilościowe - mierzalne właściwości przedmiotów,
- jakościowe – nie poddają się pomiarowi, można tylko stwierdzić ich występowanie lub brak np.: płeć badanych, pochodzenie społeczne, upodobania literackie, poglądy polityczne, sympatii
- zależne – Zmienne, które badacz chce wyjaśnić, Są to zjawiska, które badacz wyjaśnia, a jednocześnie tymi wartościami, których badacz poszukuje.
- niezależne – wyjaśniające dane zjawisko,
- pośredniczące – zwracają uwagę że mogą istnieć inne przyczyny, Zmienne te zwracają uwagę, że istnieją inne ważne przyczyny nieuwzględnione w badaniach, a umożliwiające dodatkowe wyjaśnienie zależności między badanymi zmiennymi. Mogą nimi np. być: stan zdrowia ba danej osoby, nastawienie ucznia do szkoły.
Wskaźnik jest to właściwość, fakt, zdarzenie, stan lub proces, które są możliwe do zaobserwowania oraz na podstawie których można poznać, iż wystąpiło dane zjawisko czy cecha.
Wyróżniamy następujący podział wskaźników:
DEFINICYJNE- zwracają one uwagę na sposób, w jaki łączą się ze sobą wskaźnik i wartość wskazywana. Przy ich wykorzystaniu próbuje się przedstawić definicję właściwości, która jest celem przeprowadzonego badania. Aby dobrać wskaźnik do badanej sytuacji trzeba najpierw dokonać definicji tej sytuacji, której wyrażeniem ma być wskazywany obiekt.
EMPIRYCZNE- charakteryzują się tym, że cecha i obiekt wskazywane są możliwe do zaobserwowania. Związek pomiędzy obiektem wskazywanym, a cechą obija się o doświadczenie, które przeżywamy w bezpośredni sposób, w momencie obserwowania. Korzystną cechą tego rodzaju wskaźników jest to, że da się bez problemu zauważyć, że mają one miejsce.
INTERFERENCYJNE- pojawia się w bardziej skomplikowanej sytuacji tj., gdy cesze wykazywanej nie da się przyporządkować definicji, jakiejś sytuacji, która by ja opisywała i stwierdzić pośrednio (nie przez obserwacje bezpośrednią), a więc okazuje się, iż coś się wydarzyło, a my to zauważamy mimo, że się ono nie ujawnia.