WYKŁAD 2

PODSTAWOWE CECHY PRAWA.

Prawo wnosi różnicę między regularnością a normą.

Norma prawna, reguła postępowania, ustanowiona przez kompetentny organ państwa np. parlament, rząd, prezydenta, wojewodę, skierowana do abstrakcyjnego adresata, określająca sposób postępowania w przewidzianej tą normą sytuacji.

Normatywność prawa - prawo jest zespołem norm postępowania;

PARADOKS BANDYTY polega na tym, iż - zgodnie z teoriami Austina- nie ma różnicy pomiędzy przymusem, jaki obywatel odczuwa wobec bandyty grożącego mu rewolwerem i żądającego pieniędzy a przymusem , którzy odczuwa wobec woli suwerena. Prawo i moralność muszą być zbiorami reguł zobowiązujących.

Legitymizacja prawa - uzasadnienie obowiązywania prawa oraz uznawania go za prawowite. Legitymizacja prawa jest zwykle ściśle wiązana z legitymizacją władzy.

Dzielimy ją na ze względu na:

- perspektywę normatywną ( krytyczną) - pojęcie to odnosi się do uzasadnienia określonych norm prawnych. Wszystkie normy prawne a także system prawny jako całość powinny posiadać takie uzasadnienie (odniesienie do pewnego porządku czy wartości), aby zasługiwać na posłuch i bycie uznanym za prawo.

- perspektywę socjologiczną - legitymizacja prawa w sensie empirycznym oznacza natomiast faktyczne przestrzeganie prawa przez członków społeczeństwa. Prawo posiada więc wysoką legitymizację, jeśli jest przestrzegane. Empiryczna legitymizacja prawa jest problemem badanym przez socjologię prawa.

Legitymizacja poprzez m.in:

-zawartość

-procedurę

-konsensus

-demokrację

-charakterystykę prawodawcy

-rozum, naukę

-religię

-skuteczność

Obowiązywanie prawa – różne ujęcia:

1) Koncepcja aksjologiczna – norma n obowiązuje wtedy, gdy jest zgodna z obowiązującymi wartościami o charakterze niezmiennym. Norma n występuje ze względu na wartość w. Obowiązuje wtedy i tylko wtedy gdy realizuje wartość w.

2) Koncepcja faktualna – opiera się na twierdzeniu, że norma n obowiązuje wtedy, gdy jest stosowana, w konsekwencji nie obowiązuje gdy nie jest stosowana.

3) Koncepcja tetyczna – norma n obowiązuje gdy została wydana przez organ kompetentny do ustanawiania prawa oraz gdy przestrzeganie normy z pozasystemowymi normatywami nie wpływają na jej obowiązywanie

4) Koncepcja systemowa – norma obowiązuje jeśli:

- została ustanowiona przez kompetentny organ

- została ustanowiona zgodnie z regułami stanowienia

- nie jest niezgodna z innymi normami systemu, jest niezgodna kiedy wskazują na nią reguły kolizyjne

- weszła w życie i nie została uchylona

- nie obowiązują tylko normy wyrażone expresis verbis, ale także ich inferencyjne konsekwencje ustalone na podstawie przyjętych reguł wnioskowań prawniczych

WYKŁAD 3

Pozytywizm prawniczy:

• na narodziny pozytywizmu prawniczego wpływ miało kilka czynników:

1. klimat ideowy

2. zmiany społeczne i polityczno-ustrojowe

3. rozwój nauki i techniki

4. ugruntowanie się ustroju kapitalistycznego

• burżuazja znana początkowo jako warstwa postępowa i liberalna, zaczynała przeistaczać się w klasę konserwatywną, broniącą korzystnego dla niej status quo

• liberalizm ze swoimi pierwotnymi, „naiwnymi” założeniami zaczynał wzbudzać coraz szerszy opór, toteż ideolodzy tej doktryny niejako zmuszeni zostali do weryfikacji podstawowych założeń i poglądów na temat państwa i prawa

• założenia pozytywizmu prawniczego:

• pozytywizm prawniczy pod koniec XIX wieku i w początkach XX był dominującym kierunkiem w prawoznawstwie

• wzrastał w ogólnym klimacie ideowym pozytywizmu

• pozytywizm odrzucał teorie prawa natury, jako zbyt niebezpieczne dla kapitalizmu

• negował szkołę historyczną w prawoznawstwie (przeciwstawianie się historyzmowi nosiło charakter polityczny – ówczesną teraźniejszość pojmowano jako zasadną i nader stabilną, nie podlegającą dyskusji)

• za główne jego cechy należy przyjąć:

1. dogmatyzm: przejawiał się on w programowej apolityczności oraz w głoszeniu metafizycznego ahistoryzmu

2. formalizm: natomiast ciążył na idealistycznym traktowaniu pojęć prawnych i całego systemu prawa

• wspólnym elementem koncepcji pozytywistycznych było to, że uważały one za prawo tylko ten zespół norm, które w tej lub innej formie stanowiła suwerenna władza państwowa

• twierdzono, że głównym zadaniem prawoznawstwa jest opracowywanie podstawowych pojęć prawnych oraz analiza i systematyka prawa obowiązującego (tzw. prawa pozytywnego)

• podstawową metodą „badawczą” w prawoznawstwie była metoda formalno-dogmatyczna (logiczno-językowa)

podsumowanie:

• pozytywizm prawniczy można poddać wieloaspektowej krytyce:

1. brak w pozytywizmie szerszych perspektyw badawczych

2. pozytywistyczna pewność prawa dotyczyła również prawa najgorszego

3. równość prawa, głoszona przez pozytywistów, to czysto formalny element

• wiele elementów pozytywizmu prawniczego należy również docenić:

1. pozytywiści traktowali państwo i jego organa jako działające na podstawie prawa

2. pozytywizm domagał się by źródłem prawa mogła być jedynie ustawa

3. pozytywiści podkreślali konieczność sądowej kontroli działań administracji państwowej, samorządowej, itd.

4. pozytywizm sprzeciwiał się m.in. rewolucji, rządom ograniczającym wolność jednostki, itd.

5. niemałą zasługą pozytywistów było także rozwinięcie zupełnie nowych dziedzin dogmatyki, przede wszystkim prawa państwowego i administracyjnego

pozytywiści wnieśli również poważny wkład w rozwój logiki prawniczej, analityki prawniczej i metod dogmatyczno-formalnej analizy tekstów prawnych

Teza społeczna ( o źródłach)

„O tym, co jest prawem, decydują fakty społeczne”

Ustalenie obowiązywania i treści norm prawnych możliwe jest przy użyciu czysto empirycznych i analitycznych kryteriów, bez odwołań do argumentów o charakterze moralnym

Teza o możliwości rozdziału

„Nie istnieje związek pomiędzy prawem obowiązującym a moralnością”

Pozytywistyczna teza o rozdziale prawa i moralności pociąga za sobą to, że moralność nie może stanowić podstawy dla legitymizowania prawa. Zgodnie z koncepcją genetyczną prawo posiada legitymizację, jeśli pochodzi od legitymizowanego podmiotu władczego

WYKŁAD 6

Ekonomiczna analiza prawa

Kierunek wykorzystujący ustalenia ekonomii jako nauki i wypracowane w jej ramach narzędzia ekonomiczne do badania prawa.

2 podstawowe tezy EAP wg J. Stelmacha:

1. To, co stanowi o istocie prawa daje się zredukować do faktów o charakterze ekonomicznym.

2. Prawo powinno być w sensie ekonomicznym efektywne.

Pozytywna ekonomiczna analiza prawa

Pozytywna ekonomiczna analiza prawa zajmuje się przewidywaniem efektów regulacji dla funkcjonowania gospodarki. Poprzez szczegółowe analizy i interpretacje wysuwa wnioski, czy przyjęte regulacje są efektywne pod względem ekonomicznym. Dorobek ekonomicznej analizy prawa jest wykorzystywany do badania, za pomocą metod ekonomicznych, skutków rozwiązań prawnych przed wprowadzeniem regulacji, tj. ex ante oraz po wprowadzeniu regulacji, tj. ex post (okresowy przegląd regulacji - OSR).

Normatywna ekonomiczna analiza prawa

Normatywna ekonomiczna analiza prawa idzie krok dalej, dostarczając zaleceń i rekomendacji bazując na zasadach płynących z ekonomii, dla prowadzonych działań w prawodawstwie. Wysuwając propozycje zmian, oddziałuje na państwo do tworzenia prawa, które byłoby bardziej korzystne dla podmiotów życia społecznego.

Kluczowym pojęciem dla normatywnej ekonomicznej analizy prawa jest efektywność, w szczególności efektywność alokacyjna. W ekonomicznej analizie prawa pojęcie alokacji dóbr zostało zdefiniowane między innymi przez Pareto i Kaldora-Hicksa.

Kluczowe założenia EAP

1. To, co stanowi o istocie prawa daje się zredukować do faktów o

charakterze ekonomicznym.

2. Prawo powinno być w sensie ekonomicznym efektywne.

3. Twórcą i podmiotem prawa jest homo oeconomicus

4. Fakt istnienia (obowiązywania) prawa można uzasadnić przy użyciu

narzędzi (teorii) stosowanych w analizie ekonomicznej

5. Przy pomocy narzędzi ekonomicznych daje się zbudować spójną

teorię sprawiedliwości

6. Analiza ekonomiczna jest uprzywilejowanym (słabiej: uprawnionym)

typem metody prawniczej

Teoremat Coase'a

Przy spełnieniu określonych warunków, alokacja zasobów

będzie identyczna niezależnie od początkowej alokacji praw

własności, i będzie ona efektywna (w sensie Pareta).

Warunki m. in.:

- koszty transakcji bliskie zeru,

- dobre zdefiniowanie praw własności

- umowy są przestrzegane i egzekwowane

- istnieje swobodnie wymienialny miernik wartości

Kluczowe pojęcie EAP

Efektywność w sensie Pareto:

alokacja dóbr jest tego rodzaju, że nie można poprawić sytuacji jednego podmiotu, nie pogarszając sytuacji któregokolwiek z pozostałych podmiotów

Efektywność Kaldora-Hicksa:

alokacja dóbr jest tego rodzaju, że przy jej zmianie zysk jednego podmiotu jest mniejszy, niż strata któregokolwiek z pozostałych podmiotów

Zarzuty wobec EAP

1. redukcjonizm, instrumentalizacja prawa

2. jednostronność i skrajność

3. ideologiczny (normatywny i nieweryfikowalny) charakter wielu

kluczowych twierdzeń

4. antyindywidualizm

5. wątpliwości natury etycznej (efektywność vs sprawiedliwość,

zarzut „potworności moralnej”)

6. psychologizm, pozór obiektywności