zawód: technik administracji
Praca kontrolna z
Podstaw prawa administracyjnego
Temat pracy:
Omów zasady prawa administracyjnego
Nauczyciel prowadzący: Zygmunt Zdyb
Prawo administracyjne jest to gałąź prawa , która obejmuje ogół norm regulujących stosunki społeczne wynikające w procesie administracyjnej działalności organów państwowych. W skład prawa administracyjnego wchodzi prawo ustrojowe, prawo materialne i prawo proceduralne (formalne). Zasady prawa administracyjnego pełnią przede wszystkim funkcję porządkującą. Zasady, jak każde, służą rozwiązywaniu skomplikowanych problemów prawnych bądź społecznych. Mogą być budowane z różną szczegółowością i z różnych punktów widzenia.
Podstawowymi zasadami prawa administracyjnego są:
Zasada legalizmu
Zasada ta zwana jest także zasadą praworządności. Zawarta jest ona w art.6 K.P.A , który mówi o tym, że „Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa”. Jest to jeden z bardzo ważnych elementów państwa prawnego. Wyraża się ona w tym, że organy administracji są zobowiązane przestrzegać obowiązujące prawo, a wszystkie akty, które są przez ową administracje wydawane nie naruszają ustawowych praw obywateli ani interesu publicznego. W razie gdy zostanie naruszony jakikolwiek element porządku prawnego zasada ta zostanie naruszona.
Zasada demokratyzmu
Ma ona charakter polityczno – społeczny. Z art. 2 Konstytucji wynika, że „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. “ Zasada ta ma znaczenie fundamentalne dla całego systemu prawa, w tym dla prawa administracyjnego. Zakłada one, że wszyscy obywatele maja prawo do czynnego uczestnictwa w życiu publicznym. Winno się przestrzegać elementarnych wartości takich jak godność, wolność i tolerancja. Organy administracji publicznej mają obowiązek respektowania praw i wolności jednostek. W prawie administracyjnym na straży przestrzegania tej zasady stoi sądowa kontrola administracji.
Zasada realizacji dobra wspólnego
Zasada ta zawarta jest w art. 1 Konstytucji, który mówi o tym, że Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.
Prawo ustrojowe wchodzi w skład prawa administracyjnego. Obejmuje normy regulujące organizację i zasady funkcjonowania organów władzy.
Możemy także wyróżnić zasady zaliczane do prawa administracyjnego ustrojowego:
Zasadę pojemności kompetencyjnej organów
Zasada ta dotyczy przede wszystkim trzech kwestii: określenia kompetencji, przestrzegania ich oraz pojemności kompetencyjnej organów. Prawo administracyjne ma za zadanie określić dokładny zakres kompetencji organów .
Zasadę decentralizacji
Jest to zasada prawna, która ma swoje potwierdzenie w Konstytucji RP w art. 15. Polega ona na ustawowym przekazaniu przez organy centralne organom niższego rzędu pewnych zadań oraz środków niezbędnych do ich realizacji uwzględniając odpowiedzialność za ich wykonanie.
Zasadę oznaczenia form organizacyjnego oddziaływania
Zasada ta jest elementarnym warunkiem szerszej struktury organów, ponieważ wyznacza ona organ prawnie umocowany do oddziaływania na inne podmioty w strukturze oraz sposób tego oddziaływania. Organy powinny być precyzyjnie umieszczone w strukturze administracji publicznej tj.: hierarchiczne, kompetencyjne i funkcjonalne.
Zasadę rozdzielności kompetencyjnej organów
Muszą istnieć jasne reguły określające sposób w jaki organ kierujący może oddziaływać na organ kierowany oraz organ nadzorujący na nadzorowany itd. Ważne jest, aby przestrzegać swoje kompetencje. Organy administracji publicznej winny mieć w sposób jasny i precyzyjny wskazane kompetencje i obszary odpowiedzialności.
Zasadę nadzoru w administracji
Prawo materialne obejmuje gałęzie prawa regulujące bezpośrednio stosunki społeczne. Normy prawa materialnego regulują obowiązki i uprawnienia adresatów oraz ograniczają ich wolność.
Do zasad prawa materialnego zaliczamy:
Zasadę określoności
Zasada ta nakazuje stanowić prawo jasne, precyzyjne, niesprzeczne i zrozumiałe. Powinny być komunikatywne, aby podmioty indywidualne mogły bez trudności rozpoznać swoje prawa i obowiązki. W kodeksie postępowania administracyjnego zapisane jest w art. 7, że organy administracji publicznej podejmują wszelkie niezbędne kroki, aby wyjaśnić faktyczny stan. Mają na względzie interes społeczny obywateli. Zasada ta ma również swoje odzwierciedlenie w Konstytucji w art. 31, który mówi o tym, że każdy obywatel powinien szanować wolność i prawa innych obywateli i nie powinien nikogo zmuszać do zrobienia tego, co nie jest zapisane w prawie. Ochronie prawnej podlega także wolność człowieka.
Zasadę efektywności
Zasada ta oznacza realizację zadań i osiągnięć zamierzonych rezultatów przy najmniejszym wkładzie pracy oraz środków. Ważny jest dobry program działań, organizacja oraz przygotowanie kadry. Działanie organów administracji publicznej powinno być sprawne, szybkie i skuteczne.
Zasadę pomocniczości
Zwana też zasadą subsydiarności. Stanowi jedną z podstaw demokratycznego państwa prawa. Zasada ta odnosi się przede wszystkim do państwa, samorządu terytorialnego, przedsiębiorstw, kościołów oraz organizacji charytatywnych. Opiera się na założeniu, ze zadania które mogą być realizowane przez jednostkę nie powinny być realizowane przez państwo. Złożeniem pomocy jest nie ingerowanie w sprawy, z którymi poszczególne jednostki są w stanie poradzić sobie same, a jedynie wsparcie tam gdzie pomoc jest niezbędna.
Zasadę skuteczności
Zasada ta odnosi się przede wszystkim do wykonania danego zadania, którego celem jest osiągnięcie zamierzonych wyników. Choć samo osiągnięcie wyników nie świadczy o skuteczności, ponieważ wyniki takie mogą być osiągnięte kosztem naruszenia inny zasad.
Zasadę proporcjonalności
Nakazuje organom państwowym użycie jedynie takich środków, które są niezbędne dla osiągnięcia konkretnego celu. Oznacza to, że organy państwowe mają osiągać cel, który służy społeczeństwu, jak najmniejszym jego oraz poszczególnych jednostek kosztem.
Zasadę udziału obywateli w administrowaniu
Obywatele państwa maja prawo do brania udziału a administrowaniu poprzez udział w referendum, czynny udział w postępowaniu, pracę w komisjach rad gmin. Mogą również udzielać pomocy organom administracyjnym, kontrolować administrację a także wykonywać funkcje społeczne.
Zasadę równości wobec prawa
Jest to ogólna zasada wpływająca na kształt wolności i praw każdego człowieka i obywatela. Wyrażona została w Konstytucji w art. 33 i art. 33, która stanowi, iż wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne, nikt zaś nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Dyskryminacji tego rodzaju nie mogą usprawiedliwiać żadne przepisy ani żadne przyczyny. Od powszechnej zasady równości Konstytucja nie przewiduje żadnych odstępstw i wyjątków.
Zasadę jawności działań administracji
Działania administracyjne powinny charakteryzować się takimi cechami jak otwartość oraz dostęp do informacji publicznej. Załatwianie spraw powinno być jawne, ponieważ każdy ma prawo do zapoznania się ze sprawą dotyczącą jego samego lub słusznego interesu. Przykładem jawnych działań administracji może być rekrutacja do szkół.
Prawo proceduralne (formalne) obejmuje gałęzie prawa regulujące tryb i zasady, które wyznaczają postępowanie mające na celu stosowanie norm prawa materialnego.
Do zasad proceduralnych zaliczamy:
Zasadę bycia wysłuchanym(zasada wysłuchania stron)
Zasadę tę reguluje art. 10 k.p.a. Strony maja prawo do swobodnego wypowiadania się w danej sprawie, brać czynny udział w postępowaniu administracyjnym oraz mają prawo wypowiedzieć się co do zebranego materiału dowodowego. Oczywiście organy administracji mogą odstąpić od §1. Jest to uregulowane w art. 10 §2 oraz §3. Zasada ta stanowi procesowe uprawnienie strony, tak więc strona nie ma obowiązku czynnie uczestniczyć w postępowaniu. Jednakże jeżeli strona nie brała udziału w sprawnie następuje wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną.
Zasadę pisemności
Zgodnie z art. 14 KPA zasada ta mówi o tym, że Art.14 KPA §1. Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej §2. Sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie.
Zasada stanowi bowiem o pewności i stabilności obrotu prawnego. Tylko dzięki temu, że wszystkie pisma, pozwolenia i inne dokumenty w postępowaniu administracyjnym muszą mieć formę pisemną, jesteśmy w stanie każdorazowo udowodnić legalność naszego działania.
Zasadę trwałości decyzji
Art. 16 k.p.a. mówi o tym, że „decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczegółowych”. Gwarantuje to, że decyzja może być wznowiona jedynie w przypadkach przewidzianych w k.p.a. Decyzje od których nie służy odwołanie są ostateczne. Naruszenie tej zasady jako naruszenie prawa stanowi jedną z przesłanek stwierdzenia nieważności.
Zasadę przekonywania
Zasadę tę reguluje art. 11 k.p.a. Zakłada ona przekonywanie strony o słuszności przesłanek faktycznych i prawnych, które spowodowały, że decyzja jest taka, a nie inna. Ta zasada powinna być wprowadzona w życie przez właściwe notowanie decyzji w jej uzasadnieniu.
Zasadę dwuinstancyjności
Jest to zasada konstytucyjna. Zawarta jest ona w 78 Konstytucji RP. „Każda ze stron ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji”. Zawarta jest także w kodeksie postępowania administracyjnego. Art. 15 k.p.a mówi nam o tym, że „postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne”. Zasada pozwala stronie niezadowolonej z orzeczenia lub pokrzywdzonej wydaniem takiej, a nie innej decyzji przez organ pierwszej instancji wnieść wniosek odwoławczy do organu drugiej instancji, który po ponownym rozpatrzeniu podlega weryfikacji i organ II instancji wydaje ostateczna decyzję w sprawie. Celem reguły dwuinstancyjności jest rzetelne rozpatrywanie spraw sądowych.
Zasadę sądowej kontroli decyzji
Kodeks postępowania administracyjnego reguluje tę zasadę. Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.
Zasadę ugody administracyjnej
Zasada ta odnosi się przede wszystkim do załatwiania spraw spornych między stronami. Organ administracji publicznej ma obowiązek podjąć takie czynności, aby strony sporne zawarły ugodę. W przypadku ugodowego załatwienia sprawy rola organu prowadzącego sprawę sprowadza do zbadania legalności i prawidłowości ugody oraz wzajemnych opraw i obowiązków stron.
Zasadę prawdy materialnej
Mówi o tym, że sąd ma obowiązek ustalić fakty i okoliczności zgodne z rzeczywistością. Jest to istotna podstawa do wydania wyroku.
Zasadę udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom a także uczestnikom postępowania
Zawarta jest w art. 9 k.p.a. Zasada ta mówi nam o tym, że strona postępowania powinna uzyskać informacje o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organ administracji powinien także czuwać nad tym, aby strony postępowania nie poniosły szkody w związku z nieznajomością prawa. W tym celu organ administracji powinien udzielić niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.
Zasady prawa administracyjnego, inaczej niż konkretny przepis prawny, rozciągają się na całość działania administracji, albo przynajmniej na względnie szeroki zakres tej działalności.
Bibliografia:
Prawo administracyjne, Elżbieta i Edward Ura, wyd. LexisNexis, Warszawa 2004, wydanie 7; s.75 – 94.
Kodeks postępowania administracyjnego z wprowadzeniem, wydawnictwo C.H.Beck, 2010.
http://www.arslege.pl/33/materialy-edukacyjne/94/zasady-prawa-administracyjnego/
http://www.arslege.pl/2896/materialy-edukacyjne/5353/zasada-kompetencyjnosci/
Prawo administracyjne pod red. Marka Wierzbowskiego, wyd. LexisNexis, Warszawa 2002, wydanie 4 uaktualnione; s.21-26; 84 – 96.