Ocena wysiłku fizycznego

1. Wstęp

Do oceny uciążliwości wysiłku fizycznego metodą szacunkowo-tabelaryczną wg Lehmanna brane są pod uwagę następujące składniki:

a) wydatek energetyczny [kJ/8h], wyrażający pracę mechaniczną (wysiłek dynamiczny) wykonaną podczas czynności roboczych,

b) wysiłek statyczny, związany ze stałym napięciem mięśni podczas pracy w wymuszonej pozycji ciała,

c) powtarzalność ruchów, określającą uciążliwość pracy wywołaną jednostronnym obciążeniem układu mięśniowego w wyniku wykonywania jednostajnych, monotonnych ruchów roboczych (np. na taśmie montażowej).

Sposób posługiwania się metodą jest następujący:

a) opracować tabelę „fotografia dnia roboczego” wg podanego wzoru

b) obliczyć wielkość wydatku energetycznego z tabel 1 i 2,

c) ocenić kolejne składniki uciążliwości w skali punktowej wg tabel 4-6,

d) podsumować oceny punktowe wg tabeli 3., wpisać je do opracowania.

e) odczytać łączną uciążliwość danej pracy fizycznej z tabeli 6

Wydatek energetyczny metodą Lehmanna można oszacować dla prac średnio ciężkich i ciężkich z dokładnością rzędu 10%, co jest wystarczające dla potrzeb przemysłowych. Uwagi do posługiwania się metodą Lehmanna:

a) dopuszczalne są niewielkie interpolacje wartości z tabel,

b) przerwy w pracy winny być wliczone, z uwzględnieniem jedynie pozycji ciała, w jakiej pracownik te przerwy spędza,

c) dokładność szacowania wydatku energetycznego spada, gdy okresy pracy przedzielone są długimi przerwami.

2. Fotografia dnia roboczego

Przed przystąpieniem do oceny należy sporządzić zestawienie wszystkich czynności roboczych wykonywanych przez pracownika w ciągu 8 godz. zmiany roboczej. Zestawienie takie zwane jest fotografią dnia roboczego (opracowanie).

Oznaczenia do tab.

t - czas trwania danej czynności roboczej [min], w_a - wydatek energetyczny z uwagi na pozycję tułowia [kJ/min],

w_b - wydatek energetyczny z uwagi na pracę kończyn [kJ/min], w_c - wydatek energetyczny na daną czynność roboczą [kJ], obliczony jako w_c = (w_a+w_b)* t

Wartości w_a i w_b do wzoru odczytujemy z tab.1. i tab.2. Wielkość całkowitego wydatku energetycznego we [kJ/8h] obliczamy sumując wydatki energetyczne wc dla wszystkich czynności w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej. Obliczona wielkość wydatku energetycznego powinna mieścić się w zakresie: do 3500 kJ/8h - dla prac lekkich, od 3500 do 6500 kJ/8h - dla prac średnio ciężkich, od 6500 do 10000 kJ/8h - dla prac ciężkich. Dla osób o przeciętnej sile fizycznej za granicę dopuszczalną wydatku przyjmuje się ok. 8400 kJ/8h dla mężczyzn, ok. 7100 kJ/8h dla kobiet, natomiast za zakres optymalny dla obu płci 3300-6500 kJ/8h.

Tab. 1. Wydatek energetyczny w_a z uwagi na pozycję tułowia.

Pozycja ciała	wa [kJ/min]
Siedząca	1,2
Klęcząca	2,1
Stojąca	2,5
Stojąca pochylona	4,2
Chodzenie	7,2-14,8
Chodzenie bez obciążenia po pochyłości 10^o	3,5/metr wzniesienia

Tab. 2. Wydatek energetyczny w_b z uwagi na pracę kończyn.

Rodzaj pracy wb	[kJ/min]
Prace palców dłoni i przedramienia	lekka średnia ciężka
Prace jednego ramienia	lekka średnia ciężka
Prace obu ramion	lekka średnia ciężka
Praca całego ciała	lekka średnia ciężka b.ciężka

3. Ocena punktowa uciążliwości

Po obliczeniu wielkości wydatku energetycznego kolejne składniki wysiłku fizycznego

należy oszacować w skali punktowej:

Tab. 3. Ocena łączna uciążliwości.

Składnik wysiłku	Ocena
	punktowa
Wydatek energetyczny ................. kJ/8h z tab.4
Obciążenia statyczne z tab.5
Powtarzalność ruchów z tab.6
	Σ ........pkt.

Tab. 4. Ocena wydatku energetycznego przy pracy fizycznej.

Wydatek energetyczny [kJ/8h]	Ocena wydatku energetycznego
	słowna
do 1260	bardzo mały
1260 - 3350	mały
3350 - 6300	średni
6300 - 8400	duży
ponad 8400	bardzo duży

Tab. 5. Ocena stopnia obciążenia statycznego.

Ocena stopnia obciążenia statycznego	Pozycja ciała przy pracy	Przykłady
słownie	punkty
mały 1-30	1-10	siedząca niewymuszona
	11-20	stojąca niewymuszona z możliwością okresowej zmiany na siedzącą
	21-30	siedząca lub stojąca na przemian z chodzeniem
średni 31-60	31-40	siedząca wymuszona, niepochylona bądź nieznacznie pochylona
	41-50	stojąca niewymuszona, bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą
	51-60	stojąca wymuszona, niepochylona z możliwością okresowej zmiany pozycji na siedzącą
duży 61-90	61-70	siedząca, wymuszona, bardzo pochylona
	71-80	stojąca wymuszona, niepochylona bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą
	81-90	stojąca wymuszona, pochylona, niezależnie od możliwości zmieniania pozycji
bardzo duży 91-100	91-100	klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje

Tab. 6. Ocena stopnia uciążliwości pracy fizycznej wskutek powtarzalności

ruchów.

Liczba powtórzeń ruchów stereotypowych na zmianę roboczą	Stopień uciążliwości
Wywierana siła
do 100 N	ponad 100 N
do 800	do 300
800-1600	300 - 800
ponad 1600	ponad 800

Tab. 7. Ocena sumaryczna obciążenia pracą fizyczną w skali punktowej.

Ocena wysiłku
Ogólna
Bardzo lekki
Lekki
Średni
Ciężki
Bardzo ciężki

4. Analiza składników uciążliwości wysiłku fizycznego

Po zakończeniu obliczeń należy określić:

a) który ze składników obciążenia pracą fizyczną najbardziej przyczynia się do jej

uciążliwości,

b) wskazać, które czynności robocze są najbardziej energochłonne i uciążliwe.

Należy zaproponować metody pracy i usprawnienia techniczno-organizacyjne zmierzające

do:

a) zmniejszenia wydatku energetycznego,

b) ogólnego zmniejszenia uciążliwości pracy fizycznej na badanym stanowisku.