0sobowość Nauczyciela
Pedeutologia – wyraz ten posiada dwa znaczenia. Może oznaczać naukę o nauczycielu, wychowawcy, bądź naukę o sposobie kształcenia wychowawcy. Jako pierwszy, termin ten wprowadził do literatury włoski pedagog Eusebietti w dziele „Pedagogika generale”, które zostało wydane w 1914 roku.
Dziedziny badań pedeutologii:
Kulturotwórcza rola nauczyciela
Osobowość nauczyciela
System kształcenia nauczycieli
Kontakty interpersonalne
Etyka zawodowa nauczyciela
Stan zdrowia, sprawność, wypoczynek nauczycieli
W badaniach psychologiczno-pedagogicznych nad nauczycielem uwzględniono dwa kierunki:
Normatywny – przedstawiciele tego kierunku starali się wypracować ideał nauczyciela na podstawie istniejących współcześnie teorii i poglądów, zaś z analizy celów, istoty oraz przebiegu procesu wychowania próbowali wyprowadzić pożądane dla nauczyciela cechy psychofizyczne.
Przedstawiciele:
- J.W. Dawid – Próbował wyjaśnić co stanowi istotę nauczyciela, co sprawia, że ktoś jest nauczycielem z urodzenia, z powołania. Uważał, że ważny jest emocjonalny i intelektualny stosunek nauczyciela do ucznia („miłość dusz ludzkich”), obok tego istotne są potrzeba doskonałości, poczucie odpowiedzialności i obowiązku, moralna odwaga. Uważa, że jest to wrodzone.
- M. Kreutz – rozwinął myśl Dawida w dziele pt. „Osobowość nauczyciela-wychowawcy”. Nauczyciel posiada wpływ wychowawczy, u którego występują trzy dyspozycje: miłość ludzi, zdolność sugestywna, skłonność do społecznego działania. Zachowanie nauczyciela cechuje pewność siebie.
b) Empiryczny – stwierdzenie rzeczywistych cech nauczycieli. Oraz uzyskanie odpowiedz na pytania: Jacy są wychowawcy? Dzięki czemu odnoszą sukcesy? Przedstawiciele:
- F. Schneider, N. Ulrich.
W Polsce przedstawiciele empiryczni to:
- S. Baley – uważał, że najważniejszą cechą jest zdatność wychowawcza, będąca swoistym zbiorem cech: przychylność wychowanków, rozumienie ich psychiki, systematyczne zajmowanie się nimi, cierpliwość (wychowawca integralny).
- Z. Mysłakowski – zajmował się zagadnieniami talentu pedagogicznego, jego zdaniem cechą główną talentu pedagogicznego jest kontaktowość z nastawieniem psychiki na zewnątrz pozwalającą na rozumienie cudzych stanów psychicznych.
- S. Szuman – charakteryzował talent pedagogiczny jako zespół pewnych zdolności. Pełną osobowość nauczyciela warunkują dwa elementy: pierwszy, to co nauczyciel posiadł i ma do rozdania (bogactwo jego własnej osobowości, a drugi sposób rozdawania to umiejętność oddziaływania na innych.
- W. Okonia – napisał zbiór rozpraw „Osobowość nauczyciela”, gdzie zawiera zagadnienie osobowości na trzech płaszczyznach: pedagogicznej, psychologicznej i socjologicznej.
Osobowość nauczyciela wychowania fizycznego ma, podobnie jak w przypadku zwykłego nauczyciela, charakter empiryczny i normatywny.
Dominują jednak cechy normatywno-spekulatywne.
Przedstawiciele:- W. Osmolski
- E. Piasecki - uważa, że nauczyciel wychowania fizycznego powinien posiadać następujące cechy:
- Zdolności i zamiłowanie sportowe
- Zdolności i zamiłowanie intelektualne
- Głęboką wiedzę z zakresu anatomii, fizjologii, higieny szkolnej
- Zdolności do języków obcych
- Talent pedagogiczny
- Patriotyzm
- Pogodne usposobienie
b) Nieco później powstają pracę, o charakterze normatywno-empirycznym. Przedstawiciele:
- E. Krak – za najważniejszą cechę uznaję takt pedagogiczny
- W. Sikorski – uważa, że dobry nauczyciel ma dobre zdrowie fizyczne, wszechstronną sprawność, dba o higienę
- M. Krawczyk – pisał po drugiej wojnie światowej
- O. Żawrocki – wyróżnia następujące typy wychowawców:
- typ T (trener)
- typ P (pedagog)
- typ O (organizator)
- typ I (Improwizator)
- T. Krajewski – porównał materiały zebrane od uczniów na temat cech nauczyciela wychowania fizycznego i porównał je z w.w. teoretykami. Porównanie wykazało, że istnieje pewna rozbieżność, a materiały od uczniów znacznie wzbogacają wzorzec nauczyciela.
- Z. Żukowska – jej zdaniem powinien posiadać cechy takie jak: dobra przygotowanie specjalistyczne, wysoka sprawność ruchowa, znajomość zasad nauczania, zdolność twórczej improwizacji, troska o wszechstronny rozwój wychowanków, ambicja zawodowa, umiłowanie młodzieży, aktywność społeczna. Żukowska postuluje model nauczyciela wychowania fizycznego, w którym zostały wyróżnione następujące składniki: merytoryczno-motywacyjny, metodyczno-organizacyjny, społeczno-kulturotwórczy.
Style Nauczania
1.Model techniczno-racjonalny nauczania. Prawa i prawidłowości:
- wyraźne określenie celów nauczania z akcentem na cele operacyjne
- formułowanie zadań ukierunkowanych aktywności ucznia
- dzielenie programu na małe porcje
- dostarczenie uczniom informacji zwrotnych
- częste zmienianie warunków uczenia się
- nadzorowanie zachowań ucznia
- dostarczenie modeli i zachęcenie do ich naśladowania
- kontrola postępów w uczeniu się, ocenianie zmian
2. Style nauczania:
a) Pierwsza Klasyfikacja:
- Styl zamknięty – nauczyciel pełni rolę kierowniczą, dzielnie materiały na małe porcje, unikanie tematów pobocznych, kontakt między N a U cechuje dystans, zadaniem uczniów jest słuchać i wykonywać polecenia, atmosfera poważna pełna wysiłku i ciężkiej pracy, przeważa nauczanie frontalne, osobowość N nie jest uzewnętrzniana.
- Styl ramowy – wspomaganie indywidualnego rozwoju ucznia. Nauczyciel w centrum uwagi stawia potrzeby i zainteresowania ucznia. N udziela U pomocy w odkrywaniu faktów. Uczeń jest traktowany jak badacz, który korzysta z różnorodnych źródeł. Proces odbywa się w małych grupach, w parach, indywidualnie, ważne są techniki aktywnego uczenia się.
b) Druga Klasyfikacja:
- Styl kierowniczy – N kieruje procesem kształcenia się, materiałem i czynnościami ucznia, celem jego pracy jest wyposażenie ucznia w określone wiadomości i umiejętności.
- Styl terapeutyczny – charakteryzuje się empatią ze strony nauczyciela, ułatwia U zrozumienie siebie i akceptację. W tym stylu U ma być odpowiedzialny za swój rozwój przez dokonywanie świadomych wyborów.
- Styl wyzwalający – kluczowym składnikiem jest szeroko rozumiany materiał nauczania tzn. U uczy się również tego w jaki sposób przekazywana jest mu wiedza, a nie tylko sam materiał.
3. Style kierowania zespołem:
a) Styl demokratyczny – stosowanie tego stylu owocuje wytworzeniem u zawodników postawy samodzielnej i twórczej aktywności. Ważną rolę odgrywa odpowiednia atmosfera psychiczna w zespole. Wychowanek jest traktowany podmiotowo, razem z kierownikiem ustalają pewne rzeczy. Do wad należy brak dyscypliny, oraz na wynik trzeba czekać dosyć długo.
b) Styl autokratyczny – ten styl przyczynia się do uległości, przekory i rozdrażnienia w zespole. Wielu uczonych uważa, że więcej pozytywów i wyższości posiada styl demokratyczny nad autokratycznym. Wychowanek tutaj jest traktowany przedmiotowo. Do zalet należy na pewno łatwość stosowania, utrzymuje dyscyplinę i wynik przychodzi szybko.
Ogniwa Procesu Nauczania
1. Ogniwa procesu nauczania to są elementy procesy nauczania. Wyróżniamy:
a)Uświadamianie uczniom celów i zadań – stworzenie ładu wewnętrznego i zewnętrznego. Ład zewnętrzny obejmuje elementy materialne i nie materialne. Do niematerialnych zaliczamy np. zdyscyplinowanie klasy, a do materialnych np. pomoce szkolne. Ład wewnętrzny – wewnętrzna możność działania i umotywowanie.
b) Poznanie faktów – uczeń może poznawać fakty w sposób pośredni (przez film, pomoce dydaktyczne), lub w bezpośredni (obserwacje, dotyk).
c) Nabywanie nowych pojęć – odbywa się za pomocą różnych obserwacji myślowych. Etapy w procesie nabywania nowych pojęć:
- zestawienie przedmiotu przez uczniów, rozróżnienie go spośród innych
- wyszukiwanie cech wspólnych
- wyodrębnienie cech różnych
- wytworzenie przez uczniów sobie danego pojęcia
- zastosowanie przez uczniów nowego pojęcia
d) Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy – dokonuje się to w dwóch etapach:
- pierwszy etap – wykrywa się i formułuje prawidłowości
-drugi etap – zestawienie ze sobą kilku prawidłowości, co może prowadzić do wykrycia nowej prawidłowości
e) Przechodzenie od teorii do praktyki – oprócz zdobywania wiedzy, uczeń musi wykształcić umiejętności i nawyki.
Umiejętność – to sprawności w posługiwaniu się właściwymi regułami podczas wykonywania zadań. Wielokrotnie powtarzane umiejętności przekształcają się w nawyki.
Nawyki – są to zautomatyzowane czynności wykonywane bez udziały świadomości.
f) Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych – drugi etap przechodzenia od teorii do praktyki.
g) Sprawdzanie i ocena osiągnięć szkolnych