10.10.2012

Socjologia wsi – subdyscyplina socjologii wykorzystująca jej (i nauk pokrewnych) koncepcje, metody i narzędzia badawcze do opisu i analizy funkcjonowania oraz przeobrażeń:

• rodzin

• gospodarstw rolnych

• społeczności wiejskich

Koncepcja klasyczna socjologii wsi B. Gałęski

Cztery poziomy organizacji życia społecznego wsi i cztery rodzaje procesów społecznych zachodzących na wsi

1. gospodarstwo chłopskie oraz procesy pionowej i poziomej integracji w rolnictwie

2. praca rolnika i proces jej profesjonalizacji

3. rodzina chłopska i proces jej modernizacji

4. społeczność wiejska i procesy jej urbanizacji

Kontynuacja problematyki, obszary zainteresowań J. Turowski

• ewolucja gospodarstw chłopskich

• przemiany struktury agrarnej w Polsce

• przeobrażenia rodziny wiejskiej

• wymiary życia społecznego w wiejskiej społeczności lokalnej

Tradycyjna socjologia wsi (założenia)

• specyficzna cecha wiejskości syndrom niskiego zagęszczenia populacji (czynnik demograficzny)

• dominacja rolnictwa jako podstawowa forma aktywności ekonomicznej (czynnik ekonomiczny)

• szczególny typ więzi społecznej opartej na stosunkach osobistych i bezpośrednich (czynnik społeczno-kulturowy)

Koncepcja socjologii rolnictwa (lata 80-te XXw William Friedland). Wyrosła z założeń o zmianach dotyczących:

• zaniku systemu życia wiejskiego w efekcie procesów modernizacji

• postępującej urbanizacji obszarów wiejskich i wzrostu populacji

• charakterów stosunków i więzi społecznych na wzór miejskich (niebezpośrednie i interpersonalne)

Socjologia rolnictwa – jako dział socjologii ekonomicznej, skupiony jest na analizie kontekstu instytucjonalnego, wzorów działań i organizacji społecznej sektora rolnictwa

Socjologia obszarów wiejskich (K. Gorlach). Nawiązuje do ujęcia przestrzennego.

Przedmiotem jej zainteresowań są procesy:

• ekonomiczne

• polityczne

• społeczne

• kulturowe

oddziaływujące na obszary określone mianem wiejskich czyli nie metropolitarnych.

K. Gorlach definiuje wieś jako konfigurację kilku czynników:

• praca w rolnictwie

• zagęszczenie ludności

• typ więzi społecznej

• specyficzne cechy kultury: rola, tradycja, stabilny i niezmienny obraz świata.

Miejscowości wiejskie są bardzo zróżnicowane względem mieszkańców, dominują te najmniejsze:

• 66% miejscowości od 100 do 500 mieszkańców

• 15% mniej niż 100 mieszkańców

• 13% z liczbą od 500 do 1 tys.

• tylko 6% stanowią jednostki, które zamieszkuje ponad 1 tys. mieszkańców

Kryteria wyodrębniania obszarów wiejskich:

• gęstość zaludnienia

• status administracyjny miejscowości

W krajach UE za obszary wiejskie uznaje się tereny gdzie gęstość zaludnienia nie przekracza 100 os na 1 km² . Polska wg kryteriów posiada 83% obszarów wiejskich, które zamieszkuje 1/3 ludności Polski.

Kraje OECD przyjmują jako granicę oddzielającą obszar wiejski od miejskiego 150 mieszkańców na km². Co wg kryteriów oznacza, że w Polsce 92% to obszary wiejskie a liczba ludności na nich zamieszkująca to 35%.

Najczęstszym kryterium wykorzystywanym na polskim gruncie jest administracyjny status danej miejscowości określonej jako miasto czy wieś przez naczelne organy państwowe. Co daje powierzchnie 93,4%, a odsetek ludności 38,3%.

Inne kryteria definicyjne obszarów wiejskich:

• użytkowanie ziem

• charakter krajobrazu i intensywność użytkowania ziemi

• miejsce zatrudnienia lub sektor, w którym pracuje ludność zajmująca dane terytorium

Gęstość zaludnienia w Polsce jest zróżnicowana regionalnie:

• wskaźnik najniższy na obszarach wiejskich województwa warmińsko- mazurskiego i zachodniopomorskiego po 24 os/km²

• wskaźnik najwyższy w województwie małopolskim 122 os/km², oraz śląskim 117 os/km²

Obszar wiejski jest pojęciem szerszym i częściej używanym na gruncie współczesnej socjologii uwzględnia on zmiany jakie zaszły w obrębie wsi:

• redukcja liczby ludności zajmującej się rolnictwem ( w krajach wysokorozwiniętych odsetek wynosi kilka %)

• pojawienie się wielu innych grup zawodowych na wsi

• zanik tradycyjnych form i więzi społecznej i kultury wiejskiej (urbanizacja wsi)

Rolnictwo:

• zajmuje w Polsce 62% powierzchni (3 miejsce w UE)

• ¼ rolników w UE to Polacy

• liczba gospodarstw wynosi blisko 2 mln

• powierzchnia gospodarstwa wg wyników Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku to: 56% do 5 ha, czyli 18,7% użytków rolnych

• w 2006 roku 40% czerpało dochód z rolnictwa

• rośnie liczba gospodarstw większych o powierzchni ponad 15 ha i małych do 2 ha maleje liczba gospodarstw o powierzchni 2-15 ha

Najważniejsze cechy charakteryzujące współczesne obszary wiejskie i ich ludność:

• Endogeniczne (wewnętrzne) zróżnicowanie regionalne obszarów wiejskich

• Utrata typowo rolnego charakteru wsi

• Jej wielofunkcyjność i wielozadaniowość przejawiające się w działaniach rolniczych, pozarolniczych gospodarstwa i mieszkańców

• Zanik tradycyjnych form więzi społecznej oraz kultury wiejskiej.

17.10.2012

Wieś jako społeczność lokalna

Społeczność lokalna (grupa lokalna) to zbiorowość, która posiada następujące cechy:

• zamieszkująca wspólne terytorium

• relatywnie samowystarczalna

• oparta na trwałym systemie więzi i interakcji społecznych

• charakteryzująca się mocnym poczuciem przynależności jednostek do grupy i identyfikacji jednostek z grupą

Tradycyjna rodzina chłopska

• Trójpokoleniowy charakter rodziny

• Niesamodzielność rodziny małej (kontrola ze strony rodziny macierzystej i kręgów krewniaczo- sąsiedzkich)

• Powiązania i zależności: rodzina- społeczeństwa lokalne

• Rozległość pełnionych funkcji (zdeterminowane było przez gospodarstwa rolne)

• Więź miedzy małżonkami i stosunki rodzic- dziecko określały stosunki majątkowe i podziały pracy

• Patriarchalny charakter rodziny

• Wielodzietność

• Stosunki osobiste podporządkowane były stosunkom wynikającym z podziału pracy

• Ścisły podział czynności między mężczyznę a kobietę

Cechy tradycyjnej wiejskiej społeczności lokalnej:

• Hermetyczność – społeczeństwo zupełne tzn. zamknięte w sobie, obejmujące prawie wszystkie funkcje życia zbiorowego swoich członków i przeciwstawiające się społecznościom podobnym i wsiom innym, a także grupom i organizacjom istniejącym poza nią i przed nią

• Silna kontrola społeczna – J. Chałasiński podkreśla, że grupa ta zaspokaja najważniejsze, powszechne najbardziej elementarne potrzeby społeczne, regulowała wszystkie postępowania i zachowania swoich członków

• Samowystarczalność w zaspokajaniu najistotniejszych funkcji – społeczność wiejska pełniła funkcję ekonomiczne, administracyjne, zabezpieczające, kulturalne, wychowawcze i kontroli społeczne

• Silna więź społeczna, poczucie jedności i solidarności – wynikała z jednej strony z zależnośći funkcjonalno-strukturalnych, z drugiej ze stosunków sąsiedztwa i pokrewieństwa

• Funkcjonalność struktury tradycyjnej społeczności lokalnych – względnie naturalne gospodarstwo i rodzina na nim gospodarująca, krąg krewniaczo-sąsiedzki i wieś z rozległymi funkcjami wzajemnie się warunkował i utrzymywały

• Jednolity system wartości: agraryzm( przywiązanie do ziemi, religia), rola autorytetów ( zewnętrzne i wewnętrzne)

• Zasada odrębności i system rekrutacji członków – zamieszkiwanie na określonym obszarze wsi i przynależność do określonego kręgu krewniaczego i sąsiedzkiego (swoi-obcy), ziemia wioskowa jako wspólna wartość

Przemiany społeczności wiejskich:

• Zmniejszenie ludności wsi 1946 – 68% ; 1980 – 41,6% ; 2002 – 38% ; 2010 – 39,1% (W układach regionalnych wyludnienie wsi w regionach środkowo- wschodnim i północno-wschodnim)

• Deformacja struktury demograficznej starzenie się populacji rolników

• Rozwarstwienie społeczności wiejskiej ( wzrost poziomu wykształcenia przy jednocześnie wysokim odsetku osób z wykształceniem podstawowym (52%); wzrost liczby osób pracujących poza rolnictwem

• Zmiana elementów tradycyjnego etosu chłopskiego

• Wzrost dążeń i aspiracji, przekształcenia w stylu życia i świadomości ludzi

7.11.2012

Środowisko wiejskie i ludność popegeerowska

Mimo posiadania cech wspólnych, współczesne Polskie wsie tworzą społeczności zróżnicowane pod względem strukturalnym, ekonomicznym, społecznym i kulturowym.

Typologie środowisk wiejskich wg Ambrozika:

1. Wieś zachowawcza, zmodernizowana o „dobrze postawionym rolnictwie i dobrej strukturze rolnej”

2. Wieś zachowawcza usytuowana na peryferiach rejonów zurbanizowanych „daleko od szosy”

3. Wieś rejonów uprzemysłowionych

4. Wieś podmiejska

5. Wieś popegeerowska

Ad 1 Pierwszy rodzaj społeczności funkcjonującej na bazie „dobrej strukturze rolnej” i cechy charakterystyczne:

- wysoka kultura agrarna i silny etos chłopski

-zmiany w sferze gospodarczej i cywilizacyjnej

-asymilacja wpływów kultury urbanizacyjnej

Ad 2 We wsiach zachowawczych peryferiach miano zachowania tradycyjnego etosu wiejskiego:

- nastąpił upadek gospodarczy i kulturowy

- masowy odpływ młodego pokolenia do miast

Zjawiska te zostały wywołane niską jakością gleby i często niską kulturą agrarną

Ad 3 Wsie rejonów uprzemysłowionych oraz wsie podmiejskie charakteryzuje zaawansowany stan dezorganizacji ekonomicznej , moralno- społecznej i wychowawczej

Wg M. Jagiełło- Łysiowej „świat wiejsko- chłopski przegrał na całej linii (…) wieś modernizując się cywilizacyjnie i podnosząc swoją zamożność, traciła społeczno-kulturalną równowagę wiejską i staje się tworem nie tylko bezkształtnym, ale cechami patologii społecznej.

Wsie po upadłych PGR-ach i spółdzielniach produkcyjnych

Zdaniem W. Ambrozika odznaczają się one „totalną dezorganizacją ekonomiczną i upadkiem moralno- społecznym (…) społeczeństwa te nigdy nie chwali się etosem chłopa i wiejskości czy też spajającą je jednolitą kulturę ludową.

Utworzone w konsekwencji PRL- owskiej reformy rolnej ( zwłaszcza na terenie zachodniej i północnej Polski) najczęściej z biedoty wiejskiej a także migrującej po wojnie ludności centralnyh i wschodnich terenów przedwojennej Polski, stały się od samego początku specyficznymi środowiskami społecznymi i kulturowymi”.

!!! Wymiary skutków likwidacji PGR (wg J. Wilkina)

1. Globalny

2. Lokalny

3. Jednostkowy

Pierwszy wymiar obejmuje wpływ przekształceń PGR-ów na:

- stan bezrobocia

- zadłużenie PGR, a następnie gospodarstw skarbowych

- sposoby rozwiązania tego zagadnienia

- kierunek i sposoby zagospodarowania zasobów nagromadzonych w byłych PGR-ach

Drugi wymiar problematyki popegeerowskiej ma charakter lokalny. Obejmuje przede wszystkim szczebel gminny i wojewódzki.

Znaczenie PGR-ów dla poszczególnych regionów kraju było niezmiennie zróżnicowane dla niektórych województw i dla znacznej liczby gmin stał się on wielkim problemem.

Trzeci wymiar upadku „świata PGR” dotyczy szczebla najniższego osób pracujących do niedawna w tych firmach i ich rodziny.

Na tym szczeblu konsekwencje upadku, bądź przekształcenia PGR-ów są najdotkliwsze i najbardziej zróżnicowane i złożone.

• Obszar byłych PGR w województwie warmińsko- mazurskim wynosi ponad 1/3 obszaru województwa

• Proces likwidacji Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej – początek lat 90-tych podjęty przez Agencję Własności Rolnej

• Proces przekształceń i prywatyzacji objął obszar blisko 33% powierzchni województwa

• Ponadto Agencja przejęła budynki, majątek obrotowy, mieszkania zakładowe wraz z infrastrukturą osiedlową a także pracowników w liczbie około 20 tys.

Degradacja stosunku socjoekonomicznego ludności w wyniku likwidacji PGR-ów spowodowana została:

- pozbawieniem pracy jednego lub Onega małżonków

- pozbawieniem wielu świadczeń socjalnych udzielanych całej rodzinie, umożliwiając jej funkcjonowanie na relatywnie wysokim poziomie

Osiedla popegeerowskie nabrały charakteru swoistych enklaw ubóstwa

Wyniki badań z 2000 r. pokazały, że aż 62% rodzin zamieszkujących osiedla popegeerowskie nie osiągnęło dochodu na poziomie minimum socjalnego, a w 31% rodzin miesięczne dochody nie przekraczały 200zł(?) na osobę, czyli kształtowały się na poziomie połowy minimum socjalnego.

Cechy ludności pochodzącej z byłych PGR:

- niski poziom wykształcenia i kompetencji

49,2% - wykształcenie niepełne podstawowe , podstawowe

24,3% - zasadnicze zawodowe

24,1% - średnie

2,3% - osoby z wyższym wykształceniem

- wielkość struktury rodziny( z danych wynika ze są zwykle liczne:

Co czwarty spośród badanych określił swoją rodzinę jako 4 osobową, 16% jako pięcioosobową, a 17,6% jako liczącą 6 i więcej.

- wysoka stopa bezrobocia (61,6% z 2000r.), jak i jego specyfika

- specyficzne cechy mentalności i psychologiczne tejże ludności (roszczeniowość i brak zaradności)

- czynniki izolacji przestrzennej i społecznej osiedli popegeerowskich

Najwięcej osiedli w warmińsko- mazurskim stanowią małe i bardzo małe osiedla tzw. kolonie czy inaczej osady o zabudowie wielorodzinnej lub jednorodzinne położone z dala od większych skupisk, w sąsiedztwie miejsca pracy (45,7%).

14.11.2012

Edukacja na obszarach wiejskich. Nierówności w dostępie do edukacji i kierunki zmian.

Nierówności – wymiary:

• Nierówności udziału przedstawicieli poszczególnych grup społecznych, w zasobie miejsc w szkołach

• Nierówności wykorzystania potencjału intelektualnego

• Nierówności szans w zaspokojeniu własnych marzeń, pragnień, aspiracji

• Nierówności startu oświatowego

Edukacja – zmiany:

• Od lat 90-tych systematyczny awans edukacyjny społeczeństwa polskiego

• W związku ze wzrostem wartości wykształcenie w hierarchii wartości rosną aspiracje edukacyjne

• Tendencja ta szczególnie widoczna jest w deklaracjach młodzieży, także wiejskiej. Jak wynika z badań jeszcze w roku 1998 48% respondentów pochodzenia wiejskiego wyrażało chęć zdobycia wykształcenia wyższego, a 2003 roku odsetek tych wyborów wyniósł 74%

• Wyraźne są także zmiany w traktowaniu wykształcenia. Coraz częściej młodzi ludzie postrzegają je w kategoriach instrumentalnych, jako kapitał

• Kształcenie stało się narzędziem adaptacji młodzieży do zmieniających się realiów na rynku pracy – zarówno wymagań, jak i prognoz dotyczących zapotrzebowania na pracowników

• Polski system oświaty, podobnie jak systemy w innych krajach ma umożliwić równy dostęp do edukacji wszystkim członkom społeczeństwa. Powszechność kształcenia zakłada modernizacja systemu wprowadzona w roku 1999 w postaci reformy edukacji

Specyfika wiejskiej edukacji

Mimo upowszechnienia się kształcenia na różnych poziomach, nierówności edukacyjne na wsi nadal się utrzymują.

Czynniki generujące nierówności :

• Bariery związane z funkcjonowaniem sytemu oświaty (ograniczenie dostępu do przeczkoli)

• Gorzej wykwalifikowani nauczyciele

• Brak pomocy naukowych

• Minimalizacja programu nauczania

• Gorsza oferta kształcenia podstawowego

• Bariery związane z sytuacja materialną postępująca pauperyzacja rodzin wiejskich

• Bariery związane z aspiracjami edukacyjnymi rodziców

Sieć szkół na obszarach wiejskich:

• W latach 1990-2000 liczba przedszkoli zmniejszyła się ogółem w Polsce o 30,9% ( w miastach o 23,2%, na wsi aż o 40,5%)

• W 1990 roku wśród ogółu uczęszczających do przedszkoli dzieci z miast stanowiły 77,7%, a wiejskie 23,3

Czynniki różniące deklarowane aspiracje edukacyjne:

• Poziom wykształcenia im wyższe wykształcenie rodziców, tym większe oczekiwania w stosunku do poziomu edukacji dzieci

• Status socjo-ekonomiczny - osoby będące w lepszej sytuacji materialnej i posiadające relatywnie wysokie dochody częściej wybierały dla swoich dzieci wykształcenie wyższe

• Miejsce zamieszkania - aspiracje edukacyjne mieszkańców miast są wyższe niż mieszkańców wsi

• Dodatkowo czynnikiem różnicującym jest liczba mieszkańców ( na niekorzyść małych miejscowości)

21.11.2012

Aspiracje dotyczące wykształcenia młodzieży wiejskiej

W śród osób w wieku 15 lat i więcej kontynuujących naukę odsetek osób kształcących się w szkołach wyższych w systemie dziennym wynosi 46,2% ( w miastach 55%)

Przestrzeń:

• Traktowana jako dobro ekonomiczne, społeczne, kulturowe, posiadające określoną wartość dla konkretnej jednostki lub grupy ludzi

• Obszary/wycinki przestrzeni określone jako terytorium będąc przedmiotem posiadania przez różne grupy zaspokajają jedna z podstawowych potrzeb człowieka

Aksjologiczne ujęcie przestrzeni wg Znanieckiego:

przestrzeń jako wartość - element nieprzestrzennego sytemu wartości - w stosunku do którego uzyskuje dopiero treść i znaczenie.

J. Chałasiński kryterium stosunku do przestrzeni (postrzeganie przestrzeni jako swojej lub obcej).

Jałowiecki – klasyfikacja przestrzeni:

• Przestrzeń osobista

• Życiowa

• Ekologiczna

Przestrzeń osobista, czyli intymna, prywatna to ta, którą jednostka zna i która zapewnia jej realizację potrzeby bezpieczeństwa ( dom, mieszkanie)

Przestrzeń życiowa (przestrzeń codziennej egzystencji) stanowi najbliższe otoczenie i mieszkania, osiedle, dzielnica, miejsce pracy, miejsce codziennych zakupów, spacerów itd.

Przestrzeń ekologiczną tworzy obszar będący poza zasięgiem codziennego życia człowieka

K. Szafraniec w badaniach nad młodzieżą wiejską określała jej stosunek do środowiska wiejskiego

(cztery wymiary: sposób percepcji sytuacji wsi, przestrzeń identyfikacyjna więzi i interakcji oraz poczucia bezpieczeństwa i perspektywy)

Wyróżniała następujące typy tożsamości kulturowej badanych:

• Człowiek marginalny (pełna obojętność, ślady identyfikacji)

• Jednostka wyobcowana (tożsamość negatywna, alienacja)

• Człowiek pogranicza (potencjalni migranci, zniewoleni, oświeceni „autsajderzy”)

• Typ o postawie transgresyjnej

Osłabienie identyfikacji lokalnej widoczne jest w planach dotyczących przyszłego zamieszkania 70% potencjalni migranci ( przemieszczenie wewnętrzne i zewnętrzne)

Motywy migracji:

• Brak szans na znalezienie pracy i zrobienie kariery zawodowej

• W miejscowości nie ma przyszłości, nie ma perspektyw na dla młodych ludzi

• W większym mieście/za granicą są większe możliwości, można się lepiej rozwijać

• W miejscowości nie ma dobrej atmosfery, ludzie są okropni

• Brak rozrywek

• Miejscowość jest mała i zbyt oddalona od świata

• W mieście/za granicą jest pięknie, zawsze jest coś nowego w innym mieście/za granicą

• „bo w mieście ludzie mają dobrze”

• Nie podoba mi się moje miejsce zamieszkania

Chęć zamieszkania na wsi w przyszłości deklaruje 50% młodzieży wiejskiej i 13% miejskiej

Na wieś nie wraca większość absolwentów wyższych uczelni 2/3

Częściej nie wracają młode kobiety (powodem jest brak pracy na obszarach wiejskich, dążność do niezależności, posiadanie partnera o wyższym lub porównywalnym statusie i obiecujących perspektywach)

28.11.2012

Turystyka wiejska na Warmii i Mazurach- potencjał ruchu turystycznego

Turystyka wiejska- oferowanie możliwości:

• wypoczynek w środowisku odmiennym od warunków życia i pracy na obszarach zurbanizowanych

• bezpośredni kontakt ze zdrowym środowiskiem przyrodniczym

• kontakt z życiem wiejskim, zwierzętami domowymi, pracami rolnymi, poznanie rzemiosła ludowego i folkloru wsi

• korzystanie ze zdrowej żywności

• zwiedzanie parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów przyrody

• korzystanie z ciszy, spokoju i walorów małego ruchu

Agroturystyka – jest to działalność związana z przyjmowaniem gości, zakwaterowaniem, wyżywieniem oraz zagospodarowaniem wolnego czasu.

Ekoturystyka – stanowi pewne rozwinięcie agroturystyki przyrodniczej, jest to forma turystyki odkrywczej, której celem są miejsca i obszary turystyczne relatywnie mało przekształcone lub chronione. Cele: obserwacja, odkrywanie przyrody i kultury.

Rosnące znaczenie turystyki wiejskiej w Europie i na świecie:

• W Europie Zachodniej zaspokaja ona 10% popytu na usługo wypoczynkowe, które świadczy średnio 3-5% gospodarstw rolnych

• Wzrost zatrudnienia w turystyce na obszarach wiejskich UE jest większy niż w ośrodkach miejskich i dotyczy głównie usług rekreacyjnych

Liczba obiektów zakwaterowania:

Blisko połowa z tych obiektów zlokalizowana jest na obszarze województw odznaczających się wysokimi walorami turystycznymi są to: zachodnio- pomorskie, małopolskie, pomorskie oraz dolnośląskie.

Rozwój bazy noclegowej województwa:

• w 2006 roku o 3,4% obiektów oraz zwiększenie liczby miejsc noclegowych o 2,4%

• w 2006 r. zarejestrowano 365 obszarów noclegowych zbiorowego zakwaterowania, 192 corocznie, a 173 o sezonowych charakterze

• ogółem liczba miejsc noclegowych wyniosła 38290

Wzrost liczby osób korzystających z:

• ośrodków kolonijnych – o 68%

• innych obiektów hotelowych – o 58,7%

• zakładów uzdrowiskowych – o 55%

Najczęściej odwiedzane obiekty:

• hotele (ponad 60% turystów)

• ośrodki wczasowe (7,8%)

• ośrodki szkoleniowo- wypoczynkowe (6,5%)

• obiekty z grupy „pozostałe nieklasyfikowane” (6,2%)

Turyści zagraniczni:

• Spadek zainteresowania obcokrajowców ofertą turystyczną

• Obywatele UE stanowili 75,3% zagranicznych gości

Turyści wg krajów

• Niemcy (57,9% spadek w porównaniu z 2005r. 73,1%)

• Litwini (3%)

• Francuzi (2,9%)

• Austriacy (1,5%)

• Estończycy (1,4%)

• Szwedzi (1,2%)

5.12.2012

Sytuacja społeczno-ekonomiczna ludności z obszarów wiejskich

Ludność i źródła zarobkowania:

• Obszary wiejskie zajmują w Polsce około 93% powierzchni a zamieszkuje 14,8 mln mieszkańców

• Gospodarstwa rolne przynoszą blisko 75% ich dochodów a świadczenia prawie 20%

• Ta struktura dochodowa obejmuje ponad połowę Polskich gospodarstw rolnych

Klasyfikacje źródeł dochodów utrzymana ludności w gospodarstwach rolnych [%]

	1996	2002
Utrzymujący się z pracy wyłącznie w gospodarstwie rolnym	16	12,3
Utrzymujący się z pracy głównie w gospodarstwie rolnym	1,6	1,5
Utrzymujący się z pracy wyłącznie bądź głównie poza gospodarstwem rolnym	20,6	21,2
Utrzymujący się wyłącznie lub głównie z niezarobkowego źródła	28,6	25,8
Utrzymywani ( renta itp.)	32,8	38,8

Struktura agrarna gospodarstw rolnych:

Największą dynamikę spadku w odniesieniu do roku 2002 oraz 2005 odnotowano w grupie obszarowej do 1 ha natomiast wzrosła liczba gospodarstw największych o powierzchni 50 ha i więcej.

Poziom wykształcenia:

• Poziom wykształcenia ludności wiejskiej jest dużo niższy od ludności miejskiej

• Wykształcenie wyższe posiada niecałe 3% mieszkańców wsi

• Dla porównania dzieci z rodzin chłopskich podejmujących studia w latach 80tych była wyższa (co 14 rodzin) niż w latach 90tych co 130-140.

W strukturze gospodarstw domowych według liczby osób na obszarze wiejskim duży udział maja rodziny wieloosobowe bisko 30% to są rodziny liczące 5 i więcej osób.

Społeczność wiejska pod względem pochodzenia tworzy niemal jednolitą zbiorowość z badań CEBOSu wynika, że wiejskie korzenie posiada 93% mieszkańców wsi.

12.12.12.

Przemiany przestrzeni wiejskiej- rozwój obszarów wiejskich.

Nawiązując do Castelowskiej koncepcji systemów przestrzeni społecznej. Można wyróżnić następujące przestrzenie wiejskie:

1. Przestrzeń produkcji do których zaliczamy zakłady pracy, usługowe, obiekty hodowlane oraz przestrzeń rolniczą, ogrodniczą i leśną

2. Przestrzeń konsumpcji z podziałem na przestrzeń mieszkalną, do której zaliczamy: mieszkania, domy i ich otoczenie, przestrzeń konsumpcji (bary, restauracje, kluby), rekreacyjna (parki, stadiony, ścieżki leśne spacerowe rowerowe, obiekty kultury i rozrywki)

3. Przestrzeń wymiany (drogi, układy komunikacyjne, infrastruktura komunalna(wodociągi), telekomunikacja, sklepy, bazary)

4. Przestrzeń władzy – obiekty: ziemia i inne nieruchomości będące w dyspozycji władz gminnych

5. Przestrzeń symboliki cmentarnej (kościoły, kapliczki, pomniki, tablice pamiątkowe, muzea)

Główne kierunki przemiany przestrzeni wiejskiej:

1. Kurczenie się przestrzeni produkcyjnych (obszarów, obiektów związanych z zakładami pracy oraz obszarami produkcji rolnej na rzecz innych typów przestrzeni głownie związanych z mieszkalnictwem i otoczeniem

2. Rozrost przestrzeni wymiany – sieć dróg, poprawa stanu dróg, rozbudowa infrastruktury komunalnej, sieci komunikacyjnych, sieci informacyjnych, rozszerzenie się przestrzeni ……rekreacyjnych

3. Estetyzacja przestrzeni

4. Ekologizacja przestrzeni przejawia się w zmianach przeznaczenia pewnego typu przestrzeni (zalesienie gruntów po PGR-owskich, a także w częstszym stosowaniu w budownictwie materiałów zdrowszych(cegły, kamienie, drewno)

5. Dywersyfikacja , funkcjonalizacja oraz indywidualizacja różnych typów przestrzeni co jest związane także z jej ergonomizacją. Przejawia się to w większym dostosowaniu różnych przestrzeni do potrzeb ludzkich, które związane są z materialnymi i społecznymi warunkami życia oraz ze zmianami w potrzebach i systemach wartości ludzi.

6. Większa energooszczędność wznoszonych budynków

7. Koncentracja różnych typów przestrzeni w centrach gminnych i wiejskich lub w układach pasmowych

8. Intensyfikacja, wykorzystanie i zagospodarowanie przestrzenie w centrach gminnych i wiejskich co się z tym wiąże znaczne zróżnicowanie cen ziemi

9. Polaryzacja przestrzeni:

   • Pod względem intensywności i zagospodarowania

   • Pod względem podziału przestrzeni ludzi bogatych i bednych

10. Czytelna społecznie przestrzeń wiejska jest to zjawisko, które coraz wierniej odzwierciedla strukturę społeczeństwa w tym zwłaszcza jego zróżnicowanie i rozwarstwienie. Obok starych drewnianych domów krytych eternitem, które są rozbierane lub remontowane pojawiają się dworki, wille, rezydencje, które są ogrodzone coraz wyższymi parkanami

19.12.2012

Rozwój obszarów wiejskich

Mocne i słabe strony rozwoju obszarów wiejskich:

mocne

słabe

duży nie w pełni wykorzystany areał ziemi rolniczej i duże zasoby względnie taniej siły roboczej niski stopień specjalizacji, duża elastyczność w doborze kierunków produkcji korzystna struktura wiekowa mieszkańców wsi w tym rolników, chodzi o wysoki odsetek młodych przedsiębiorczość mieszkańców wsi względnie dobry stan środowiska naturalnego, bogate walory przyrodnicze bogate i nie w pełni wykorzystane zasoby dziedzictwa kulturowego duże i nie w pełni wykorzystane zasoby mieszkaniowe korzystne warunki dla rozwojów turystycznych duże zaplecze surowcowe przetwórstwa zdobyte doświadczenie w pozyskiwaniu środków z funduszy przedakcesyjnych

wysokie bezrobocie jawne i ukryte niska mobilność ludności wiejskiej niski poziom wykształcenia mieszkańców wsi brak kapitału w rolnictwie i na obszarach wiejskich (czynnik świadomościowy – źle młode osoby kojarzą pracę w gospodarstwie) słabo rozwinięta infrastruktura społeczna i techniczna (kanalizacja, sieć wodociągowa) słaba integracja pionowa i pozioma w sektorze rolno-spożywczym i małe skłonności do wspólnych działań niekorzystna struktura obszarowa gospodarstw rolnych powiększające się dysproporcje w dochodach pomiędzy małymi i dużymi gospodarstwami duża liczba gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania zróżnicowanie rozwoju regionów

Zagrożenia i możliwości rozwoju gospodarstw rolnych:

• rozdrobnienie struktury obszarowej

• ograniczenia zmiany agrarnej

• niski stopień specjalizacji gospodarstw

Krajowy Plan Strategiczny – cele:

• poprawa konkurencyjności w sektorze rolnym i leśnym

• poprawa potencjału ludzkiego

• restrukturyzacja i rozwój potencjału materialnego oraz promowanie innowacji

• poprawa jakości produkcji rolnej i produktów rolnych

• poprawa stanu środowiska naturalnego i krajobrazu

• zrównoważone wykorzystanie gruntów rolnych

• zrównoważone wykorzystanie obszarów leśnych

• poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich

• dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich

• poprawa jakości życia na obszarach wiejskich

• budowa i rozwój struktur lokalnych na rzecz zatrudnienia i dywersyfikacji (LEADER)

Jakość życia na obszarach wiejskich i zróżnicowanie gospodarki wiejskiej:

• zróżnicowanie w kierunku działalności nierolniczej

• tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

• podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej

• odnowa i rozwój wsi

11.01.2013

Instytucje służące organizacji wspólnej polityki rolnej:

1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) – agencja jest instytucją rządową, która powstałą w 1994 roku. Celem tej instytucji jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Do głównych zadań tej instytucji zaliczamy:

• Płatności bezpośrednie

• Pomoc dla grup producentów owoców i warzyw

• Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

• Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

• Pomoc krajowa

• Program SOPARD

1. Agencja Rynku Rolnego (ARR) – powstała w 1990 roku i do podstawowych jej zadań należą:

• Wydawanie decyzji administracyjnych umożliwiających producentom rolnym, przedsiębiorcom z branży rolno spożywczej w tym podmiotom skupującym i przetwórczym oraz importerom i eksporterom uczestniczenie w mechanizmach wspólnej polityki rolnej (WPR)

• Kontrolowanie prawidłowości wykorzystywania środków finansowych, wypłacanych uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR

• Wypłacanie środków finansowych uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR

• Przekazywanie Komisji Europejskiej informacji dotyczących WPR realizowanych przez ARR

• Informowanie uczestników mechanizmów o decyzjach podjętych na szczeblu wspólnoty w odniesieniu do realizowanych przez ARR mechanizmów WPR.