CECHY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:
Przymusowość powiązana jest z zasadą automatyzmu.
systemu ubezpieczeniowego, do momentu zakończenia ubezpieczenia) - warunki muszą być możliwe do spełnienia
SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA: jedną z cech ubezpieczeń społecznych jest oparcie relacji między ubezpieczonym a firmą ubezpieczeniową na składce.
Wysokość składki ubezpieczeniowej jest ustalana procentowo od tzw. podstawy wymiaru. Składka może być zróżnicowana w zależności od rodzaju ubezpieczenia, ale zgodnie z zasadą równości wobec prawa w ramach tego samego ubezpieczenia składka jest ustalana jednakowo dla wszystkich ubezpieczonych. Wyjątek może stanowić składka na ubezpieczenie wypadkowe, dlatego że ona jest także pewnym instrumentem kontrolowania pracodawcy- czy on gwarantuje odpowiednie warunki pracy, a zatem w zależności od rodzaju zagrożeń lub stopnia zagrożeń ta składka może być zróżnicowana. PRZYMUSOWOŚĆ – oznacza, że: - składka musi być zapłacona, - należności z tytułu składki mogą być dochodzone w trybie właściwym do ściągania opłat i danin publicznych. W polskim systemie prawnym składka jest naliczana, opłacana i odprowadzana przez płatnika składek (najczęściej jest to pracodawca). Obowiązki pracodawcy: - ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 205, - „Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz” pod. red. Barbary Grudowskiej i Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych bardzo szeroko określa obowiązki pracodawcy jako płatnika składek, w szczególności w kontekście cechy składki ubezpieczeniowej, którą jest przymusowość. Osobno ustawodawca traktuje niedopełnienie innych obowiązków przez płatnika składek, np. mówi się o: - odpowiedzialności płatnika składek za zapłacenie składki w wysokości nieodpowiadającej tej, która powinna być odprowadzona, - opóźnieniach w odprowadzaniu składek ubezpieczeniowych. Sankcji nie stosuje się tylko wówczas, kiedy wysokość odsetek za zwłokę nie przekroczyłaby 6,60 zł, natomiast w przypadku odsetek chociażby o 1 grosz przekraczających tę kwotę (określoną w przepisie) płatnik składek musi wszystkie opłaty zapłacić. Składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a ponadto jako pewien instrument egzekucji składek ubezpieczeniowych można traktować uprawnienie ZUS do wystąpienia z wnioskiem o założenie księgi wieczystej jako pewnej gwarancji, że te składki będą do egzekucji. Ponadto dla zabezpieczenia należności z tytułu składek Zakładowi przysługuje hipoteka przymusowa. Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu dopiero po 10 latach licząc od dnia, w którym stały się wymagalne (a roszczenia wobec ZUS przedawniają się po 3 latach). Do środków przymusu wobec płatnika składek zaliczana jest także odpowiedzialność karna za nieopłacenie składek w terminie (TK w orzeczeniu z 2010 r. stwierdził, że nie można płatnika składek karać podwójnie: poprzez karę finansową, a oprócz tego pociągać do odpowiedzialności karnej, wobec tego- przepis już nie obowiązuje ! ). CELOWOŚĆ – oznacza: - obowiązek przeznaczenia funduszy pochodzących ze składek wyłącznie na wypłatę świadczeń, - składki są odprowadzane na konkretne fundusze gromadzące środki na wypłatę świadczeń wynikających z określonych ryzyk, a zatem nie ma jednego funduszu ubezpieczeń społecznych. * emerytalny, * rentowy, * chorobowy, * wypadkowy, * rezerwowy dla ubezpieczeń rentowych, chorobowych i wypadkowych, * rezerwy demograficznej (powinien gwarantować środki finansowe na wypłatę zwłaszcza świadczeń emerytalnych); - że jeżeli składka jest odprowadzana to może być ona przeznaczona wyłącznie na wypłatę świadczeń. ODPŁATNOŚĆ – oznacza: - związek pomiędzy obowiązkiem uiszczenia składki, a prawem do świadczeń, które to prawo zostanie zrealizowane w momencie wystąpienia ryzyka (za składkę kupuje się prawo do świadczeń). Ad. 4. BEZZWROTNOŚĆ – oznacza, że: - nie będzie zwrotu składki, nawet jeżeli ryzyko nie zajdzie. Można zatem uznać, że składka jest pewną ceną gwarancji ubezpieczeniowej, która zapewnia prawo do świadczeń, które ma charakter roszczeniowy- wystarczy spełnienie kryteriów, żeby można było skutecznie żądać świadczeń- nawet przed sądem, ale w przypadku niewystąpienia ryzyka nie ma zwrotu zapłaconej składki. Pewne odejście od tych cech następuje przy nowym systemie ubezpieczenia emerytalnego (w systemie kapitałowym). W tym nowym systemie nie każda z tych cech się sprawdza. Przykładowo: jeżeli mamy cechę w postaci bezzwrotności składki, to ona już nie sprawdza się , jeżeli środki odkładane są do OFE, czy na subkonto w ZUS-ie, dlatego że te kwoty są kapitałem, który musi być oddany później i z którego mogą później korzystać członkowie rodziny ubezpieczonego. Czyli składka odprowadzana do OFE ma stworzyć kapitał, który ma być traktowany jako swego rodzaju dorobek życiowy małżonków i w przypadku rozdzielności majątkowej z różnych powodów połowę tego dorobku życiowego przyznaje się małżonkowi (a w przypadku śmierci wchodzą możliwości dziedziczenia). KONSTRUKCJA SKŁADKI UBEZPIECZENIOWEJ (może być ona różna): - albo składka płacona łącznie na wszystkie rodzaje ubezpieczeń, - bądź składka płacona odrębnie dla poszczególnych ryzyk (obowiązuje obecnie w Polsce). Łączna składka płacona była do reformy i traktowana była jako quasi-podatek. W pewnym momencie, na początku lat 90’tych łączna składka przekroczyła nawet poziom 50% wysokości podstawy wymiaru składki od wysokości wynagrodzenia. Zróżnicowanie ze względu na to, kto płaci składkę: składka może być płacona przez: - pracodawcę (płatnika), - pracownika (w całości), - obie strony (w różnych częściach- po połowie, bądź też w jakichś częściach ułamkowych). Sposób finansowania składki: w różnych państwach są różne systemy, np.: - we Włoszech: Często składka jest płacona po połowie. - w Polsce: * składka emerytalna: > płacona jest po połowie, * składka chorobowa: > płacona jest w całości przez ubezpieczonego, * składka wypadkowa: > płacona jest w całości przez płatnika składki, * składka rentowa: > płacona jest w ¾ przez płatnika składek > i w ¼ przez ubezpieczonego. Te zasady podlegają zmianom , kiedy to ustawa wprost inaczej określa zobowiązania składkowe, np. : - słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej : składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe finansują sami ubezpieczeni; - ubezpieczenie służb mundurowych oraz sędziów: składki finansowane są z budżetu państwa; - osoby duchowne: składki ubezpieczeniowe finansowane są częściowo z funduszu kościelnego, a częściowo z budżetu państwa ( fundusz kościelny jest natomiast finansowany w całości z budżetu państwa jako ustalona w latach 50’tych rekompensata za dobra zabrane Kościołowi przez państwo). Wysokość składki ubezpieczeniowej (jest zróżnicowana):
- w sumie wynosi 19, 52 % podstawy wymiaru składki; * płacona jest po połowie przez płatnika składki i ubezpieczonego (art. 22 ustawy)
- wynosi 6% podstawy wymiaru składki, z tym że: * 4,5% płaci płatnik składek, * 1,5% płaci sam ubezpieczony;
- wynosi 2,45% podstawy wymiaru składki: * płacona jest w całości przez ubezpieczonego; Czasem składka na ubezpieczenie chorobowe jest mylona ze składką na ubezpieczenie zdrowotne (to są zupełnie różne świadczenia i zupełnie różne składki, odrębnie potrącane i trafiające do różnych instytucji). Składka na ubezpieczenie chorobowe jest składką na ewentualną przyszłą wypłatę świadczeń chorobowych, tj. zasiłku chorobowego. Składka na ubezpieczenie zdrowotne trafia do NFOZ (Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia) i z tych pieniędzy jest opłacane funkcjonowanie placówek opieki zdrowotnej. Tutaj też płatnik jest odpowiedzialny za potrącanie i odprowadzanie składek. Jest to jednak składka, która nie wchodzi w skład systemu ubezpieczeń społecznych.
- wynosi od 0,4% do 8,12% podstawy wymiaru składki, - składka ta jest zróżnicowana w zależności od rodzaju zakładu pracy i od ryzyka, które wiąże się z wykonywaniem określonego zawodu, ale także od ryzyka, które ujawnione jest w funkcjonowaniu działalności poszczególnych pracodawców (np. jeśli chodzi o górnictwo, kopalnie, to ta składka musi być wyższa ze względu na szczególny charakter wykonywanej pracy i szczególne zagrożenia wykonywanej pracy). A zatem ta składka jest określona widełkowo i jest ustalana indywidualnie dla każdego pracodawcy. Za podstawę wymiaru składek traktuje się przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (pracy nakładczej, służby, wykonywaniu mandatu posła lub senatora), ale także przychód związany z pobieraniem zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego, stypendium sportowego, stypendium wypłacanego bezrobotnemu, czyli każdy przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Nieco inaczej ustala się przychód w przypadku osób podlegających ubezpieczeniu na wniosek, ponieważ tam podstawą jest przychód deklarowany przez ubezpieczonego pod warunkiem, że mieści się w takich widełkach przychodu określonych przepisami prawa , przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które to przepisy mówią jaki może najniższy przychód brany pod uwagę przy ustalaniu składki ubezpieczeniowej. [ZUS ma prawo zakwestionować ważność umowy o pracę, jeśli stwierdzi, że jest to umowa zawarta dla pozoru w celu wyłudzenia świadczeń z ZUS]. Wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki jest ograniczona, a mianowicie: art. 19 ustawy mówi o tym, że nie liczy się składki ubezpieczeniowej od całości przychodu, ale roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przede wszystkim osób objętych obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz osób ubezpieczonych dobrowolnie w danym roku kalendarzowym, nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej. Po przekroczeniu tej kwoty składaki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie potrąca się. Przez cały rok- niezależnie od wysokości wynagrodzenia- potrąca się natomiast składkę na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe. Przesłanką takiego rozwiązania jest to, iż przyjmuje się, że podstawą do ograniczenia, do miarkowania wysokości wypłacanych świadczeń emerytalnych i rentowych. Minimalna kwota podstawy wymiaru składek- w odniesieniu do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia / świadczenia usług, umowy o pracę, kwotę tę stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących tzw. działalność pozarolniczą stanowi zadeklarowana kwota, ale nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej. Gdzie odprowadzane są składki? Składaki na ubezpieczenie rentowe, chorobowe i wypadkowe odprowadzane są do odpowiednich funduszy wchodzących w skład Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Składka na ubezpieczenie emerytalne jest odprowadzana albo do ZUS (na fundusz emerytalny), albo jest dzielona pomiędzy ZUS i OFE (jeżeli ubezpieczony przystąpił do OFE). Część płatnika składek zawsze jest odprowadzana do ZUS, natomiast dzielona jest składka ubezpieczonego i z tej części składki do OFE trafia w tej chwili tylko 2,3%, dlatego że 5% trafia na subkonto otwierane w ZUS. Zasady i tryb opłacania składki:
- zgłaszanie do ubezpieczenia społecznego, - obliczanie i odprowadzanie składek ubezpieczeniowych, - przestrzeganie terminów odprowadzania składek, - przekazywanie osobie ubezpieczonej raportów miesięcznych do wglądu i weryfikacji, - przekazywanie raportów do ZUS, - korekta informacji dotyczących jego samego, jak i ubezpieczonych. Płatnik składek jest więc odpowiedzialny za całość działań, czynności związanych z ubezpieczeniem społecznym osób, co do których ma obowiązek te czynności wykonać. Organizacja ubezpieczeń społecznych Wykonawcy ubezpieczeń społecznych: ZUS( Fundusz Ubezpieczeń Społecznych – podział na fundusz emerytalny, rentowy, wypadkowy, Fundusz Rezerwy Demograficznej), KRUS, otwarte fundusze emerytalne, płatnicy składek; obowiązki i uprawnienia ZUS i KRUS w zakresie wobec osób ubezpieczonych i płatników składek; udział w OFE ( dobrowolny, obowiązkowy, uprawnienia i obowiązki z tytułu przynależności do OFE); ORGANIZACJA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH: Zgodnie z art. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują: 1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych; 2) otwarte fundusze emerytalne; 3) zakłady emerytalne; 4) płatnicy składek. Płatnicy składek: W art. 4 zamieszczone jest wyliczenie enumeratywne, które wskazuje, iż płatnikiem składek jest:
– jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, z wyjątkiem wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, – Ochotnicze Hufce Pracy, – agencje zatrudnienia, – instytucje szkoleniowe, – instytucje dialogu społecznego, – instytucje partnerstwa lokalnego, – organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwoju zasobów ludzkich i przeciwdziałania bezrobociu, – jednostki naukowe, – organizacje pracodawców, – związki zawodowe, – ośrodki doradztwa rolniczego, – ośrodki poradnictwa zawodowego i psychologicznego – korzystające z publicznych środków wspólnotowych i publicznych środków krajowych na podstawie umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji. W/w podmioty są zobowiązane do zgłaszania do ubezpieczenia społecznego, do obliczania, przekazywania składek do ZUS, a także w znacznym zakresie zobligowane do wypłaty świadczeń. Ten sam podmiot może być płatnikiem składek dla różnych grup ubezpieczonych. Płatnik składek jest to podmiot zobowiązany przepisami prawa do wykonywania obowiązku z zakresu ubezpieczenia społecznego, a w szczególności zobowiązany do: - zgłaszania do ubezpieczenia społecznego, - naliczania, pobierania i odprowadzania składek ubezpieczeniowych, - wypłacania świadczeń ubezpieczeniowych w zakresie wskazanym przepisami prawa. Obowiązki płatnika składek:
W przypadku nieodprowadzenia składek w terminach ZUS nalicza odsetki na zasadach określonych w OP. Odsetek nie nalicza się jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby kwoty 6,60 zł. W razie nieopłacenia składek w odpowiedniej wysokości, bądź też opłacenia ich w zaniżonej wysokości ZUS może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek. Płatnikowi od takiej decyzji przysługuje odwołanie do sądu. (art.24) TK w wyroku z 18.11.2010 r. stwierdził, że nie można za to samo wykroczenie równocześnie nałożyć kary administracyjnej w wysokości 100% nieopłaconych składek oraz przepisów K.K. mogących pociągnąć do odpowiedzialności karnej, a także przepisów z ustawy systemowej dot. odpowiedzialności wykroczeniowej (art.98). -> przepisy te wejdą w życie w czerwcu 2012 r. (do tego momentu art. 24 obowiązuje). ZUS zabezpieczając niezapłacone należności z tytułu składek z ubezpieczenia społecznego może także wystąpić do sądu o ustanowienie hipoteki, bądź zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę. Uprawnienia ZUS mogą być realizowane zarówno w stosunku do samego płatnika składek, jak i do majątku stanowiącego wspólność małżeńską. A zatem ZUS ma prawo wystąpienia o założenie księgi wieczystej nieruchomości, o ustanowienie hipoteki przymusowej, o ustalenie prawa zastawu na całym majątku płatnika składek, który nie wywiązał się z obowiązku wobec ZUS. Jednocześnie ustawa przewiduje możliwość umorzenia zaległych składek (jeśli należności nie przekraczają kwoty 6,60 zł, a także umorzenie w całości lub w części składek w razie ich całkowitej nieściągalności). Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych: ZUS jest to państwowa jednostka organizacyjna. ZUS nie ma w tej chwili charakteru organu administracji państwowej, jakkolwiek jest uprawniony do działań władczych w postaci rozstrzygnięć w formie decyzji administracyjnych. Cechy organu nie posiada także Prezes ZUS, który jest tylko organem wewnętrznym ZUS. Prezes ZUS reprezentuje ZUS na zewnątrz. Jedną z cech składek ubezpieczeniowych jest celowość. Wyraża się ona w tym, że składki ubezpieczenia społecznego: - są pobierane w związku z podleganiem określonemu ubezpieczeniu - po pobraniu są kierowane do odpowiednich funduszów- utworzonych w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób składki te mogą być przeznaczone wyłącznie na wypłatę świadczeń z określonego rodzaju ubezpieczenia. Finansowanie ubezpieczeń społecznych: podmiotem, w którym gromadzone są składki ubezpieczeń społecznych i który jest dofinansowywany z innych źródeł jest FUS, którego dysponentem jest ZUS. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Źródła finansowania świadczeń z ubezpieczeń społecznych (a także przychody FUS):
- z budżetu państwa oraz innych instytucji - z oprocentowania rachunków bankowych FUS - z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa w fundusze rynku pieniężnego - z odsetek - z dodatkowych dotacji - ze zwrotu nienależnie pobranych składek. W FUS wyodrębnia się:
Składki są kierowane do poszczególnych funduszy. Przyjęta jest zasada, że składki przekazane do poszczególnych funduszy mogą być przeznaczone wyłącznie na finansowanie świadczeń z danego funduszu. Fundusze rezerwowe: Art. 56 ust. 2 : Środki funduszy rezerwowych mogą być wykorzystane jedynie na uzupełnienie niedoborów funduszy: rentowego, chorobowego i wypadkowego. Fundusz rezerwy demograficznej: jest tworzony dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku na rachunku funduszu emerytalnego pomniejszony o kwotę niezbędną na zapewnienie wypłat świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku. Fundusz ten może być ponadto finansowany:
Fundusz rezerwy demograficznej posiada osobowość prawną. Organem funduszu jest ZUS. Fundusz ten został utworzony w 1998 r. po to aby zasilać środki, którymi dysponuje ZUS na wypłatę świadczeń emerytalnych. POSTĘPOWANIE W SPRAWACH UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:
Przez sprawy z zakresu ubezpieczenia społecznego rozumie się sprawy wynikające z przepisów o ubezpieczeniach społecznych, o zaopatrzeniu emerytalnym oraz sprawy wynikające z przepisów o innych świadczeniach wypłacanych z funduszów przeznaczanych na ubezpieczenia społeczne.
W przypadku spraw wszczynanych na wniosek ubezpieczonego obowiązuje forma pisemna, ewentualnie można złożyć wniosek ustnie, ale musi to mieć odzwierciedlenie pisemne poprzez wpis do protokołu. Wniosek o wszczęcie postępowania składa się do urzędu i do wniosku powinny być dołączone dowody w sprawach (wyraźnie wskazane przepisami).
- odwołanie od decyzji składa się za pośrednictwem organu ubezpieczeniowego, który to organ może: * przyznać rację ubezpieczonemu i zmienia decyzję * częściowo przyznać rację ubezpieczonemu i częściowo zmienia decyzję, a w pozostałej części odwołanie kieruje do sądu * nie przyznać racji ubezpieczonemu i kieruje sprawę do sądu (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych). ZUS opiera się przede wszystkim na dowodach i zeznaniach ubezpieczonego, ale może także sam ustalić pewne okoliczności niezbędne do przyznania i wypłaty świadczeń, bądź też do ograniczenia prawa ubezpieczonego do świadczenia. ZUS jest uprawniony do prowadzenia szerokiego postępowania w szczególności co do:
Obowiązujące przepisy prawa:
Choroba zawodowa- za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych. Jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy zwanych narażeniem zawodowym. Jeżeli chodzi o choroby zawodowe mamy określenie wykaz chorób zawodowych w kodeksie pracy, i w przepisie wykonawczym do kodeksu pracy. Świadczenia z tytułu ubezpieczenia wypadkowego Ustawa wypadkowa przewiduje w zasadzie świadczenia, które są podobnie nazywane jak w przypadku innych przepisów ubezpieczeniowych, ale nieco inne są kryteria nabywania prawa do tych świadczeń. Ta odrębność polega na tym, że w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej te świadczenia są korzystniejsze. Te kryteria nie są tak zaostrzone jak w przypadku innych świadczeń ubezpieczeniowych. Beneficjentami świadczeń są ubezpieczeni albo rodzina ubezpieczonych, w przypadku, jeżeli nastąpiła śmierć ubezpieczonego. Jeżeli chodzi o ubezpieczonych mamy tutaj zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał uszczerbku na zdrowiu, renta z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy, renta szkoleniowa i pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych. Zasiłek chorobowy Zasiłek chorobowy rządzi się zasadą łagodzenia skutków ryzyka, natomiast nie całkowitej rekompensaty straty wynikającej z niemożności wykonywania pracy i w związku z tym pobierania wynagrodzenia. W związku z tym mechanizmy liczenia zasiłku chorobowego są związane z podstawą wymiaru, ale przepisy wskazują, że wysokość zasiłku to jest tylko część tego przysługującego wynagrodzenia. To przyjęcie zasady łagodzenia skutków wynika z dwóch założeń: 1) prymatu wynagrodzenia za pracę wobec świadczeń ubezpieczeniowych; 2) z pewnej taniości ubezpieczenia chorobowego [2,45 płacone w całości przez pracownika]. Zatem składka jest niska, ale skutkiem jest także ograniczone świadczenie w postaci zasiłku chorobowego. Przyjmuje się, że to ograniczanie wysokości świadczenia chorobowego jest także elementem uznania, że także ubezpieczony musi ponosić pewne konsekwencje i także musi mieć pewien własny udział w ponoszeniu tych skutków. I to obniżanie świadczenia w porównaniu z wysokością wynagrodzenia jest właśnie tym udziałem własnym w ponoszeniu skutków ryzyka, zwłaszcza, że, sam ubezpieczony też ma lub może mieć pewien udział w wystąpieniu tych skutków tego ryzyka np. choroby. Jeżeli chodzi o wysokość świadczeń chorobowych, zasiłków to jest to wysokość nie oddająca całkowicie szkody wynikającej z niemożności wykonywania pracy, nie jest to pełna kompensacja szkody. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego bądź też po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy, co najmniej 30 dni i powstała niepóźnej niż 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego. Bądź też niepóźnej niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy ujawniają się po okresie dłuższym, niż okres 14 dni od początku choroby. I świadczenie to przysługuje osobie, która nie może w związku z tą niezdolnością wykonywać pracy. Ta niezdolność do pracy może wynikać także z innych przyczyn, aniżeli tylko choroba.
A zatem niezdolność do pracy może wynikać z choroby, ale także z powodu niemożności wykonywania pracy w związku z decyzją odpowiedniego organu sanitarnego, bądź przebywania w placówkach leczniczych leczących uzależnienia bądź też skutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje na podstawie ustawy:
Jest to tzw. okres wyczekiwania, kiedy nabywa się po raz pierwszy to prawo do świadczenia. Bo jeśli się prawo do świadczenia już ma to tego okresu wyczekiwania już nie trzeba przebywać. Ten okres 90 dniu dla osób ubezpieczonych dobrowolnie jest w tej chwili okresem krótszym do momentu nowelizacji ustawy był to okres 180 dni, ale w jednym i drugim przypadku to zróżnicowanie okresu wyczekiwania [30 i 90 dni] budziło pewne zaniepokojenie i powstawał problem czy nie jest to nierówne traktowanie ubezpieczonych, którzy bez względu na podstawę ubezpieczenia powinni być jednakowo traktowani tzn. powinni mieć jednakowy okres wyczekiwania. TK w wyroku z listopada ubiegłego roku uznał, że to zróżnicowanie okresów wyczekiwania nie narusza konstytucyjnej zasady równości, dlatego że, jakkolwiek jest to różny okres, ale państwo ma prawo różnicować sytuacje ubezpieczonych, którzy nie spełniają dokładnie takich samych warunków. Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, co powoduje, że jeżeli przerwa pomiędzy poprzednimi okresami ubezpieczenia chorobowego nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym lub bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej żołnierza niezawodowego to wtedy istnieje pewna ciągłość ubezpieczeniowa i nie trzeba na nowo nabywać tego prawa do świadczenia chorobowego.
W tych przypadkach nie ma okresu wyczekiwania, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od 1ego dnia. Jeżeli jest ciągłość ubezpieczeniowa, a przerwa nie trwała dłużej niż 30 dni to to prawo do ubezpieczenia przysługuje. Prawo do świadczenia w postaci zasiłku chorobowego przysługuje przez cały czas okresu niezdolności do pracy z powodu choroby bądź niemożności wykonywania pracy chociażby na podstawie tej decyzji organu sanitarnego nie dłużej jednak niż przez 182 dni a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą bądź też została stwierdzona w czasie ciąży nie dłużej niż 270 dni. Do tego okresu tzw. okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy także okresy niemożności wykonywania pracy właśnie na tych innych podstawach i do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej choroby, a nową podstawą nabycia prawa do świadczenia nie przekracza 60 dni. Ustawa zasiłkowa określa sytuacje, w których prawo do zasiłku nie przysługuje jakkolwiek w tym okresie jest albo niezdolność do pracy albo niemożność wykonywania pracy.
Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej zarówno w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego jak i po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje:
Jeżeli chodzi o brak prawa do zasiłku chorobowego to mamy jeszcze jedną sytuację, mianowicie, jeżeli osoba ubezpieczona ma ustanowione prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczenia za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, ale pobiera świadczenie. A zatem jeśli pobiera już jedno świadczenia – inne świadczenie nie będzie przysługiwało. W ustawie są też przepisy mające charakter swego rodzaju sankcji – to jest ta część przepisów, która zazwyczaj budzi największe kontrowersje i tutaj często w sprawie tych sankcji wypowiada się SN mówiąc, kiedy to prawo do zasiłku nie będzie przysługiwało, dlatego że stany faktyczne są różne:
Wyrok z 25 lutego 2008 roku -> Jeżeli okres zwolnienia lekarskiego był dłuższy, natomiast podjęcie pracy nastąpiło w krótszym okresie to ta utrata prawa do zasiłku nie obejmuje całego okresu, tylko ten moment, od którego nastąpiło podjęcie pracy zarobkowej. Wyrok z 1995 roku -> Jeżeli jest zwolnienie lekarskie uprawniające do zwolnienia z wykonywania obowiązków zawodowych to to zwolnienie lekarskie obowiązuje we wszystkich miejscach pracy. Orzeczenie z 2008 roku – fakt, że wykonywanie jakichś czynności nawet potwierdzone zaświadczeniem lekarskim, że wykonywanie tych czynności nie ma wpływu na stan zdrowia – nie ma żadnego znaczenia, jeżeli jest zwolnienie od wykonywania czynności to po prostu to zwolnienie należy wykonywać.
Te wyżej wymienione punkty mają charakter sankcji, czyli jest to jakby reakcja na bądź niewłaściwe, nieuprawnione korzystanie ze zwolnienia lekarskiego bądź też sankcja za niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru. A w przypadku pobytu w szpitalu 70% podstawy wymiaru. Na podstawie ustawy z 22 października 2010 roku miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu od 15ego do 33ego dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50-ty rok życia wynosi 80% podstawy wymiaru. Natomiast miesięczny zasiłek chorobowy może wynosić także 100% podstawy wymiaru w pewnych wskazanych przepisami sytuacjach, tzn.: wtedy, kiedy ubezpieczonego traktuje się trochę inaczej. Wynika to: 1) z sytuacji, kiedy ten zasiłek chorobowy wypłacany jest kobiecie niezdolnej do pracy w okresie ciąży, 2) w sytuacji, kiedy niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym zabiegom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo, jeżeli osoba poddała się takiemu zabiegowi, 3) jeżeli niezdolność powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Świadczenie rehabilitacyjne Przysługuje po wyczerpaniu zasiłku chorobowego. Czyli po 182 dniach, jeżeli ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, ale rokuje powrót do zdrowia, w wyniku dalszego leczenia albo rehabilitacji to przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Wynosi 100% podstawy wymiaru. To świadczenie wypłacają płatnicy składek, jeżeli są zobowiązani do ustalenia prawa do zasiłku chorobowego, natomiast ZUS w pozostałych przypadkach. Obecnie podstawą do obliczania wysokości odszkodowania jest obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23.02.2011r. Obecnie obowiązujące kwoty to jest bodajże do końca marca tego roku, to jest 645zł za każdy % stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, i 11tys 287 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. W drodze obwieszczenia minister ustala wysokość tych kwot na pewien okres czasu, na rok, co rok one się zmieniają. Renta z tytułu niezdolności do pracy Musi być niezdolność do pracy, musi to być niezdolność orzeczona, niezdolność musi wystąpić w czasie ubezpieczenia bądź nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tego ubezpieczenia. Natomiast nie może tutaj być wymogu stażu ubezpieczeniowego, gdyż to zdarzenie może nastąpić w każdej chwili. Renta z tytułu niezdolności do pracy nie może być niższa niż:
Świadczenie dla członków rodziny, to jest jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny przysługuje w przypadku śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej ubezpieczonego, także w przypadku śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty. Świadczenie przysługuje tym wszystkim osobom, którym przysługuje prawo do renty rodzinnej (małżonkowi, dzieciom i rodzicom). Wyłączony z prawa do jednorazowego odszkodowania jest małżonek, wobec którego została orzeczona separacja (prawna, a nie faktyczna). Rodzicom przysługuje odszkodowanie w przypadku, jeśli bezpośrednio przed śmiercią ubezpieczony prowadził wspólne gospodarstwo domowe, przyczyniał się do ich utrzymania albo, jeżeli zostało ustalone orzeczeniem sądu bądź ugodą prawo do świadczeń alimentacyjnych. Wysokość odszkodowania jednorazowego jest uzależniona od bliskości do ubezpieczonego. A zatem osoby najbliższe (małżonek, dzieci) otrzymują świadczenie najwyższe, jeżeli chodzi o inne osoby, otrzymują niższe. Najwyższe świadczenie to jest 18krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli do odszkodowania jest uprawniony małżonek albo dziecko. To jest w tej chwili 58tys 50zł. Także te wysokości są określone w obwieszczeniu Ministra Pracy. Jeżeli do odszkodowania uprawnione są oprócz tych osób najbliższych jeszcze inne osoby, to do tej kwoty pierwszej, czyli tej 18krotności dolicza się 3,5 krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli tą pierwszą osobą jest osoba z dalszego kręgu np. rodzic otrzymuje 9krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia i na kolejne osoby z dalszego kręgu 3,5 krotność. Kwoty te sumuje się i dzieli po równo, pomiędzy wszystkich uprawnionych. Jeżeli chodzi o rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę szkoleniową, rentę rodzinną z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS. Prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, nie zawsze stwierdzenie wypadku przy pracy powoduje nabycie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, mianowicie z prawa do świadczeń wyłączeni są ubezpieczeni, którzy zawinili bądź tez przyczynili się do zdarzenia. To wyłączenie prawa do świadczeń ma charakter swego rodzaju sankcji za:
Takie ograniczenie uprawnień wynika z cywilno prawnego charakteru świadczeń. Jeżeli jest stwierdzony wypadek przy pracy natomiast swego rodzaju sankcję zastosowano do ubezpieczonego, który albo spowodował wypadek albo przyczynił się do wypadku przy pracy fakt pozbawienia ubezpieczonego prawa do świadczenia nie oznacza, że nie nabywają prawa do świadczeń członkowie rodziny. |
Ustalanie prawa do świadczeń:
Art. 27: Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
Art. 28 (krótszy staż ubezpieczeniowy): Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt. 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
Art. 29 (dot. osób, które nie osiągnęły wieku emerytalnego, ale mimo to mogą przejść na emeryturę):
Art. 27, 28 i 29 dotyczą wszystkich ubezpieczonych. Natomiast art. 30 i następne ustawy stanowią o szczególnej sytuacji osób ubezpieczonych, których status ubezpieczeniowy jest inny. Art. 30: Odrębne przepisy określają zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla osób, określonych w art. 27, które są:
Przesłanką zaliczenia do grup korzystających z obniżonego wieku emerytalnego i z krótszego okresu ubezpieczenia jest samo zatrudnienie przy szczególnych rodzajach pracy (wymienionych w przepisach prawa). W emeryturach pomostowych kładzie się natomiast nacisk na negatywne skutki jakie wywiera dana praca na stan zdrowia (samo zatrudnienie w warunkach szkodliwych się nie liczy, tylko skutki, jakie ta praca wywrze na stan zdrowia).
Art. 24 i następne (Dział II, Rozdział 1):
- w przypadku tych osób istnieje tylko jedno kryterium- WIEK. Odrębności uprawniające do nabycia świadczeń w niższym wieku emerytalnym (w systemie kapitałowym): - określa je np. ustawa o emeryturach pomostowych (19.12.2008 r., Dz. U. z 2008 r., nr 237, poz. 1696); - przesłanki nabycia emerytury pomostowej (określa ustawa). Emerytura z OFE: Zasady i podstawy wypłaty oraz rodzaje emerytur kapitałowych określa ustawa z 21.11.2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. 228, poz. 1507). Emerytury kapitałowe przysługują osobom mającym ustalone prawo do emerytury z FUS. Nie można otrzymywać tylko emerytury kapitałowej, natomiast wystąpienie o ustalenie emerytury z FUS uruchamia proces ustalania i obliczania emerytury kapitałowej. Emerytura kapitałowa może być świadczeniem w 2 postaciach (które różnią się warunkami jakie muszą być spełnione przez osoby ubezpieczone), tzn. może być:
Okresowa emerytura kapitałowa wypłacana jest okresowo, czasowo- tylko do ukończenia 65 roku życia. Dopiero w przypadku, kiedy dana osoba spełnia te dwa warunki- może być wypłacana okresowa emerytura kapitałowa. Prawo do emerytury wygasa: - w przypadku śmierci członka OFE, - z dniem poprzedzającym dzień ukończenia 65 roku życia przez ubezpieczonego, - w przypadku wyczerpania środków zgromadzonych na rachunku OFE.
Prawo do dożywotniej emerytury kapitałowej powstaje jeżeli członek OFE ukończył 65 lat i jeżeli kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest równa, bądź wyższa niż 50% kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Jeżeli członek OFE nie spełnia tego warunku, a zatem nie ma odpowiedniej kwoty zgromadzonej na OFE- z momentem nabycia prawa do emerytury zgromadzone środki przekazuje się do Funduszu Emerytalnego i są one ewidencjonowane jako składka na ubezpieczenie emerytalne. Wtedy jest podwyższona emerytura o tą dodatkową składkę. ZUS ustala wysokość świadczenia w obydwu częściach na podstawie wniosku o ustalenie prawa do emerytury złożonego przez członka OFE. ZUS zawiadamia OFE o wniosku. OFE zawiadamia ZUS o kwocie zgromadzonych środków, co stanowi podstawę do ustalenia prawa do emerytury i wyliczenia jej wysokości. CZŁONKOWSTWO W OFE: Ustawa z 28.08.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych Rozdział 7: członkowstwo w OFE oraz zasady wstępowania do OFE, a także zasady uzyskiwania zgromadzonego kapitału przez członków rodziny. Udział w OFE jest dobrowolny, jeżeli dana osoba urodziła się po 31.12.1948 r., a przez 01.01.1969 r. Przystąpienie do OFE oznacza, że nie można już z tego systemu wyjść. Natomiast członkowstwo w OFE jest obowiązkowe dla osób urodzonych po 1.01.1969 r. Przystąpienie do OFE jest możliwe tylko wówczas, jeżeli osoba jest objęta obowiązkiem ubezpieczeniowym, bądź może wstąpić do powszechnego systemu ubezpieczenia emerytalnego. Ustawa o OFE dając prawo przystąpienia do OFE pozbawia jednocześnie tej możliwości osoby już pobierające emerytury nawet, gdyby te osoby nie miały np. ukończonego 50 roku życia i nadal podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Charakter prawny członkowstwa w OFE: można się spotkać w literaturze dot. tej kwestii z bardzo różnymi ocenami. Podkreśla się we wszystkich publikacjach , że OFE są podmiotami cywilno-prawnymi , które wykonują pewne zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych, a zatem wykonują zadania publiczno-prawne. Inni autorzy twierdzą, że OFE powinny być traktowane jak organy administracji państwowej ze względu na wykonywanie zadań. Można zatem przyjąć, że członkowstwo w OFE ma charakter mieszany: administracyjno-prawny z cechami cywilnymi (czyli z jednej strony przymus przestąpienia, z drugiej strony podpisanie umowy cywilno-prawnej, która ma charakter deklaratoryjny). Sposób powstania członkowstwa w OFE (3 formy):
Przepisy określają pewne zasady, a mianowicie- osoba zawierająca umowę z OFE, może tą umowę zawrzeć pod warunkiem, że w dniu zawarcia pierwszej umowy osoba przystępująca do funduszu podlega lub podlegała w okresie 12 miesięcy przed zawarciem umowy ubezpieczeniu emerytalnemu w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Przy zawarciu umowy swoboda polega tylko na możliwości wyboru OFE. Przepisy dokładnie określają jak a umowa ma wyglądać, jakie dane powinna zawierać, a także wskazuje się w niej osobę lub osoby uposażone, które w razie śmierci osoby przystępującej otrzymają zgromadzone środki. Można po podpisaniu umowy zmienić osoby uposażone (wskazać inne), a także wskazać w jakich proporcjach ma być rozdzielony kapitał między wskazane osoby uposażone. Kandydat na członka OFE zawierający umowę musi także podać w formie pisemnego oświadczenia informację o stosunkach majątkowych pomiędzy przystępującym a współmałżonkiem, w szczególności wówczas, kiedy istnieje wspólnota majątkowa, dlatego, że współmałżonek ma prawo do połowy wartości zgromadzonego kapitału. Jeżeli jest rozdzielność majątkowa, to wstępujący do funduszu musi to udokumentować. Każda zmiana dotycząca, np. danych osobowych, osób uposażonych, czy też relacji majątkowych pomiędzy małżonkami musi być sygnalizowana OFE. W razie niedopełnienia tego obowiązku OFE przyjmuje, że np. stosunki majątkowe są takie jak zostały zgłoszone podczas podpisywania umowy z OFE. Umowa musi także zawierać informacje dotyczącą daty, a nawet godziny złożenia deklaracji co może być ważne np. w przypadku zgonu osoby, a składka ubezpieczeniowa do OFE by już poszła. Momentem zawarcia umowy jest podpisanie formularza umowy przez osobę przystępującą i akwizytora Funduszu. Z tej umowy już się nie można wycofać, chyba że umowa została zawarta np. pod wpływem błędu. Przyjmuje się, że wszystkie elementy dotyczące oświadczeń woli wymienione w Kodeksie Cywilnym mogą być podstawą podważenia umowy z OFE, przy czym musi to nastąpić na drodze sądowej. Art. 84a stawia dodatkowy warunek osobom urodzonym w latach 1949-1953, a mianowicie osoby te musiały złożyć oświadczenie o zapoznaniu się z treścią przepisów ustawy emerytalnej, a reprezentant Funduszu (akwizytor) musiał pouczyć taką osobę o konsekwencjach ubezpieczenia się w II filarze, np. o konsekwencjach utraty prawa do wcześniejszej emerytury. Do końca 2008 r. osoby te mogły w drodze wyjątku wycofać się z tego systemu emerytalnego i ubezpieczenia w II filarze korzystając z wcześniejszej emerytury. Obowiązki OFE:
Umowa z OFE powinna zostać zawarta w terminach określonych przepisami o wyborze. Osoby, które nie dopełniły terminu nabywają członkowstwo w drodze losowania.
Losowanie odnosi się do osób, które nie dopełnią obowiązku zawarcia umowy członkowstwa w OFE, nie wybiorą samodzielnie OFE. Losowanie dokonywane jest przez ZUS na zasadach określonych w przepisach. Przyjęto, że losowanie nie może być premią, ani karą dla przyszłego członka OFE, dlatego wybiera się do losowania OFE, które otrzymują średnie wyniki, a zatem odrzuca się skrajne OFE- mające najlepsze i najgorsze wyniki. Po przeprowadzeniu losowania ZUS informuje osobę, której losowanie dotyczy o jego wynikach i wpisuje daną osobę do rejestru członków OFE oraz informuje OFE. Wyniki losowania są wiążące do osoby ubezpieczonej, czyli przyszłego członka OFE, a także dla OFE. Zanim dojdzie do losowania ZUS wzywa ubezpieczonego do zawarcia umowy i ZUS wyznacza termin zawarcia umowy do dnia 10 stycznia, jeżeli od daty otrzymania wezwania do przedostatniego dnia roboczego danego kwartału jest mniej niż 30 dni. Termin ten mija 30 stycznia następnego roku kalendarzowego. Wtedy to ZUS przeprowadza losowanie w ostatnim dniu roboczym stycznia.
- nie jest członkiem OFE, - nie wskazał swojego konta i swojego Funduszu Emerytalnego, - bądź też jeżeli w ogóle nie podlegał ubezpieczeniu. Członek OFE nie może wystąpić z OFE, nie może zlikwidować tej formy ubezpieczenia emerytalnego, jak również nie może rozporządzać środkami zgromadzonymi na swoim rachunku, tzn. nie może wypłacić sobie tych środków- ani w części, ani w całości, ani przekazać gdziekolwiek uznając np., że oszczędzanie na koncie bankowym będzie korzystniejsze. Może tylko rozporządzić tymi środkami na wypadek śmierci, tzn. wskazać uposażonego i nawet wskazać z jakiej części uposażony będzie z tego kapitału korzystał po jego śmierci. Członek OFE może zadysponować swoimi środkami także w ten sposób, że decyduje się na zmianę OFE. Ale to są jedyne sytuacje. Środki zgromadzone na rachunku członka OFE nie podlegają również egzekucji, bo to jest podstawa do wypłaty w przyszłości świadczeń emerytalnych. Natomiast przykładowo- środki zgromadzone w pracowniczych programach emerytalnych podlegają egzekucji. Wypłata środków zgromadzonych na rachunku OFE:
Na wniosek ubezpieczonego ZUS ustala prawo do świadczeń emerytalnych. ZUS ustala w formie decyzji o charakterze deklaratoryjnym, potwierdza prawo do nabycia emerytury i ustala wysokość emerytury (ZUS-owskiej) oraz zawiadamia o tym OFE. W takim przypadku OFE po otrzymaniu informacji o nabyciu prawa do emerytury zawiadamia ZUS o wartości zgromadzonego kapitału i ZUS ustala wtedy wysokość emerytury kapitałowej. OFE ma wtedy obowiązek przekazania zgromadzonych środków na rachunek w całości, bądź też w części- w zależności od tego jaka to jest emerytura.
Jeżeli ktoś jest, albo było członkiem OFE, ale nabywa prawo do emerytury, np. na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, policji, itp., czy też korzysta ze świadczeń na podstawie np. przepisów szczególnych inaczej określających status ubezpieczeniowy pewnych grup zawodowych (np. nauczycieli) – wtedy świadczenia emerytalne są obliczane i wypłacane na podstawie innych przepisów niż ustawa o emeryturach i rentach, a osoby ubezpieczone są zobligowane do przekazania zgromadzonego kapitału na dochody budżetu państwa, a zatem za pośrednictwem ZUS-u ale nie do FUS. Traktowanie kapitału jako dorobku wspólnego małżonków: Art. 126 i 129 ustawy- określają możliwe przyczyny ustania wspólności majątkowej, a mianowicie:
Wszystkie formy ustania wspólności majątkowej stanowią podstawę do możliwości oczekiwania, że połowa zgromadzonego kapitału zostanie przekazana na konto współmałżonka. Każdy z małżonków ma taki obowiązek. Każda ze stron ma prawo do kapitału drugiego małżonka. Prawo do połowy zgromadzonego kapitału musi być udowodnione- strona musi przedstawić odpowiednie dokumenty, które udowadniają, ze dany współmałżonek jest rzeczywiście osobą uprawnioną. Prawo do podziału kapitału dotyczy tylko kapitału zgromadzonego od momentu powstania wspólności majątkowej współmałżonków. W przypadku udowodnienia prawa do części kapitału OFE musi dokonać wypłaty transferowej na konto wskazane przez uprawnionego. Jeżeli uprawniony nie posiada konta to wtedy w ciągu 2 miesięcy od przedstawienia dowodu uprawniającego do otrzymania kapitału Fundusz otwiera rachunek na nazwisko uprawnionego byłego współmałżonka, lub współmałżonka, który posiada takie uprawnienia i dokonuje wypłaty transferowej. Osoby, które w ten sposób nabyły uprawnienia w przypadku dokonania wypłaty transferowej połowy kapitału zgromadzonego przez współmałżonka mają prawo do jednorazowej wypłaty wszystkich środków zgromadzonych na rachunku w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku, ale tylko w pewnych określonych sytuacjach- mianowicie: - jeżeli złożą taki wniosek wraz z decyzją przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, bądź uposażenie, jeżeli są w stanie spoczynku i otrzymują prawo do świadczenia na podstawie innych przepisów. - jeżeli nie nabywają prawa do emerytury o ile ukończyły 60/65 lat. - jeżeli dotyczy to wniosku złożonego przez osoby urodzone przed 01.01.1969 r., jeżeli zgromadzone na ich rachunku środki nie są wyższe niż 50% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, bądź też 150% przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło po 01.01.2002 r. Podział środków w przypadku śmierci członka OFE. Jeżeli członek OFE w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim Fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego- na rachunek małżonka zmarłego w takim zakresie w jakim stanowiło to przedmiot wspólnoty małżeńskiej. Pozostała część zgromadzonego kapitału na rachunku zmarłego członka OFE przekazywana jest osobom wskazanym jako osoby uposażone. Jeżeli nie ma wskazanych osób uprawnionych to ta część kapitału podlega trybowi spadkobrania. Dopiero po przeprowadzeniu postępowania spadkowego, przedstawieniu OFE dokumentów stwierdzających nabycie spadku- OFE dokonuje wypłat środków należnych osobom wskazanym. Przepisy zobowiązują OFE do wypłaty tych środków w terminie- nie wcześniej niż w ciągu 1 miesiąca od przedstawienia urzędowego dokumentów stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej i dokumentów, które wskazują prawo tej osoby do danej części kapitału, nie później niż w terminie 3 miesięcy. Wyrok SN z 04.2009r.: pozostawianie drugiej połowy należnego kapitału z tytułu wspólności małżeńskiej przez OFE do czasu osiągnięcia przez tę osobę wieku emerytalnego nie jest naruszeniem art. 67 Konstytucji. Obowiązki OFE:
Zmiana Funduszu:
W przypadku przeniesienia do innego OFE, członek OFE jest zobowiązany swój stary Fundusz zawiadomić na piśmie o zawarciu umowy z nowym Funduszem w terminie 14 dni od zawarcia umowy z nowym Funduszem. Członek OFE zobowiązany jest także do złożenia w formie pisemnej wraz z zawiadomieniem oświadczenia o rozwiązaniu dotychczasowej umowy z dniem dokonania wypłaty transferowej na nowe konto w OFE. Jedynym ograniczeniem jest konieczność wniesienia opłaty w przypadku gdy zmienia się Fundusz przed upływem 24 miesięcy od daty wpłynięcia na rachunek członka OFE pierwszej składki. Po upływie 24 miesięcy ta zmiana może nastąpić bez opłaty. Bez względu na staż członkowstwa w OFE każdy nowy wybór OFE i przeniesienie, jest związane z opłatą za fakt obsługi wypłaty transferowej. Jest to równowartość 4% kwoty najniższego wynagrodzenia ustalonego na dany moment przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
Państwo czuwa, aby OFE działały w miarę sprawnie. Przepisy gwarantują członkom OFE ciągłość członkowstwa. Wiele funduszy zaprzestało swojej działalności, więc ich członków musiały przejąć inne OFE. Niektóre OFE się połączyły, itp. Nowy Fundusz, który przejmuje członków połączonego lub zlikwidowanego Funduszu Emerytalnego wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki Funduszu likwidowanego. Członkowie stają się z mocy prawa członkami nowego Funduszu. W takim przypadku członkom przysługuje prawo zmiany Funduszu w terminie 2 miesięcy od ogłoszenia likwidacji w ogólnopolskim dzienniku- wtedy nie pociąga to za sobą żadnych opłat, ani negatywnych konsekwencji. Ustanie członkowstwa w OFE:
- członkowstwo nie może ustać wcześniej- przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Może natomiast wykroczyć poza ten moment- nie dłużej jednak niż do dnia przejścia na emeryturę. - wraz z ustaniem członkowstwa następuje przeniesienie środków do wskazanego przez członka Zakładu Ubezpieczeń Emerytalnych,
Jeżeli osoba chce kontynuować ubezpieczenie emerytalne i nie podlega ubezpieczeniu obowiązkowemu ale podlega ubezpieczeniu na wniosek to może kontynuować wpłacanie składki do OFE. Szczególna ochrona osób związana z wypadkiem w drodze do/z pracy: W tej wyjątkowej sytuacji inaczej traktuje się osobę, która uległa takiemu wypadkowi, tzn. nie wymaga się od niej szczególnych warunków, zwłaszcza okresów składkowych i nieskładkowych, to zdarzenie może nastąpić już w 1-szym dniu powstania ubezpieczenia. Należy jednak odróżnić wypadek w drodze do/z pracy od wypadku przy pracy. Od momentu objęcia ubezpieczeniem rentowym ochrony w razie wypadku w drodze do/z pracy wypadek ten przestał być odrębnym ryzykiem ubezpieczeniowym, a tylko jedną z przyczyn niezdolności do pracy uprawniającej do określonych świadczeń ubezpieczeniowych, w tym np. prawa do renty. Pozostałością ze szczególnego objęcia pracowniczego ubezpieczeniem w związku z wykonywaniem pracy jest maksymalne ograniczenie warunków, które muszą być spełnione, żeby pracownik, który uległ takiemu wypadkowi uzyskał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Definicja wypadku w drodze do/z pracy: Art. 57 b.:
- przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy - droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Elementy definicji:
jest to pojęcie niedookreślone, wymaga się, żeby ta nagłość zdarzenia dotyczyła samego zdarzenia, a nie skutków. A zatem musi to być coś nieoczekiwanego, chociaż nie musi to trwać bardzo krótko. Przyjmuje się, że nagłość zdarzenia może trwać nawet do końca dniówki roboczej. Przykładowo nagłość zdarzenia może być związana z wypadkiem komunikacyjnym, a także z przebywaniem w skażonej trującymi oparami okolicy.
jest to pojęcie niedookreślone. To nie może być przyczyna wewnętrzna wynikająca ze stanu chorobowego, ze złego stanu zdrowia. Może to być jednak połączone, np. przyczyna zewnętrzna (np. wypadek autobusu) może wywołać przyczyny wewnętrzne (np. zawał).
1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; 2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; 3) zwykłego spożywania posiłków; 4) odbywania nauki lub studiów. Przyjmuje się, że: - ta droga do/z pracy musi mieć jakiś związek z pracą; - zrywa się związek z pracą, jeśli przerwa w pracy była przeznaczona na spożywanie alkoholu. Przy ocenie zachowania pracownika bierze się pod uwagę: - czy związek z pracą nie został przerwany, - czy pracownik nie przyczynił się do samego zdarzenia (czy nie spowodował negatywnych skutków), a jeśli zawinił to jaki był jego udział w tym zdarzeniu, jaki stopień winy. Jeżeli chodzi o uprawnienia członków rodziny, to świadczenia wypadkowe przysługują członkom rodziny zmarłego wskutek wypadku w drodze do/z pracy bez względu na stopień przyczynienia się samego ubezpieczonego. Świadczenia, które uzyskują ubezpieczeni z tytułu niezdolności do pracy (art. 59 - 60):
- przysługuje ubezpieczonemu na czas wskazany w decyzji organu rentowego; - po upływie okresu wskazanego w decyzji o przyznaniu renty okresowej prawo do renty wygasa. Oznacza to, że postępowanie o przyznanie renty okresowej, jeżeli stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia toczy się od nowa. Po wygaśnięciu prawa do renty (po terminie ustalonym w decyzji) postępowanie o przyznanie renty toczy się od nowa. Należy to odróżnić od przywrócenia prawa do renty (o którym mówi art. 61) wówczas, gdy prawo do renty ustało, z powodu ustąpienia niezdolności do pracy i prawo to podlega przywróceniu jeżeli w ciągu 18 miesięcy od daty ustania prawa do renty ubezpieczony stał się ponownie niezdolny do pracy.
- przysługuje wówczas, kiedy niezdolność do pracy jest trwała.
- przyznawana jest osobie, w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie; - przysługuje na okres 6 miesięcy. Okres ten ulega przedłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego- nie dłużej niż o 30 miesięcy. Okres ten może również ulec skróceniu. Wysokość rent: Art. 62. ust. 1.: Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi: 1) 24 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz 2) po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych; 3) po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych; 4) po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat. Art. 62. ust. 2.: Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi: 1) 75 % renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy. (podobnie- renta szkoleniowa). Świadczeniami przysługującymi członkom rodziny w przypadku śmierci osoby ubezpieczonej są renty rodzinne. Renta rodzinna: Art. 65 – 74:
Nabycie prawa do renty rodzinnej jest uzależnione od tego, czy osoba ubezpieczona w chwili śmierci:
W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Renta rodzinna nie przysługuje członkom rodziny po osobie zmarłej, która otrzymywała świadczenie w drodze wyjątku. A zatem, jeżeli osoba zmarła otrzymywała świadczenie rentowe na podstawie decyzji wydanej w drodze wyjątku wydanej przez Prezesa ZUS-u lub przez Prezesa RM, to jest to jej uprawnienie osobiste i otrzymywane przez tą osobę świadczenie nie stanowi podstawy do przyznania renty rodzinnej. Warunkiem uzyskania renty rodzinnej jest śmierć ubezpieczonego oraz spełnienie przez ubezpieczonego w/w kryteriów. Prawo do renty rodzinnej jest prawem, które od zawsze było związane z ubezpieczeniem społecznym. Renta rodzinna przysługuje 3 grupom osób najbliższych:
a) - własnym, - drugiego małżonka, - przysposobionym b) - przyjętym na wychowanie, utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości, - wnukom, - rodzeństwu, - innym dzieciom, w tym również w ramach rodziny zastępczej;
- ojczymowi, - macosze, - osobie przysposabiającej (osoby przysposabiające wstępują w obowiązki rodzicielskie tworząc więź rodzinną).
Każda z uprawnionych grup musi spełnić określone kryteria. Ad. 1. wdowa / wdowiec (art. 70):
- wdowa / wdowiec muszą mieć ukończony 50 rok życia; lub
- jeżeli wdowa / wdowiec ukończyliby 50 rok życia w ciągu 5 lat od zdarzenia uprawniającego do nabycia renty rodzinnej, to z momentem ukończenia 50 roku życia nabywają prawo do renty rodzinnej.
Jeżeli nie było faktycznego rozwodu, ale wdowa / wdowiec nie pozostawali w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej powstaje wątpliwość czy nierozwiedziona małżonka / małżonek ma prawo do renty rodzinnej. SN stwierdził, że oprócz warunków do nabycia renty rodzinnej określonych w przepisach, małżonkowie do dnia śmierci jednego z nich muszę pozostawać w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej. Ciężar dowodu niepozostawania w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej spoczywa na organie rentowym. Ad. 2. Dzieci: - największe prawo do renty posiadają dzieci własne, drugiego małżonka i dzieci przysposobione. Świadczenie ubezpieczeniowe musi przede wszystkim zapewnić środki utrzymania dzieciom. Jest to kontynuacja obowiązku alimentacyjnego, który spoczywa na rodzicach. Ad. a) dzieci własne / drugiego małżonka / przysposobione (art. 68):
Ad. b) dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (art. 69):
a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd. Ad. 3. Rodzice (art. 71):
Wysokość renty rodzinnej (art. 73): Renta rodzinna wynosi:
Art. 74: Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna. Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych. Świadczenia będące dodatkiem do emerytur i rent:
Choroba zawodowa- za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych. Jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy zwanych narażeniem zawodowym. Jeżeli chodzi o choroby zawodowe mamy określenie wykaz chorób zawodowych w kodeksie pracy, i w przepisie wykonawczym do kodeksu pracy. Świadczenia z tytułu ubezpieczenia wypadkowego Ustawa wypadkowa przewiduje w zasadzie świadczenia, które są podobnie nazywane jak w przypadku innych przepisów ubezpieczeniowych, ale nieco inne są kryteria nabywania prawa do tych świadczeń. Ta odrębność polega na tym, że w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej te świadczenia są korzystniejsze. Te kryteria nie są tak zaostrzone jak w przypadku innych świadczeń ubezpieczeniowych. Beneficjentami świadczeń są ubezpieczeni albo rodzina ubezpieczonych, w przypadku, jeżeli nastąpiła śmierć ubezpieczonego. Jeżeli chodzi o ubezpieczonych mamy tutaj zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał uszczerbku na zdrowiu, renta z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy, renta szkoleniowa i pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych. Zasiłek chorobowy Zasiłek chorobowy rządzi się zasadą łagodzenia skutków ryzyka, natomiast nie całkowitej rekompensaty straty wynikającej z niemożności wykonywania pracy i w związku z tym pobierania wynagrodzenia. W związku z tym mechanizmy liczenia zasiłku chorobowego są związane z podstawą wymiaru, ale przepisy wskazują, że wysokość zasiłku to jest tylko część tego przysługującego wynagrodzenia. To przyjęcie zasady łagodzenia skutków wynika z dwóch założeń: 1) prymatu wynagrodzenia za pracę wobec świadczeń ubezpieczeniowych; 2) z pewnej taniości ubezpieczenia chorobowego [2,45 płacone w całości przez pracownika]. Zatem składka jest niska, ale skutkiem jest także ograniczone świadczenie w postaci zasiłku chorobowego. Przyjmuje się, że to ograniczanie wysokości świadczenia chorobowego jest także elementem uznania, że także ubezpieczony musi ponosić pewne konsekwencje i także musi mieć pewien własny udział w ponoszeniu tych skutków. I to obniżanie świadczenia w porównaniu z wysokością wynagrodzenia jest właśnie tym udziałem własnym w ponoszeniu skutków ryzyka, zwłaszcza, że, sam ubezpieczony też ma lub może mieć pewien udział w wystąpieniu tych skutków tego ryzyka np. choroby. Jeżeli chodzi o wysokość świadczeń chorobowych, zasiłków to jest to wysokość nie oddająca całkowicie szkody wynikającej z niemożności wykonywania pracy, nie jest to pełna kompensacja szkody. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego bądź też po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy, co najmniej 30 dni i powstała niepóźnej niż 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego. Bądź też niepóźnej niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy ujawniają się po okresie dłuższym, niż okres 14 dni od początku choroby. I świadczenie to przysługuje osobie, która nie może w związku z tą niezdolnością wykonywać pracy. Ta niezdolność do pracy może wynikać także z innych przyczyn, aniżeli tylko choroba.
A zatem niezdolność do pracy może wynikać z choroby, ale także z powodu niemożności wykonywania pracy w związku z decyzją odpowiedniego organu sanitarnego, bądź przebywania w placówkach leczniczych leczących uzależnienia bądź też skutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje na podstawie ustawy:
Jest to tzw. okres wyczekiwania, kiedy nabywa się po raz pierwszy to prawo do świadczenia. Bo jeśli się prawo do świadczenia już ma to tego okresu wyczekiwania już nie trzeba przebywać. Ten okres 90 dniu dla osób ubezpieczonych dobrowolnie jest w tej chwili okresem krótszym do momentu nowelizacji ustawy był to okres 180 dni, ale w jednym i drugim przypadku to zróżnicowanie okresu wyczekiwania [30 i 90 dni] budziło pewne zaniepokojenie i powstawał problem czy nie jest to nierówne traktowanie ubezpieczonych, którzy bez względu na podstawę ubezpieczenia powinni być jednakowo traktowani tzn. powinni mieć jednakowy okres wyczekiwania. TK w wyroku z listopada ubiegłego roku uznał, że to zróżnicowanie okresów wyczekiwania nie narusza konstytucyjnej zasady równości, dlatego że, jakkolwiek jest to różny okres, ale państwo ma prawo różnicować sytuacje ubezpieczonych, którzy nie spełniają dokładnie takich samych warunków. Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, co powoduje, że jeżeli przerwa pomiędzy poprzednimi okresami ubezpieczenia chorobowego nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym lub bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej żołnierza niezawodowego to wtedy istnieje pewna ciągłość ubezpieczeniowa i nie trzeba na nowo nabywać tego prawa do świadczenia chorobowego.
W tych przypadkach nie ma okresu wyczekiwania, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od 1ego dnia. Jeżeli jest ciągłość ubezpieczeniowa, a przerwa nie trwała dłużej niż 30 dni to to prawo do ubezpieczenia przysługuje. Prawo do świadczenia w postaci zasiłku chorobowego przysługuje przez cały czas okresu niezdolności do pracy z powodu choroby bądź niemożności wykonywania pracy chociażby na podstawie tej decyzji organu sanitarnego nie dłużej jednak niż przez 182 dni a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą bądź też została stwierdzona w czasie ciąży nie dłużej niż 270 dni. Do tego okresu tzw. okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy także okresy niemożności wykonywania pracy właśnie na tych innych podstawach i do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej choroby, a nową podstawą nabycia prawa do świadczenia nie przekracza 60 dni. Ustawa zasiłkowa określa sytuacje, w których prawo do zasiłku nie przysługuje jakkolwiek w tym okresie jest albo niezdolność do pracy albo niemożność wykonywania pracy.
Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej zarówno w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego jak i po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje:
Jeżeli chodzi o brak prawa do zasiłku chorobowego to mamy jeszcze jedną sytuację, mianowicie, jeżeli osoba ubezpieczona ma ustanowione prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczenia za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, ale pobiera świadczenie. A zatem jeśli pobiera już jedno świadczenia – inne świadczenie nie będzie przysługiwało. W ustawie są też przepisy mające charakter swego rodzaju sankcji – to jest ta część przepisów, która zazwyczaj budzi największe kontrowersje i tutaj często w sprawie tych sankcji wypowiada się SN mówiąc, kiedy to prawo do zasiłku nie będzie przysługiwało, dlatego że stany faktyczne są różne:
Wyrok z 25 lutego 2008 roku -> Jeżeli okres zwolnienia lekarskiego był dłuższy, natomiast podjęcie pracy nastąpiło w krótszym okresie to ta utrata prawa do zasiłku nie obejmuje całego okresu, tylko ten moment, od którego nastąpiło podjęcie pracy zarobkowej. Wyrok z 1995 roku -> Jeżeli jest zwolnienie lekarskie uprawniające do zwolnienia z wykonywania obowiązków zawodowych to to zwolnienie lekarskie obowiązuje we wszystkich miejscach pracy. Orzeczenie z 2008 roku – fakt, że wykonywanie jakichś czynności nawet potwierdzone zaświadczeniem lekarskim, że wykonywanie tych czynności nie ma wpływu na stan zdrowia – nie ma żadnego znaczenia, jeżeli jest zwolnienie od wykonywania czynności to po prostu to zwolnienie należy wykonywać.
Te wyżej wymienione punkty mają charakter sankcji, czyli jest to jakby reakcja na bądź niewłaściwe, nieuprawnione korzystanie ze zwolnienia lekarskiego bądź też sankcja za niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru. A w przypadku pobytu w szpitalu 70% podstawy wymiaru. Na podstawie ustawy z 22 października 2010 roku miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu od 15ego do 33ego dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50-ty rok życia wynosi 80% podstawy wymiaru. Natomiast miesięczny zasiłek chorobowy może wynosić także 100% podstawy wymiaru w pewnych wskazanych przepisami sytuacjach, tzn.: wtedy, kiedy ubezpieczonego traktuje się trochę inaczej. Wynika to: 1) z sytuacji, kiedy ten zasiłek chorobowy wypłacany jest kobiecie niezdolnej do pracy w okresie ciąży, 2) w sytuacji, kiedy niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym zabiegom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo, jeżeli osoba poddała się takiemu zabiegowi, 3) jeżeli niezdolność powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Świadczenie rehabilitacyjne Przysługuje po wyczerpaniu zasiłku chorobowego. Czyli po 182 dniach, jeżeli ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, ale rokuje powrót do zdrowia, w wyniku dalszego leczenia albo rehabilitacji to przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Wynosi 100% podstawy wymiaru. To świadczenie wypłacają płatnicy składek, jeżeli są zobowiązani do ustalenia prawa do zasiłku chorobowego, natomiast ZUS w pozostałych przypadkach. Obecnie podstawą do obliczania wysokości odszkodowania jest obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23.02.2011r. Obecnie obowiązujące kwoty to jest bodajże do końca marca tego roku, to jest 645zł za każdy % stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, i 11tys 287 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. W drodze obwieszczenia minister ustala wysokość tych kwot na pewien okres czasu, na rok, co rok one się zmieniają. Renta z tytułu niezdolności do pracy Musi być niezdolność do pracy, musi to być niezdolność orzeczona, niezdolność musi wystąpić w czasie ubezpieczenia bądź nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tego ubezpieczenia. Natomiast nie może tutaj być wymogu stażu ubezpieczeniowego, gdyż to zdarzenie może nastąpić w każdej chwili. Renta z tytułu niezdolności do pracy nie może być niższa niż:
Świadczenie dla członków rodziny, to jest jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny przysługuje w przypadku śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej ubezpieczonego, także w przypadku śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty. Świadczenie przysługuje tym wszystkim osobom, którym przysługuje prawo do renty rodzinnej (małżonkowi, dzieciom i rodzicom). Wyłączony z prawa do jednorazowego odszkodowania jest małżonek, wobec którego została orzeczona separacja (prawna, a nie faktyczna). Rodzicom przysługuje odszkodowanie w przypadku, jeśli bezpośrednio przed śmiercią ubezpieczony prowadził wspólne gospodarstwo domowe, przyczyniał się do ich utrzymania albo, jeżeli zostało ustalone orzeczeniem sądu bądź ugodą prawo do świadczeń alimentacyjnych. Wysokość odszkodowania jednorazowego jest uzależniona od bliskości do ubezpieczonego. A zatem osoby najbliższe (małżonek, dzieci) otrzymują świadczenie najwyższe, jeżeli chodzi o inne osoby, otrzymują niższe. Najwyższe świadczenie to jest 18krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli do odszkodowania jest uprawniony małżonek albo dziecko. To jest w tej chwili 58tys 50zł. Także te wysokości są określone w obwieszczeniu Ministra Pracy. Jeżeli do odszkodowania uprawnione są oprócz tych osób najbliższych jeszcze inne osoby, to do tej kwoty pierwszej, czyli tej 18krotności dolicza się 3,5 krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli tą pierwszą osobą jest osoba z dalszego kręgu np. rodzic otrzymuje 9krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia i na kolejne osoby z dalszego kręgu 3,5 krotność. Kwoty te sumuje się i dzieli po równo, pomiędzy wszystkich uprawnionych. Jeżeli chodzi o rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę szkoleniową, rentę rodzinną z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS. Prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, nie zawsze stwierdzenie wypadku przy pracy powoduje nabycie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, mianowicie z prawa do świadczeń wyłączeni są ubezpieczeni, którzy zawinili bądź tez przyczynili się do zdarzenia. To wyłączenie prawa do świadczeń ma charakter swego rodzaju sankcji za:
Takie ograniczenie uprawnień wynika z cywilno prawnego charakteru świadczeń. Jeżeli jest stwierdzony wypadek przy pracy natomiast swego rodzaju sankcję zastosowano do ubezpieczonego, który albo spowodował wypadek albo przyczynił się do wypadku przy pracy fakt pozbawienia ubezpieczonego prawa do świadczenia nie oznacza, że nie nabywają prawa do świadczeń członkowie rodziny. |
|---|