Ubezpieczenia spoleczne - zobowiazania, które wynikaja z konstytucji (emerytura, leczenie, zabezpieczenie gdy tracimy mozliwosc podjecia pracy) Akty prawne mówiące o charakterze zabezpieczen, ochrony przed utrata podstawowych potrzeb społecznych: - Deklaracja praw człowieka - rady Europy - akty prawne narodow zjednoczonych - akty dot ubezpieczen człowieka z 97r. Gwarancje z konstytucji: - ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wpadkowe - inwalidztwo lub utrata pracy Metody realizowania zabezpieczeń społecznych: - ubezpieczenia społeczne - zaopatrzenie społeczne (MOPS) - opieka spoleczna - inwalidztwo Zabezpieczenia społeczne - elementy: - podmiot zabezpieczający - gmina lub administracja rzadowa -element finansowania - fundusze składkowe, budzet centralny lub budzet gminy - uprawnienia - czynni zawodowo, ogol ludności, grupa obywateli - świadczenia - zalezne od pracy i potrzeb, sytuacji indywidualnej obywatela Zabezpieczenia zaopatrzen społecznych: - element finansowania - fundusze składkowe, z budżetu gminy, z budżetu centralnego - uprawnienia - czynni zawodowo, ogol ludności, grupa obywateli - świadczenia - zarobek od pracy, od potrzeb, od sytuacji indywidualnej obywatela (renta rodzinna, emerytura po wspolmalz.) Związek pracy - przynależność do określonej grupy, rozszerza na dzieci i współmałż. Konieczność placenia składek do ZUS, ZUS do OFE. FUS - niezarobkowy charakter Cena ubezpieczenia społecznego - świadczenie zalezne od wpłaconych składek i utraconych dochodow (2x srednia krajowa - naliczone składki emerytalne) Świadczenia przedemerytalne i zasilek pielęgnacyjny sa placone z budżetu panstwa. System ubezpieczen społecznych sklada się z: - ZUS - Towarzystwa Emerytalne (zarządzają funduszami emerytalnymi) - OFE Pracodawcy powinni oferowac pracownicze programy emerytalne. Modele ubezpieczen społecznych: - KRUS - ZUS - metody współuczestniczenia (pobieranie składki, wyplacane dla innych, którzy wypracowali PRAWO DO EMERYTURY WG DATY URODZENIA Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r: E = C + Ind. wiek podstawowy (60/65 lat) + staz (20/25 lat) wiek nizszy (40-60 lat) + staz 20/25 lat, w tym 5-10-15 lat pracy szczególnej wczesniejsza emerytura Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r: E=suma S - (Kp)/n + (KT)/(n) osoby urodzone 01.01.1949 - 31.12.1968 1) osoby które wybraly OFE skladka - ZUS - OFE 2) osoby które nie wybraly OFE skladka = ZUS 3) osoby z grupy 2) które spełnia warunki do 31.12.2007 r oraz gornicy (zawsze) B) osoby urodzone po 31.12.1968 Skladka - ZUS - OFE C - kwota stala, Ind. - kwota indywidualna, suma S - suma składek, Kp - kapital początkowy, KT - kapital transferowy, n - liczba miesięcy do przezycia na emeryturze BUDOWA SYSTEMU EMERYTUR BAZOWYCH A) pierwszy filar: Skladka - FUS - wyplata 1) jako „stary” ZUS - E = C + Ind. - emerytura bazowa 2) jako pierwszy filar od 2009 [EI = (suma S + Kp)/n] + [EII = KT/(n^1/n^2) - emerytura bazowa B) drugi filar: OFE - zakład emerytalny - wyplata z drugiego filaru Jw. Jako pierwszy filar Skladka pracodawcy tylko do FUS, skladka ubezpieczonego do FUS i OFE OCHRONA INTERESOW UBEZPIECZONYCH W II FILARZE Regulacje prawne: bezpieczne zasady inwestowania, nadzor panstwa, przechowywanie składek przez depozytariusza Depozytariusz: ponosi finansowa odpowiedzialność za niezgodne z przepisami decyzje inwestycyjne towarzystwa emerytalnego Min.stopa zwrotu: jeżeli zyski z inwestycji będą mniejsze o polowe lub o 4 ptk procentowe niż zyski we wszystkich funduszach emerytalnych, PTE musi dopłacić z wlasnych środków Fundusz Gwarancyjny: towarzystwo ma za malo środków, aby dopłacić do min stopy zwrotu, FG tworzony przez wszystkie PTE pokrywa roznice Gwarancje panstwa: jeżeli w FG nie ma wystarczających środków - doplaca budzet panstwa

Metoda emerytury składkowej - dot. ZUS Metoda kapitalowa - czesc środków jest wyplacana, czesc splywa na nasze konta na poczet naszej emerytury. Okres składkowy min 30-40 lat, na dzien dzisiejszy 10 lat. Ubezpieczenia społeczne: - uprawnieni sa pracownicy czynni zawodowo - świadczenia maja charakter roszczeniowy - metoda finansowania scentralizowanego - administracja - składki publiczne Zaopatrzenie społeczne: - finansowane z budżetu centralnego - uprawnieni sa wszyscy obywatele spełniający określone kryteria - gminy maja możliwość swobody regulowania kryteriow, wedle potrzeb - świadczenia maja charakter uznaniowy, roszczeniowy wg potrzeb Pomoc spoleczna: - zajmuje się gmina, jednostki samorządu terytorialnego - finansowane przez Budzet gminy lub budzet panstwa - uprawnieni sa wszyscy obywatele - świadczenie zalezne od potrzeb Prawna klasyfikacja zdarzen losowych: - choroba - kalectwo - śmierć mogą być tez ubezp.prywatnym ~ samoistne - ogolny stan zdrowia ~ spowodowane przyczyna zew.: związane z praca - upadek przy pracy - nie bezpośrednio przy pracy - poza terytorium pracy oraz dotyczące spraw prywatnych Strony: - ubezpieczycie - instytucja - ubezpieczający - ten, co zapłacił składkę - ubezpieczony - ten, dla którego oplacane sa składki 19,52% - skladka emerytalna Terminy - 5, 10, 15 kazdego miesiąca Stary system do 1 stycznia 1948 r. Liczenie emerytury: (1,3% * lata przepracowane składkowe + 0,7% * lata nieskladkowe (urlopy macierzyńskie, studia dzienne, wojsko)) * podstawa wymiaru + 2,4% kwoty bazowej FUS Dodatki do emerytury: - dodatek pielęgnacyjny - ok. 100 zl, dla osob powyżej 70 r.z., 55 lat kobiety, 60 lat mężczyźni - nie można zwolnic bez szczególnego powodu Ubezpieczenia o charakterze rentowym: - zasilek pogrzebowy - renta z tyt niezdolności do pracy: ~ orzeczenia przez komisje ZUS ~niezdolnosc musi wynosic 90% wtedy przyznawana jest renta stala - renta okresowa - chwilowa niezdolność do pracy - renta szkoleniowa: ~dla osob POWIAZANIA ORGANIZACYJNO-PRAWNE (STRUKTURA DZIALANIA II FILARU) 1)SKLADKA ->OFE suma składek osob uczestniczących w danym funduszu; składki sa przeliczane na jednostki rozrachunkowe, zyski z inwestycji powiększają kapital zgromadzony na rachunku -> PODMIOT WYPLACAJACY EMERYTURE wyplaca emeryture wykupiona za zgromadzony kapital transferowy -> DRUGA CZESC EMERYTURY EII = KT/n 2)POWSZECHNE TOWARZYSTWO EMERYTALNE zarządza funduszem - inwestuje i pomnaża składki -> OFE to samo jw. -> DEPOZYTARIUSZ bank lub Krajowy Depozyt Papierow Wartościowych przechowuje instrumenty finansowe zakupione przez fundusz emerytalny za składki ZAKRES PRZEDMIOTOWY UBEZPIECZENIA RENTOWEGO Ubezpieczenie rentowe: A) niezdolność do pracy 1) z przyczyny wewnętrznej -> renty z tzw ogolnego stanu zdrowia 2) z przyczyny wewnętrznej a) w sferze spraw prywatnych -> renty z tzw ogolnego stanu zdrowia b)w czasie drogi do/z pracy -> renty z wypadku w drodze do/z pracy KONSTRUKCJA RYZYKA NIEZDOLNOSCI DO PRACY Niezdolność do pracy (utrata zdolności + brak rokowań) A) całkowita 1) trwała (brak rokowań) -> renta stala 2) okresowa (sa rokowania) -> renta okresowa B) czesciowa 1) trwała a) brak rokowan ->renta stala b) sa rokowania + celowość przekwalifikowania -> renta szkoleniowa 2) okresowa (sa rokowania) -> renta okresowa

niezdolnych do określonej pracy ~przekwalifikowuje się ich - renta rodzinna - świadczenia rehabilitacyjne: ~po wypadku ~decyduje o nim komisja System społeczny w UE: - oparte glownie na III filarze (u nas I i II) - pracodawca odprowadza składki - państwowe - ubezpieczenie wszystkich - prywatne - ubezpieczenie tylko tych, którzy maja 1,5 sredniej krajowej netto Gdy ktos wyjezdza za granice panstwa, w którym pracuje, powinien mieć przy sobie dowod ubezpieczeniowy. REALIZACJA IDEI ZABEZPIECZENIA SPOLECZNEGO (METODY) Ubezpieczenia społeczne (skladka przymusowa) - emerytalne - emerytury - rentowe: > renty z tyt.niezdolnosci do pracy > renty rodzinne > zasilek pogrzebowy - chorobowe: > zasilek chorobowy > świadczenie rehabilitacyjne > zasilek wyrównawczy > zasilek macierzyński > zasilek opiekuńczy - wypadkowe: > zasilek chorobowy > świadczenie rehabilitacyjne > renty z tyt niezdolności do pracy > renty rodzinne > jednorazowe odszkodowanie Zaopatrzenie społeczne (budzet) emerytury i renty służb mundurowych, sędziów i prokuratorow renta socjalna świadczenia dla kombatantow zasilek dla bezrobotnych świadczenie przedemerytalne zasilek pielęgnacyjne pomoc spoleczna (budzet) zasilki rodzinne i dodatki świadczenie pielęgnacyjne zasilek staly zasilek celowy świadczenia rzeczowe METODY FINANSOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO Metoda repartycyjna: emerytury ze składki odprowadzonej do ZUS: metoda zdefiniowanego świadczenia E = C + Ind. Metoda zdefiniowanej składki E = suma S / n Metoda kapitalowa - emerytury ze składki odprowadzonej do OFE: metoda zdefiniowanej składki E = KT / n RODZAJE RYZYK I ODPOWIADAJACYCH IM SWIADCZEN WYPLACANYCH Z UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO SWIADCZENIA Z UBEZP CHOROBOWEGO Z P WIDZENIA KLASYFIKACJI PRAWNEJ CZASOWEJ NIEZDOLNOSCI DO PRACY Zdarzenia losowe (choroba, kalectwo) A) spowodowane przyczyna wew czasowa niezdolność do pracy z tzw ogolnego stanu zdrowia zasilek chorobowy 80% i świadczenie rehabilitacyjne 90% (75%) B) spowodowane przyczyna zew w okolicznościach ze sfery spraw prywatnych zmniejszona sprawność do pracy z tzw ogolnego stanu zdrowia zasilek wyrównawczy na jednakowych zasadach C) spowodowane przyczyna zew w drodze do/z pracy 1) zmniejszona sprawność do pracy z tyt wypadku w drodze zas wyrównawczy ina jednakowych zasadach 2) czasowa niezdoln do pracy z tyt wypadku w drodze zasilek chorobowy 100% świadczenie rehabilitacyjne 90% (75%)

PRAWNA KLASYFIKACJA ZDARZEN LOSOWYCH Zdarzenia losowe (choroba, kalectwo, śmierć): samoistne (przyczyna wewnetrzna): - zdarzenia kwalifikowane jako z tzw ogolnego stanu zdrowia spowodowane przyczyna zewnetrzna w okolicznościach ze sfery spraw prywatnych - zdarzenia kwalifikowane jako z tzw ogolnego stanu zdrowia w okolicznościach ze sfery spraw związanych z praca (publicznych): wykonywanie pracy lub innej działalności - wypadek przy pracy i choroba zawodowa czynności zrównane z praca - wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy odbywanie drogi do/z pracy - wypadek w drodze do/z pracy okoliczności społecznie wazne - wypadek w szczególnych okolicznościach ROZNICE W TRESCI RYZYKA EMERYTALNEGO I ZASADACH ZAWIESZANIA PRAWA DO EMERYTURY Spełnienie warunkow ( wiek + staż): Stosunek pracy: nierozwiazanie stosunku pracy rozwiązanie stosunku pracy wyplata emerytury (zajscie ryzyka) - podjecie pracy - emeryt ukończył 60/65 lat - możliwość zarobkowania bez ograniczen - emeryt nie ukończył 60/65 lat: x 70% < zarobek < 130% = zmniejszenie emerytury x zarobek > 130% = zawieszenie prawa do emerytury B) inny tytuł wyplata emerytury (zajscie ryzyka) - podjecie pracy - emeryt ukończył 60/65 lat - możliwość zarobkowania bez ograniczen - emeryt nie ukończył 60/65 lat: x 70% < zarobek < 130% = zmniejszenie emerytury x zarobek > 130% = zawieszenie prawa do emerytury FINANSOWANIE SWIADCZEN W RAZIE CZASOWEJ NIEZDOLNOSCI DO PRACY Zdarzenia losowe (choroba, kalectwo) Klasyfikacja prawna ze względu na okoliczności zajscia 1. ogolny stan zdrowia 2. wypadek w drodze 3. wypadek przy pracy 4. choroba zawodowa chronione skutki czasowa niezdolnosc 2.1. czasowa niezdolność 3.1. czasowa niezdolność 4.1. czasowa niezdolność świadczenia wynagrodzenie chorobowe lub gwarancyjne zasilek chorobowy 80% 2.1.1.zasilek chorobowy 100% 2.1.2. wynagrodzenie chorobowe lub gwarancyjne 100% 3.1.1 zasilek chorobowy 100% świadczenie rehabilitacyjne 100% 4.1.1. zasilek chorobowy 100% świadczenie rehabilitacyjne 100% źródło finansowania świadczeń pracodawca 1.1.2.1 fundusz chorobowy 1.1.2.2. świadczenie rehabilitacyjne fundusz chorobowy 2.1.1.1. świadczenie rehabilitacyjne fundusz chorobowy 2.1.1.2. fundusz chorobowy 2.1.2.1 pracodawca 3.1.1.1. ubezpieczenie wypadkowe 4.1.1.1. ubezpieczenie wypadkowe KRYTERIA PRAWNEJ KLASYFIKACJI ZDARZEN LOSOWYCH Zdarzenia losowe (choroba, kalectwo, śmierć) Kryterium rodzaju przyczyny spowodowane przyczyna wewnetrzna kwalifikjako `z ogolnego stanu zdrowia' spowodowane przyczyna zewnetrzna kryterium charakteru okoliczności (sfery) przyczyna zew zadziałała w sferze spraw prywatnych kwalifikowane jako „z ogolnego stanu zdrowia” przycz. Zewnetrzna zadziałała w sferze spraw zawodowych kryterium rodzaju okoliczności a)podczas wykonywania pracy kwalifikowane jako „wypadek…” lub „choroba zawodowa” b) podczas wykonywania czynności zrównanych z praca kwalifik. Jw. c) podczas odbywania drogi do/z pracy kwalifik. Jw.

OCHRONA SKUTKOW ZDARZEN LOSOWYCH W ZALEZNOSCI OD KWALIFIKACJI PRAWNEJ Zdarzenia losowe biotyczne (choroba, kalectwo, śmierć): spowodowane przyczyna wew.: zdarzenia kwalifikowane jako z tzw ogolnego stanu zdrowia: czasowa niezdolność do pracy - zasilki z ubezpieczenie chorobowego trwala niezdolność do pracy - renty z ubezpieczenia rentowego utrata żywiciela - renty z ubezpieczenia rentowego spowodowane przyczyna zewnetrzna przyczyna ze sfery spraw prywatnych: zdarzenia kwalifikowane jako z tzw ogolnego stanu zdrowia: czasowa niezdolność do pracy - zasilki z ubezpieczenie chorobowego trwala niezdolność do pracy - renty z ubezpieczenia rentowego utrata żywiciela - renty z ubezpieczenia rentowego przyczyna ze sfery spraw zawodowych: wypadek przy pracy i choroba zawodowa: - czasowa niezdolność do pracy - wszystkie świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego - trwala niezdolność do pracy - wszystkie świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego - utrata żywiciela - wszystkie świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego b) wypadek zrównany - czasowa niezdolność do pracy - wszystkie świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego - trwala niezdolność do pracy - wszystkie świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego - utrata żywiciela - wszystkie świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego c) wypadek w drodze do lub z pracy: - czasowa niezdolność do pracy - zasilki z ubezpieczenia chorobowego - trwala niezdolność do pracy - renty z ubezpieczenie rentowego - utrata żywiciela - renty z ubezpieczenia rentowego

---