1. Definicje ubezpieczeń:

1962- definicja ubezpieczeń Mayersona:

Urządzenie umożliwiające zastąpienie nieznanej lecz dużej straty małą lecz znaną stratą (składką).

Definicja wg kodeksu cywilnego:

Ubezpieczenie: umowa między zakładem ubezpieczeń (ubezpieczycielem), a ubezpieczającym, w której ten pierwszy zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia w postaci umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia, w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się do zapłacenia składki.

2. Ryzyko:

Wyróżniamy trzy podstawowe etapy rozwoju naukowej definicji ryzyka:

Etap I: Alan Willett 1901 r.: koncepcja ekonomicznej teorii ryzyka, bazująca na założeniach determinizmu filozoficznego (negacja przypadkowości procesów świata zewnętrznego).Ryzyko jest to stan świata zewnętrznego, coś obiektywnego, skorelowanego z subiektywną niepewnością (obiektywny korelant subiektywnej niepewności) Jednym z podstawowych pojęć jest pojęcie niepewności

Etap II: F. Knight 1922 r.: koncepcja niepewności mierzalnej i niemierzalnej ryzyko to niepewność mierzalna niepewność (sensu stricto) to niepewność niemierzalna

Etap III: Komisja ds. Terminologii Ubezpieczeniowej USA 1966 r. - dwie definicje:

Definicja 1: ryzyko jest to niepewność co do określonego zdarzenia w warunkach dwóch lub więcej możliwości. Definicja 2: ryzyko jest to ubezpieczona osoba lub przedmiot.

3. Metodologia ryzyka:

1. Podejście charakterystyczne dla myśli ekonomicznej: ryzyko ujmowane jest od strony określonych niebezpieczeństw postrzeganych jako przyczyna realnych zdarzeń, czy faktów.

2. Podejście charakterystyczne dla prawa ubezpieczeniowego: ryzyko pojmowane jest jako stany świata zewnętrznego (zdarzenia), które są skutkiem czy rezultatem wystąpienia różnych niebezpieczeństw. Istotne wnioski dotyczące natury ryzyka ubezpieczeniowego: Ryzyko nie jest czymś jednorodnym (nie można podać jednoznacznej, uniwersalnej definicji)

Ryzyko występuje w co najmniej dwóch różnych aspektach:

obiektywnym b) subiektywnym

Ryzyko może być badane w różnych kontekstach:

Niebezpieczeństwo hazard niepewność

prawdopodobieństwo itp. Ryzyko jest czymś zmiennym i stadialnym (dzielącym się na części), tzn. raczej jest procesem niż stanem świata zewnętrznego.

4. Elementy ryzyka (faktory):

Niebezpieczeństwo - przyczyna lub źródło straty

Hazard - zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się, tzn. tych które mają wpływać na jego rozmiar i nasilenie. Hazard fizyczny (physical hazard) są to warunki zewnętrzne (o charakterze pozaprzedmiotowym) lub cechy fizyczne, które mają bezpośredni wpływ na nasilenie przyczyn strat (wzrost niebezpieczeństwa). Hazard moralny (moral hazard) jest to zespół warunków podmiotowych danej osoby, wyrażających się w negatywnych tendencjach charakterologicznych, czy osobowościowych, takich jak: nieuczciwość

skłonność do defraudacji itp. ujemne cechy charakteru. Hazard duchowy (morale hazard) jest to subiektywna (indywidualna) reakcja ubezpieczonego, wywołana świadomością istnienia ochrony ubezpieczeniowej. Efektem hazardu duchowego są wtórne postawy motywacyjne wywołane samym faktem istnienia ubezpieczenia. Reakcja ubezpieczonego sprowadza się do obniżenia jego staranności oraz niedbalstwa lub obojętności wobec zagrożeń (ryzyk) spowodowanej faktem istnienia ubezpieczenia.

5. Definicje ryzyka ubezpieczeniowego

Ryzyko jako szansa nastąpienia straty

Definicja rozumiana jako:

możliwość (prawdopodobieństwo), że coś się wydarzy - szansa straty niemierzalna, po prostu istnieje lub nie; szansa straty mierzalna - kwantyfikowana stopniem prawdopodobieństwa.

Ryzyko jako możliwość nastąpienia straty

Ryzyko jako stan, w którym istnieje możliwość straty

Ryzyko jako dyspersja rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych Ryzyko jako prawdopodobieństwo wyniku innego niż oczekiwany

Ryzyko jako niepewność

Wprowadza zamieszanie w teorii ryzyka, gdzie niepewność jest korelantem ryzyka, nie zaś źródłem jego istnienia. Ryzyko jako niebezpieczeństwo. W mowie potocznej ryzyko utożsamiamy z niebezpieczeństwem. Ma to niewielką wartość teoretyczną. Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia Definicja żargonowa, bez wartości poznawczej (nie naukowa).

6. Risk management (proces zarządzania ryzykiem) jest to proces opanowywania ryzyka obejmujący ogół działań związanych z analizą, eliminowaniem, ograniczaniem oraz zarządzaniem ryzykiem w konkretnym przypadku.

Metody manipulacji ryzykiem. Methods of handling risk - manipulacja w czysto technicznym rozumieniu tego terminu: bogactwo możliwych sposobów i metod postępowania czy zachowania się wobec ryzyka ubezpieczeniowego.

- Unikanie ryzyka

- Zatrzymanie ryzyka

- aktywne zatrzymanie ryzyka,

- pasywne (bierne) zatrzymanie ryzyka,

- Kontrola ryzyka

- Transfer ryzyka

- Repartycja strat (dystrybucja, dzielenie ryzyka),

- Ubezpieczenie ryzyka.

7. Ustawowa klasyfikacja ubezpieczeń

W wielu krajach (np. Polska i UE) prowadzenie w jednym zakładzie zarówno ubezpieczeń na życie, jak i pozostałych ubezpieczeń jest zakazane. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z 1990 r. wprowadza urzędową klasyfikację ubezpieczeń. Są one podzielone na 2 działy.

Dział I ubezpieczeń nazywa się "działem ubezpieczeń na życie". Należy do niego podstawowa część ubezpieczeń osobowych. Zawiera 5 grup ubezpieczeń:

ubezpieczenia na życie posagowe, zaopatrzenie dzieci życiowe, jeśli związane z funduszem inwestycyjnym rentowe wypadkowe i chorobowe (NW), jeśli są uzupełnieniem wymienionych 4.

Dział II ubezpieczeń to "dział pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych". Zawiera 18 grup ubezpieczeń:

- ubezpieczenie wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej (jednorazowe, powtarzające się, kombinowane, przewóz osób)

- ubezpieczenie choroby (jednorazowe, powtarzające się, kombinowane) ubezpieczenie casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach samochodowych i lądowych bez własnego napędu ubezpieczenie casco pojazdów szynowych obejmujące szkody w pojazdach szynowych ubezpieczenie casco pojazdów powietrznych obejmujące szkody w pojazdach powietrznych ubezpieczenie żeglugi morskiej i śródlądowej obejmujące szkody w statkach żeglugi morskiej i śródlądowej ubezpieczenie przedmiotów w transporcie obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu

- ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami obejmujące szkody rzeczowe nie ujęte w grupach 3-7, spowodowane przez ogień eksplozję, burze, inne żywioły, energię jądrową, obsunięcie ziemi lub tąpnięcia ubezpieczenie pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupach 3-7) wywołanych przez grad lub mróz oraz przez inne przyczyny (np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8 ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikające z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z odpowiedzialnością przewoźnika ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikające z posiadania i użytkowania pojazdów powietrznych, łącznie z odpowiedzialnością przewoźnika ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i morskich, łącznie z odpowiedzialnością przewoźnika ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (odpowiedzialność cywilna ogólna) nie ujętej w grupach 10-12 ubezpieczenie kredytu: w tym: ogólna niewypłacalność, kredyt eksportowy, spłaty, pożyczki hipoteczne, pożyczki rolnicze

gwarancja ubezpieczeniowa: bezpośrednia, pośrednia

- ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych, w tym: ryzyka zatrudnienia, niewystarczającego dochodu, złych warunków atmosferycznych, utraty zysków, stałych wydatków ogólnych, nieprzewidzianych wydatków handlowych, utraty wartości rynkowej, utraty stałego źródła dochodów, innych strat finansowych ubezpieczenie ochrony prawnej ubezpieczenie świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

8. Organizację rynku ubezpieczeniowego, warunki podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń gospodarczych regulują w Polsce następujące akty prawne: ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, która reguluje organizację ubezpieczeń gospodarczych i w ogromnej części należy do dziedziny prawa administracyjnego, kodeks handlowy - rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 27 czerwca 1934 r., którego przepisy mają zastosowanie do ubezpieczeniowej spółki akcyjnej w zakresie nie uregulowanym ustawą o działalności ubezpieczeniowej, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 lutego 1991 r. w sprawie prowadzenia rejestru towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 X 1995 r. w sprawie sposobu wyliczenia i wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla każdego rodzaju ubezpieczeń oraz dla działalności reasekuracyjnej, ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości, rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 29.12.1994 w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości ubezpieczycieli , ustawa prawo atomowe z dn. 10.04.1986 r. , rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 7.12.1995 r. w sprawie zasad reasekuracji ryzyk ubezpieczeniowych za granicą, rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 14.06.1996 r. w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu prowadzenia kontroli działalności i stanu majątkowego zakładów ubezpieczeń. Umowę ubezpieczenia, warunki oraz zasady ochrony ubezpieczeniowej regulują: kodeks cywilny z dn. 23.04 1964, art. 805-834 kodeks morski z dn. 1.12.1961 rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 9.12.1992 w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 30.12.1993 w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego, rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 18.02.1997 w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego, rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 17.11.1998 w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC podmiotu przyjmującego zamówienia na świadczenia zdrowotne za szkody wyrządzone przy udzielaniu tych świadczeń.

9. Obowiązki zakładów ubezpieczeń wobec organu nadzoru (obecnie: Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych): powiadomienie organu nadzoru o zmianie osób wchodzących w skład zarządu lub osoby wykonującej zawód aktuariusza, przedstawianie organowi nadzoru kwartalnych i rocznych sprawozdań finansowych podpisanych przez zarząd przedstawianie organowi nadzoru wraz z bilansem rocznym wyliczenia marginesu wypłacalności oraz dowodu na posiadanie środków własnych w wysokości marginesu wypłacalności zawiadamianie organu nadzoru o wystąpieniu przyczyny powodującej likwidację zakładu oraz podanie składu organu likwidacyjnego, powiadomienie organu nadzoru, że środki własne są niższe niż wymagany kapitał gwarancyjny oraz przedstawienie do zatwierdzenia organowi nadzoru planu krótkoterminowego podwyższenia środków własnych (krótkoterminowy plan wypłacalności), przekazywanie organowi nadzoru wzoru umów ubezpieczenia, wniosków o ubezpieczenia, tekstu OWU oraz innych formularzy.

10. Pośrednictwo ubezpieczeniowe

Wg przepisów ustawy agent ubezpieczeniowy to osoba fizyczna lub podmiot gospodarczy, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów. Działalność brokerska polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego.

Składką ubezpieczeniową nazywamy zobowiązanie ubezpieczającego (policyholder) wobec ubezpieczyciela (insurer) za udzieloną ochronę ubezpieczeniową w ciągu umownego okresu zwanego okresem ubezpieczenia.

12. Finansowe normy ostrożnościowe:

minimalny kapitał gwarancyjny - środki własne przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego nie obciążone żadnymi zobowiązaniami konieczne do prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, margines wypłacalności - wielkość środków własnych przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego nie niższych niż minimalny kapitał gwarancyjny potrzebny dla zabezpieczenia płynności przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego, fundusz ubezpieczeniowy - rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego na udziale własnym.

Bezpieczeństwo przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego wymaga pokrycia tych rezerw lokatami.

13. Reasekuracja

Przez reasekurację rozumie się umowę zwartą pomiędzy ubezpieczycielem a reasekuratorem, na mocy której następuje podział lub odstąpienie ryzyk w ten sposób, że ubezpieczyciel nadal pozostaje jedynie i wyłącznie odpowiedzialny bezpośrednio wobec ubezpieczonego.

Zakład ubezpieczeń odstępujący (cedujący) część lub całość ryzyka nosi nazwę cedenta lub reasekurowanego, przyjmujący zaś ryzyko na swoją odpowiedzialność nazywany jest reasekuratorem lub cesjonariuszem. Ryzyko przyjęte do reasekuracji może być przez pierwszego reasekuratora reasekurowane dalej. Mamy wówczas do czynienia z retrocesją, gdzie zakład odstępujący ryzyko nosi nazwę retrocedenta, a przyjmujący ryzyko - retrocesjonariusza. Umowa ubezpieczenia a stosunek ubezpieczenia Umowa ubezpieczenia zawierana jest między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczającym. Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Wskazany obowiązek zakładu ubezpieczeń jest obowiązkiem warunkowym - powstaje wraz z zaistnieniem wypadku ubezpieczeniowego; obowiązek ubezpieczającego (zapłata składki) jest obowiązkiem bezwarunkowym. Termin "umowa ubezpieczenia" nie może być używany zamiennie z takimi terminami jak "dokument ubezpieczenia" (polisa), czy "stosunek ubezpieczenia". Od tego pierwszego ma szerszy zakres (na umowę składają się wszystkie zgodne oświadczenia woli, a nie jedynie te, które uzyskały postać pisemną). Od drugiego z nich różni się tym, że nie obejmuje wszystkich powstałych między stronami praw i obowiązków, a jedynie te, których bezpośrednim źródłem są złożone oświadczenia woli, nie obejmuje tych, które wynikają z przepisów prawnych. Z chwilą powstania prawnego stosunku ubezpieczenia ubezpieczony otrzymuje jedynie potencjalne prawo do uzyskania odszkodowania lub świadczenia ubezpieczeniowego. To potencjalne przyszłe prawo do uzyskania odszkodowania lub świadczenia określane jest mianem ekspektatywy. Prawo do uzyskania świadczenia ubezpieczeniowego otrzyma ubezpieczony dopiero z momentem zajścia wypadku ubezpieczeniowego, określonego treścią nawiązanego stosunku ubezpieczenia. W efekcie zawarcia umowy ubezpieczenia powstaje prawny stosunek ubezpieczenia, który wiąże zakład ubezpieczeń z ubezpieczonym. Prawny stosunek ubezpieczenia jest rodzajem stosunku zobowiązaniowego (obligacyjnego), w którym jego strony są powiązane wzajemnymi prawami i obowiązkami o charakterze majątkowym. Źródłem wskazanych praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia są przede wszystkim złożone przez zawierających umowę oświadczenia woli oraz przepisy prawne.

Zdarzenie losowe

Jest to zdarzenie, które występuje ze statystyczną prawidłowością, jest nadzwyczajne i niezależne od woli osoby nim dotkniętej. Statystyczna prawidłowość polega na powtarzaniu się określonych zdarzeń w czasie i przestrzeni w taki sposób, że można matematycznie obliczyć stopień prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Nadzwyczajność zaś polega na tym, że określone zdarzenie może dotknąć każdej osoby, ale zazwyczaj dotyka nielicznych. Zdarzenie losowe ponadto charakteryzuje się niepewnością (może nastąpić, ale nie musi) oraz jest niemożliwe do przewidzenia kiedy i kogo dotknie. Może być spowodowane zarówno działaniem sił przyrody, jak i działaniem człowieka, pod warunkiem, że zaistniało bez woli człowieka, którego dotyczy. Zdarzenie losowe może być pomyślne albo niepomyślne. Te ostatnie dzielimy na wypadki losowe (strata o charakterze majątkowym) oraz na nieszczęśliwe wypadki, jeśli powodują uszczerbek na zdrowiu bądź utratę życia.

Wypadek ubezpieczeniowy jest to takie zdarzenie losowe, którego nastąpienie w umowie ubezpieczenia zostało wskazane jako podstawa zobowiązania zakładu ubezpieczeń do wypłacenia odszkodowania lub innego określonego świadczenia. Wypadek ubezpieczeniowy jest zatem zdarzeniem prawnym powodującym przekształcenie uprawnienia do uzyskania prawa do świadczenia w realne prawo do żądania jego spełnienia. Dopiero z chwilą zajścia wypadku ubezpieczający (lub uposażony) staje się wierzycielem zakładu ubezpieczeń o zapłatę świadczenia ustalonego w umowie.

Szkoda:

Jest to uszczerbek na dobrach o charakterze majątkowym jak i niemajątkowym, powstały na skutek jakiegoś zdarzenia (zazwyczaj niezależnego od woli poszkodowanego). Podstawowe kryterium podziału to podział na szkodę na mieniu i na szkodę na osobie. Dla określenia uszczerbku o charakterze niemajątkowym używa się powszechnie pojęcia "krzywda". Z tego też względu w pewnym uproszczeniu przez "szkodę" sensu stricto rozumie się każdy uszczerbek o charakterze materialnym. Uszczerbek ten występuje w następujących postaciach:

Szkoda rzeczywista - strata, jakiej doznaje mienie poszkodowanego. Może ona polegać na zniszczeniu albo uszkodzeniu rzeczy, zmniejszeniu jej wartości, powstaniu konieczności ponoszenia wydatku, zwiększeniu się wydatków. Strata rzeczywista zawsze musi się przejawiać tym, że stan majątkowy poszkodowanego uległ zmniejszeniu w stosunku do stanu poprzedniego. Może ona być rezultatem zarówno szkody na mieniu, jak i na osobie. Utrata korzyści, których osiągnięcia poszkodowany mógłby oczekiwać, gdyby nie wystąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Np. utracone zarobki, utracony zysk z prowadzonej działalności gospodarczej. Utrata korzyści może być także następstwem zarówno szkody na mieniu, jak i na osobie.

Wypadek ubezpieczeniowy: zgodnie z art. 805 § 2 pkt 1 kodeksu cywilnego, odszkodowanie ubezpieczeniowe wypłacane jest za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku (ubezpieczeniowego). Oznacza to, że warunkiem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkodę jest istnienie związku przyczynowego pomiędzy szkodą a tym wypadkiem, a nie tylko zbieżności czasowej.

Ustalenie związku przyczynowego w ubezpieczeniach dokonuje się przy zastosowaniu testu conditio sine qua non, polegającego na udzieleniu odpowiedzi na pytanie, czy doszłoby do szkody, gdyby nie wystąpił wypadek objęty umową ubezpieczenia. Franszyza integralna (warunkowa) jest umownym ograniczeniem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń polegającym na tym, że zakład ubezpieczeń w ogóle nie jest zobowiązany do zapłacenia odszkodowania za szkodę, której wartość nie przekroczyła określonej kwoty lub określonej części (zazwyczaj wyrażonej w %) sumy ubezpieczenia albo wartości ubezpieczeniowej.

Franszyza redukcyjna: w odróżnieniu od franszyzy integralnej, franszyza redukcyjna (bezwarunkowa) zawsze ma wpływ na wysokość odszkodowania. Polega ona na każdorazowym obniżeniu należnego odszkodowania ubezpieczeniowego o określoną w umowie sumę lub ułamek wartości przedmiotu ubezpieczenia, która może być określana na takich samych zasadach jak wysokość franszyzy integralnej.

Jeżeli wysokość szkody jest niższa od wartości franszyzy, to odszkodowanie nie należy się w ogóle, natomiast w sytuacji, gdy wysokość szkody przewyższa franszyzę, odszkodowanie powinno być wypłacone w kwocie różnicy między wartością szkody a franszyzą.

Sojusze bankowo-ubezpieczeniowe

Możliwe formy współpracy w ramach sojuszu bankowo-ubezpieczeniowego:

- Wzajemna wymiana pakietami akcji

- Tworzenie wspólnych spółek

- Współpraca na poziomie operacyjnym bez wymiany kapitałowej

- Wzajemna wymiana baz danych o klientach obu firm

- Użyczenie przez bank powierzchni sprzedażowej dla przedstawicieli firmy ubezpieczeniowej (użyczenie sieci dystrybucji)

- Sprzedaż wspólnych produktów bankowo-ubezpieczeniowych przez pracowników banku

Przykłady produktów bankowo-ubezpieczeniowych:

- ubezpieczenie na życie przy zaciąganiu kredytu hipotecznego (ewentualnie jakiegokolwiek innego kredytu)

- ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) przy zaciąganiu kredytu hipotecznego

- ubezpieczenie domu, mieszkania przed kradzieżą, ogniem itp. przy zaciąganiu kredytu hipotecznego

- ubezpieczenie regularności spłat rat kredytu na samochód

- ubezpieczenie na życie, NNW dla posiadaczy kont osobistych

- ubezpieczenia wakacyjne przy sprzedaży kart płatniczych

- ubezpieczenie NNW dla posiadaczy kart płatniczych

- ubezpieczenie salda debetowego dla posiadaczy kont osobistych (na wypadek śmierci lub nieszczęśliwego wypadku)

- ubezpieczenia spłat kredytów przy zakupach ratalnych

- ubezpieczenia od kradzieży towarów opłacanych przy zakupie kartą.

- Potencjalne korzyści dla banku z zawartego sojuszu :

- obniżka kosztów działalności w długim okresie czasu

- umocnienie pozycji rynkowej

towarzystwa ubezpieczeniowe - nowym klientem strategicznym banku

- pozyskanie nowych środków finansowych w miejsce spadającej wartości depozytów

- przyciągnięcie nowych klientów

Potencjalne korzyści dla klienta :

- rozszerzenie oferty produktów

- zapewnienie kompleksowej obsługi w jednym miejscu

- dopasowanie oferty do indywidualnych potrzeb klienta

- uproszczenie obsługi klienta

Przykładowe inwestycje banków w zakłady ubezp. :

PBK SA - TU PBK S.A.; WBK - CU Polska na Życie ; BŚK - Nat Ned ; BPH SA w TU Compensa S.A. ;Bank Wielkopolska - TUW Wielkopolska ; BRE SA - TUiR Warta S.A.;

BRE - KUKE S.A.; Kredyt Bank PBI SA - BTUiR Heros Life SA

Historia ubezpieczeń

Cztery okresy: czasy starożytne oraz średniowiecze do połowy XIV w. (tzw. ubezpieczenia wzajemne przedkapitalistyczne). Od połowy XIV do końca XVII w. (wyodrębnienia się instytucji ubezpieczenia wraz z kształtowaniem się ustroju kapitalistycznego). XVIII do poł. XIX w. (powstawanie współczesnych ubezpieczeń w rozwiniętym kapitalizmie). Niezamknięty obejmuje drugą połowę XIX w. i trwa do czasów obecnych (gwałtowny rozwój stale reformowanych ubezpieczeń dostosowywanych do nowych warunków w rozwijającej się gospodarce rynkowej).

Już w czasach starożytnych znane były przypadki zrzeszania się zainteresowanych podmiotów w celu wspólnego ponoszenia ryzyka. Charakterystyczną cechą tych różnych form zrzeszeń i porozumień było oparcie działalności na zasadach wzajemności i solidarności. Wspólnoty ryzyka powstawały najwcześniej w tych dziedzinach, w których gospodarka towarowo-pieniężna miała stosunkowo największe znaczenie, a zarazem tam, gdzie niebezpieczeństwo zagrażające działalności gospodarczej człowieka i jego życiu było największe. Dotyczyło to przede wszystkim działalności handlowej, transportowej i rzemiosła.

Już za czasów Hammurabiego (ok. 2 tys. lat p.n.e.) znane były umowy uczestników karawan w krajach Bliskiego Wschodu, w których zobowiązywali się oni wspólnie pokrywać ewentualne szkody, poniesione przez każdego uczestnika takiej umowy. Przedmiotem umów były przede wszystkim szkody poniesione w zwierzętach jucznych. Jeżeli jeden z uczestników umowy stracił zwierzę juczne, pozostali członkowie składali odpowiednią sumę, która miała tę stratę wyrównać. Taki sam charakter posiadały umowy zawierane pomiędzy żydowskimi posiadaczami osłów w Palestynie, które przewidywały, że o ile osioł ucieknie, padnie, zostanie ukradziony lub rozszarpany przez dzikie zwierzęta, utrata ta będzie zrekompensowana w naturze. Wspólne ponoszenie strat poczynionych rozmyślnie w celu uniknięcia wspólnego dla całej sprawy niebezpieczeństwa, to zachowana do dzisiaj awaria wspólna, oparta od najdawniejszych czasów na zasadzie solidarności interesów uczestników morskiej wyprawy handlowej i obowiązku przyczyniania się do ochrony tych interesów. Najstarszy zapis dokumentujący istnienie awarii wspólnej pochodzi z tzw. prawa rodyjskiego (Lex Rhodia de iactu) i zawarty jest w IV księdze Kodeksu Justyniana ("gdy dla ulżenia statkowi, towar został wyrzucony za burtę, wówczas to co zostało poświęcone dla wszystkich, powinno być przez wszystkich poniesione"). Awaria wspólna stanowiła swoistą formę niedoskonałego ubezpieczenia wzajemnego, ograniczonego do mienia (statku i ładunku) zaangażowanego w określonej wyprawie morskiej.

Akt awarii wspólnej jest szczególną formą stosunku ekonomicznego zachodzącego w obliczu niebezpieczeństwa miedzy uczestnikami morskiej wyprawy handlowej.

Zobowiązanie za ewentualne straty podzielone jest pomiędzy członków wyprawy morskiej na zasadach koasekuracji i to wg klucza opartego na proporcji, w jakiej pozostaje wartość uratowanego mienia należącego do danego członka wyprawy morskiej do łącznej wartości całego uratowanego mienia wyprawy. Maksymalna odpowiedzialność członka wyprawy morskiej ograniczała się do wartości mienia zaangażowanego przez niego w danej wyprawie morskiej. Prawo rodyjskie, opierając się na zasadzie solidarności osób biorących udział w wyprawie morskiej, miało zapobiegać ewentualnym konfliktom pomiędzy sprzecznymi interesami osób biorących udział w wyprawie oraz dokonywać podziału strat wg z góry określonych zasad. Awaria wspólna nie przekształciła się w ubezpieczenie ani nie została przez nie wchłonięta, ale istnieje nadal w ramach prawa morskiego. Na szczególną uwagę zasługuje instytucja prawna nazawana w kodeksie Justyniana pożyczką morska (foenus nauticum, pecunia traiectica) stosowana w starożytnej Grecji (pierwsza wzmianka z IV w. p.n.e.), Rzymie oraz późniejszym okresie. Przeznaczona na sfinansowanie wyprawy morskiej, była transakcją kredytowo-handlową zawierającą wyraźne elementy ubezpieczeniowe. Dług zaciągnięty na sfinansowanie nakładów związanych z przygotowaniem podróży morskiej (budowa i wyposażenie statku lub zakup towarów) podlegał zwrotowi tylko wówczas, gdy podróż ta została pomyślnie zakończona. W przypadku straty statku lub ładunku wierzyciel nie otrzymywał nic.

Pożyczki morskie były stosunkowo wysoko oprocentowane, w związku z dużym ryzykiem, jakie ponosił pożyczkodawca. W pożyczkach morskich wierzyciel występował więc w roli ubezpieczyciela, który z góry wypłacał określoną kwotę (do rozliczenia) w postaci sumy pożyczki, która następnie - jeżeli nie doszło do zdarzenia losowego - była wierzycielowi zwracana wraz z wysokimi procentami (elementami składki ubezpieczeniowej za cenę ryzyka) opłacanymi ex post.. Pożyczka morska stanowiła połączenie kredytu i ubezpieczenia. Z jednej strony, była ona środkiem do zdobycia pieniędzy na sfinansowanie morskiej wyprawy handlowej, a z drugiej - instrumentem przerzucenia ryzyka finansowego takiej wyprawy na pożyczkodawców, czyli na osoby nie biorące w wyprawie bezpośredniego udziału. Najwcześniej proces wyodrębniania się ubezpieczeń jako samodzielnej instytucji gospodarczej i prawnej nastąpił w morskiej żegludze handlowej i w handlu morskim. Stąd panuje powszechnie pogląd, że kolebkę wszystkich ubezpieczeń stanowią ubezpieczenia morskie. Ubezpieczenie morskie powstało w Italii i rozprzestrzeniło się następnie na inne kraje wraz z rozpowszechnieniem się handlu i tworzeniem się kapitału handlowo-finansowego. Przez pewien czas transakcje pożyczki morskiej zastępowano umową fikcyjnego kupna-sprzedaży. Na mocy takiej umowy osoba (bankier) przyjmująca na siebie niebezpieczeństwo (ryzyko) związane z podróżą morską nabywała zagrożone przedmioty, z tym że wypłata sumy kupna była odroczona. Jednocześnie była zawierana dodatkowa umowa (klauzula), która przewidywała, że w razie pomyślnego wyniku podróży umowa staje się nieważna. Wypłata sumy kupna następowała więc tylko wówczas, gdy przedmioty objęte tą umową zostały w czasie podróży zniszczone bądź utracone. Wynagrodzenie za ponoszenie ryzyka przez fikcyjnego nabywcę było osobno ustalane i zazwyczaj z góry opłacane. Elementy ubezpieczenia występują tutaj wyraźniej niż w pożyczce morskiej. Umowy pożyczki morskiej i fikcyjnej umowy kupna-sprzedaży zawierane były w formie aktów notarialnych. Akty te w I połowie XIV w. zaczęły być wypierane przez dokumenty prywatne, wystawiane na dowód zawarcia umowy. Dokumenty te otrzymały nazwę polis od włoskiego słowa polizza, pierwotnie znaczącego pokwitowanie (włoskie pochodzenie mają także np.: asekuracja, casco, storno). Na polisach umieszczano również postanowienia stanowiące treść umowy. Polisy te wskazują wyraźnie już na oderwanie się umowy ubezpieczenia od umowy pożyczki lub fikcyjnego kupna-sprzedaży. Najstarsze zachowane umowy ubezpieczenia morskiego pochodzą z 1347 r. z Genui, z 1384 z Pizy i z 1397 z Florencji. Ponieważ przy zawieraniu omawianych umów dużą rolę odgrywali samodzielni pośrednicy - maklerzy (brokerzy), można im przypisać znaczący wkład w rozwój ubezpieczeń morskich. Działając przede wszystkim w interesie osób zajmujących się transportem morskim, maklerzy dbali nie tylko o to, aby umowa ubezpieczeniowa była dla nich możliwie korzystna, ale i o dopływ nowych umów ubezpieczenia do ubezpieczycieli i dzięki temu lepsze wyrównania ryzyka oraz większe zyski wynikające z transakcji ubezpieczeniowych. Działalnością maklerską zajmowały się nie tylko indywidualne osoby, ale również domy bankowe.

W XV i XVI w. centrum żeglugi morskiej (czyli też ubezpieczeń morskich) przesunęło się z basenu Morza Śródziemnego, przez Hiszpanię, Holandię (Niderlandy), Francję i niemieckie miasta hanzeatyckie do Anglii. W praktyce ubezpieczeń morskich umowa ubezpieczenia zyskała samodzielność jako instytucja obrotu majątkowego i przedmiot oddzielnych ustawowych uregulowań prawnych (pierwszy raz w 1435 r.). W ubezpieczeniach morskich ukształtowała się treść podstawowych pojęć i terminów techniczno-ubezpieczeniowych, treść stosunku ubezpieczenia, prawna sylwetka ubezpieczyciela. Początkowo ubezpieczycielami były pojedyncze osoby (przede wszystkim bankierzy) lub grupy osób, od początku XVIII w. specjalne przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe o różnych formach prawnych. Ważnym wydarzeniem w rozwoju ubezpieczeń było powstanie korporacji Lloyd's wywodzącej się z istniejącej od drugiej połowy XVII w. niezorganizowanej grupy ubezpieczycieli morskich w Anglii. Jest to najstarsza działająca na świecie do obecnych czasów, instytucja zrzeszająca ubezpieczycieli morskich. Nazwa od Edwarda Lloyda (kawiarnia XVII/XVIII w.) Znacznie wolniej rozwijały się w pierwszych dwóch okresach ubezpieczenia osobowe, zwłaszcza życiowe. Zasadniczą przyczyną tego stanu rzeczy był brak podstaw pozwalających na kalkulację składki ubezpieczeniowej na podstawie realnych i trafnych przewidywań ryzyka śmierci.

Dopiero na przełomie XVII/XVIII w. kiedy rozwijać się zaczęły podstawy matematyczne i statystyczne operacji długookresowych oraz badania nad śmiertelnością, nastąpił dalszy rozwój ubezpieczeń na życie.

Pierwsze profesjonalne zakłady ubezpieczeń na życie o charakterze zarobkowym powstały przede wszystkim w Anglii na przełomie tych wieków. Założone w 1762 r. towarzystwo wzajemne Equitable w Londynie rozpoczęło zawieranie umów długoterminowych na życie. Następnie takie zakłady powstały w USA, Francji oraz innych krajach Europejskich. Znaczący rozwój ubezpieczeń życiowych nastąpił w XIX w., w którym wraz z erą polityki socjalnej państwa powstał system ubezpieczenia społecznego.

W drugim okresie (XIV-XVII) spotkać można zaczątki ubezpieczeń majątkowych, zwłaszcza ogniowych. Z istniejących gildii i cechów w XV w. wyodrębniać zaczęły się różnego rodzaju kasy ogniowe, powodziowe itp. Ubezpieczenia ogniowe rozwinęły się szczególnie w Niemczech (ze szczególną pomocą państwa), gdzie od końca XVII w. zajmowały się nimi specjalnie utworzone zakłady zwane socjetami. Ubezpieczenia ogniowe często opierały się na przymusie ubezpieczeniowym. Impulsem do powstania pierwszych dużych prywatnych zakładów ubezpieczeń były często wielkie pożary (w XVII w. w Anglii i w Niemczech). Szczególnie ważną tendencją w rozwoju ubezpieczeń była zmiana form działalności ubezpieczeniowej. Poprzednio ubezpieczenia prowadzone były przez indywidualne osoby, a przy tym jako działalnością dodatkową zajmowali się nimi bankierzy i finansiści. Z czasem wykształcił się typ zawodowego i komercyjnego ubezpieczyciela. Indywidualni ubezpieczyciele oraz różnego rodzaju lokalne stowarzyszenia i korporacje zostały wyparte przez licznie powstające nowe typy organizacji ubezpieczeniowych o szerszym terytorialnie i rzeczowo zakresie działania, a mianowicie przez instytucje ubezpieczeń wzajemnych, przez zakłady ubezpieczeniowe w formie spółek akcyjnych i przez publiczne zakłady ubezpieczeń. Szczególnie aktywnie rozwijała się komercyjna forma prowadzenia działalności ubezpieczeniowej - ubezpieczeniowe spółki akcyjne. Powstały zarówno wielkie i wyspecjalizowane zakłady ubezpieczeń, jak i zakłady reasekuracyjne. Tendencja polegająca na zmniejszeniu się znaczenia indywidualnych ubezpieczycieli spowodowała powstanie oraz rozbudowę nowych działów, grup i rodzajów ubezpieczeń, i to zarówno w zakresie ubezpieczeń osobowych, jak i majątkowych.

W tym właśnie okresie poza ubezpieczeniami ogniowymi, morskimi i życiowymi zaczęto wprowadzać ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, ubezpieczenia maszyn, od szkód wodociągowych, ubezpieczenia rolne, kradzieżowe, OC, kredytów itd. Na przełomie XIX i XX wprowadzono ubezpieczenia pokrycia ryzyka gospodarczego (ubezpieczenie hipotek, od spadku kursu papierów wartościowych, od zastoju przedsiębiorstw, na wypadek strajku. Nastąpiło ukształtowanie rynku ubezpieczeniowego. Coraz większa liczba zakładów ubezpieczeń, wprowadzanie nowych rodzajów ubezpieczeń., wzrost popytu na ubezpieczenia - cechy tego rynku. Coraz ostrzejsze formy konkurencji pomiędzy zakładami ubezpieczeń, większa aktywność państwa, nierównomierny rozwój ubezpieczeń w poszczególnych regionach świata i państwach. Największy stopień rozwoju ubezpieczeń uzyskały państwa europejskie, Stany Zjednoczone i Japonia.

We współczesnej gospodarce rynkowej charakterystycznymi cechami światowego rynku ubezpieczeniowego są m.in.: nasilająca się konkurencja, koncentracja ubezpieczeń oraz ich coraz większa globalizacja. Nierównomierny i zróżnicowany poziom rozwoju, Nasycenie rozwiniętych rynków - ekspansja na rynki zagraniczne (szczególnie na rozwijające się),

Interwencjonizm państwa, Rozwój reasekuracji i innych metod finansowania ryzyka, Rozwój działalności lokacyjnej ubezpieczycieli, Rozwój i coraz szersze wykorzystanie technologii informatycznej w ubezpieczeniach.

Historia ubezpieczeń w Polsce: wyrózniamy 5 okresów: początki ubezpieczeń na ziemiach polskich, ubezpieczenia podczas zaborów i I wojny światowej, w Polsce międzywojennej, w Polsce Ludowej, w dobie obecnej (w okresie transformacji ustrojowej), od 1989/90 - do dnia dzisiejszego.

Na przełomie XV i XVI w. spotyka się na ziemiach polskich liczne różnorodne związki ogniowe i "groblowe", później kasy ogniowe (np. w Poznaniu od 1757 r.). Organizowanie pomocy opartej na wzajemności dla ryzyk wypadkowych spotyka się już w XV w. na Górnym Śląsku w postaci kas brackich i spółek brackich. Ponadto w Gdańsku kodyfikujący prawo wilkierz gdański z 1761 r. zawierał wiele przepisów dot. ubezpieczenia morskiego (początek polskich ubezpieczeń morskich). Za czasów panowania Stanisława Augusta przygotowywano projekty i założenia ogólnokrajowego ogniowego zakładu ubezpieczeniowego, który jednak nie doczekał się realizacji. Pierwsze w pełni zorganizowane formy ochrony ubezpieczeniowej w postaci różnorodnych socjetów ogniowych pojawiły się dopiero w okresie zaborów.

Pierwsze zakłady ubezpieczeniowe powstawały na ziemiach zaboru pruskiego, gdzie już w 1793 r. po zajęciu Wielkopolski władze pruskie przystąpiły do organizacji socjetów ogniowych. W 1803 r. powołano dużą organizację ubezpieczeniową pod nazwą "Towarzystwa Ogniowe dla Miast w Prusach Południowych" a w 1804 "Towarzystwo Ogniowe Wiejskie Prowincji Prus Południowych". Obie te instytucje, oparte na zasadzie wzajemności, stanowiły podstawę późniejszych organizacji ubezpieczeniowych w Księstwie Warszawskim, Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Poznańskim. Uważane są za pierwsze zakłady ubezpieczeniowe działające na ziemiach polskich. Zaś 1803 r. został przyjęty umownie za datę powstania ubezpieczeń na ziemiach polskich. Największy stopień rozwoju uzyskały ubezpieczenia pod zaborem pruskim. Wpływ na to miały takie czynniki, jak: dominująca pozycja w Europie państwa pruskiego w dziedzinie ubezpieczeń, dużo lepsza sytuacja ekonomiczna Wlkopolski i Pomorza w stosunku do pozostałych ziem polskich, aktywna polityka państwa pruskiego w sferze ubezpieczeń, która przejawiała się w bezpośredniej organizacji działalności ubezpieczeniowej. Liberalizacja polityki władz pruskich po 1863 r. w dziedzinie ubezpieczeń (okres po tym roku można nazwać "w dobie konkurencji") pozwoliła najpierw na powstanie lokalnych towarzystw wzajemnych od ognia, a następnie towarzystw prowadzących ubezpieczenia w innych działach, przede wszystkim w rolnych. W 1873 r. powstał pierwszy polski prywatny zakład ubezpieczeń na życie "Vesta Bank Wzajemnych zabezpieczeń na Życie". W 1900 r. spośród 116 zakładów w Prusach, Vesta zajmowała 20. miejsce pod względem zawieranych umów. Najsłabiej ubezpieczenia rozwijały się pod zaborem austriackim (wynikało to ze słabego rozwoju ubezpieczeń w Austrii w ogóle).

Okres międzywojenny: Cztery podokresy:

1918-1923 (okres odbudowy Polski, trudna sytuacja gospodarcza, scalanie)

1924-1929 (okres koniunktury i rozwoju ubezpieczeń, kształtowanie rynku ubezpieczeniowego i zrębów systemowych)

1930-1934 (zahamowanie i regres ubezpieczeń)

1935-1939 (odbudowa rynku ubezpieczeniowego z dominującą pozycją podmiotów publicznoprawnych).

W 1928 r. powstał Państwowy Urząd Kontroli Ubezpieczeń, a w 1934 ukazały się ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym oraz o ochronie przed pożarami i innymi klęskami.

Polska Ludowa:

Trzy okresy:

1945-51 (odbudowa i przebudowa - od ubezpieczeń wzajemnych do ubezpieczeń państwowych)

1952-84 (scentralizowany w pełni państwowy monopol ubezpieczeniowy)

1984-1990 (nowa ustawa: wyłom w monopolu)

1952 - ustawa o ubezpieczeniach państwowych (PZUW => PZU - instytucję państwową typu administracyjnego),

1958 - ustawa o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych (PZU => państwowe przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe).

Działalność zagranicznych zakładów ubezpieczeń w Polsce

Ustawa z dn. 28 lipca 1990 o działalności ubezpieczeniowej miała liczne braki zarówno z punktu widzenia harmonizacji z prawem wspólnotowym, jak i z punktu widzenia polskich uwarunkowań społeczno-gospodarczych. Wynikało to niewątpliwie z faktu, iż ustawa ta pojawiła się na bardzo wczesnym etapie przeobrażeń gospodarczych i ustrojowych. Skuteczność nowych rozwiązań leżała wówczas poza sferą czysto prawną. Jej przesłankami było przede wszystkim istnienie konkurujących ze sobą zakładów ubezpieczeń, rozwinięty rynek bankowy oraz kapitałowy, a także sprawdzony skuteczny system nadzoru zapewniający bezpieczeństwo obrotu ubezpieczeniowego.

Główny zarzut dotyczył oczywiście dopuszczenia na polski rynek zagranicznych zakładów ubezpieczeń. Ustawa regulowała tę kwestię następująco. Zgodnie z pierwotnymi przepisami ustawy zagraniczny zakład ubezpieczeń mógł prowadzić działalność ubezpieczeniową w Polsce jedynie za pośrednictwem ustanowionego przez siebie głównego przedstawiciela, mającego miejsce zamieszkania w Polsce. Ustanowienie przedstawiciela podlegać miało wpisowi do rejestru handlowego. Główny przedstawiciel miał być zobowiązany do prowadzenia rachunkowości dotyczącej działalności w Polsce w języku Polskim, publikowania bilansu i rachunku zysków i strat w języku polskim oraz udostępniania ich na życzenie każdemu ubezpieczającemu.

Zezwolenie na prowadzenie działalności przez głównego przedstawiciela miał wydawać minister finansów, po spełnieniu przez zagr. zakład ubezpieczeń wymagań określonych w ustawie. Należał do nich np. obowiązek wpłacenia przez zagraniczny zakład kaucji w wysokości 25% minimalnego kapitału gwarancyjnego, z tytułu zabezpieczenia przyszłych zobowiązań powstałych w związku z działalnością prowadzoną w Polsce; kaucja miała podlegać zaliczeniu na poczet posiadanych środków własnych. Działalność ta miała podlegać także innym ograniczeniom, np. środki własne w wysokości minimalnego kapitału gwarancyjnego oraz środki stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych miały być lokowane w Polsce; ponadto wprowadzono ograniczenia wynikające z obowiązujących przepisów dewizowych w zakresie możliwości przekazywania za granicę przez zagr. zakład ubezpieczeń części zysku bez zezwolenia dewizowego; to ostatnie ograniczenie stało w sprzeczności z postanowieniami dyrektyw UE, według których aktywa reprezentujące margines wypłacalności do wysokości funduszu gwarancyjnego powinny być lokowane w kraju, w którym prowadzona jest działalność, nadwyżka zaś - na terenie Unii. Przepisy te nigdy nie weszły w życie w tym kształcie. Początkowo miały obowiązywać od 1 stycznia 1993 (prawie 3 lata po uchwaleniu ustawy). Jednak nowelizacja ustawy z 9 grudnia 1992 przesunęła ten termin do 1 stycznia 1999. Przepisy te wówczas znacznie zmodyfikowano. Od 1990 roku nie było jednak przeszkód, aby zagraniczny zakład ubezpieczeń (tak jak inny podmiot zagraniczny) utworzył na terytorium Polski spółkę z udziałem kapitału zagranicznego (nawet 100%). Spółka taka była podmiotem prawa polskiego i poza nielicznymi wyjątkami traktowana była jak inne podmioty polskie. Podjecie przez nią działalności uzależnione było od zezwolenia ministra finansów oraz spełnienia takich warunków, jakie były wymagane w przypadku podmiotów polskich.

Jednakże wkład wniesiony przez udziałowca zagranicznego nie mógł być niższy niż połowa minimalnego kapitału gwarancyjnego, z wyjątkiem sytuacji, gdy podmiot zagraniczny nabywał akcje w spółce już działającej. Drugim istotnym zarzutem była kwestia ubezpieczenia transgranicznego (cross border), tj. zawarcie umowy ubezpieczenia z zagranicznym zakładem ubezpieczeń. Zgodnie z ustawą osoba krajowa w rozumieniu prawa dewizowego mogła zawrzeć umowę ubezpieczenia jedynie z zakładem ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z tą ustawą. Dotyczyło to także osoby zagranicznej podejmującej działalność gospodarczą w Polsce w zakresie ubezpieczenia tej działalności. Minister finansów określił przypadki dopuszczalności zawierania ubezpieczenia z innymi zakładami ubezpieczeń. Obejmowały one przypadki ubezpieczania ryzyk, których zakłady prowadzące działalność na podstawie ustawy nie ubezpieczały, ryzyk umiejscowionych poza granicami Polski, jeśli ubezpieczenia w "miejscowym" zakładzie wymagało lokalne prawo, ryzyk, których ubezpieczenia za granicą wymaga umowa międzynarodowa. Norma ta była sprzeczna z zasadą wolności w zakresie usług ubezpieczeniowych (art. 61Traktatu Rzymskiego) oraz równego traktowania krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw ubezpieczeniowych. 10 grudnia 1998 dokonano nowelizacji ustawy o działalności ubezpieczeniowej. W związku z ratyfikacją Układu Europejskiego i przystąpieniem do OECD Polska przyjęła wiele zobowiązań dotyczących m.in. stosowania zasady niedyskryminacji, zasady traktowania narodowego oraz liberalizacji rynku. Nowelizacja sprecyzowała i uporządkowała dotychczasowe przepisy dotyczące działalności zagranicznych zakładów ubezpieczeń; dostosowała je przy tym w pełni do wymagań unijnych. Zakres regulacji objął m.in. wydawanie zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce przez główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń, zasady funkcjonowania głównego oddziału, wykonywanie nadzoru nad jego działalnością, a także procedurę jego likwidacji. Przyjęto, iż to właśnie główny oddział będzie stanowił wyłączną formę prawną prowadzenia przez zagraniczne zakłady bezpośredniej działalności ubezpieczeniowej w Polsce. Odnośnie przyjęcia proponowanej nazwy wskazano argument, iż dotychczasowa nazwa - główny przedstawiciel - nierzadko sugerowała, że chodzi tylko o działalność reprezentacyjną, a nie operacyjną, ubezpieczeniową. Prowadzenie działalności w formie głównego oddziału uzależniono od przestrzegania zasady wzajemności. Zasada ta odpowiada uregulowaniom przyjętym w dyrektywach Unii. Jej stosowanie ma chronić rynek przed pojawieniem się na nim podmiotów pochodzących z państw, które nie uznają podobnych zasad i nie przestrzegają uznawanych standardów prawa ubezpieczeniowego. Przesłanki dotyczące uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności przez główny oddział odwołują się w głównej mierze do działalności jego macierzystego zakładu ubezpieczeń. Chodzi o takie wymagania, jak np. konieczność przedstawienia statutu oraz informacji o członkach organu zarządzającego zagranicznego zakładu ubezpieczeń czy zaświadczenia organu nadzoru państwa macierzystego o wypłacalności zakładu. Wydanie zezwolenia uzależniono w dalszym ciągu od złożenia kaucji w celu zabezpieczenia przyszłych zobowiązań zagranicznego zakładu z tytułu umów ubezpieczenia zawartych przez główny oddział w Polsce. Kaucja ma być utrzymywana w Polsce przez cały okres działalności głównego oddziału na jej terytorium. W razie likwidacji głównego oddziału lub utraty zezwolenia na prowadzenie działalności, jeżeli środki finansowe stanowiące pokrycie funduszu ubezpieczeniowego nie wystarczą na pokrycie wszystkich zobowiązań, organ nadzoru może wyrazić zgodę na zaspokojenie z tej kaucji niepokrytej części zobowiązań. Zgodnie z obowiązującymi wymaganiami unijnymi ustalono, iż zagraniczny zakład ubezpieczeń działający poprzez główny oddział jest obowiązany do posiadania w kraju środków własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności określony zgodnie z ustaleniami ustawy, z zastrzeżeniem, iż podstawą jego obliczenia jest działalność głównego oddziału. Ponadto jest on zobowiązany do tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych z tytułu zobowiązań, jakie mogą wyniknąć z zawartych za pośrednictwem głównego oddziału umów ubezpieczenia w Polsce.

Nadzór nad głównym oddziałem sprawuje KNUiFE, zgodnie z uprawnieniami określonymi w ustawie. W odniesieniu do oddziałów zakładów ubezpieczeń z krajów Unii Europejskiej stan ten będzie istniał do czasu wstąpienia Polski do Unii. Zgodnie z wymaganiami Unii nadzór nad głównymi oddziałami zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich sprawuje państwo macierzyste tego zakładu.

Natomiast w stosunku do zakładów ubezpieczeń z państw spoza Unii przepisy te będą miały nadal pełne zastosowanie.

Zgodnie z wymaganiami unijnymi główny oddział staje się członkiem Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego i Polskiego Biura Ubezpieczeń Komunikacyjnych, jeśli zamierza prowadzić działalność w grupie 10 i 13 działu II.

Został skreślony przepis, który dotyczył tworzenia funduszy ubezpieczeniowych oraz lokowania środków własnych głównych przedstawicielstw w Polsce, bez prawa ich transferu za granicę. Oznacza to, iż znajdą tu zastosowanie wprost przepisy ogólne dotyczące zakładów ubezpieczeń działających w Polsce, nakazujące lokowanie wszystkich środków zakładu w określony sposób. Ustalono bardziej rygorystyczne warunki dotyczące warunki dotyczące lokat funduszu ubezpieczeniowego, ponieważ ograniczono możliwość ich lokowania jedynie w instrumenty finansowe znajdujące się na terytorium Polski, z wyjątkiem lokat określonych przez ministra finansów w akcie wykonawczym do ustawy, przy zachowaniu katalogu dopuszczalnych lokat i odnoszących się do nich limitów. Zrezygnowano także ze specjalnych regulacji dotyczących transferu zysków (i innych należności) za granicę z uwagi na fakt, iż zasady transferu zysków i innych należności głównego oddziału (przedstawicielstwa) zagranicznego oddziału ubezpieczeń zostały uregulowane w innych przepisach, przede wszystkim w prawie dewizowym. W zakresie podejmowania i prowadzenia działalności przez podmioty zagraniczne nowelizacja usunęła istniejące poprzednio ograniczenia dotyczące sposobu nabycia i obejmowania akcji zakładów ubezpieczeń przez inwestorów zagranicznych oraz wydawania zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce przez spółki z udziałem kapitału zagranicznego; chodzi przede wszystkim o szczególnie negatywnie oceniane ograniczenia dotyczące pośredniego nabycia akcji, o czym była mowa wcześniej. Nastąpiło dzięki temu ujednolicenie w tym zakresie w stosunku do zasad odnoszących się do podmiotów Polskich. Nowelizacja ta zmieniła przepisy dot. środków własnych. Nastąpiła zmiana ich definicji poprzez wprowadzenie definicji generalnej (środki własne to aktywa zakładu ubezpieczeń z wyłączeniem aktywów przeznaczonych na pokrycie wszelkich przewidywalnych zobowiązań i wartości niematerialnych i prawnych).

Ubezpieczenia emerytalne

Finansowanie repartycyjne: sposób bieżącego finansowania świadczeń bezpośrednio z funduszu składkowego (składki są przeznaczane "w biegu" na świadczenia).

Finansowanie kapitałowe: fundusz składkowy jest inwestowany w celu zgromadzenia kapitału na przyszłe świadczenie (składki "pracują" na przyszłą emeryturę).

Ekwiwalentność ubezpieczeniowa - zasada proporcjonalności między wysokością płaconej składki a wysokością uzyskiwanego świadczenia.

Składka:

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadza - bardzo ważny z ubezpieczeniowego punktu widzenia - podział obowiązkowej składki wpłacanej do systemu na: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie wypadkowe

Stopy % składek wynoszą:

ubezpieczenie emerytalne - 19,52%

ubezpieczenie rentowe - 13,00%

ubezpieczenie chorobowe - 2,45%

ubezpieczenie wypadkowe - od 0,40% do 8,12% (w 1999 dla wszystkich 2,03%)

W sumie od 35,37% do 43,09% (w 1999: 37%)

Dla pracownika składka wynosi 18,71%:

ubezpieczenie emerytalne - 9,76%

ubezpieczenie rentowe - 6,50%

ubezpieczenie chorobowe - 2,45%

Dla pracodawcy składka wynosi 18,29% (przy wypadkowym 2,03%):

ubezpieczenie emerytalne - 9,76%

ubezpieczenie rentowe - 6,50%

ubezpieczenie wypadkowe - 2,03%

Wymogi przy tworzeniu Otwartych Funduszy Emerytalnych:

- nadanie funduszowi statutu przez Powszechne - Towarzystwo Emerytalne

- zawarcie przez towarzystwo emerytalne z depozytariuszem umowy o przechowywanie aktywów funduszu

- uzyskanie przez PTE zezwolenia na utworzenie funduszu

- wpisanie funduszu do rejestru funduszy emerytalnych

Do wniosku o uzyskanie zezwolenia na utworzenie OFE dołącza się:

- statut funduszu emerytalnego

- umowę z depozytariuszem

- odpis z rejestru handlowego tow. emeryt., tworzącego fundusz emeryt.

- dane osobowe osób zatrudnionych w tow. emeryt., mających istotny wpływ na gospodarkę finansową funduszu

- listę osób wyznaczonych przez depozytariusza do wykonywania obowiązków określonych w umowie

- informacje o kwalifikacjach i doświadczeniu zawodowym osób odpowiedzialnych za zarządzanie funduszem emeryt., ze wskazaniem doradców inwestycyjnych.

Zezwolenie na utworzenie funduszu wydaje Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE), dawniej UNFE. Zezwolenie jest równoznaczne z zatwierdzeniem statutu funduszu emeryt.

Fundusz nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru funduszy emerytalnych. Czas trwania funduszu emeryt. jest nieograniczony.

Członkiem otwartego funduszu emerytalnego staje się osoba fizyczna, która zawarła umowę z danym funduszem.

Formularz umowy zawiera:

nazwę, siedzibę oraz adres funduszu

deklarację przystąpienia do funduszu

informację o określonym w ustawie sposobie wykorzystania środków zgromadzonych na rachunku członka OFE, w przypadku, gdy śmierć osoby wskazanej nastąpi przed śmiercią członka funduszu, a członek ten nie wskaże innej osoby, a także oświadczenie osoby przystępującej do funduszu o zapoznaniu się z treścią tej informacji

informację o skutkach rozwiązania umowy z OFE lub rezygnacji z członkostwa w funduszu przed upływem terminu opłacenia przez członka składek za okres 24 miesięcy, licząc od daty uzyskania członkostwa w funduszu, a także oświadczenie osoby przystępującej o znajomości tych skutków.

Deklaracja przystąpienia do funduszu zawiera:

Podstawowe dane osoby przystępującej do OFE:

imiona i nazwisko,datę i miejsce urodzenia,nr PESEL,

miejsce zamieszkania,oświadczenie osoby przystępującej do OFE o zapoznaniu się z prospektem informacyjnym funduszu

imienne wskazanie osoby lub osób, którym - w razie śmierci osoby przystępującej - wypłacone zostaną środki zgromadzone w OFE,oświadczenie o stosunkach majątkowych między osoba przystępującą do OFE a jej małżonkiem, chyba że osoba przystępująca do funduszu nie pozostaje w związku małżeńskim, przy czym członek OFE niezwłocznie informuje fundusz o: zawarciu związku małżeńskiego,zmianie w stosunkach majątkowych między członkiem OFE a jego małżonkiem,datę i godzinę złożenia deklaracji oraz cechy dokumentu potwierdzającego tożsamość osoby składającej deklarację

w przypadku osoby, która nie jest dotychczas członkiem OFE, deklaracja powinna zawierać oświadczenie o dotychczasowym nieuczestnictwie w OFE.

Formy Pracowniczych Programów Emerytalnych:

Pracownicze fundusze emerytalne, tworzone w celu zgromadzenia środków i ich lokowania z przeznaczeniem na wypłaty członków funduszu, po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Członkiem pracowniczego funduszu emerytalnego może zostać wyłącznie pracownik i pracodawca objęty zakładową (międzyzakładową) umową emerytalną. Upoważnione do tworzenia pracowniczego funduszu emeryt. jest wyłącznie Pracownicze Towarzystwo Emerytalne zorganizowane w formie spółki akcyjnej o kapitale akcyjnym nie mniejszym niż 100 tys. zł, z których ¼ winna być wpłacona jeszcze prze rejestracją PTE. Wpłaty do pracowniczego funduszu emeryt. będą dokonywane w formie składek lub akcji uzyskanych przez pracowników nieodpłatnie na warunkach preferencyjnych.

Fundusze inwestycyjne: uczestnikiem zarówno funduszu otwartego, jak też specjalistycznego mogą zostać osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne, które za wpłaty (dokonywane w formie zapisów) wnoszone do funduszu nabywają jednostki uczestnictwa.

Grupowe ubezpieczenia na życie z funduszem inwestycyjnym w zakładzie ubezpieczeń w formie SA, tworzenie tego rodzaju PPE następuje na podstawie przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej.

Grupowe ubezpieczenia na życie z funduszem inwestycyjnym w towarzystwie ubezpieczeń wzajemnych (TUW na życie), produkt analogiczny do poprzedniego.

Pracowniczy program emerytalny stanowią:

zakładowe umowy emerytalne

pracownicze umowy emerytalne,

oraz - w zależności od wyboru formy programu:

statut pracowniczego funduszu emerytalnego

umowa z funduszem inwestycyjnym

umowa z zakładem ubezpieczeń na życie SA

umowa z TUW na życie (lub statut TUW na życie), które określają warunki gromadzenia środków ze składek pracowników wpłacanych przez pracodawcę, przeznaczonych do wypłat w wieku emerytalnym lub w przypadku uzyskania uprawnień do świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy, spełniające kryteria ustawowe.

Ubezpieczenia zdrowotne

Publiczne systemy ochrony zdrowia rozumiane jako obowiązkowy składnik zabezpieczenia społecznego, w którym ryzyko związane z chorobą i niezdolnością do pracy jest traktowane jako problem publiczny, rozwinęły się w Europie i na świecie na masową skalę dopiero po II wojnie światowej. Do roku 1949 świadczenia publiczne związane z chorobą i macierzyństwem istniały jedynie w 36 krajach, a w początku lat 90-tych w ponad 100 krajach

Wśród wielu modeli publicznych systemów ochrony zdrowia można wyróżnić 4 podstawowe modele: Bismarckowski, Beveridge'a, rezydualny, Siemaszki.

Model Bismarckowski swoją nazwę zawdzięcza Otto von Bismarckowi, który zasłynął m.in. przeprowadzeniem w 1881 fundamentalnych reform społecznych w Cesarstwie Niemieckim. Elementem tych reform było wprowadzenie przymusu zabezpieczenia się przed ryzykiem utraty zdolności do pracy wskutek choroby lub wypadku. Przymus ten obowiązywał wobec osób o umiarkowanych dochodach, które miały obowiązek przystępować do grupy wspólnego ryzyka w postaci kas chorych. Wspólnoty ryzyka w tym modelu powstają według kryterium terytorialnego, zawodowego lub branżowego. Instytucje te muszą zapewnić równowagę świadczeń i pobieranych składek od ubezpieczonych. Tym samym model ten ma charakter ubezpieczeniowy. Świadczenia z reguły obejmują zarówno zwrot kosztów leczenia, jak i rekompensatę utraconych zarobków. Niektóre świadczenia są rekompensowane częściowo. Obywatele o wyższym poziomie dochodów nie muszą uczestniczyć w tym systemie i mogą wybierać inne sposoby asekuracji. Większość podstawowych decyzji, także tych wiążących się z obciążeniami i uprawnieniami ubezpieczonych jest podejmowana samodzielnie przez instytucje ubezpieczeniowe przy udziale reprezentantów zainteresowanych stron (ubezpieczonych, lekarzy, aptekarzy, szpitali, lokalnych władz itp.). W klasycznej postaci model ten jest realizowany poprzez system publicznych kas chorych w Niemczech. W sposób naturalny występują tu prywatne instytucje ochrony zdrowia, które zaspokajają potrzeby lepiej sytuowanych obywateli.

Model Beveridge'a jest oparty na koncepcji ekonomisty brytyjskiego Williama H. Beveridge'a (1879-1963), przedstawionej w 1942 rządowi brytyjskiemu w specjalnym raporcie poświęconym ubezpieczeniom społecznym. Model ten opiera się na koncepcji gwarancji bezpieczeństwa socjalnego dla wszystkich obywateli, a źródłem jego finansowania staje się budżet państwa. Odmiennie więc niż w modelu Bismarcka ubezpieczenie jest obowiązkowe dla wszystkich. Dotyczy to w szczególności ubezpieczenia zdrowotnego, które uznano za uniwersalne uprawnienie wszystkich obywateli. W odniesieniu do oferowanych świadczeń istnieje zasada równości obywateli, przy czym z reguły poziom zaspokajania potrzeb zatrzymywany jest na szczeblu podstawowym -elementarnym. W efekcie naturalnym składnikiem modelu są prywatne dobrowolne ubezpieczenia uzupełniające, podnoszące standard opieki i rozszerzające jej zakres. Państwo odpowiada za dostęp do świadczeń medycznych i organizuje podstawową służbę zdrowia. Model ten w klasycznej postaci pojawił się np. w Wielkiej Brytanii oraz w krajach skandynawskich.

Model Siemaszki, zwany budżetowym, oparty jest na koncepcji sformułowanej jeszcze w latach 30. Przez Nikołaja Siemaszkę, komisarza ludowego ZSRR ds. Ochrony zdrowia. Podstawowa cecha to założenie o pełnej odpowiedzialności państwa i rządu za zdrowie i opiekę zdrowotną. Uprawnienia do świadczeń są w tym modelu prawem obywatelskim. Model Siemaszki oparty jest na 4 głównych filarach:

pełny dostęp do ochrony zdrowia dla całej populacji

finansowanie ochrony zdrowia bezpośrednio z budżetu

wyłączność państwowej służby zdrowia

pełny zakres świadczeń całkowicie bezpłatnych dla wszystkich obywateli.

Model ten był praktykowany w ZSRR oraz krajach satelickich. Nie ma w nim miejsca na prywatne ubezpieczenia zdrowotne, bo wszystko bierze na siebie państwo. Dziś praktycznie już nigdzie nie istnieje, natomiast ślady jego bytności są nadal obecne w krajach postradzieckich.

Model rezydualny, zwany inaczej modelem X, zakłada brak odpowiedzialności państwa za opiekę zdrowotną. Na pierwszy plan w związku z tym wysunięta jest zasada odpowiedzialności indywidualnej.

Jest on zaprzeczeniem modelu Siemaszki.

Poziom i sposób ubezpieczenia ryzyka utraty zdrowia staje się wyłącznie kwestią wyborów indywidualnych. Nawet jednak w tym modelu organy państwowe odpowiadają za pewne obszary zdrowia publicznego. Jego charakterystyczną cechą jest pluralizm stosowanych rozwiązań w produkcji usług ochrony zdrowia i ich finansowaniu.

Dominujące znaczenie przypisuje się prywatnej służbie zdrowia, zgodnie z zasadą, że sektor ochrony zdrowia jest traktowany jako pole normalnej aktywności ekonomicznej.

Za najbardziej reprezentatywnego przedstawiciela modelu rezydualnego może być uznany system opieki zdrowotnej obowiązujący obecnie w USA. W tym modelu mechanizm rynkowy także nie działa w pełni. Jest on wyłączony z opieki zdrowotnej osób znajdujących się w szczególnej potrzebie - biednych, starszych, ułomnych, w którym zagrożenia dla życia asekurowane są przez państwo. W pozostałej części obowiązują jednak reguły rynkowe wymagające zakupu ochrony zdrowia u prywatnych ubezpieczycieli.

Ogólna charakterystyka ubezpieczeń zdrowotnych

Ubezpieczenia zdrowotne wraz z wypadkowymi obejmują 2 podstawowe rodzaje ryzyk:

ryzyko utraty dochodów

ryzyko zwiększonych wydatków.

Utrata dochodów ubezpieczonego związana jest z czasową lub trwałą niezdolnością do pracy. Następuje ona wskutek choroby lub wypadku i tym właśnie różni się od trwałej niezdolności do pracy w ubezpieczeniach emerytalnych. Może ona mieć zarówno charakter pełnej lub ograniczonej niezdolności do pracy. Zdefiniowanie pojęcia niezdolności do pracy jest ważnym składnikiem umowy ubezpieczenia. Może ono z jednej strony oznaczać ograniczenie lub całkowity brak możliwości wykonywania wyuczonego lub wcześniej wykonywanego zawodu. Z drugiej strony jego pojecie może być określone szerzej - jako ograniczenie lub brak możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przyjęcie określonej definicji niezdolności do pracy powoduje objęcie ochroną ubezpieczeniową określonych obszarów ryzyka, a tym samym ma bezpośredni wpływ na wysokość przyjmowanego ryzyka. Równocześnie prowadzi to do określenia poziomu pobieranej składki ubezpieczeniowej. Utrata dochodów może być wyrównywana przez świadczenia chorobowe, jednorazowe odszkodowanie wypadkowe lub rentę (stałą bądź czasową).

Ryzyko zwiększonych wydatków w ubezpieczeniach zdrowotnych jest związane przede wszystkim z wydatkami na leczenie wskutek choroby lub wypadku. Obejmuje ono zarówno koszty usług medycznych, koszty używanych leków, jak i koszty hospitalizacji. Ryzyko zwiększonych wydatków nie jest wszakże ograniczone wyłącznie do wydatków medycznych, choć stanowią one podstawowy obszar pokrycia ubezpieczeniowego. Oprócz wydatków medycznych, omawiane ryzyko obejmuje jeszcze 2 inne rodzaje wydatków:

związanych pośrednio z chorobą lub wypadkiem,

związanych z długoterminową opieką pielęgnacyjną.

Pierwszy rodzaj odnosi się do sytuacji, w której mają one swoje pośrednie źródło w ryzyku inwalidztwa lub choroby (np. koszt wynajęcia osoby towarzyszącej czy gosposi zapewniającej regularne posiłki, koszt utrzymania specjalnej diety).

Drugi rodzaj wydatków jest związany z ryzykiem utraty przez ubezpieczonego zdolności do wykonywania codziennych czynności życiowych takich jak mycie, ubieranie się, przygotowywanie posiłków, wychodzenie na spacer lub po zakupy itp. Są one nie tyle skutkiem konkretnej choroby, co wynikiem ogólnie obniżonej sprawności wskutek podeszłego wieku.

Ryzyko to nabiera coraz większego znaczenia wraz z wydłużaniem przeciętnego okresu życia człowieka.

Ubezpieczenia zdrowotne mogą być traktowane jako ubezpieczenia krótkoterminowe, w których zawierane umowy ubezpieczeniowe nie przekraczają okresu 1 roku oraz jako ubezpieczenia długoterminowe o okresie pokrycia wykraczającym znacznie ponad 1 rok. W pierwszym przypadku technika prowadzenia tych ubezpieczeń staje się zbliżona do ubezpieczeń majątkowych, a w drugim - ubezpieczeń na życie. Ma to bezpośredni wpływ na charakter płaconej składki. W pierwszym przypadku składka oparta jest na bazie ryzyka (risk premium), a więc faktycznego ryzyka związanego z konkretnym ubezpieczonym w okresie rocznego okresu ubezpieczenia. W drugim przypadku ma charakter wyrównawczy (level premium) i jej poziom odzwierciedla uśrednione ryzyko wypadku ubezpieczeniowego w całym umownym okresie ubezpieczenia. Oznacza to, iż przy zastosowaniu tego rodzaju koncepcji konieczne jest tworzenie odpowiednich rezerw matematycznych, które umożliwiają wyrównanie składki. Oparcie składki na bazie faktycznego ryzyka ochrony występującego w krótkich okresach umownych prowadzi do stałego wzrostu poziomu składki wraz ze starzeniem się ubezpieczonego. Rodzi to poważne niedogodności dla ubezpieczonego i stanowi przesłankę do poszukiwania możliwości stosowania składki wyrównawczej.

Świadczenia z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych mogą przyjąć dwie postaci:

świadczeń zryczałtowanych, których istota polega na wypłacie z góry określonych kwot w przypadku pojawienia się wypadku ubezpieczeniowego,

świadczeń odszkodowawczych, polegających na zwrocie wydatków faktycznie poniesionych wskutek wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego.

Świadczenia zryczałtowane są bezpieczniejsze dla ubezpieczyciela i z reguły stosowane zawsze tam, gdzie brak jest wystarczająco rozbudowanych statystyk chorobowych oraz ustabilizowanego rynku usług medycznych. Pozwalają one na łatwą kalkulację oraz prostą administrację likwidacją szkód. Świadczenia odszkodowawcze z kolei znacznie lepiej chronią ubezpieczonego, pozwalając mu uzyskać świadczenie w wysokości faktycznie poniesionych wydatków. Jest to szczególnie istotne w okresach podwyższonej inflacji.

Świadczenia z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych najczęściej nie pokrywają w pełni wszystkich ponoszonych kosztów medycznych. Z reguły mamy do czynienia ze zjawiskiem partycypacji ubezpieczonego w kosztach (cost-sharing), zarówno w postaci franszyzy, jak i współubezpieczenia. Z drugiej strony oferowane świadczenia wprowadzają z reguły wiele ograniczeń związanych z korzystaniem z opieki medycznej. Ograniczenia te dotyczą najczęściej następujących sytuacji:

wyłączenie niektórych procedur leczniczych,

ogólnego ograniczenia kosztów usług w skali roku,

ogólnego ograniczenia kosztów usług w całym okresie umowy,

ograniczenie liczby wykonywanych zabiegów.

Ubezpieczenia zdrowotne, podobnie jak ubezpieczenia na życie, mogą występować w 2 postaciach jako:

ubezpieczenia indywidualne,

ubezpieczenia grupowe.

W pierwszym przypadku ryzyko ma charakter indywidualny i jest związane z indywidualnym ubezpieczeniem. W drugim przypadku związane jest ono z uśrednionym ryzykiem ubezpieczonej grupy. Ubezpieczenie grupowe ma wiele zalet zarówno dla ubezpieczyciela, jak i ubezpieczonego. Wiąże się to m.in. z relatywnie niskimi kosztami transakcyjnymi tego typu ubezpieczenia, uproszczonym procesem selekcji ryzyka oraz z automatyczną ochroną udzielaną wszystkim członkom wspólnoty ryzyka. Podstawową wadą ubezpieczeń grupowych jest z kolei brak możliwości indywidualizacji zakresu ochrony dla poszczególnych ubezpieczonych.

Rutynową praktyką w ubezpieczeniach zdrowotnych jest stosowanie wielu wyłączeń z zakresu ubezpieczenia, np.:

sytuacje, w których występuje odszkodowanie z systemu ubezpieczeń społecznych,

ciąża oraz standardowa opieka nad dzieckiem,

chirurgia plastyczna, z wyjątkiem operacji wynikających z nieszczęśliwego wypadku,

okulary oraz urządzenia wspomagające słuch,

świadczenia dentystyczne,

choroby psychiczne,

narkomania,

alkoholizm,

samookaleczenia,

wojna atomowa,

choroby istniejące przed ubezpieczeniem,

operacje niestandardowe,

rutynowe badania,

AIDS.

Standardowym rozwiązaniem umownym jest także stosowanie okresów karencji (waiting period) zwłaszcza w odniesieniu do ciąży oraz do chorób istniejących przed zawarciem umowy ubezpieczenia. Podobna uwaga dotyczy stosowania okresów odroczenia (deferrment), czyli nabycia uprawnień do świadczenia po upływie pewnego czasu. Przykładowo świadczenie szpitalne może być przyznane od czwartego dnia pobytu w szpitalu.

Hazard duchowy w ubezpieczeniach zdrowotnych

W przypadku ubezpieczeń zdrowotnych hazard duchowy przejawia się w postaci nadmiernego korzystania ze świadczeń i związanej z tym ich nadmiernej produkcji.

W postawach ubezpieczonych znajduje to wyraz w pewnej nonszalancji w traktowaniu własnego zdrowia i wyboru zachowań, które mogą prowadzić do ujemnych następstw w postaci pogorszenia stanu zdrowia (palenie tytoniu, niezdrowy tryb życia, nadwaga itd.). Jest to hazard duchowy na pierwszym etapie ubezpieczenia. Pojawia się on także i na drugim etapie - w chwili zachorowania lub powstania wrażenia choroby, czyli w momencie zapotrzebowania na opiekę zdrowotną. Przejawia się on wówczas w nadmiernym korzystaniu ze świadczeń, czy to pod względem zakresu, ilości czy rodzaju. Hazard duchowy po stronie ubezpieczonych może być wzmacniany przez hazard duchowy po stronie świadczeniodawców. Przejawiać się on może w postaci podejmowania wobec pacjenta nadmiernych działań w celu uzyskania pewności diagnozy i leczenia bez liczenia się z relacją kosztów do efektów. Może on także przybierać bardziej patologiczne formy w postaci rekomendowania działań o charakterze całkowicie zbędnym lub wręcz szkodliwym, bazując na przewadze wynikającej ze specjalistycznej wiedzy medycznej.

Występowanie hazardu duchowego jest jednym z istotnych czynników rosnących kosztów ochrony ubezpieczeniowej oraz podejmowania prób ograniczenia jego skali. Szczególnie istotne jest ograniczenie zjawiska nadmiernego korzystania ze świadczeń zdrowotnych. Nie jest to prosta sprawa z uwagi na subiektywny często charakter popytu na świadczenia medyczne. Najczęściej stosowanymi instrumentami w tym zakresie są:

współubezpieczenie (współpłacenie)

franszyza

system bonus/malus

łączenie funkcji ubezpieczeniowych i świadczeniowych.

W krajach europejskich najszerzej stosuje się obecnie instrumenty (a-c), w USA - instrument (d).

11

1

---