Ubezpieczenia
Instytucja ubezpieczenia powstała w celu łagodzenia negatywnych skutków zdarzeń losowych, które towarzyszą człowiekowi od zamierzchłych czasów.
Ubezpieczenia jako instrument kompensacji szkód mają ogromne znaczenie społeczne i gospodarcze tak z punktu widzenia społeczeństwa i organizacji państwowej, jak również osób fizycznych i podmiotów gospodarczych.
Ubezpieczenia spełniają szereg funkcji, m.in. ochronną, prewencyjną i finansową.
Dobrze dopasowane do potrzeb klienta mogą zapewnić mu wiele korzyści.
Inne będą korzyści, gdy ochroną objęty jest interes majątkowy, a inne w przypadku ochrony ryzyka osobowego.
Organizacja i funkcjonowanie polskiego rynku ubezpieczeniowego oparte zostały na zasadach uwzględniających prawa gospodarki rynkowej, wprowadzając tym samym konkurencję zakładów ubezpieczeń, oraz na wzorcach i
standardach obowiązujących na wspólnym rynku ubezpieczeniowym.
Istota ryzyka
Ryzyko w języku potocznym kojarzy się z niebezpieczeństwem wynikającym z prawdopodobieństwa zdarzeń od nas niezależnych lub z możliwych konsekwencji podjęcia jakichś decyzji, które mogą prowadzić do strat.
Ryzyko towarzyszy człowiekowi przy każdym działaniu, w tym również w jego działalności gospodarczej.
Jednak precyzyjne zdefiniowanie ryzyka okazuje się niezwykle trudne.
Ryzyko nie jest czymś jednorodnym, ale raczej czymś zmiennym, uzależnionym od czasu, a więc ma charakter dynamiczny, czyli powinno być traktowane jako ciągle dokonujący się proces, a nie statyczny stan świata zewnętrznego.
Ryzyko to potencjalna zmienność zdarzeń, których skutków nie można precyzyjnie określić.
Ryzyko to pojęcie obiektywne i dlatego może być mierzone, czasem jednak możliwe jest tylko jego oszacowanie.
Na ryzyko składają się zagrożenia, niebezpieczeństwa i potencjalne źródła strat lub korzyści.
Definicja ryzyka ubezpieczeniowego
Ryzyko traktowane jako proces, a nie stan świata zewnętrznego, oznacza konieczność określenia elementów tego procesu, wśród których wyróżnia się m.in. niebezpieczeństwo i hazard, traktowane jako główne czynniki (faktory) ryzyka.
Niebezpieczeństwo
Przez niebezpieczeństwo należy rozumieć przyczynę lub źródło straty. Cechą charakterystyczną niebezpieczeństwa jest pewna sekwencja zdarzeń: w pierwszej fazie występuje zagrożenie jako potencjalne niebezpieczeństwo, w drugiej fazie – realizacja niebezpieczeństwa (czyli dokonanie się aktu niebezpieczeństwa) i w fazie trzeciej - uwidacznianie się skutków (efektów) realizacji niebezpieczeństwa.
Hazard („az-zahr”)
Hazard w ubezpieczeniowej teorii ryzyka identyfikowany jest z kompleksem wszelkich warunków i okoliczności bezpośrednio wypływających na bardziej lub mniej intensywny akt realizacji niebezpieczeństwa, co oznacza, że występuje w drugiej fazie procesu niebezpieczeństwa. Hazard jest więc czynnikiem (faktorem), który decyduje o rozmiarach szkód powstałych w wyniku realizacji danego ryzyka. Ze względu na różnorodność warunków i okoliczności wyróżnia się trzy podstawowe kategorie hazardu: fizyczny, moralny, duchowy.
Hazard fizyczny
Hazard fizyczny to warunki zewnętrzne lub cechy fizyczne, które mają bezpośredni wpływ na nasilenie przyczyny strat.
Na przykład prawdopodobieństwo wypadku samochodowego wzrasta znacznie przy oblodzeniu dróg, podobnie zagrożenie pożarem nasila się w przypadku budowli drewnianych.
Hazard moralny
Hazard moralny związany jest z negatywnymi tendencjami charakterologicznymi lub osobowościowymi (np. nieuczciwość, skłonność do defraudacji, kradzieży, oszustwa), co przejawia się skłonnościami ubezpieczonego do
umyślnego spowodowania wypadku ubezpieczeniowego w celu wyłudzenia odszkodowania.
Hazard duchowy
Hazard duchowy jest subiektywną reakcją ubezpieczonego w związku z posiadaniem ochrony ubezpieczeniowej.
Przejawia się obniżeniem staranności lub wzrostem niedbalstwa oraz obojętności wobec zagrożeń wynikających z ubezpieczonych ryzyk wskutek istnienia ochrony ubezpieczeniowej.
Hazard duchowy może dotyczyć na przykład braku działań mających na celu zapobieganiu realizacji ryzyka pożaru
domu po zawarciu umowy ubezpieczeniowej w związku z właśnie ryzykiem pożaru lub
braku działań zapobiegających kradzieży samochodu w wyniku posiadania ubezpieczenia auto casco.
Spotykane definicje ryzyka ubezpieczeniowego
- Ryzyko to szansa wystąpienia straty;
- Ryzyko to możliwość wystąpienia straty;
- Ryzyko to stan, w którym istnieje możliwość straty;
- Ryzyko to niebezpieczeństwo;
- Ryzyko to niepewność mierzalna, a niepewność (sensu stricto) – niepewność niemierzalna.
Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego wynika przede wszystkim z potrzeby kwantyfikacji różnych ryzyk w celu określenia wyceny taryfowej.
Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego pozwala ubezpieczycielom na stosowanie odpowiednich technik selekcji ryzyka, co jest warunkiem właściwej kalkulacji kosztu ochrony ubezpieczeniowej.
Podział klasyfikacji ryzyka
Ryzyko czyste występuje wówczas, gdy istnieje niebezpieczeństwo poniesienia straty bez żadnej szansy wygranej,
tzn. może wystąpić tylko strata lub brak straty.
Tylko ryzyko czyste podlega ubezpieczeniu, gdyż jest kwantyfikowalne metodami statystycznymi, wykazującymi statystyczną powtarzalność, np. ryzyko przedwczesnej śmierci, słabego zdrowia, bezrobocia, starości.
Ryzyko spekulatywne występuje wówczas, gdy istnieje szansa zarówno straty, jak i wygranej, tzn. może wystąpić strata, wygrana (korzyść, zysk) oraz brak straty lub brak wygranej (korzyści, zysku). Przykładem ryzyka spekulatywnego jest ryzyko inwestycyjne - podjęcie inwestycji może zakończyć się stratą lub korzyścią (zyskiem), natomiast niepodjęcie inwestycji oznacza brak straty lub brak zysku.
Ryzyko finansowe związane jest ze stratą dającą się ująć finansowo, tzn. dotyczy głównie ubezpieczeń majątkowych.
Ryzyko niefinansowe związane jest ze stratą niedającą ująć się finansowo i dotyczy niektórych ubezpieczeń osobowych, np. dożycia określonego wieku.
Ryzyko statyczne jest niezależne od czasu i zmian związanych z postępem ekonomicznym, technologicznym i cywilizacyjnym.
Dotyczy strat wynikających z działania żywiołów przyrodniczych, naturalnych procesów starzenia się materiałów i środowiska geologicznego.
Ryzyko dynamiczne to ryzyko wynikające ze zmian ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych.
Jest związane m.in. z kryzysami gospodarczymi, inflacją, zmieniającą się szybko modą itd.
Ryzyka fundamentalne to ryzyka bezosobowe mające wpływ na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwa (huragany, powodzie, wojny, inflacja, bezrobocie).
Ryzyka partykularne mogą spowodować straty w interesach indywidualnych (rabunek, podpalenie, pożar w wyniku samozapalenia lub uderzenia pioruna).
Ryzyko probabilistyczne można obliczać metodami matematycznymi lub tylko na podstawie danych statystycznych
(tzw. ryzyko statystyczne).
Ryzyko przyrodnicze (ryzyko elementarne) jest kreowane przez przyrodę (np. ryzyko powodzi, huraganu, pożaru w
wyniku uderzenia pioruna, itd.).
Ryzyko społeczne jest kreowane przez człowieka (np. ryzyko pożaru związane z użytkowaniem energii elektrycznej, ryzyko zanieczyszczenia środowiska naturalnego).
Ryzyko osobowe to ryzyko, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych człowieka (np. utrata zdrowia, utrata zdolności do pracy).
Ryzyko majątkowe to ryzyko zagrażające dobrom majątkowym (ryzyko kradzieży, pożaru, huraganu, powodzi itd.).
Zarządzanie ryzykiem to działanie zarządcze, polegające na identyfikacji, selekcji i ocenie ryzyka, wyborze metod zarządzania tymi ryzykami oraz ocenie efektywności tego zarządzania.
Identyfikacja ryzyka
- Identyfikacja zagrożeń (potencjalne zagrożenie).
- Zagrożenie to działania lub warunki, które powodują powstanie strat lub zwiększają prawdopodobieństwo ich powstania.
- Źródło potencjalnego zagrożenia to przedmiot, osoba lub sytuacja, która powoduje powstanie strat.
Ubezpieczenia typu „life" (na życie) obejmują przede wszystkim zdarzenia (ryzyka) negatywne (śmierć, choroba, wypadek powodujący określone skutki, np. inwalidztwo, utratę zdolności zarobkowania), ale również zdarzenia (ryzyka) pozytywne, jak dalsze życie (ubezpieczenie rentowe).
Dożycie końca okresu ubezpieczenia lub ustalonego wieku, np. emerytalnego (ubezpieczenie na dożycie,
ubezpieczenie grupowe z funduszem emerytalnym).
Urodzenie się dziecka, wzięcie ślubu, rozpoczęcie studiów (ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci), czyli zdarzenia, które nie odpowiadają pojęciu szkody, jednak powodują zwiększone potrzeby pieniężne i w tym sensie można je porównać ze zdarzeniami powodującymi stratę, a więc uszczerbek finansowy.
Specyfiką ubezpieczeń na życie jest to, że obejmują one zdarzenia, które muszą wystąpić, lecz termin ich wystąpienia nie jest znany.
Oznacza to, że ryzyko w ubezpieczeniach na życie zrealizuje się zawsze (z wyjątkiem ubezpieczeń terminowych).
Często przyjmuje się, że ryzykiem jest długość życia ubezpieczonego lub moment jego śmierci, a nie samo zdarzenie śmierci.
W ubezpieczeniu na życie występują dwa podstawowe rodzaje ryzyka, które podlegają ubezpieczeniu:
1) śmierć ubezpieczonego,
2) dożycie określonego w umowie wieku lub liczby lat określonej w chwili zawarcia ubezpieczenia.
Do podstawowych czynników wpływających na ryzyko śmierci należą:
1) płeć,
2) stan zdrowia,
3) choroby dziedziczne,
4) wykonywany zawód,
5) sposób spędzania wolnego czasu,
6) nałogi.
Ubezpieczenia komunikacyjne
Do ubezpieczeń komunikacyjnych zaliczamy:
- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (OC);
- ubezpieczenie autocasco (AC);
- ubezpieczenie assistance;
- ubezpieczenie OC w ruchu zagranicznym - tzw. Zielona Karta;
- ubezpieczenie graniczne;
- ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW).
Rozbieżności w poziomie składki wynikają z częstotliwości wypadków, przeciętnej szkody w poszczególnych regionach oraz państwach.
Wpływ na składkę, którą płaci ubezpieczający, mają następujące czynniki:
- bezpieczeństwo dróg;
- poziom kosztów szkody (koszty napraw, koszty części zamiennych, koszty medyczne itp.);
- przepisy obowiązujące w danym państwie.
Ubezpieczeniom komunikacyjnym towarzyszą wypadki związane ze szkodami osobowymi i majątkowymi.
Za wypadek drogowy uznaje się zdarzenie na drodze, w którym co najmniej jedna osoba została ranna lub zginęła w wyniku doznanych obrażeń.
Zabity w wypadku drogowym to osoba, która zmarła na miejscu wypadku lub w ciągu 30 dni od dnia wypadku.
Osoba ciężko ranna – to osoba, która doznała ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznie trwałej niezdolności do pracy zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zdeformowania ciała oraz urazów w postaci: złamań, uszkodzeń organów wewnętrznych, poważnych ran ciętych i szarpanych.
Osoba lekko ranna - to osoba, która poniosła uszczerbek na zdrowiu inny niż osoba ciężko ranna, naruszający czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia na okres trwający nie dłużej niż 7 dni, który został stwierdzony przez lekarza.
Główne problemy wypadków drogowych to:
1) Duża liczba ofiar wypadków drogowych, których sprawcami i ofiarami są często ludzie młodzi.
2) Bardzo duże zagrożenie pieszych i rowerzystów, w tym szczególnie osób starszych.
3) Prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego.
4) Duży udział samochodów osobowych.
Koszty wypłaconych odszkodowań i świadczeń determinują następujące czynniki:
1) zakres ochrony ubezpieczeniowej;
2) dodatkowe świadczenia;
3) struktura wypadków (liczba wypadków, ich przyczyny, miejsce zdarzenia);
4) wartość strat (wartość pojazdów, koszty związane z ich naprawą, dodatkowe koszty typu: utrata wartości, samochód zastępczy, utrata życia, zdrowia, zdolności do pracy, kalectwo);
5) przestępczość ubezpieczeniowa (upozorowanie kradzieży, wypadków, wyłudzenia);
6) świadomość ubezpieczeniowa, postawa roszczeniowa;
7) zmiana w orzecznictwie na polskim rynku (dobra osobiste, wysokość zadośćuczynienia);
8) regulacje prawne (okres przedawnienia, podatek Religi).
Do przyczyn wzrostu wypłat w szkodach osobowych zalicza się szerszy udział pełnomocników przy dochodzeniu roszczeń; bogacenie się społeczeństwa; tendencje w orzecznictwie sądowym; zwiększająca się liczba szkód zagranicznych.
Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów
Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest ubezpieczeniem obowiązkowym uregulowanym w ustawie z 22 maja 2003 r o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 133, póz. 922 późn. zm.)
Każdy posiadacz pojazdu mechanicznego jest zobowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu (art. 23).
Posiadaczem pojazdu mechanicznego, który winien zawrzeć umowę ubezpieczenia OC, może być również jego użytkownik, leasingobiorca, najemca, dzierżawca, a nawet kierujący pojazdem.
Za pojazd mechaniczny, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r., uznaje się:
- pojazdy samochodowe, ciągniki rolnicze, motorowery, przyczepy podlegające rejestracji stosownie do przepisów prawa o ruchu drogowym;
- pojazdy wolnobieżne z wyłączeniem pojazdów będących w posiadaniu rolników;
- pojazdy zarejestrowane za granicą i dopuszczone do ruchu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej;
- inne pojazdy będące w posiadaniu jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej lub ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem, wyrządzi szkodę innym osobom (śmierć, uszkodzenie ciała, zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy) w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej. Jest to zatem ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu i kierującego tym pojazdem na rzecz osoby trzeciej.
Naprawienie szkody dotyczy nie tylko strat majątkowych i osobowych, ale także utraconych korzyści, czyli bierze się pod uwagę to, że gdyby nie doszło do szkody, poszkodowany mógłby czerpać różnego rodzaju korzyści, których nie dozna (uzyskał) z powodu szkody. Vide - art. 415 k.c.
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia, a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.
Odpowiedzialność gwarancyjna zakładu polega na tym, że w przypadku wyrządzenia ruchem pojazdu szkody w mieniu lub na osobie odszkodowanie wypłaca zakład ubezpieczeń, a nie sprawca szkody.
Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uznaje się szkodę powstałą (art. 34):
1) przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu mechanicznego;
2) bezpośrednio przy załadowywaniu i rozładowywaniu pojazdu mechanicznego;
3) podczas zatrzymania, postoju lub garażowania.
Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń powstaje także wówczas, gdy przytrzaśnie się rękę osobie trzeciej drzwiami lub klapą bagażnika, lub otwierając drzwi uszkodzi się pojazd zaparkowany obok. Na podkreślenie zasługuje również fakt, że za szkodę z winy umyślnej kierującego pojazdem również ponosi odpowiedzialność ubezpieczyciel.
Za pojazd w ruchu uważa się:
- pojazd, który porusza się po lądzie na skutek pracy silnika;
- pojazd, który porusza się, ale ma wyłączony silnik czy to na skutek uprzedniego działania silnika, czy też zadziałania siły bezwładności;
- pojazd nie porusza się i ma wyłączony silnik, ale jest to chwilowe unieruchomienie na skutek okoliczności obiektywnych lub woli kierującego, który pozostaje w pojeździe (uruchomienie nie ma charakteru trwałego);
- pojazd nie porusza się i jego silnik jest wyłączony.
Podstawową zasadą jest 12-miesięczny okres trwania umowy ubezpieczenia OC (np. od 15.06.2011 r. do 14.06.2012 r.) Istnieje możliwość krótszego zawarcia umowy ubezpieczenia niż 12 miesięcy, tzw. umowy ubezpieczenia krótkoterminowego (art. 27), gdy pojazd mechaniczny jest:
1) zarejestrowany na stałe (sposobność ta dotyczy podmiotów prowadzących działalność gospodarczą polegającą na pośredniczeniu w kupnie i sprzedaży pojazdów mechanicznych),
2) zarejestrowany czasowo,
3) zarejestrowany za granicą,
4) pojazdem wolnobieżnym,
5) pojazdem historycznym.
Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych powstaje najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu oraz w niektórych przypadkach przed wprowadzeniem do ruchu.
Posiadacz pojazdu może wypowiedzieć umowę ubezpieczenia OC nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu, na który umowa została zawarta.
Dawniej pisemne wypowiedzenie powinno dotrzeć do zakładu, z którego usług się rezygnuje, najpóźniej na jeden dzień przed końcem okresu umowy ubezpieczenia.
Brak wypowiedzenia oraz brak opłacania pełnej składki powoduje, że z mocy prawa umowa jest zawierana na kolejne 12 miesięcy.
Dawniej w przypadku zbycia pojazdu mechanicznego umowa ubezpieczenia OC przechodzi na nabywcę pojazdu.
Dawniej w przypadku wypowiedzenia umowy rozwiązywała się ona z upływem 30 dni następujących po dniu nabycia pojazdu mechanicznego. Zbywca pojazdu miał obowiązek powiadomić towarzystwo ubezpieczeń oraz organ właściwy w sprawach rejestracji (starostwo powiatowe) o zbyciu pojazdu i podać dane nabywcy w terminie 30 dni.
Zgodnie z nowymi regulacjami, w przypadku ubezpieczeń zawartych począwszy od 11 lutego 2012 roku, możemy to zrobić w dowolnym momencie ważności polisy, pod warunkiem zachowania pisemnej formy rezygnacji.
Za szkody wyrządzone w tym okresie odpowiedzialność ponosi nabywca pojazdu.
Zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia przysługuje zbywcy pojazdu, w przypadku gdy nabywca wypowiedział umowę ubezpieczenia.
Obowiązkiem zbywcy pojazdu jest przekazanie nabywcy dokumentów potwierdzających zawarcie umowy ubezpieczenia OC.
Umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ulega rozwiązaniu, gdy:
1) upłynie okres, na który była zawarta;
2) pojazd mechaniczny zostanie wyrejestrowany;
3) pojazd mechaniczny zostanie sprzedany, a nabywca zrezygnuje z ubezpieczenia sprzedawcy;
4) udokumentuje się trwałą i zupełną utratę posiadania pojazdu mechanicznego;
5) upłyną 3 miesiące od dnia ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń.
Z uwagi na charakter tego ubezpieczenia za jego brak posiadacz samochodu płacił karę, która stanowi równowartość w zł w przypadku:
1) samochodów osobowych - 500 euro,
2) samochodów ciężarowych i autobusów 800 euro,
3) pozostałych pojazdów - 100 euro.
Od 1 stycznia 2012 r. wysokość opłaty karnej nie jest już kalkulowana na podstawie kursu euro, ale minimalnego wynagrodzenia za pracę w Polsce.
Oznacza to, że podstawowa kara dla samochodu osobowego wynosi obecnie 3 000 zł, a dla ciężarówek pełną karę stanowi trzykrotność minimalnej płacy, czyli 4 500 zł.
Wysokość kary zależy od długości okresu, w którym właściciel pojazdu mechanicznego nie posiadał ważnej polisy ubezpieczenia OC.
3 tys. zł, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu trwa powyżej 14 dni;
1,5 tys. zł, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu wynosi od 4 do 14 dni;
600 zł, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu wynosi do 3 dni.
Zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody:
1) polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego; także w sytuacji, gdy posiadacz pojazdu mechanicznego, którym szkoda została wyrządzona, jest posiadaczem lub współposiadaczem pojazdu uszkodzonego;
2) wynikłe w przewożonych za opłatą ładunkach, przesyłkach lub bagażu;
3) polegające na utracie gotówki, biżuterii, papierów wartościowych, wszelkiego rodzaju dokumentów oraz zbiorów filatelistycznych lub numizmatycznych i podobnych;
4) polegające na zniszczeniu lub skażeniu środowiska.
Zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:
1) wyrządził szkodę umyślnie lub po spożyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających;
2) wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;
3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego;
4) zbiegł z miejsca zdarzenia.
Większość towarzystw oferujących ubezpieczenia komunikacyjne powszechnie stosuje system bonus-malus.
System ten polega na udzielaniu zniżek i zwyżek w zależności od dotychczasowego przebiegu ubezpieczenia, tzw. szkodowości.
System bonus-malus nagradza kierowców za bezszkodową jazdę, obniżając składkę w następnym okresie w stosunku do składki z okresu bieżącego oraz karze, podwyższając tę składkę.
Maksymalna zniżka za bezszkodowy przebieg ubezpieczenia wynosi 60% i najczęściej jest przyznawana zgodnie z zasadą - 10% za każdy kolejny rok bezwypadkowej jazdy.
Oprócz bezszkodowej jazdy zakłady ubezpieczeń uzależniają wysokość składki od:
1) rodzaju pojazdu i pojemności skokowej silnika,
2) strefy taryfy składek (miejsca zamieszkania),
3) wieku posiadacza i kierujących pojazdem,
4) okresu posiadania prawa jazdy,
5) przeznaczenia pojazdu,
6) zakresu i liczby innych ubezpieczeń zawartych u danego ubezpieczyciela,
7) liczby pojazdów ubezpieczonych,
8) kontynuacji ubezpieczenia.
Ubezpieczenie autocasco
Ubezpieczenie autocasco jest ubezpieczeniem dobrowolnym. Jego zadaniem jest pokrycie szkód będących następstwem takich zdarzeń, jak
- zniszczenie,
- uszkodzenie,
- kradzież pojazdu.
Zadaniem ubezpieczenia autocasco jest kompleksowa ochrona ubezpieczeniowa przed stratami materialnymi (nieeksploatacyjnymi) związanymi z użytkowaniem pojazdu.
Wykupując polisę autocasco w pełnym zakresie („AC w ruchu i postoju" oraz „Kradzież"), ubezpieczony może liczyć na uzyskanie odszkodowania w przypadku, jeśli sam jest sprawcą wypadku bądź jest nią osoba nieznana lub są to siły przyrody, a także w razie kradzieży pojazdu bądź jego wyposażenia.
Zakres przedmiotowej ochrony ubezpieczeniowej obejmuje:
1) zderzenie się pojazdów;
2) zderzenie pojazdu z osobami, zwierzętami lub przedmiotami pochodzącymi z zewnątrz pojazdu;
3) uszkodzenie pojazdu lub jego wyposażenia przez osoby trzecie;
4) zdarzenia losowe: powódź, zatopienie, pożar, piorun, wybuch, opad atmosferyczny, huragan, osunięcie lub zapadnięcie się ziemi, nagłe działanie innych sił przyrody;
5) nagłe zewnętrzne działanie czynnika termicznego lub chemicznego;
6) kradzież pojazdu, jego części lub wyposażenia.
Ubezpieczeniem autocasco objęte są szkody powstałe na terytorium RP oraz innych państw europejskich.
Umowę ubezpieczenia AC zawiera się na okres 12 miesięcy lub okres krótszy. Obniżki składki liczone kolejno mogą wynosić do 70% składki podstawowej. Płatności składki można dokonać jednorazowo lub w 2, 4, a nawet 12 ratach.
W umowie ubezpieczenia autocasco podstawowe znaczenie ma suma ubezpieczenia, a więc kwota, na którą opiewa umowa ubezpieczenia i do wysokości której odpowiada ubezpieczyciel.
Suma ubezpieczenia powinna być zgodna z rzeczywistą wartością rynkową pojazdu w dniu zawierania umowy ubezpieczenia.
Wartość rynkową pojazdu ustala się według notowań rynkowych cen pojazdów określonej marki i typu, biorąc pod uwagę:
- rok produkcji,
- stan techniczny,
- wyposażenie,
- przebieg,
- strefę regionalną.
Pomocne są w tym przypadku programy służące do wyceny wartości rynkowej pojazdu typu Audatex, Infoekspert, Eurotax, katalogi PZMot.
Wysokość składki zależy od:
1) dotychczasowego szkodowego lub bezszkodowego przebiegu ubezpieczenia AC,
2) zakresu ubezpieczenia,
3) rodzaju i marki pojazdu,
4) wartości rynkowej pojazdu,
5) strefy regionalnej,
6) okresu posiadania prawa jazdy posiadacza pojazdu i osób uprawnionych do kierowania,
7) wieku posiadacza i osób uprawnionych,
8) roku produkcji pojazdu,
9) sposobu użytkowania pojazdu,
10) wartości wyposażenia dodatkowego,
11) liczby pojazdów ubezpieczonych należących do jednego posiadacza,
12) sposobu płatności składki,
13) kontynuacji umowy,
14) posiadania innych ubezpieczeń w danym towarzystwie.
Zakłady ubezpieczeń wprowadzają liczne wyłączenia i ograniczenia swojej odpowiedzialności.
Mogą one dotyczyć konieczności zabezpieczenia pojazdu przed kradzieżą, czyli wyposażenia go w dodatkowe zabezpieczenia antykradzieżowe.
Niektóre towarzystwa zastrzegają, że nie wypłacą odszkodowania, jeśli doszło do wypadku z winy posiadacza ubezpieczenia AC, np. w przypadku przekroczenia dozwolonej prędkości o 30 czy 50 km/godz.
Zakład nie wypłaci odszkodowania, jeśli wartość szkody nie przekroczy określonej kwoty, np. 300 zł.
Ubezpieczyciele mogą również wprowadzać inne zastrzeżenia: wypłacenie odszkodowania, ale tylko przy pierwszej szkodzie, czy potrącenie dużego udziału własnego.
Warto jest także zwrócić uwagę na sposób naprawienia szkody, a także przekazanie informacji o przeszłości samochodu, czy np. nie był sprowadzany z zagranicy, czy posiadamy komplet kluczyków itd.
Informacje te powinny znaleźć się we wniosku ubezpieczonego. Tylko wówczas towarzystwo ubezpieczeń nie będzie miało podstaw do odmowy wypłaty odszkodowania.
Ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody wyrządzone:
1) z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa właściciela samochodu, osób, z którymi pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym, osób przez niego zatrudnionych lub innych, którym użyczył samochodu;
2) po spożyciu alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających;
3) przez osoby, które nie posiadały uprawnień do kierowania pojazdem;
4) przez osoby, które oddaliły się z miejsca wypadku;
5) przez pojazd bez ważnego badania technicznego;
6) w wyniku trzęsienia ziemi, zamieszek w kraju;
7) za kradzież, gdy kluczyki lub/i dokumenty zostały w pojeździe.
Ubezpieczenie assistance
Assistance to ubezpieczenie dobrowolne, które ma charakter uzupełniający i jest powiązane z ubezpieczeniem autocasco. Przedmiotem ubezpieczenia jest pomoc techniczna i medyczna udzielana kierowcy i pasażerom ubezpieczonego pojazdu w związku z wypadkiem lub kolizją drogową, utratą pojazdu, jego uruchomieniem na skutek awarii lub uszkodzenia, a także w związku z chorobą kierowcy lub pasażera
Świadczenia dotyczące pojazdu:
1) naprawa na miejscu zdarzenia;
2) holowanie do zakładu naprawczego; w przypadku braku paliwa - dostarczenie paliwa (z wyłączeniem kosztów paliwa) do miejsca zatrzymania pojazdu;
3) organizacja i pokrycie kosztów kasacji.
Świadczenia dotyczące kierowcy i pasażerów:
1) zakwaterowanie w hotelu;
2) przejazd do miejsca zamieszkania albo do miejsca przeznaczenia;
3) przejazd właściciela po odbiór naprawionego albo odzyskanego po kradzieży pojazdu;
4) transport sanitarny ubezpieczonych, jeżeli wskutek urazu ciała konieczna jest hospitalizacja;
5) zapewnienie zmiennika w przypadku, gdy kierowca doznał urazu ciała lub nagle zachorował;
6) odwiedziny u osoby ubezpieczonej hospitalizowanej dłużej niż 7 dni (przejazd i nocleg);
7) transport zwłok w przypadku zgonu ubezpieczonego;
8) udzielenie informacji o możliwościach zarezerwowania pojazdu zastępczego z wypożyczalni, o telefonach pomocy drogowej na terenie RP, o lokalnej sieci autoryzowanych warsztatów samochodowych oraz przekazanie pilnej wiadomości w związku z zaistnieniem zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową osobie wskazanej przez ubezpieczonego.
Należy pamiętać, że każde towarzystwo ubezpieczeń w OWU określa konkretne przypadki, w wyniku zajścia których ponosi odpowiedzialność; np.
- naprawa na miejscu zdarzenia lub holowanie w następstwie awarii pojazdu,
- przejazdy lub zakwaterowanie w hotelu kierowcy i pasażerów oraz odwiedziny w szpitalu realizowane są w razie zaistnienia zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową w odległości powyżej 30-50 km od miejsca zamieszkania ubezpieczonego.
Ubezpieczenie OC w ruchu zagranicznym tzw. Zielona Karta
System Zielonej Karty funkcjonuje od 1 stycznia 1953 r. w niemal wszystkich krajach europejskich.
Przedmiotem tego ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym za szkody wyrządzone osobom trzecim powstałe w związku z ruchem tego pojazdu poza granicami Polski, na terytorium państw wymienionych w dokumencie ubezpieczenia.
Umowę ubezpieczenia zawiera się na okres wskazany przez posiadacza lub użytkownika pojazdu, z tym, że okres ubezpieczenia nie może być krótszy niż 15 dni i dłuższy niż 12 miesięcy.
Od dnia 1 sierpnia 2007 r. Zielona Karta wymagana jest na terenie 12 następujących państw: Albanii, Białorusi, Bośni i Hercegowiny, Iranu, Izraela, Macedonii, Maroka, Mołdawii, Serbii i Czarnogóry, Tunezji, Turcji i Ukrainy.
Jeśli sprawcą kolizji/wypadku, mającego miejsce w Polsce, jest:
1) cudzoziemiec posiadający ważną Zieloną Kartę, to należy ustalić, które towarzystwo ubezpieczeń w Polsce jest nominowanym korespondentem wystawcy Zielonej Karty i zgłosić szkodę do tego towarzystwa;
2) cudzoziemiec posiadający ważne ubezpieczenie graniczne, to poszkodowany powinien skontaktować się z zakładem ubezpieczeń, z którym zawarta była umowa ubezpieczenia granicznego, a zakład ten zajmie się likwidacją szkody i wypłatą odszkodowania;
3) kierowca/posiadacz pojazdu zarejestrowanego w jednym z krajów Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii i Chorwacji, to należy ustalić, które towarzystwo ubezpieczeń w Polsce jest nominowanym korespondentem wystawcy ubezpieczenia OC i zgłosić szkodę do tego towarzystwa.
W przypadku, gdy zdarzenie miało miejsce zagranicą, a sprawcą jest kierowca pojazdu zarejestrowanego w kraju zdarzenia lub w innym kraju należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a jego biuro narodowe jest sygnatariuszem porozumienia wielostronnego, poszkodowany - po dokładnym spisaniu danych z polisy ubezpieczenia OC sprawcy – powinien skontaktować się z zakładem ubezpieczeń, z którym zawarta była umowa tego ubezpieczenia. Zakład ten zajmie się likwidacją szkody i wypłatą odszkodowania.
Ubezpieczenie graniczne
Posiadacz pojazdu mechanicznego zarejestrowanego poza krajami UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, wjeżdżając do jednego z tych krajów i nie posiadając ważnego certyfikatu Zielonej Karty jest obowiązany przed przekroczeniem granicy zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych tzw. ubezpieczenie graniczne.
Umowę takiego ubezpieczenia zawiera się na czas nie krótszy niż 30 dni.
Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków związanych z ruchem pojazdów mechanicznych
Ochroną ubezpieczeniową NNW obejmuje się kierowcę lub kierowcę i pasażerów pojazdu w liczbie zgodnej z zapisem w dokumencie ubezpieczenia.
Przedmiotem ubezpieczenia NNW są trwałe następstwa nieszczęśliwych wypadków powstałych w związku z ruchem pojazdu, polegające na uszkodzeniu ciała lub utracie zdrowia,
powodujące trwały uszczerbek na zdrowiu lub śmierć ubezpieczonego podczas:
1) wsiadania do pojazdu i wysiadania z pojazdu;
2) przebywania w pojeździe w przypadku zatrzymania pojazdu lub postoju pojazdu na trasie jazdy;
3) naprawy pojazdu na trasie jazdy;
4) bezpośrednio przy załadowywaniu i rozładowywaniu pojazdu bądź przyczepy zespolonej z pojazdem.
Ubezpieczenie NNW jest ubezpieczeniem dobrowolnym i obejmuje trwałe następstwa nieszczęśliwych wypadków zaistniałych na terytorium RP i poza jej granicami.
Jest zawierane na rok lub krócej. Ochrona z tytułu ubezpieczenia NNW kierowców i pasażerów działa niezależnie od tego, czy wypadek został spowodowany przez kierującego pojazdem, czy też innego uczestnika ruchu drogowego.
Świadczenie ustala i wypłaca zakład ubezpieczeń w ramach sumy ubezpieczenia określonej w ogólnych warunkach ubezpieczenia.
W Polsce suma ubezpieczenia NNW najczęściej opiewa na kwotę 5 000-10 000 zł.
W porozumieniu z ubezpieczającym mogą mieć zastosowanie postanowienia szczególne, np. podwyższenie sumy ubezpieczenia lub ubezpieczenie ryzyk nieszczęśliwych wypadków w czasie rajdów i wyścigów.
Ubezpieczenie obejmuje następujące świadczenia:
1) w razie trwałego 100% uszczerbku na zdrowiu ubezpieczyciel wypłaca świadczenie w wysokości równej sumie ubezpieczenia;
2) w razie częściowego uszczerbku na zdrowiu – taki procent sumy ubezpieczenia, w jakim nastąpił trwały uszczerbek;
3) w razie śmierci ubezpieczonego - 100% sumy ubezpieczenia;
4) zwrot poniesionych na terytorium RP kosztów jednorazowego nabycia protez i środków pomocniczych do określonej procentowo (np. 10%) wysokości sumy ubezpieczenia;
5) zwrot poniesionych na terytorium RP kosztów przeszkolenia zawodowego inwalidów do określonej procentowo (np. 10%) wysokości sumy ubezpieczenia;
6) zwrot poniesionych na terytorium RP kosztów leczenia następstw nieszczęśliwych wypadków lub zdarzenia objętego umową ubezpieczenia - do określonej procentowo wysokości sumy ubezpieczenia, ale np. z określeniem maksymalnej kwotowo granicy (np. do 5000 zł);
7) zwrot udokumentowanych kosztów transportu zwłok do miejsca pochówku w Polsce w kwocie do określonej procentowo wysokości sumy ubezpieczenia lub maksymalnie określonej kwotowo sumy.
Towarzystwo ubezpieczeń nie wypłaci świadczenia, jeżeli kierowca pojazdu był w stanie nietrzeźwym, pod wpływem innych środków odurzających, nie miał ważnych dokumentów uprawniających dojazdy pojazdem w samochodzie było więcej osób niż liczba wskazana w dowodzie rejestracyjnym lub wypadek miał miejsce podczas jazd wyścigowych i konkursowych.
System zabezpieczenia i ubezpieczenia społecznego
Art. 67. Konstytucji
1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.
Ochrona prawna w określonych sytuacjach życiowych wynikłych z pewnych zdarzeń, które wiążą się z kategorią socjalnego ryzyka.
Prawo do zabezpieczenia społecznego, przysługuje w razie niezdolności do pracy.
Niezdolność ta może być spowodowana różnymi czynnikami: bądź to chorobą (nie tylko zawodową) lub inwalidztwem (też niekoniecznie nabytym w związku z zatrudnieniem).
Nabycie uprawnień do zabezpieczenia społecznego jest konsekwencją stanu zdrowia w jakim pracownik się znalazł.
Uzyskuje on wówczas prawo do renty.
Inną formą zabezpieczenia społecznego jest emerytura.
Jej uzyskanie jest jednak uzależnione od osiągnięcia wieku emerytalnego.
W Polsce powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet, a dla mężczyzn 65 lat.
Emerytura pomostowa
Osoby, które wykonywały pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze mają prawo do obniżonego wieku emerytalnego, który obecnie wynosi: kobiety – 55 lat, mężczyźni – 60 lat.
Szczegółów dotyczących zakresu oraz form przyznawania zabezpieczenia społecznego nie określa Konstytucja,
lecz odsyła w tym względzie do postanowień ustawy.np.:
- ustawa o bezrobociu,
- ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
- ustawa o niepełnosprawnych,
- ustawa o pomocy społecznej,
- ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,
- ustawa o zatrudnieniu socjalnym,
- ustawa o zaliczce alimentacyjnej.
Konstytucja reguluje prawa bezrobotnych osób, jeśli zostają one bez pracy nie z własnej woli i nie posiadają innych środków utrzymania. Tym osobom przyznawane jest prawo do zabezpieczenia, którego zakres i formy ustala ustawa, a które przybiera postać zasiłku dla bezrobotnych.
System zabezpieczenia społecznego ma zapewnić obywatelom pewien ustalony standard bezpieczeństwa socjalnego,
chronić przed różnymi rodzajami ryzyka społecznego.
Świadczenie zabezpieczenia społecznego
„Świadczenie” w znaczeniu prawnym, wskazuje kto, do czego i wobec kogo jest obowiązany (ma obowiązek prawny) oraz jakie konsekwencje prawne przewidziane są w razie niewykonania (naruszenia) tego obowiązku.
„Zabezpieczenie” kojarzy się z ochroną prawną i gwarancją bezpieczeństwa na wypadek określonego zagrożenia (niebezpieczeństwa).
Przymiotnik „społeczne” określa wyraźniej naturę owego zabezpieczenia, a odnosimy go zarówno do rodzaju zagrożenia (niebezpieczeństwa), dotyczącego człowieka i zagrożonej grupy osób, jak i do wspólnego wysiłku tej społeczności, podejmowanego w celu zmniejszenia tego zagrożenia i łagodzenia jego skutków.
Ryzyko socjalne
Przez ryzyko rozumie się na ogół niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia:
- przyszłego,
- niepewnego,
- niezależnego od woli człowieka
- i dlań niekorzystnego (przynoszącego stratę).
Ryzyko socjalne wyodrębniło się ze sfery stosunków pracy i stosunków cywilnoprawnych. Najwcześniej stało się przedmiotem ubezpieczeń społecznych pracowników na wypadek niezdolności do pracy z powodu choroby, inwalidztwa i starości oraz śmierci samego zatrudnionego albo emeryta lub rencisty (śmierć żywiciela).
Socjalne ryzyko jest podstawową kategorią prawa zabezpieczenia społecznego.
System zabezpieczenia społecznego
Ma chronić przed takimi rodzajami ryzyka społecznego jak:
- choroba,
- macierzyństwo,
- inwalidztwo,
- śmierć żywiciela,
- starość,
- bezrobocie,
- wypadki przy pracy,
- nagłe wypadki przy pracy.
Rodzaje ryzyka socjalnego jako przedmiot ochrony prawnej
1. Dożycie wieku emerytalnego.
2. Trwała lub okresowa niezdolność do pracy.
3. Śmierć żywiciela.
4. Niezdolność lub niemożność świadczenia pracy (prowadzenie działalności).
5. Wypadek przy pracy lub choroba zawodowa (w szczególnych okolicznościach).
6. Niezdrowie (szkoda wynikła z czynu niedozwolonego).
7. Bezrobocie.
8. Niedostatek dochodu w rodzinie.
9. Trudne sytuacje życiowe (ubóstwo).
Podmioty prawa zabezpieczenia społecznego
1. Osoba podlegająca ubezpieczeniom (obowiązek osoby fizycznej, której taki obowiązek przypisano w ustawie).
2. Ubezpieczony (osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń)
3. Płatnik (najczęściej pracodawca).
4. Wykonawca zabezpieczenia społecznego (Zakład Ubezpieczeń Społecznych[ZUS], Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego[KRUS], Otwarte Fundusze Emerytalne [OFE], Zakłady Ubezpieczeń Emerytalnych [ZUE], Narodowy Fundusz Zdrowia [NFZ], organy pomocy społecznej.
5. Świadczeniobiorca (osoba uprawniona do świadczenia i realizująca to swoje uprawnienie). ///OC///
Udzielenie pomocy społecznej powinno następować wówczas, gdy osoba lub rodzina nie jest w stanie
zaspokoić swoich potrzeb poprzez dochody otrzymywane z pracy lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego
Państwo nie wyręcza jednostki, gdy jest ona samowystarczalna, wspomaga ją w chorobie, starości, niepełnosprawności, macierzyństwie i ratuje w sytuacjach kryzysowych, których nie jest ona w stanie samodzielnie przezwyciężyć.
Rolą organów władzy jest stworzenie podstawowych warunków umożliwiających godną egzystencję.
Kiedy warunki bytowe ulegają skrajnemu pogorszeniu władze publiczne powinny udzielić jednostce lub rodzinie wsparcia.
Celem pomocy społecznej jest doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia świadczeniobiorców oraz zintegrowanie ich ze środowiskiem.
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.
Pomoc ta ma charakter przejściowy i zakłada aktywizację podmiotów z niej korzystających.
Współcześnie pomoc społeczna utożsamiana jest z rozbudowanym systemem świadczeń i instytucji.
Realizacją jej zadań zajmują się organy administracji publicznej i w coraz większym stopniu podmioty niepubliczne.
Aparat wykonawczy pomocy społecznej tworzą zróżnicowane jednostkiorganizacyjne takie jak:
- ośrodki pomocy społecznej,
- powiatowe centra pomocy rodzinie,
- ośrodki wsparcia,
- domy pomocy społecznej,
- placówki opiekuńczo-wychowawcze.
Działalność tych jednostek wspierana jest przez:
- fundacje,
- kościoły,
- organizacje społeczne,
- osoby fizyczne,
- w tym rodziny zastępcze.
Pomoc społeczna to również wykwalifikowane służby socjalne.
Zastosowanie pomocy społecznej przy łącznym spełnieniu dwóch przesłanek:
1) wystąpienia trudnej sytuacji życiowej i
2) niemożliwości jej samodzielnego przezwyciężenia.
Wyliczenie trudnych sytuacji życiowych:
ubóstwo,
sieroctwo,
bezdomność,
bezrobocie,
niepełnosprawność,
długotrwała lub ciężka choroba,
przemoc w rodzinie,
8) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi,
9) potrzeba ochrony macierzyństwa i rodziny,
10) bezradność,
11) nieprzystosowanie do życia,
12) alkoholizm i narkomania,
13) zdarzenia losowe i sytuacji kryzysowej,
14) klęska żywiołowa lub ekologiczna,
15) bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
16) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze,
17) trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę
uzupełniającą,
18) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego.
Nie można również stworzyć obiektywnego katalogu takich sytuacji, wymagają one bowiem zawsze indywidualnego podejścia.
- przesłanka przyznania pomocy bezpośrednio wynikająca z zasady subsydiarności, odnosi się do niemożliwości samodzielnego przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej.
Pomoc społeczna jest udzielana w przypadku, gdy jednostka (rodzina) nie wykorzystuje własnych uprawnień, zasobów i możliwości, bo ich nie ma lub gdy nie potrafi z nich zrobić użytku.
W pierwszym przypadku wsparcie następuje poprzez udzielenie świadczenia, w drugim przypadku rola pomocy społecznej polega na wskazaniu podmiotowi sposobów i możliwości wykorzystania własnych środków i uprawnień.
Zadania z zakresu pomocy społecznej zostały rozdzielone pomiędzy organy rządowe i samorządowe oraz między władze centralne i terenowe (regionalne i lokalne).
Organizacją pomocy społecznej zajmują się z ramienia administracji rządowej: minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego oraz wojewoda, w niewielkim stopniu Rada Ministrów.
Samorząd terytorialny reprezentują:
wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa.
Odpowiednie kompetencje z zakresu społecznej w imieniu tych organów realizują upoważnione podmioty (np. kierownik ośrodka pomocy społecznej).
Nie można również pominąć roli aparatu wykonawczego i pomocniczego, w szczególności urzędu gminy, starostwa powiatowego, urzędu marszałkowskiego, urzędu wojewódzkiego.
Organizacje społeczne i pozarządowe, kościoły (w tym zwłaszcza Kościół katolicki), związki wyznaniowe, osoby fizyczne i osoby prawne.
Rodzaje pomocy społecznej:
1. Przyznawanie i wypłacanie przewidzianych w ustawie świadczeń.
2. Praca socjalna.
3. Prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej.
Prawo do świadczeń z tytułu pomocy społecznej
Podstawą oceny trudnej sytuacji życiowej i prawa do pomocy społecznej jest kryterium dochodu przypadającego na: Osobę i osobę w rodzinie, rodzinę.
Kryterium dochodowym dla osoby samotnie gospodarującej (z wyjątkami) jest dochód nieprzekraczający kwoty 542 (477) zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwota 456 (351) zł.
Świadczeniami z pomocy społecznej są:
1) świadczenia pieniężne:
a) zasiłek stały (30zł-529zł) – osobie samotnie gospodarującej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełno; długotrwała choroba, bezrobocie; łagodzi skutki zdarzeń losowych;
b) zasiłek okresowy(20zł-418zł) –
c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy –
e) pomoc dla rodzin zastępczych,
d) zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
f) pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
g) świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą,
h) wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd;
2) świadczenia niepieniężne:
a) praca socjalna – poprawa funkcjonowania osób i rodziny w środowisku społ.
b) bilet kredytowany,
c) składki na ubezpieczenie zdrowotne,
d) składki na ubezpieczenia społeczne,
e) pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
f) sprawienie pogrzebu,
g) poradnictwo specjalistyczne,
h) interwencja kryzysowa,
i) schronienie,
j) posiłek,
k) niezbędne ubranie,
l) usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,
m) specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
n) mieszkanie chronione,
o) pobyt i usługi w domu pomocy społ.
p) opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i placówce opiekuńczo wychowawczej,
q) pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych,
r) szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno- opiekuńcze.
Uregulowania odrębne Sędziowie
Art. 178.
1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.
3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Art. 179.
Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas
nieoznaczony.
Art. 180.
1. Sędziowie są nieusuwalni.
2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.
3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.
4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.
5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.
Przejście sędziego w stan spoczynku następuje z ukończeniem 65 roku życia albo, na wniosek sędziego i za zgodą Krajowej Rady Sądownictwa Nie później niż z ukończeniem 70 roku życia
Wcześniejsze przejście w stan spoczynku Na wniosek sędziego
Kobiety po ukończeniu 55 lat (25 lat)
Mężczyzny po ukończeniu 60 lat (30 lat)
Decyzja KRS
1) choroba
2) utrata sił
Lekarz orzecznik ZUS – orzeczenie o trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego.
KRS – decyzja orzecznika ZUS jest nie wiążąca
KRS – bada jego moc dowodową
KRS – nie przysługuje odwołanie
KRS – 1 rok nie pełnienia służby
Sędzia ma prawo powrotu na zajmowane poprzednio stanowisko. Sędzia w stanie spoczynku nie może podejmować innego zatrudnienia (z wyjątkiem pracy dydaktycznej i naukowej – pod pewnymi warunkami) 75% - wynagrodzenia pobieranego na ostatnio zajmowanym
Stanowisku i dodatku za wysługę lat
W razie śmierci sędziego lub sędziego w stanie spoczynku członkom jego rodziny przysługuje renta rodzinna (85%, 90%, 95%)
Żołnierze zawodowi
Mundurowa grupa zawodowa (żołnierze, policjanci i inni funkcjonariusze
- „w stosunku służby”).
- zwolnienie ze służby przed osiągnięciem wieku emerytalnego;
- niezdolność do służby ze względu na szczególne wymagania zawodowe;
- zwiększone ryzyka śmierci żywiciela;
- specyficzne wojskowe ryzyko wypadku lub choroby.
Ryzyko żołnierza zawodowego polega na możliwości zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej
– jest to dla niego zdarzenie przyszłe, niepewne, niekorzystne i niezależne od woli.
Żołnierzem zwolnionym z zawodowej służby wojskowej z ustalonym prawem do emerytury lub renty jest odpowiednio emerytem wojskowym lub rencistą wojskowym.
Nie spełnia warunków do nabycia prawa do wojskowych świadczeń albo nie nabycia prawa do wojskowego zaopatrzenia emerytalnego, ten kto
- został skazany prawomocnym wyrokiem na karę degradacji, za przestępstwo popełnione przed zwolnieniem ze służby.
Na wojskowe zaopatrzenia emerytalne składają się świadczenia typowe:
+ emerytura wojskowa,
+ wojskowa renta inwalidzka,
+ wojskowa renta rodzinna,
+ dodatki do emerytury i renty,
+ zasiłek pogrzebowy i specyficzne:
+ świadczenia socjalne
+ prawo do umieszczenia w domu emeryta wojskowego.
Emerytura wojskowa
Przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby z tytułu wysługi lat (a nie z tytułu osiągnięcia określonego wieku). Co najmniej 15 lat służby w Wojsku Polskim (40% podstawy wymiaru uposażenia na zajmowanym ostatnio przed zwolnieniem stanowisku)
Wysokość wojskowej emerytury, po uwzględnieniu zwiększeń, nie może przekraczać 75% podstawy wymiaru i nie może być mniejsza od najmniejszej emerytury z ustawy o e.r.FUS. Za każdy rok powyżej 15 lat służby emerytura żołnierza jest zwiększana o 2,6%.
Liczą się lata (2,6%) i pełne miesiące (0,2166(6)%). Daje to następujący % do emerytury.
Maksymalna, możliwa do otrzymania emerytura to 75% ostatniego wynagrodzenia.
Możliwa do osiągnięcia po 28 latach i 6 miesiącach służby. 10 lat służby stałej – uzyskuje się prawo do 12 pensji zamiast emerytury wypłacanej przez rok od zwolnienia. 20 i 25 lat służby wojskowej – emerytura rośnie dla tych wartości prawie 2 razy więcej niż dla innych lat. 30 lat służby wojskowej – ostatni raz wzrasta pensja za wysługę.
Wojskowa renta inwalidzka
Inwalidów wojskowych całkowicie niezdolnych do służby dzieli się na trzy grupy:
1) Całkowicie niezdolnych do pracy.
2) Częściowo niezdolnych do pracy.
3) Zdolnym do pracy.
Przesłanką do wojskowej renty inwalidzkiej jest zwolnienie ze służby wojskowej z tytułu inwalidztwa wojskowego.
Przysługuje żołnierzowi zwolnionemu ze służby, który:
1) stał się inwalidą wskutek stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu w czasie służby;
2) w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeżeli inwalidztwo jest następstwem urazów lub chorób w czasie służby;
3) w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby, jeżeli inwalidztwo jest następstwem wypadku w służbie.
Inwalidztwo wojskowe dzieli się na:
Pozostające w związku ze służbą (będące następstwem m.in. wypadku lub choroby związanej ze służbą – powodującej zwiększenie renty o 10% podstawy wymiaru). Niepozostające w związku ze służbą.
Renta inwalidzka wynosi:
I grupa – 80% podstawy wymiaru
II grupa – 70% podstawy wymiaru
III grupa – 40% podstawy wymiaru
Podstawą wymiaru jest ostatnie należne uposażenie.
Orzecznictwo Wojskowa Komisja Lekarska Wyższa Wojskowa Komisja Lekarska
Do rozpatrzenia skargi – jest sąd powszechny (NS u. 7 sędziów – III ZP 9/99) .
Wojskowa renta rodzinna
Przysługuje uprawnionym członkom rodziny żołnierza zmarłego lub zaginionego w czasie służby lub w określonym czasie od zwolnienia ze służby (18 miesięcy lub 3 lata w zależności od przyczyny śmierci: urazów lub chorób w czasie służby lub wypadku), pod warunkiem istnienia związku śmierci ze służbą, jak w przypadku wojskowej renty inwalidzkiej, oraz w razie śmierci wojskowego emeryta lub wojskowego rencisty.
Dodatki i zasiłek pogrzebowy
Dodatki do emerytury lub renty (pielęgnacyjny, dla sierot zupełnych) oraz zasiłek pogrzebowy przysługują według ustawy o e.r.FUS.
Świadczenia odszkodowawcze obejmują jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku lub choroby oraz odszkodowanie za przedmioty osobiste (musi być związek ze służbą).
Bezrobocie osób „małosprawnych”
Do kegu osób „małosprawnych” zalicza się:
- Bezdomnych,
- Uzależnionych,
- Chorych psychicznie,
- Zwalnianych z zakładów karnych,
- Uchodźców,
- Osoby pozostające bez pracy przez okres co najmniej 24 miesięcy.
Zatrudnienie socjalne
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym dotyczy osób, które nie mają prawa do określonych świadczeń pieniężnych z tytułu ubezpieczeń społecznych, bezrobocia i pomocy społecznej.
Przez zatrudnienie socjalne rozumie się zapewnienie możliwości uczestnictwa zajęciach w prowadzonych przez administrację samorządową i instytucje pozarządowe centrach i klubach integracji społecznych i zatrudnienia wspieranego
Przepisy ustawy stosuje się w szczególności do:
1) bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
2) uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,
3) uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,
4) chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,
5) długotrwale bezrobotnych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
6) zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
7) uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
8) osób niepełnosprawnych, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.
Przepisów ustawy nie stosuje się do osób, które mają prawo do:
zasiłku dla bezrobotnych;
zasiłku przedemerytalnego;
świadczenia przedemerytalnego;
renty strukturalnej;
renty z tytułu niezdolności do pracy;
emerytury;
nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Absolwent centrum integracji społecznej – to osoba, która przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy uczestniczyła w zajęciach w centrum integracji społecznej i otrzymała zaświadczenie.
Absolwent klubu integracji społecznej – to osoba, która uczestniczyła w klubie integracji społecznej przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada ważne zaświadczenie, oraz zrealizowała postanowienia kontraktu socjalnego.
Reintegracja społeczna oznacza to działania, w tym również o charakterze samopomocowym, mające na celu odbudowanie i podtrzymanie u osoby uczestniczącej w zajęciach w centrum integracji społecznej, klubie integracji społecznej lub zatrudnionej u pracodawcy, umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu.
Reintegracja zawodowa oznacza to działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie u osoby uczestniczącej w zajęciach w centrum integracji społecznej i klubie integracji społecznej zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy.
Świadczenie integracyjne oznacza to świadczenie pieniężne wypłacane uczestnikowi centrum integracji społecznej w ramach indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego.
Zatrudnienie wspierane oznacza:
1) udzielanie wsparcia o charakterze doradczym i finansowym osobie,
2) utrzymanie aktywności zawodowej umożliwiającej podjęcie zatrudnienia,
3) pracę społecznie użyteczne w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
4) założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej lub podjęcie działalności gospodarczej.
CIS realizuje reintegrację zawodową i społeczną przez następujące usługi:
1) kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu;
2) nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub podwyższanie kwalifikacji zawodowych;
3) naukę planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza przez możliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub działalność gospodarczą;
4) uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pieniężnymi.
Centrum, w ramach reintegracji zawodowej, może prowadzić działalność wytwórczą, handlową lub usługową oraz działalność wytwórczą w rolnictwie, z wyłączeniem działalności polegającej na wytwarzaniu i handlu wyrobami przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 0,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali.
Pracownikami Centrum są:
1) pracownicy odpowiedzialni za dany rodzaj działalności, oraz za obsługę finansową Centrum;
2) prowadzący zajęcia reintegracji zawodowej i społecznej;
3) pracownik socjalny;
4) instruktorzy zawodu.
Kierownika Centrum zatrudnia instytucja tworzącaCentrum.
Pracowników Centrum zatrudnia kierownik Centrum, z tym że na jednego pracownika prowadzącego bezpośrednio zajęcia z uczestnikami nie powinno przypadać więcej niż 5 uczestników.
Program, opracowuje pracownik socjalny Centrum.
Program powinien określać w szczególności:
1) zakres i formy reintegracji zawodowej i społecznej;
2) rodzaje sprawności psychofizycznych niezbędnych do podjęcia pracy oraz metody ich ćwiczenia;
3) osoby odpowiedzialne za realizację programu.
Program na wniosek każdej ze stron może ulec zmianie.
Zaprzestanie realizacji programu następuje w przypadku:
1) uporczywego naruszania przez uczestnika postanowień programu, uniemożliwiającego jego dalszą realizację;
2) trwałego opuszczenia przez uczestnika zajęć w Centrum;
3) oświadczenia uczestnika o odstąpieniu od realizacji programu.
1. Czas dziennego pobytu uczestnika w Centrum nie może być krótszy niż 6 godzin.
Kierownik Centrum opracowuje miesięczny program zajęć w Centrum.
Kierownik Centrum zapewnia uczestnikom:
1) szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
2) przeprowadzenie odpowiednich badań lekarskich;
3) odzież roboczą i obuwie robocze;
4) bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach, w tyśrodki ochrony indywidualnej.
Uczestnikom zajęć w Centrum przysługuje zaopatrzenie tytułu wypadku w trakcie pobytu w Centrum na podstawie przepisów o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach.
Uczestnikom zajęć w Centrum przysługuje nieodpłatnie jeden posiłek dziennie w trakcie pobytu.
1. Okres próbny w Centrum trwa 1 miesiąc. W okresie próbnym uczestnik otrzymuje świadczenie integracyjne w wysokości 50% zasiłku dla bezrobotnych.
2. Po pomyślnym zakończeniu okresu próbnego, kierownik ośrodka pomocy społecznej, na wniosek kierownika Centrum, kwalifikuje uczestnika do uczestnictwa w zajęciach w Centrum.
3. Okres uczestnictwa w zajęciach w Centrum może trwać do 11 miesięcy.
Centrum może przyznać uczestnikowi motywacyjną premię integracyjną, biorąc pod uwagę aktywną postawę i postępy w reintegracji społecznej i zawodowej.
Motywacyjna premia integracyjna nie może przekroczyć 20% wysokości świadczenia integracyjnego.
Zatrudnienie wspierane może być realizowane w formie:
1) prac społecznie użytecznych na zasadach określonych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
2) skierowania do pracy;
3) rzecznictwa, poradnictwa zawodowego, psychologicznego i społecznego dla osób realizujących prace społecznie użyteczne w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, podejmujących zatrudnienie, działalność gospodarczą, zakładających lub przystępujących do spółdzielni socjalnej.
Zatrudnienie wspierane realizowane jest w ramach indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub kontraktu socjalnego
Powiatowy urząd pracy może skierować uczestnika lub uczestniczącego w klubie integracji społecznej do pracy:
a) u pracodawcy,
b) w Centrum.
Absolwenci centrum integracji społecznej lub absolwenci klubu integracji społecznej mogą podjąć wspólną działalność gospodarczą w formie spółdzielni socjalnej na zasadach określonych w przepisach o spółdzielniach socjalnych.
Skierowanie do pracy, odbywa się na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla siedziby Centrum lub gminy, organizacji pozarządowej lub innego podmiotu, a pracodawcą, w której pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia skierowanego uczestnika lub uczestniczącego w klubie integracji społecznej przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy.
Starosta refunduje pracodawcy części wypłaconego tej osobie wynagrodzenia przez okres pierwszych 12 miesięcy, w wysokości nieprzekraczającej:
1) 100% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w pierwszych 3 miesiącach;
2) 80% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w 3 kolejnych miesiącach;
3) 60% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w następnych 6 miesiącach.