METODA PEDAGOGIKI ZABAWY
Pedagogika zabawy to pomocnicza metoda pracy z grupą. Jej celem jest dostarczenie osobom pracującym z różnymi grupami wiekowymi rozmaitych pomysłów, które umożliwią świadomą, kreatywną, prowadzącą do twórczych rozwiązań pracę z uczestnikami grupy, metod oddziałujących na emocje człowieka.
Pedagogika zabawy rozwinęła się w latach 70-tych XX wieku w Stanach Zjednoczonych, Niemczech oraz Austrii. Była wynikiem rozwoju myśli pedagogicznej czerpiącej z wielu źródeł, idei, kierunków w psychologii i pedagogice. Opierała się na praktycznych doświadczeniach nauczycieli i wychowawców.
Trzy najważniejsze źródła pedagogiki zabawy (Wimmer):
Animacja
Ruch „new games” – baw się far
Terapia jednostkowa I grupowa – droga do społecznego samoświaczenia.
Siłą przewodnią w metodzie pedagogiki zabawy jest wiara w człowieka, w potencjał jego twórczych możliwości, zdolności uczenia się w oparciu o własne doświadczenia. Jest to najprostsza w swych regułach aktywność, z pozoru dziecięca, jednak z punktu widzenia pedagogicznego jest cennym działaniem. Stała się impulsem do kreowania skutecznej atmosfery działania i sprzyja komunikowaniu się ze społecznością. Jest metodą pracy, sposobem na ożywienie grupy i sprzyja budowaniu współpracy. Pozwala lepiej poznać swoje możliwości, zrozumieć motywy własnych działań i zasmakować radości kontaktu z drugim człowiekiem. Zaspokaja różne potrzeby człowieka: psychiczne, duchowe, fizyczne oraz społeczne.
Zabawa zawarta w metodzie stanowi czynnik, który ma za zadanie zintegrować grupę, pozwala na powstanie lepszych relacji.
Cechy pedagogiki zabawy (Anton Wimmer):
Wspólne odkrywanie i przeżywanie,
Radość,
Brak podziału zwycięzcy – zwyciężeni,
Całkowite angażowanie grupy,
Bezpośrednie kontakty nawiązywane według własnego uznania,
Kształtowanie postawy nauczyciela świadomego, twórczego, pobudzającego do pracy,
Sprzyjanie bogatym wzajemnym kontaktom.
Zasady pedagogiki zabawy:
Dobrowolność uczestnictwa,
Unikanie rywalizacji i uznanie pozytywnych przeżyć jako wartości,
Pobudzenie wszystkich poziomów komunikacji,
Wykorzystanie różnych środków wyrazu.
Dobrze przygotowane i przeprowadzone zabawy są:
Zaplanowane i celowe.
Ukierunkowane na potrzeby uczestników.
Odbywają się w atmosferze bezpieczeństwa, akceptacji i przyjaźni.
Są twórcze a nie odtwórcze.
Poszerzają horyzonty myślenia.
Dopuszczają zmiany – odrzucają sztywne reguły.
Są różnorodne a nie monotematyczne.
Są nastawione na wspólne działanie.
Metody pedagogiki zabawy pomagają pełniej dostrzegać sferę emocjonalną człowieka, doceniać i dostrzegać różnorodność członków grupy, która wynika z różnorodnych doświadczeń, zdolności, umiejętności, wrażliwości, wiedzy czy też wyobraźni.
Korzyści płynące ze stosowania tej metodyki (G. E. Skonieczna):
Pełne zintegrowanie grupy.
Nawiązanie partnerskich stosunków między uczestnikami.
Zdyscyplinowanie poprzez stosowanie przyjętych norm i zasad.
Swobodność wypowiedzi bez obawy wyśmiania.
Nie istnienie oceniania.
Brak rywalizacji w grupie.
Zburzenie barier i obaw przed mówieniem.
Rozwój w różnych sferach.
Biorąc pod uwagę całą historię wiemy, że zabawa odgrywała ważną rolę w życiu człowieka – znacznie pomagała w integracji małych społeczności, urozmaicała różnorodne uroczystości i świąteczne dni. W miarę wszystkiego zabawy były zróżnicowane. Wszystko zależało od miejsca zamieszkania, przynależności do określonej warstwy społecznej a nawet zamożności.
Była ona również świetną okazją do tego aby wyrazić swoje emocje. To dzięki niej ludzie emanowali radością, szczęściem, uśmiechem. Była również mobilizacją do pracy w grach konkurencyjnych. Wyzwalała pragnienie zwycięstwa oraz lęk przed przegraną.
W dzisiejszych czasach popularne są gry, które dzielą uczestników na zwycięzców
i przegranych. Jednak pedagogika zabawy podważa obecne poglądy. Jej propozycje
z pewnością zainteresują każdą grupę wiekową, także osoby starsze.
Znaczenie zabawy w pracy z grupą
Zabawa może być wykorzystywana w różnych etapach pracy z grupą. Już na samym początku gdy grupa powstaje, potrzebne są sytuacje, które ułatwią nawiązanie pierwszych kontaktów, pomogą w rozpoznaniu i rozpoczęciu rozmowy.
Osoby starsze są szczególnie nieśmiałe w sytuacjach, które są dla nich nowe i nieznane. Lęk wywołuje chociażby nowe pomieszczenie, młode i nieznane towarzystwo.
Kilka zabaw z pewnością pomaga rozluźnić napiętą atmosferę, dać okazję do uśmiechu, doprowadzenia do tego, że wszyscy poczują się lepiej.
Dla prowadzącego pierwsze chwile zabawy są najważniejsze. Budują one swój autorytet przy pomocy wyglądu, pierwszych gestów oraz propozycji płynących od grupy.
Ważne jest aby zorientował się jaki nastrój panuje w grupie i czego oczekuje ona od zajęć. Take zachowania pomagają uniknąć nieporozumień i ułatwiają kontakty z grupą.
Funkcje zabaw z grupą
Rozluźnienie – należy rozluźnić napięcie spowodowane przez różnego rodzaju przyczyny (np. przez zmęczenie). Pomoże tu chociażby trochę ruchu, wesołej gimnastyki przy muzyce czy zatańczenie prostego tańca rozluźni uczestników
i zachęci do dalszych działań.
Na początku propozycje ruchliwych zadań onieśmielają osoby starsze. Wiadome jest też to, że nie wszyscy uczestnicy będą chcieli wziąć udział w zabawie i pozostaną obserwatorami. Jednak należy to zaakceptować i wierzyć w to, że następnym razem będą poruszać się z całą grupą.
Ułatwienie rozmowy – zabawa może być sposobem na wywołanie rozmowy oraz wymianę zdań na określony temat. Pomaga ona uporządkować wypowiedzi, kierować dyskusją, mobilizować do zabrania głosu osoby nieśmiałe oraz ograniczać te zbyt gadatliwe. Osoby starsze często odczuwają potrzebę rozmowy. Jeżeli pomysł rozmowy określimy mianem zabawy, to zmniejsza się napięcie chęcią bycia interesującym lub tremą przed zabraniem głosu. Różnego rodzaju pomoce (np.: ilustracje, pytania na kartkach) ułatwiają zwykle początek rozmowy, motywują do wymiany myśli.
Zabawa w większej grupie – dobra zabawa może zacząć się już od momentu poszukiwania motta i być kontynuowana podczas przygotowań, gdyż duża grupa podzielona na mniejsze opracuje poszczególne części imprezy i dodatkowo przygotuje niespodzianki.
Zebranie opinii – zebranie opinii zwrotnych jest szczególnie ważne. Uczestnicy sygnalizują swoje odczucia ale unikają pochopnego oceniania innych. To ważny sygnał dla prowadzącego, który pomoże mu określić czy cel został zrealizowany.
Zasady, których znajomość może ułatwić zastosowanie metod zabawowych wśród osób starszych:
Zasada łączenia nowych metod ze starymi
Propozycja zabawy w grupie osób starszych powinna być połączona z komentarzem dotyczącym jej celu i nawiązywać do znanych doświadczeń. Często odwołuje się do wspomnień. Po tym można rozpocząć zabawę. W przypadku osób starszych bardzo ważne jest łączenie czegoś nowego ze starymi przyzwyczajeniami dlatego, aby nie pomyśleli, że traktuje się ich jako zdziecinniałych.
Zasada stopniowego włączania do pracy w grupie
Osoba prowadząca zajęcia powinna znać skład grupy pod każdym względem
i dostosowywać zabawy do nich, gdyż starsi ludzie często obawiają się, że nie podołają regułom ze względu na różne ograniczenia. Zahamowania mogą się zmniejszyć gdy upewnią się, że nie grozi im ośmieszenie, ocena czy też porównywanie z innymi.
Trzeba pamiętać, że osoby dorosłe są ostrożne z wyrażaniem uczuć, mniej spontaniczne i dlatego wprowadzanie zabaw powinno odbywać się stopniowo, od łatwiejszych do bardziej skomplikowanych, bez pośpiechu, w sympatyczne, życzliwej atmosferze.
Zasada dbania o atrakcyjność rekwizytów
Bardzo ważne jest dobrze przygotowanie Sali, oświetlenia, nagłośnienia, jak też doboru materiałów pomocniczych. Ich atrakcyjność, prostota, barwność i oryginalność są zachętą do zabawy. Odpowiednia ilość rekwizytów dostosowanych do możliwości wzrokowych i ruchowych pomoże w aktywizacji grupy.
Zasada zachęcania własnym przykładem
Prowadzący zabawę staje się jej uczestnikiem, które wykonuje wszystkie polecenia
i daje przykład do naśladowania dla grupy. Gdy jest się wewnątrz grupy lepiej odczuwa się jej nastrój i pozwala zdecydować o dalszym prowadzeniu zajęć.
Metody ułatwiające rozpoczęcie zajęć z grupy
- Plakaty przy wejściu na salę (na wejście)
Przy wejściu warto umieścić arkusze papieru i napisać kilka serdecznych słów powitania oraz plan spotkania z dokładnym rozkładem czasowym. Do zaproszonych gości może dochodzić również przyjemna, ale nie głośna muzyka. Osoby wchodzące na salę zwykle poszukują miejsca więc warto też zadbać o dekorację.
Kiedy zbierze się kilka osób można zachęcić je do zajęć wstępnych na przykład:
Dorysuj coś
Dopisz coś
Wizytówki z imieniem (można zachęcić grupę do wspólnego zrobienia wizytówek)
Linia
Pozdrów sąsiada
Imię w różnej intonacji
Imię i gest
Historia imienia
Zabawa z kłębkiem
Miejsce po mojej prawej stronie jest puste
Imię do imienia
Spotkanie oczu
Targazm imion
Podaj przedmiot i powtórz imiona
Wesołe klaskanie.
Relaks w zabawie
Każde spotkanie w grupie jest trochę stresujące. Aby zmniejszyć to napięcie należy zastosować zabawy rozluźniające. Łączą się one przeważnie z ruchem i śmiechem. Zabawy ruchowe należy zacząć od bardzo prostych, gdyż łatwiej będzie włączyć w nie wszystkich uczestników. Bardzo ważne jest też wyczuwanie tego, jak długo należy daną zabawę prowadzić.
Przykładowe zabawy to:
Taniec powitalny
Chodzimy – stop
Chodzimy jak
Krótkie działania w ruchu
Muzyczna loteryjka
Zabawy z kostką
Sałatka owocowa
Masaż na plecach
Podaj minę
Zgadnij co jem
Ludzie do ludzi
Scenki pantomimiczne.
Zasady prowadzenia zajęć z muzyką i tańcem:
Odpowiednie warunki
Koncentracja uwagi
Kroki metodyczne przy nauce tańca
Wspomnienia sukcesu.
Aktywny wypoczynek seniorów, czyli przykłady wypełniania czasu na wczasach:
Gimnastyka
Skojarzenia
Ćwiczenia pamięci
Rozbudzanie wyobraźni
Karty dialogowe.