13. Monografia pedagogiczna jako metoda badań pedagogicznych

Przez metodę badań należy rozumieć ogólny system założeń oraz reguł pozwalających na pewne uporządkowanie działalności badawczej, tak aby można było osiągnąć cel, do którego zmierza badacz
w sposób świadomy i przemyślany. W pedagogice metodę najczęściej definiuje się jako zespół teoretycznie uzasadnionych działań o rożnym charakterze, zarówno koncepcyjnym jak i instrumentalnym, obejmujących całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego
(A. Kamiński). Przyjmując klasyfikację autorstwa Tadeusza Pilcha możemy wyróżnić następujące metody badawcze:

1. eksperyment pedagogiczny,

2. monografia pedagogiczna,

3. sondaż diagnostyczny,

4. studium indywidualnych przypadków.

Monografia – zwana inaczej badaniem terenowym:

1. Przedmiot badań – wszelkiego rodzaju instytucje wychowawcze. Chodzi tutaj o konkretne placówki (np. pogotowie opiekuńcze, dom kultury) jak i o instytucjonalne formy działalności wychowawczej (np. drużyna harcerska) oraz określone zjawiska wychowawcze.

2. Cel badania – umożliwia wszechstronne poznanie określonych instytucji (struktury, zasad funkcjonowania, efektywności działań wychowawczych) oraz postawienie diagnozy określonych niedomagań i opracowanie koncepcji ewentualnych ulepszeń.

Metoda ta może być realizowana przy pomocy różnorodnych technik. Najczęściej posługuje się:

• badaniem dokumentacji,

• obserwacjÄ… uczestniczÄ…cÄ…,

• ankietÄ… lub wywiadem.

Zalety monografii pedagogicznej:

1. Możliwość pogłębionego badania struktury społecznej zespołu pedagogicznego jako grupy bezpośrednio przyczyniającej się i odpowiadającej za realizację podstawowych funkcji szkoły lub placówki oświatowo-wychowawczej oraz poznawania innych stosunków społecznych i klimatu całej instytucji,

2. Możliwość poznania przyjętego i faktycznie funkcjonującego w danej szkole lub placówce oświatowej systemu wychowawczego (mikrosystemu), dokonania jego oceny jak i przeprowadzenia analizy porównawczej między założoną – teoretyczną koncepcją a rzeczywiście istniejącą i realizowaną,

3. Możliwość przeprowadzenia wielokierunkowej analizy wybranych zagadnień czy zjawisk pedagogicznych oraz porównanie realizacji danych zadań w różnych okresach czasu w badanej instytucji, co wiąże się bezpośrednio z potrzebą i koniecznością zweryfikowania wprowadzonych uprzednio zmian czy innowacji pedagogicznych,

4. Możliwość równoczesnego porównywania faktów i zjawisk jednorodnych, zachodzących w tego samego typu instytucjach oświatowych zlokalizowanych w odmiennych warunkach społeczno-ekonomicznych i pedagogiczno-organizacyjnych, co implikuje wprowadzenie koncepcji praktycznych ulepszeń.

Wady monografii pedagogicznej:

1. Czasochłonna,

2. Wymaga wyjÄ…tkowo wysokich kompetencji,

3. Istnieje zagrożenie spłycenia badań (podobnie jak w metodzie indywidualnych przypadków), dzieje się tak często z powodu zdarzających się ograniczeń możliwości dotarcia do wszystkich ważniejszych źródeł informacji o funkcjonowaniu danej placówki, organizacji lub zrzeszenia,

4. Nie zawsze z dokonanego opisu i analizy wyników badań wysuwa się wystarczająco przekonujące wnioski,

5. Subiektywizm badacza w ocenie badanych zjawisk.