Prawo Cywilne – część ogólna

Na podstawie podręcznika Radwańskiego

1. Prawo prywatne a prawo publiczne

● prawo prywatne:

● reguluje stosunki między autonomicznymi jednostkami

● brak władczego przyporządkowania (brak imperium)

● jednostki same kształtują treść i stosunek

● niekoniecznie musi prowadzić do równorzędności

● prawo publiczne:

● jedną ze stron jest organ państwa, OST, lub inny organ powołany do interesów

państwowych

● organ posiada kompetencję do władczego kształtowania stosunku

● występuje bezpośredni przymus realizowany przez organy za nieposłuszeństwo

normom publiczno-prawnym.

1. Gałąź prawa cywilnego – zespół norm regulujących stosunki między osobami

fizycznymi oraz osobami prawnymi, regulują obrót powszechny jak i gospodarczy.

● reguluje stosunki cywilnoprawne (które mają charakter majątkowy i niemajątkowy)

● metoda regulacji poprzez uznanie autonomiczności stron

● faktyczne relacje nie mają znaczenia

● typowy sposób ochrony to odpowiedzialność odszkodowawcza (f. Kompensacyjna)

● normy prawne mają charakter względnie i bezwzględnie obowiązujących.

Kodeks cywilny, nie spełnia zasady zupełności tj. nie zawiera wszystkich przepisów p.c.

1. Działy

a) część ogólna – obejmuje instytucje i wspólne zasady dla całego p.c.

b) prawo rzeczowe – ujmuje normy, które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe –

odnoszące się do rzeczy

c) zobowiązania – zawiera normy regulujące p. majątkowe o charakterze względnym –

skuteczne wobec indywidualnie oznaczonych podmiotów, oraz ich ochronę.

d) spadkowe – reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty.

e) rodzinne – reguluje stosunki między małżonkami, rodzicami i dziećmi, i innymi

krewnymi oraz powinowatymi oraz instytucję opieki oraz kurateli.

f) p. na dobrach niematerialnych – reguluje prawo do oryginalnego, niematerialnego

wytworu umysłu ludzkiego mającego wartość majątkową.

g) prywatne gospodarcze – reguluje obrót gospodarczy, oraz aspekty cywilnoprawne dot.

przedsiębiorców.

1. Zasada współżycia społecznego

Odwołuje się do powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości, poza

tym nadaje większą elastyczność prawu. ZWS nie obowiązują samoistnie, wpływają tylko na

ocenę stanu faktycznego.

Zakres stosowania:

1. doprecyzowanie treści np. art. 233 (treść użytkowania wieczystego)

2. przy kwalifikacji zdarzeń kreujących stosunek cp. np. art. 428.

3. przy wykładni oświadczenia woli np. art. 65 § 1.

4. jak instrument zapobiegający konsekwencji prawnych art. 5.

1. Normy cywilnoprawne.

a) bezwzględnie wiążące (imperatywne) – nie może być wyłączone ich stosowanie lub

ograniczone wolą stron czy odmiennym zwyczajem. np. art. 119 (przedawnienie nie może...)

Najczęściej kwalifikacji norm można dokonać w drodze wykładni w funkcjonalnej.

b) względnie wiążąca (dyspozytywna) – odnajdują zastosowanie tylko wtedy gdy, same

strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji normy.

c) semiimperatywna – wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony,

zastosowanie takich norm może być uchylone lub ograniczone tylko gdy postanowienia umowy są

korzystniejsze dla strony chronionej.

1. Społeczno gospodarcze przeznaczenie prawa/rzeczy. - Odnosi się do mierników

typu ekonomicznego. Wyznacza granicę wykonywania prawa podmiotowych (art.

5), oraz współokreśla treść prawa własności (art. 140).

1. Stosunek cywilnoprawny – jest to stosunek społeczny uregulowany normami

cywilnoprawnymi

Elementami stosunku są:

a) podmiot – osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne.

b) przedmiot – zachowanie podmiotów, oraz obiekty na które zachowanie to jest

kierowane. Uprawnienie jest element prawa podmiotowego z którym korelatywnie sprężony jest

obowiązek.

c) treść – obowiązki i uprawnienia podmiotów

Stosunki cywilnoprawne: proste, gdzie tylko jednej stronie przysługuje prawo podmiotowe;

oraz złożone gdzie każdej stronie towarzyszy uprawnienie jak i obowiązek.

1. Prawo podmiotowe – jest to sfera uprawnień podmiotu przyzna i

zagwarantowana przez normy prawne wynikające ze stosunku cywilnoprawnego,

czyli dozwolone przez przepisy prawa zachowanie.

1. Uprawnienia – wyróżniony element prawa podmiotowego.

a) roszczenia – uprawniony do roszczeń, może żądać by indywidualnie oznaczony

podmiot zachował się w ściśle określony sposób (skonkretyzowane pod względem treści i

podmiotu).

Wyróżniamy roszczenia: wymagalne i niewymagalne. A -> B ma wydać towar w

przeciągu 1 miesiąca. Roszczenie jest wymagalne po upływie miesiąca.

b) uprawnienia kształtujące – uprawniony podmiot może doprowadzić do powstania,

zmiany lub zakończenia stosunku prawnego w drodze jednostronnej czynności prawnej (np.

wypowiedzenie najmu). Nie wymaga to udziału drugiej strony, która musi uznać nową sytuację.

c) zarzut – uprawnienie polegające na odmowie spełnienia roszczenia. Służy ono ochronie

interesów osoby, kprzeciw której skierowane jest roszczenie (np. podniesienie zarzutu

przedawnienia). Może wywołać trwałe (np. przedawnienie) lub przejściowe (np. niezaoferowanie

świadczenia wzajemnego) obezwładnienie roszczenia.

1. Rodzaje praw podmiotowych

a) bezwzględne – skuteczne wobec wszystkich, na wszystkich spoczywa obowiązek

nieingerowania w sferę określonym prawem podmiotowym. W skutek naruszenia p. bezwzględnego

następuje indywidualizacja i konkretyzacja obowiązku i przysługuje roszczenie (np. windykacja,

negatoryjne).

względne – skuteczne wobec określonych podmiotów. Np. przy stosunkach

zobowiązaniowych (prawa obligacyjne), wierzyciel żąda od dłużnika spełnienia świadczenia.

b) akcesoryjne – istnieją dla umocnienia innych praw podmiotowych samoistnych. Ich

istnienie i treść zależą od innych praw podmiotowych z którymi są związane. Mogą mieć charakter

bezwzględny (hipoteka, zastaw) lub względny (poręczenie).

Związane - ich więź funkcjonalna z innymi prawami wyróżnia się tym że podmiotem

prawa związanego może być tylko podmiot określonego prawa głównego. P. związane nie stanowi

odrębnego obiektu obrotu prawnego np. służebność gruntowa.

c) majątkowe – np. prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenie

majątkowe, p. majątkowo-małżeńskie, prawo do spadku. Dla uznania nie ma znaczenia czy ma

ono jakąś wartość rynkową. Prawo własności zawsze będzie prawem majątkowym.

niemajątkowe – np. prawa osobiste (wolność, życie, nazwisko), prawo rodzinne

niemajątkowe, prawo do znaku towarowego. Przewidziana dla nich jest odrębna właściwość

sądów, są niezbywalne i nie dziedziczne. Roszczenia niemajątkowe nie ulegają przedawnieniu.

d) przenoszalne i nieprzenoszalne – decydują o tym normy prawne (np. art. 254

użytkowanie). Lecz jeżeli przepisy o tym nie mówią, należy rozstrzygnąć tą kwestię rozpoznając

funkcję prawa podmiotowego danego typu. Na przykład prawa niemajątkowe są nieprzenoszalne, a

majątkowe zwykle mogą być przeniesione na inne podmioty (przykładowe wyjątki prawo

użytkowania, pierwokupu, dożywocia, alimentacji).

1. Nabycie pierwotne i pochodne

a) pochodne – nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby, która na niego to

prawo przenosi (następstwo prawne). Nie można przenieść aniżeli posiada się (wyjątek art. 169 –

SN: "chodzi o bezpieczeństwo obrotu").

b) pierwotne – nabywca nie uzyskuje p. podmiotowego od określonej osoby.

Najwyraźniej widoczny pierwotny charakter nabycia włącza fakt, że poprzednio prawo nie

istniało (np. zawłaszczenie rzeczy niczyjej, stworzenie utworu).

1. Następstwo (Sukcesja) – występuje tylko w przypadkach nabycia pochodnego.

Między poprzednikiem a nabywcą prawa.

a) pod tytułem szczególnym (singularna) nabycie indywidualnie oznaczonego prawa lub

praw podmiotowych. Skuteczność tego nabycia rozważa się odrębnie w odniesieniu do każdego z

przenoszonych praw. Na przykład sprzedaż kolekcji obrazów, skuteczność ich nabycia rozważa się

w odniesieniu do każdego z nich odrębnie.

b) pod tytułem ogólnym (uniwersalna) – nabycie całego lub części majątku, na podstawie

jednego zdarzenia prawnego. Dopuszczalna jest tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie,

wprowadzenie nie tylko do nabycia praw ale i obowiązków. Na przykład dziedziczenie, połączenie

spółek handlowych.

1. Nabycie translatywne i konstytutywne.

a) translatywne – nabywca uzyskuje prawo o treści niezmienionej. Powstanie takiego

prawa wynika z przejścia istniejącego już prawa z jednego podmiotu na inny np. przejście prawa

własności.

b) konstytutywne – jednocześnie z nabyciem powstaje nowe p. podmiotowe. Podmiot

nabywa prawo z momentem jego powstania np. nabycie służebności gruntowej w drodze

ustanowienia.

1. Zmiana, utrata, wykonania prawa podmiotowego

Zmiana – gdy zmieniają się tylko niektóre jego elementy, natomiast prawo istnieje nadal

(np. w prawie najmuje ulega podwyżka czynszu).

Utrata – może nastąpić w skutek jego ustania (służebność osobista ustaje w skutek śmierci

uprawnionego), porzucenia, wykonania, upływu czasu, lub konfuzji.

Wykonanie – polega na realizacji uprawnień przez podmiot, które mieszczą się w sferze

możliwości oznaczonego postępowania określonego tym prawem. Może mieć charakter ciągły (np.

korzystanie z własnego domu) lub jednorazowy (wydanie rzeczy).

1. Ochrona

a) sądowa (powództwo) – kompetencja do zwrócenia się do sądu lub innego organu aby

ten rozpatrzył sprawę i orzekł o konsekwencjach prawnych wynikających z naruszenia lub

zagrożenia prawo podmiotowego.

b) obrona konieczna – polegająca na odparciu niebezpieczeństwa grożącego prawu

podmiotowemu lub stanu faktycznego chronionego prawem.

c) samopomoc – uprawniony sam przymusowo wykonuje swoje p. podmiotowe lub

chroniony prawnie stan faktyczny.

d) stan wyższej konieczności

16. Rzeczy – są to tylko fizykalnie istniejące części przyrody, które występują w stanie

pierwotnym lub przetworzonym – bez względu na to, czy mają wartość majątkową. Wyodrębnienie

z przyrody – niezbędna przesłanka, by mogły istnieć w obrocie cywilnoprawnym.

17. Wyłączenia – zwłoki, odłączone od ludzkiego ciała komórki, tkanki, narządy i krew.

Także zwierzęta, chyba że ustawa nie reguluje danej sprawy.

1. Rzeczy ruchome i nieruchome

a) nieruchomości – zawsze oznaczone co do tożsamości

● grunty (rolne oraz nie rolne)

1) nie rolne – części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

2) rolne – grunty które mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności gospodarczej w

zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej oraz

rybnej.

● Do gruntu należy przestrzeń nad i pod jego powierzchnią, w granicach określonych przez

społeczno gospodarcze przeznaczenie.

● budynki – trwale związane z ziemią, wg reguły ogólnej są częściami składowymi.

Aczkolwiek przepisy prawa mogą im przyznać odrębność np. art 235.

● części budynków – wyjątkowo stanowią samodzielną nieruchomość na mocy

przepisów.

1. Rzeczy oznaczone: (decydującym o tym czynnikiem jest wola podmiotów)

a) co do gatunku – określane są tylko wedle cech rodzajowych

b) co do tożsamości – odnosi się do indywidualnie oznaczonych przedmiotów.

1. Rzeczy podzielne i niepodzielne

a) podzielne – to takie które nie zmieniają swojego charakteru cywilnoprawnego w

przypadku ich fizycznego podziału np. chleb.

b) niepodzielne – przy podziale fizycznym, zmieniają swój charakter cywilnoprawny np.

lodówka.

1. Części składowe i przynależności

● częścią składową – rzeczy jest wszystko, co nie może być odłączone od niej bez

uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, lub przedmiotu odłączanego (np. budynek na

gruncie, silnik w samochodzie).

- częścią składową nie jest:

1) budynki lub ich części gdy przepisy przyznają im samoistność nieruchomości

2) drzewa i rośliny są odrębnymi rzeczami ruchomymi gdy przepisy stanowią samoistny przedmiot

własności.

3) urządzenia służące do odprowadzania lub doprowadzania mediów, jeżeli wchodzą w

skład przedsiębiorstwa lub zakładu

4) przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku np. silnik zastępczy.

● Przynależności – samoistna rzecz ruchoma, która pozostaje w związku z inną rzeczą

główną. Cechy: właściciel rz. głównej i przynależności to ta sama osoba, przynależność

jest potrzebna do korzystania z rz. Głównej, przynależność jest z rzeczą główną w stałym i

faktycznym związku.

21. Pożytki

a) naturalne – płody i inne odłączone od niej części składowe, jakie wg zasad prawidłowej

gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Uzyskuje je się z momentem odłączenia.

b) cywilne – dochody, jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (dzierżawa).

c) prawa – dochody, które prawo przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym

przeznaczeniem np. odsetki z pożyczki

● Kiedy uprawniony poczynił nakłady w celu uzyskania pożytków, które przypadły

innej osobie, należy mu się od niej zwrot wynagrodzenia za poniesione nakłady.

Wynagrodzenie nie może przekraczać wartości pożytków.

1. Przedmiot zbiorowy i zbiór rzeczy.

● przedmiot zbiorowy – ryza papieru, paczka pieprzu.

- zbiór rzeczy – rzeczy jednorodzajowe (paczka zimnych ogni), rzeczy uzupełniające się ( para

butów, talia kart) rzecz wzajemnie dobranych (serwis obiadowy, komplet kluczy samochodowych).

22. Przedmioty niematerialne: energia, dobra o charakterze intelektualnym, dobra

osobiste, pieniądz (nosiciel i miernik wartości), papiery wartościowe (dokumenty których

posiadanie stanowi przesłankę wykonania prawa – głównie wierzytelności.

23. Przedsiębiorstwo – jest zorganizowany zespół składników niematerialnych i

materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

Jako: oznaczenie jakichś podmiotów prawa cywilnego, oznaczenie jakiejś działalności,

oznaczenie przedmiotu czynności lub stosunku prawnego.

24. Majątek i mienie

majątek – sensu stricto, jest to ogół aktywów majątkowych określonego podmiotu. Sensu

largo, ogół aktywów (praw) oraz obowiązków (pasywów).

Mienie – są to tylko aktywa (ogół praw majątkowych), może być używany bez relatywizacji

do oznaczonej osoby.

25. Osoba fizyczna - odnosi się do człowieka, jako uczestnika stosunków

cywilnoprawnych.

Miejsce zamieszkania – ma istotne znaczenie w sferze stosunków prawnych, określa

jedynie miejscowość. Dla osoby pełnoletniej miejscem zamieszkania, jest miejscowość w której

przebywa (el. obiektywny) z zamiarem (el. subiektywny) stałego pobytu. Można mieć tylko jedno

miejsce zamieszkania. Dzieci lub podopieczni – miejscem zamieszkania jest miejsce zamieszkania

rodziców, lub rodzica któremu przysługuje władza rodzicielska. Gdy wł. rodzicielska przysługuje

na równi, to miejsce zamieszkania jest tam gdzie stale ono przebywa. Jeżeli nie przebywa nigdzie

na stałe, miejsce określa sąd.

Zdolność prawna – człowiek nabywa ją od chwili narodzenia (tylko gdy urodzi się żywy).

Gdy urodzi sie dziecko domniemywa się że przyszło na świat żywe (dopuszczalny przeciwdowód).

Nasciturus posiada warunkową zdolność prawną, pod warunkiem że na świat przyjdzie żywy. Dla

dziecka poczętego, ustanawia się kuratora jeżeli jest potrzebne to do strzeżenia przyszłych praw.

Okoliczności wpływające na zakres zdolności prawnej: zd. do cz. p., wiek,

ubezwłasnowolnienie, obywatelstwo, skazujący wyrok karny, zdolność do dziedziczenia, choroba

psychiczna lub niedorozwój umysłowy.

Utrata zdolności prawnej następuje z chwilą śmierci. Dowodem śmierci jest akt zgonu

sporządzony przez USC na podstawie karty zgonu, orzeczenia stwierdzenia zgonu przez sąd (gdy

akt zgonu nie został sporządzony, a dochodzi do przekonania że śmierć jest niewątpliwa),

orzeczenia uznania za zmarłego.

26. Uznanie za zmarłego – wymagane są dwie przesłanki zaginięcie i upływ czasu.

Postanowienie o uznaniu za zmarłego wydaje sąd, gdy człowiek zaginął. Orzeczenie to

łączy ze sobą takie same skutki jak śmierć. Postanowienie ma charakter konstytutywny. Sąd

oznacza chwilą przypuszczalnej śmierci, gdy brak takiego przypuszczenia – określa jako pierwszy

dzień terminu z którego upływ czasu za zmarłego jest możliwe. Jeżeli w takim orzeczeniu

występuje tylko data, przyjmuje się że zaginiony zmarł o 24.00.

Zaginięcie proste – po upływie 10 lat, od końca roku kalendarzowego w którym osoba

zaginęła. Ma dwa wyjątki dot. wieku osoby. Nie można nikogo uznać za zmarłego przed końcem

roku kalendarzowego, w którym ukończyłby 23 lata. Natomiast jeżeli w chwili uznania za

zmarłego, zaginiony ukończył 70 lat, to wystarczy termin 5 lat.

Zaginięcie kwalifikowane – w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z

katastrofą lub innym szczególnym zdarzeniem może być uznany za zmarłego po upływie 6

miesięcy od tego wydarzenia. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy, bieg 6 miesięczny zaczyna

się z upływem roku od dnia kiedy statek miał przybyć do portu przeznaczenia, jeżeli było go brak

z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. Jeżeli ktoś zaginął w

związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia, może być uznany za zmarłego po

upływie roku od nia kiedy to niebezpieczeństwo ustało według okoliczności powinno było ustać.

Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa,

domniemywa się, że zmarły jednocześnie

27. Dobra osobiste i ich ochrona

Dobra osobiste są to wartości indywidualne mające charakter niematerialny. Zalicza się do

nich zdrowie, cześć, swobodę sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnicą

korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową, artystyczną, etc. Inne dobra osobiste

to intymność życia, kult po zmarłych.

Art. 24 KC chroni przez bezprawnym naruszeniem lun zagrożeniem dóbr osobistych. Nie

jest wymagane by naruszenie było zawinione. Jest to cecha znamionująca konstrukcję ochrony

oparte na p. podmiotowych bezwzględnych. Należy odróżnić dobro osobiste od prawa osobistego,

np. naruszenie dobra osobistego - pobawienie wolności przez kompetentny organ nie narusza

prawa osobistego.

● Wzajemne naruszenie dóbr osobistych, nie uchyla odpowiedzialności każdego ze

sprawców (np. A obrazi B, B w następstwie uderzy A, każdy z nich odpowiada za

naruszenie dóbr osobistych).

● Uchylenie bezprawności:

● zgoda uprawnionego np. zgoda pacjenta na zabieg chirurgiczny. Nie może być

sprzeczna z bezwzględnie wiążącymi normami prawa oraz zasadami współżycia

społecznego.

● działanie na podstawie przepisów lub wykonania prawa podmiotowego np.

obowiązkowe szczepienie, obrona konieczna.

● Środki ochrony – przysługują powództwa w razie zagrożenia lub naruszenie p. osobistego.

a) ustalenie – orzeczenie ustalające, że określone prawo osobiste przysługuje osobie (art.

189 KPC)

b) zaniechanie – musi istnieć zagrożenie lub uzasadniona obawa dalszych naruszeń np.

zaniechanie publikacji którą godzą w cześć człowieka.

c) usunięcie skutków naruszenia – roszczenie można wnieść dopiero po naruszeniu ew.

obok roszczenia o zaniechanie np. żądanie sprostowania w prasie.

d) zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczne (ochrona majątkowe d.

osobistych) – generalną przesłanką dla tych roszczeń jest wina sprawcy. Sąd może orzec,

lecz nie jest to obligatoryjne.

● Żadne przepisy pozakodeksowe nie eliminują w/w roszczeń ochronnych.

28. Osoby prawne – jedno organizacyjne, którym przepisy prawa przyznają osobowość

prawną np. Skarb państwa, gmina, spółka akcyjna. Momentem uzyskania osobowości prawnej,

jest moment rejestracji przez organ rejestrowy sąd rejonowy. Niektóre jednostki uzyskują

osobowość z chwilą wejścia w życie ustawy o jej powołaniu, albo przez zgłoszenie do ewidencji.

Osoba prawna ma swoją strukturę organizacyjną, uregulowaną przez przepisy prawa.

Działa przez swoje organy, jeśli nie może prowadzić swoich spraw z braku organów, sąd

ustanawia kuratora. Zdolność prawna osoby prawnej nie obejmuje praw i obowiązków

związanymi z biologicznymi cechami człowieka.

● Powstanie osoby prawnej:

- system aktów organów państwa – akt władzy państwa kreuje osobę prawną.

- system koncesyjny – dopuszcza powstanie osoby prawnej z inicjatywy jej założycieli lecz

wymagana jest tutaj zgoda właściwego organu państwowego.

- system normatywny – polega na ogólnym określeniu przesłanek wymaganych do

powstanie osoby prawnej.

● nazwę oraz siedzibę osoby prawnej ustala akt erekcyjny, jeżeli siedziba nie została

ustalona, znajduje się tam gdzie siedzibę ma jej organ zarządzający.

● osoba prawna typu korporacyjnego – w ich strukturze organizacyjnej funkcjonują

członkowie, którzy poprzez wniesione udziały lub płacone składki tworzą majątek os.p., a

poprzez swoje uprawnienia decydują o jej działalności.

● osoba prawna typu fundacyjnego – pojawia się tutaj instytucja fundatora, który wyposaża

os. prawną, w jej pierwotny majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cel działania.

● Reorganizacja osoby prawnej:

- inkorporacja – polega na przejęciu jednej osoby prawnej przez drugą.

- unia – oznacza połączenie co najmniej dwóch osób prawnych i powstanie jednej nowej osoby

prawnej.

- podział – oznacza, że istniejąca osoba prawna dzieli się na co najmniej dwie nowe osoby oprawne.

● Ustanie osoby prawnej:

- wskutek zajścia określonych faktów, z którymi przepisy prawa łącza ustanie osoby prawnej np.

w ciągu roku nie podjęcie dz. gosp. przez spółdzielnię.

- w wyniku wyrażenia woli zainteresowanej osoby prawnej np. uchwała zgromadzeń walnych

- w skutek decyzji właściwego organu

1. Jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną – nie posada osobowości

prawnej, lecz zdolność prawną – czyli kwalifikacje do bycia samodzielnym

podmiotem praw i obowiązków.

30. Konsument – osoba fizyczna dokonująca cz. p. niezwiązaną bezpośrednio z jej

działalnością gospodarczą lub zawodową.

31. Przedsiębiorca – os. fizyczna, prawna, j. o. nb. os.p. prowadząca we własnym imieniu

działalność gospodarczą (zarobkowa, ciągła, zorganizowana) lub zawodową.

32. Firma – oznacza wyłącznie przedsiębiorcę. Jest dobrem osobistym przedsiębiorcy, ma

charakter niemajątkowy, nie podlega zbyciu – dopuszczalne są zmiany firmy gdzie wymagane jest

ujawnienie tego faktu w rejestrze. Firmą osoby fizycznej jest co najmniej imię i nazwisko,

natomiast osoby prawnej dowolna nazwa, również wskazanie nazwiska lub pseudonimu osoby

fizycznej ale tylko wtedy, jeżeli służy to ukazaniu związku tej osoby z dz. gosp. Należy określić jej

system prawny, oraz zarejestrować

● Zasady dot. firmy:

● zasada ujawnienia firmy we właściwym rejestrze (do KRS).

● zasada prawdziwości (zgodność brzmienie firmy ze statusem prawnym i stanem

faktycznym)

● zasada wyłączności (powinna się odróżniać od innych firm na tym samym rynku)

● zasada ciągłości (kontynuacja używania pierwotnego brzmienia mimo wystąpienia

zmian np. przekształcenia)

● zasada jedności (przedsiębiorca może mieć jedną firmę)

1. Czynności prawne – jest to skonstruowana przez system prawa czynność

wywołująca konsekwencje prawne tego zdarzenia. Aby była skuteczna musi

zawierać co najmniej jedno oświadczenie woli, spełniać elementy które wymaga

norma prawna dla niej, oraz skutek prawny powinien być objęty wolą podmiotu.

Czynność prawna sprzeczna z ustawą, zasadami współżycia społecznego albo mająca na

celu obejście ustawy jest nieważna.

● Oświadczenie woli zawiera treść czynności prawnej, określając jej konsekwencje prawne.

Zostaje dokonane gdy doszło do adresata w takie sposób by mógł on się zapoznać z jego

treścią.

1. Klasyfikacja czynności prawnych

a) - jednostronne – złożenie oświadczenie woli jednej osoby np. wypowiedzenie najmu

- dwustronne (umowy) – dochodzą do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch

lub więcej stron. Mają największą doniosłość wśród czynności prawnych.

- uchwały – obejmują zgodne oświadczenie woli więcej niż jednego podmiotu

(wymagane quorum). W odróżnieniu od umów, nie jest konieczne aby oświadczenie woli

wszystkich podmiotów były zgodne. Nie mają cechy uchwały, takie akty o

skutkach wewnętrznych.

b) zgoda osoby trzeciej – wymagana niekiedy przez ustawę, może być wyrażona nie tylko

przed i podczas składnia oświadczenie woli, ale i w późniejszym terminie (potwierdzenie).

c) - cz. p. niewymagające zakomunikowania ich nikomu np. testament

- cz. p. które uzyskują skuteczność przez upublicznienie np. przyrzeczenie

- cz. p. które wywołują skutek, gdy zostaną zakomunikowane określonym w ustawie

organom lub świadkom.

d) realne – poza oświadczeniem woli konieczne jest działanie powodujące zmianę stanu

faktycznego władztwa nad rzeczą – są to akty dostrzegalne dla otoczenia (np. użyczenie)

konsensualne – dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli, niekiedy wymagają

innych okoliczności np. wpisu do KW.

e) inter vivos – czynności prawne, które wywołują konsekwencje już z chwilą dokonania.

mortis causa – czynność prawna wywołuje skutek z chwilą śmierci osoby dokonującej.

f) zobowiązujące – polegają na zobowiązaniu się jednej strony (dłużnik) do świadczenia na

rzecz innej strony (wierzyciel). Wyróżniamy jedno-,dwu- stronne o charakterze odpłatnym (obie

strony uzyskują korzyść) i nieodpłatnym.

rozporządzające – polegają na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu

prawa podmiotowego.

zobowiązująco-rozporządzające – cz. p. których treść wyraża decyzję o powstaniu

zobowiązania do rozporządzenia. Wiążący skutek rozporządzenia następuje bez potrzeby

dokonania czynności rozporządzającej.

g) przysparzające – realizują korzystną dla kogoś zmianę majątkową np. osoba nabywa p.

podmiotowe lub zostaje zwolniona z obowiązków lub ciężarów ograniczających jej p. podmiotowe.

h) upoważniające – wyznaczają one innym podmiotom kompetencję do dokonania

czynności konwencjonalnych ze skutkiem dla mocodawcy np. pełnomocnictwo.

i) kauzalne – ważność cz. p. przysparzającej uzależniona jest od istnienie prawidłowej

kauzy.

abstrakcyjne – wywołują skutki przysparzające, chociażby nie istniała prawidłowa kauza

stanowiąca podstawę do tej czynności prawnej.

● Typy kauz:

- causa obligandi – przysporzenie znajduje tu podstawę w nabyciu prawa lub innej korzyści przez

dokonującego czynność prawną (np. sprzedawca przenosi własność).

- causa solvendi – podstawa prawa wyraża się w zwolnieniu z istniejącego zobowiązania które

obciążało osobę dokonująca przysporzenia (np. płatność za nabytą rzecz).

- causa donandi – przysporzenie następuje nieodpłatnie (np. darowizna).

j) czynności powiernicze – polegają na przeniesieniu na powiernika jakiegoś prawa, z

którego będzie mógł korzystać względem osób trzecich, natomiast powiernik zobowiązuje się do

tego że będzie korzystał z prawa w ograniczonym zakresie wskazanym treścią umowy.

k) odpłatne – korzyść uzyskują obie strony np. umowa najmu, sprzedaży, natomiast

nieodpłatne, tylko jedna ze stron uzyskuje korzyść np. darowizna, użyczenie. Są cz. p. które w

zależności od storn mogą być odpłatne lub nieodpłatne np. pożyczka, zlecenie.

35. Oświadczenie woli – przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar

wywołania skutku cywilnoprawnego. Musi być: zrozumiałe, by przynajmniej w drodze wykładnie

można było je zinterpretować, swobodne, złożone na poważnie.

● Swoboda formy – jeżeli ustawa nie stanowi inaczej dopuszczalne jest wyrażenie

oświadczenia woli przy pomocy jakiegokolwiek znaku.

● oświadczenie wyraźne – takie zachowanie, które z mocy prawa, ustalonych

zwyczajów lub porozumienia stron jest traktowane jako oświadczenie woli

● oświadczenie dorozumiane – oświadczenie które, zostaje złożone poprzez inne

środki przejawu woli, stosowanie do okoliczności danego przypadku.

1. Formy szczególne – może być zastrzeżona w umowie stron, niekoniecznie musi to

być odrębna umowa.

a) zwykła forma pisemna – konieczne jest sporządzenie dokumentu obejmującego

oświadczenia woli i podpisanie go. W obrocie konsumenckim oraz w stosunkach cywilnoprawnych

z podmiotami publicznymi musi być w języku polskim. Po złożenie podpisu na dokumencie

oświadczenie woli zostaje wyrażone.

● Podpis – językowy znak graficzny, własnoręczny, imię i nazwisko, aczkolwiek może być to

tylko nazwisko nawet w skróconej formie, musi być złożony pod tekstem oświadczenia.

● Osoby niemogące pisać, a mogące czytać mogą uczynić tuszowy odcisk palca, a

inna osoba umieścić imię i nazwisko tej osoby, oraz swój podpis. Ewentualnie zamiast

składającego oświadczenie woli podpiszę się inne osoba, a jej podpis będzie poświadczony

przez notariusza, lub przewodniczącego zarządu jednostek ST.

● Osoby niemogące czytać muszą się posłużyć formą aktu notarialnego.

b) z datą pewną – polega na stwierdzeniu wiążącym że dana czynność została wykonana w

określonym czasie.

1. urzędowe poświadczenie daty dokonane przez notariusza

2. stwierdzenie dokonanie czynności w jakimkolwiek urzędzie

3. umieszczenie na obejmującej treść czynności prawnej dokumencie jakiejkolwiek

wzmianki przez organ państwowy, OST, notariusza

4. śmierć.

c) z poświadczonym podpisem – notariusz lub powołany do tego organ zamieszcza na

dokumencie klauzulę stwierdzająca własnoręczność podpisu przez osobę wskazaną w klauzuli.

d) akt notarialny – notariusz spisuje treść podanych mu wiadomości oświadczeń stron,

współuczestnicząc przy redagowaniu dokumentu. Oryginał zostaje w biurze notarialnym, natomiast

strony dostają wypisy które mają walor oryginału.

e) forma elektroniczna – jest równoznaczna z formą zwykłą pisemną, wymagany jest

certyfikat wydane przez akredytowany podmiot.

1. Skutki niedochowanie formy

● ad solemnitatem – powoduje bezwzględna nieważność, chyba że przepisy stanowią

inaczej.

● ad eventum – zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych. Nie powoduje

nieważności, a pociąga za sobą niewystąpienie wskazanych w ustawie konsekwencji

prawnych które by wystąpiły gdyby forma został zachowana.

● ad probatione – ograniczenie korzystania z dowodu przed sądem. Chyba że: 1) obie

strony wyrażą zgodę, 2) fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony

za pomocą pisma 3) jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą.

38. Zakres zastosowanie form szczególnych

Wszystkie oprócz formy zwykłej pisemnej, mogą być zastrzeżone wyłącznie pod rygorem

nieważności lub ad eventum (jeżeli przepis nie wskazuje na ad eventum, należy przyjąć iż jest pod

rygorem nieważności).

Zwykła forma pisemna jeśli nie jest określone co będzie skutkiem niezachowania tej

formy, czy nieważność albo niewywołanie wszystkich skutków prawnych – wtedy jest to forma

zastrzeżona dla celów dowodowych.

Przepisy prawa przewidują formę szczególną dla bezpośrednio wyróżnionych rodzajów

czynności prawnych, albo w sposób pośredni – przez odesłanie do formy dot. innego rodzaju

czynności prawnej, z którą dana czynność pozostaje w związku.

Przy umowach, wymóg zachowania formy dotyczy wszystkich uczestników umowy.

Jednakże ustawa przewiduje wyjątki.

1. Następcze formy czynności prawnych

a) cz. p. następcza modyfikująca treść umowy pierwotnej – w postaci umowy, może to

być zmiana niektórych postanowień, jak i dodanie do niej nowych postanowień. Musi zostać

zachowana takiej formie jak umowa pierwotna. Strony mogą jednak zastrzec w umowie formę

surowszą.

b) cz. p. następcza prowadząca do zakończenia pierwotnego stosunku:

● zwykła forma pisemna – bez względu na to, czy stało się to z nakazu ustawy czy z woli

osób powinno być to stwierdzone pismem (ad probatione).

● inna forma szczególna – dla umowy rozwiązującej przewidziana jest taka sama

pisemna formę kwalifikowaną. Dla odstąpienia umowy wystarczy zwykła forma

pisemna (ad probatione)

1. Pismo potwierdzające zawarcie umowy

Pismo potwierdzające, między przedsiębiorcami ma pełnić funkcję dowodowe ( w celu

usprawnienia profesjonalnego obrotu gospodarczego) co forma ad probatione. Muszą być

spełnione następujące warunki:

1. pismo potwierdzające jedna strona niezwłocznie po zawarciu umowy prześle

drugiej.

2. pismo to nie zawiera istotnej zmiany treści umowy potwierdzanej;

3. druga strona niezwłocznie nie sprzeciwi się na piśmie przesłanemu potwierdzeniu.

1. Wykładnia oświadczenia woli.

a) Ogólne dyrektywy wykładni:

● należy mieć na względzie ukształtowane reguły znaczeniowe np. reguły językowe.

● wszelkie przekazy komunikacyjne należy rozpatrywać z uwzględnieniem ich kontekstu

sytuacyjnego np. podarcie weksla przy dłużniku

● należy mieć na względzie cel oświadczenia woli.

b) Metody wykładni:

● oświadczenie woli składane indywidualnym adresatom – nadrzędną dyrektywą

interpretacyjną, w myśl której należy uznać taki sens oświadczenia, w jakim zgodnie

obie strony go zrozumiały. Gdy strony nie zrozumiały się tak samo, to należy uznać

sens ustalony z punktu widzenia odbiorcy. Na ochronę zasługuje jednak tylko takie

rozumienie oświadczenia woli przez adresata, jakie stanowi jego starannych zabiegów

interpretacyjnych.

● oświadczenie woli kierowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców – należy

uwzględnić możliwości poznawcze adresatów, jednakże z uwagi na anonimy

krąg odbiorców należy mieć na względzie typowego adresata, czyli zastosowanie

zobiektywizowanego wzorca ocennego.

● testamenty – należy interpretować tak, aby zapewnić możliwie najpełniejsze

urzeczywistnienie woli spadkodawcy.

41a. Wady oświadczenia woli

● brak świadomości lub swobody – nieważne jest każde oświadczenie woli złożone przez

osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome

albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, w tym również przymus fizyczny.

Ciężar dowodu spoczywa na osobie, która powołuje się na nieważność oświadczenia.

● pozorność – nieważne jest również oświadczenie woli złożone drugiej "stronie za jej

zgodą dla pozoru". Chodzi tu o potajemne porozumienie między stronami, mogą być to

tylko umowy, lub cz. p. jednostronne składane innej osobie. Obok umowy potajemnej,

strony mogą dokonać czynności ukrytej , która ma wywołać określone skutki. Jest ona

ważna, o ile czynność pozorna spełnia warunki czynności ukrytej. Pozorne oświadczenie

woli jest bezwzględnie nieważne, aczkolwiek ma ono doniosłość prawną dla osób trzecich,

które odpłatnie nabyły prawo lub zwolnione zostały z zobowiązania, działając w zaufaniu

że oświadczenie nie zostało złożone dla pozoru.

● błąd - jest to niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w

świadomości człowieka. Ma doniosłość prawną gdy dotyczy czynności prawnej i jest

istotny. Wyróżniamy dwa rodzaje błędów:

- mylne wyobrażenie o stanie faktycznym, które było podstawą złożenia oświadczenia woli (np.

kupno kopii zamiast oryginału)

- mylne wyobrażenie dot. treści oświadczenia woli (tzw. Pomyłka) – np. w ofercie sprzedaży

zamiast 100 000 zł było 10 000 zł.

W przypadku oświadczenia woli składanych innej osobie i będąca odpłatną cz. p. ustawa każe

liczyć się z interesami adresatów oświadczenia woli. Występują dodatkowe przesłanki, które

umożliwiają się uchylenie od skutków błędu:

1. adresat błąd wywołał, chociażby bez swej winy

2. wiedział o błędzie,

3. mógł z łatwością go zauważyć,

Błąd stanowi podstawę do uchylenia się od skutków cz. p. złożonego oświadczenia woli.

● podstęp – świadome wprowadzenie jakieś osoby w błąd, lub umocnienie jej błędnego

przekonania, a także przemilczenie istotnych informacji gdy był obowiązek ich udzielnie.

Składający oświadczenie woli może się powołać a podstęp także gdy nie dotyczył cz. p.

i nie był istotny, natomiast musi wskazać związek między podstępem a oświadczeniem

woli. System prawny pozwala powołanie się na podstęp osoby trzeciej, gdy: cz. p. jest

nieodpłatna, gdy druga strona o podstępie osoby trzeciej wiedziała lecz nie zawiadomiła

osoby składającej oświadczenie woli.

● Groźba – zapowiedź wyrządzenia jakiegoś zła, w razie gdyby nie wykonano cz. p.

Osoba zagrożona znajduje się w sytuacji przymusowej (przymus psychiczny). Musi być

bezprawna oraz poważna – powodująca niebezpieczeństwo dla osobistych i majątkowych

dóbr niekoniecznie składającego ale jakiejkolwiek osoby. Skutki: możliwość uchylenia się

od skutków cz. p.

41b. Uchylenie się od skutków cz. p. - następuj poprzez złożone kolejnego oświadczenia

woli, wymaga formy pisemnej. Musi być złożone drugiej osobie czynności prawnej. Jeżeli jej

brak, to osobie zainteresowanej skutkami prawnymi. Realizuje się bez udziału organu orzekającego,

aczkolwiek są wyjątki.

● Sąd rozstrzyga spory co do tego, czy zaszły ważne przesłanki.

● Prawo podmiotowe uchylenia ograniczone jest rocznym terminem. W razie podstępu –

rok od wykrycia podstępu, a w razie groźby – rok od dnia kiedy stan obawy ustał.

1. Zdolność do czynności prawnych – oznacza możliwość nabywania praw i

zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.

a) brak zdolności do czynności prawnych:

● osoba która nie ukończyła lat 13

● osoba ubezwłasnowolniona całkowicie – decyduje o tym sąd, można ubezwłasnowolnić

tak można tylko osobę która ukończyła lat 13. Przesłanki są: choroba psychiczna ,

niedorozwój umysłowy albo inne rodzaju zaburzenie psychiczne (np. narkomania,

pijaństwo). W szczególności gdy przesłanka występuje w takim stopniu że uniemożliwia

danej osobie kierowanie swoim postępowaniem.

- Skutki: cz. p. są bezwzględnie nieważne, chyba że jest to umowa powszechnie

zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego, to jest ważna z chwilą jej wykonania.

Gdyby jednak pociągała za sobą rażące pokrzywdzenie dla osoby niezdolnej, to nie jest umową

ważną. W imieniu tych osób czynności prawnych dokonują przedstawiciele, którymi są rodzice

lub ustanowienie przez sąd opiekunowie. Brak zd. d. cz.p., nie wyłącza możliwości pełnienie

funkcji posłańca.

b) ograniczona zdolność do czynności prawnych:

● osoby które ukończyły 13 lat, a nie ukończyły 18 lat.

● osoba ubezwłasnowolniona częściowa – tylko co do osoby pełnoletniej, jeżeli stan tej

osoby nie uzasadnia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw.

● Skutki:

● brak kompetencji do dokonywania pewnych rodzajów cz. p. - wyraźnie

wskazanych w szczególnych przepisach np. nie może sporządzić testamentu. Taka

cz. p. jest nieważna.

● system kontroli nad dokonywaniem określonych postaci cz. p. - wymagana jest

zgoda od przedstawicieli ustawowych tych osób, którymi są rodzice, opiekunowie,

kuratorzy lub doradcy tymczasowi. Zgoda na dokonanie jednostronnej cz.

p. musi być udzielona najpóźniej w chwili jej dokonania. Natomiast zgoda na

zawarcie umowy może być udzielona po jej zawarciu (czynność prawna kulejąca,

bezskutecznie zawieszona), zgoda przybiera charakter potwierdzenia. System

kontroli dotyczy czynności rozporządzających oraz zobowiązujących.

● pełna kompetencja przysługuje osobie w stosunku do:

- cz. p. niemających charakteru rozporządzającego albo zobowiązującego (przyjęcie

darowizny).

- umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawa życia codziennego.

- rozporządzania swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy postanowił inaczej.

- czynności prawnych dotyczących przedmiotów majątkowych, które przedstawiciel oddał

osobie ograniczonej do swobodnego użytku.

- umowy o pracę

- dokonywać cz. p. jako pełnomocnik, jeżeli nie jest to sprzeczne z przepisami.

i. pełna zdolność do cz. p.

● osoby który ukończyły 18 rok życia – pełnoletniość można nabyć również w drodze

małżeństwa, pozostaje nawet w razie jego unieważnienia.

42. Treść czynności prawnej – składa się oświadczenie woli w pełni zrekonstruowane na

podstawie odpowiednich reguł interpretacyjnych.

● Ograniczenia treści:

1) prawo przyrody – umowa świadczenia niemożliwego jest nieważna.

2) normy bezwzględnie wiążące – gdy sprzeczne lub brak

3) obejście ustawy – w treści lub celu

4) ZWS – w treści lub celu

● Jeżeli niektóre postanowienia są sprzeczne, należy sprawdzić jaką mają doniosłość.

Jeżeli bez nieważnych postanowieniem czynność nie została wykonana, to w całości jest

nieważna. Nie powoduje nieważności czynności, gdy w miejsce sprzecznych postanowień

wchodzą odpowiednie przepisy prawne.

43. Elementy czynności prawnej

● Essentialia negotii (przedmiotowe istotne) – ustawowe wyróżnione cechy wg których

dokonuje się kwalifikacji konkretnej cz. p. Muszą wystąpić aby była skuteczna (np. przy

sprzedaży – zobowiązanie do przeniesienia własności i wydania rzeczy, oraz zobowiązanie

do zapłaty za nią ceny).

● Naturalia negotii (elementy nieistotne) – niekoniecznie musza wystąpić, aby doszło do

skutki. Na przykład czas wykonania zobowiązania.

● Accidentalia negotii (elementy dodatkowe) – wynikają z woli podmiotów, zastrzeżenie

podmiotów polegające na tym że muszą one wystąpić by cz. p. była skuteczna.

- uregulowane samoistnie – np. warunek, termin.

- uregulowane w ramach określonego typu cz. p. - np. zastrzeżenie polecenie w darowiźnie.

44. Warunek – zastrzeżenie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od

zdarzenia przyszłego i niepewnego.

a) zawieszający – uzależnia powstanie skutków cz. p.

b) rozwiązujący – uzależnia ustanie skutków cz. p.

● Jeżeli warunek zawieszający jest niemożliwy, sprzeczny z ustawą, ZWS wtedy całą cz. p.

jest nieważna. Lecz gdy jest to rozwiązujący, uważa się go za niezastrzeżony.

● Jeżeli stronie której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny

z ZWS to następują takie skutki jakby się ziścił. Natomiast jeżeli strona której zależy na

ziszczeniu się, dokonuje tego w sposób sprzecz z ZWS, to uważa się że nie ziścił się.

45. Termin – wiąże powstanie lub ustanie skutków cz. p. z określonym zdarzeniem

przyszłym, oraz pewnym.

a) początkowy – początek skutku cz. p.

b) końcowy – ustanie skutku cz. p.

Nie musi być określone kiedy to nastąpi np. śmierć człowieka.

1. Obliczanie terminów

● Oznaczony w dniach, kończy się z upływem ostatniego dnia, przy czym nie liczy się dnia

w którym nastąpiło zdarzenia.

● Oznaczony w tygodniach, miesiącach, lub latach. Kończy się z upływem dnia który

odpowiada początkowemu dniu terminu.

● Jeżeli termin oznaczono jako początek, środek, koniec miesiąca – należy to rozumieć jako

1szy, 15sty, oraz ostatni dzień miesiąca.

● Jeżeli oznaczony w miesiącach to liczy się go jako 30 dni, jeżeli w latach jako 365 dni.

Natomiast gdy koniec terminu wypada w dzień ustawowo wolny, to termin upływa dnia

następnego.

1. Zawarcie umowy

● konsens – zgodne oświadczenie woli stron, stanowi samodzielną i integralną całość ( po

zawarciu go, nie rozpatruje się osobno oświadczeń woli).

● swoboda zawierania umów – podmiotowi przysługuje zasada swobody decydowania.

● ograniczenia – występują zakazy dokonywania określonych typów czynności z

innymi niż ze wskazanymi rodzajami podmiotów (np. umowy ubezpieczeniowe tylko

z zakładami ubezpieczeniowymi). Czasem ustawa wymaga indywidualnej decyzji

administracyjnej (np. założenie banku w postaci spółki akcyjnej). Istnieją ustawowe

priorytety na rzecz określonych podmiotów (np. prawo pierwokupu nieruchomości

rolnej). Wybór kontrahenta w obowiązkowej procedurze wyłaniania kandydatów – w

trybie przetargowym lub aukcyjny (np. zamówienia publiczne). Istnieją również nakazy

zawierania umów (np. ubezpieczenie obowiązkowe).

● zastępcze oświadczenie woli – jeżeli osoba na której ciąży obowiązek złożenia

oświadczenia woli, uchyla się od jego spełnienia, to obowiązek ten może zostać ustalony

w orzeczeniu sądowym. Sąd opiera się na prawie materialnym, stwierdzając czy z mocy

prawa lub cz. p. pozwany jest obowiązany złożyć oświadczenie woli określonej treści.

48. Sposoby zawierania umów

a) Oferta i jej przyjęcie – ofertą jest oświadczenie drugiej stronie woli, które jest

stanowcze oraz zawiera konieczne elementy jej treści. Dokonuje się między oferentem a oblatem.

Zaproszeniem do oferty natomiast np. jest wskazanie przedmiotu najmu bez określenia czynszu.

Oferta wiążę oferenta, polega to na tym że oblat sam może poprzez jej przyjęcie

doprowadzić do zawarcia umowy. Stan związania się ofertą następuje w różnym czasie, w

przypadku indywidualnej osoby wiąże od momentu uprzystępnienia jej adresatowi, tak że może się

z nią zapoznać. W przypadku osób nieoznaczonych, wiążą od chwili jej ogłoszenia. Oferta złożona

elektronicznie, wiąże oferenta, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymania.

Ustanie stanu związania z ofertą:

1. gdy oferta została złożona w obecności drugiej strony, albo za pomocą środka

bezpośredniego porozumienia się na odległość, przestaje wiązać, jeżeli nie została

przyjęta niezwłocznie.

2. gdy została złożona w inny sposób, to znaczy strony porozumiewają się nie

bezpośrednio, wymagających udzieleniu odpowiedzi. W takim przypadku oferta

przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym

toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

Przyjęcie oferty – powinno być złożone oferentowi. Reguła ta dopuszcza wyjątki (art. 69),

w razie gdy:

1. wskazuje na to ustalony w danych sytuacjach zwyczaj;

2. wynika to z treści oferty

W tych sytuacjach, umowa dochodzi do skutku, gdy druga strona (oblat) w czasie

właściwym przystąpi do jej wykonania.

W razie gdy dla umowy przewidziana została forma szczególna, wtedy nie tylko oferta, ale

i jej przyjęcie wymagają zachowanie tej formy.

Oferent nie ma kompetencji do jednostronnego ustalenia reguł znaczeniowej, biernego

zachowania się adresata oferty.

Oświadczenie woli o przyjęciu oferty może być wyrażone przez bierne zachowanie się,

jeżeli uzasadnia to kontekst sytuacyjny. W szczególności między przedsiębiorcami, którzy zostają

w stałych stosunkach gospodarczych, brak niezwłocznej odpowiedzi uznaje się za przyjęcie oferty.

Oświadczenie woli, w którym adresat przyjmuje ofertę z zastrzeżeniem zmiany, lub

uzupełnieniem treści uważa się za nową ofertę. Pierwotny adresat występuje w nowej roli – oferenta

(lustrzane odbicie).

Umowę poczytuje się za zawartą w chwili, gdy oferent otrzymał oświadczenie oblata o

otrzymaniu oferty. Natomiast gdy nie jest to wymagane, umowa zostaje zawarta w chwili

przystąpienia oblata do wykonania umowy. Miejscem zawarcia umowy jest jest miejsce

otrzymania przez oferenta oświadczenia oblata o przyjęciu. Jeżeli nie jest to wymagane lub

dokonywane jest to drogą elektroniczną, uważa się za miejsce jego miejsce zamieszkanie albo w

siedzibie oferenta w chwili zawarcia umowy.

49. Negocjacje – strony wymieniają informację o okolicznościach mogących mieć wpływ

na ich decyzję co do zawarcia umowy, formułują swoje oceny co do gospodarczych wartości

proponowanych świadczeń oraz uzgadniają treść umowy. Strony nie są związane swoimi

oświadczeniami, zachowując swobodę decyzji co do zawarcia umowy. Aczkolwiek powinny to

robić w sposób zgodny z dobrymi obyczajami, a nie dla pozoru. Strona która rozpoczęła lub

prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, jest obowiązana do naprawienia szkody.

● Zawarcie umowy – uzgodnienie wszystkich postanowień umowy, które były

przedmiotem negocjacji – stanowi podstawę że umowa została zawarta.

● List intencyjny – jest swoistą umową, ponieważ przedmioty prowadzą negocjacje

zgodnie dają w nich wyraz wspólnych interesów i to w formie pisemnej.

- nie ma charakteru definitywnej umowy

- nie kreuje obowiązku jej zawarciu

- można uznać je jako umowę określająca postępowanie stron w toku negocjacji.

● Ogłoszenie, cenniki, i inne informacje skierowane do ogółu, lub poszczególnych osób w

razie wątpliwości poczytuje się nie za ofertę lecz zaproszenie do zawarcia umowy. W

pierwszym przypadku będzie to zaproszenie do składanie ofert, a w drugim do wszczęcia

negocjacji.

50. Aukcja i przetarg – mają charakter postępowania wielostronnego i eliminacyjnego.

● Ogłoszenie – inicjuje je podmiot zamierzający zawrzeć umowę – organizator. Na

zlecenie i rachunek zamierzającego, może pełnić to inny podmiot np. dom aukcyjny.

Ogłasza chęć zawarcia umowy drodze aukcji lub przetargu, gdzie może je kierować

do ograniczonego lub nieograniczonego grona, i to w dowolny sposób. Ogłoszenie

powinno zawierać: zaproszenie do składania ofert (musi wskazywać o jaką

umowę chodzi) oraz powinno wskazywać dalszy tok postępowania (określać czas i

miejsce).

● Organizator od chwili udostępnienia warunków obowiązany jest postępować

zgodnie z postanowieniami ogłoszenia oraz warunków aukcji lub przetargu. Mogą

być zmienione gdy zostało to zastrzeżone w ogłoszenie lub warunkach aukcji lub

przetargu.

● Aukcja – polega na składaniu coraz to korzystniejszych ofert. Oferta licytanta

przestaje go wiązać gdy inny złożył ofertę korzystniejszą. Zawarcie umowy

następuje z chwilą przybicia.

● Przetarg – oferty nie są składane w toku bezpośredniego i równoczesnego

komunikowania się.

- Organizator oczekuje na oferty w określonym czasie, gdzie później są rozpatrywane bez udziału

oferentów.

- Wybiera najkorzystniejszą, albo uznaje że żadna z nich nie odpowiada jego wymaganiom. Na

organizatorzy ciąży obowiązek niezwłocznego powiadomienia oferentów o wyborze oferty lub

zakończeniu bez zawarcia umowy pod groźbą sankcji odszkodowawczej.

- Umowa zostaje zawarta w chwili poinformowania oferenta o wybraniu jego oferty.

● Wadium – obowiązek wpłacenia lub zabezpieczenia uczestników określonej sumy.

Gdy uczestnik nie wpłacił wadium, nie jest dopuszczony do aukcji lub przetargu.

Gdy zapłacił po zawarciu oferty, organizator jest obowiązany je zwrócić. W razie

niedojścia umowy do skutku:

a) wskutek tego, iż uczestnik uchyla się od zawarcia umowy, mimo że jego oferta została

wybrana – organizator może pobrać sumę wadium albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu

zabezpieczenia.

b) gdy organizator uchyla się od zawarcia umowy z uczestnikiem, którego ofertę wybrał – uczestnik

może żądać podwójnego wadium albo naprawienia szkody w granicach negatywnego interesu

umowy.

● Unieważnienia, może domagać się:

1. organizator, który jest zarazem stroną zawartej umowy.

2. Uczestnik

3. inna osoba, jeżeli umowa została zawarta na jej rachunek lub zlecenie.

Przesłanką jest: naganne działanie polegające na wpływaniu na wynik aukcji lub

przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi zwyczajami, przez strony

umowy, innego uczestnika lub osoby działającej w porozumieniu z nią.

Uprawnie to wygasa po miesiącu od momentu kiedy uprawniony dowiedział się o

istnieniu przyczyny, nie później jednak niż z upływem roku od zawarcia umowy.

1. Przedstawicielstwo

● przedstawiciel musi mieć stosowne umocowanie (wynikające z ustawy lub o.w.)

● może dotyczyć każdej cz. p. chyba że ma ściśle osobisty charakter.

Instytucje zbliżone:

a) posłaniec – nie składa o.w., lecz je przenosi. Nie musi mieć zdolności do czynności

prawnych, ani rozumieć sensu oświadczenia.

b) organ osoby prawnej – traktuje się jako, działania osoby prawnej.

c) zastępca pośredni – dokonuje cz. p. we własnym imieniu, lecz na rachunek innej osoby

(np. komisant).

d) osoba faktycznie tylko pomagająca przy dokonywaniu cz. p. (notariusz, agent).

e) osoba wykonująca pewne czynności faktyczne w zastępstwie (np. dzierżyciel).

f) osoba podpisująca dokument in blanco – wyraża zgodę na wypełnienie go przez inną

osobę. Pełna treść dokumentu zawiera o.w. osoby podpisanej.

g) osoba upoważniona do odbioru o.w. - która sama nie dokonuje cz. p. Stosuje się do niej

odpowiednio przepisy o przedstawicielstwie.

1. Pełnomocnictwo

Pełnomocnik musi mieć co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie, chyba ze umocowana jest do dokonania

cz. p., dla której pod sankcją nieważności przewidziana jest forma szczególna – pełnomocnictwo

wtedy powinno też być udzielone w takiej samej formie. Również dla określonych rodzajów

pełnomocnictw przepisy mogą wymagać określonych form. Ustanowienie dalszych

pełnomocnictw jest dopuszczalne gdy:

1. wynika to z treści pełnomocnictwa

2. wynika to z ustawy

3. wynika o ze stosunku prawnego.

Substytuci działają zawsze w imieniu mocodawcy, ich pozycja nie różni się od pełnomocników

bezpośrednich.

Jeżeli ustawa uzależnia skutki cz. p. od dobrej wiary oraz wad oświadczenia woli,

uwzględnia się zarówno mocodawcę jak i pełnomocnika.

● Treść – mocodawca może udzielić pełnomocnictwa do dokonania takich cz. p. jakich on

sam może dokonać.

Typy:

● pełnomocnictwo ogólne – obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu,

wymaga zachowania formy pisemnej ad solemnitatem.

● pełnomocnictwo rodzajowe – wskazuje określoną kategorią cz. p. do których

umocowany jest pełnomocnik. Nie jest dopuszczalne w zakresie tych cz. p. gdzie

ustawa wymaga udzielenia pełnomocnictwa szczególnego.

● Pełnomocnictwo szczególne – dot. indywidualnie określonych czynności prawnych.

● Osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi publiczności,

poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną.

● Jeżeli pełnomocnik ustanowił kilku pełnomocników, każdy z nich może działać

samodzielnie, chyba że jest to pełnomocnictwo łączne

● Czynności same ze sobą są generalnie wyłączone, chyba że: ze względu na czynność

prawną, naruszenie interesów mocodawcy jest wyłączone lub mocodawca się na to godzi.

● Pełnomocnik rzekomy (falsus procurator) – osoba która dokonuje czynności prawnej w

imieniu osoby reprezentowanej a nie ma do tego umocowania lub je przekracza. Działanie

takie nie pociąga bezpośrednich skutków dla reprezentowanego. Wyjątki:

1. należy przyjąć że zawarta umowa nie jest bezwzględnie nieważna, ponieważ

może być potwierdzona przez reprezentowanego.

2. jednostronne cz. p. są od razu nieważne, chyba że osoba której o.w. zostało

złożone wiedziała o tym (że nie ma umocowania) – wtedy cz. p. wymaga

potwierdzenia.

Potwierdzenie może nastąpić per facta concludentia, chyba że umowa wymaga f. Szczególnej.

Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu pełnomocnictwa, dokona w imieniu mocodawcy cz. p.

w granicach pierwotnego pełnomocnictwa, a druga strona działała w dobrej wierze – cz. p. wiąże

reprezentowanego chyba że osoba ta wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć o wygaśnięciu.

● Stosunek będący podstawą pełnomocnictwa – wskazuje jaki jest cel udzielenia

pełnomocnictwa, jego sens gospodarczy.

● Wygaśnięcie:

- wynika to z treści (np. termin, dokonanie jednej cz. p.)

- odwołanie (mocodawca może się zrzec tego uprawnienia, wymagany jest tutaj sens)

- śmierć – pełnomocnika lub mocodawcy. Aczkolwiek mocodawca może zastrzec, że

pełnomocnictwo nie wygasa, a w jego miejsce wejdą spadkobiercy.

- likwidacja osoby prawnej

- zrzeczenie się

- utrata zdolności do czynności prawnych pełnomocnika.

W razie wygaśnięcia, pełnomocnik jest obowiązany zwrócić dokument pełnomocnictwa,

ewentualnie może żądać poświadczonego podpisu mocodawcy z zaznaczenie że pełnomocnictwo

wygasło.

52. Prokura – pełnomocnictwo swoista przystosowane do działalności gospodarczej

przedsiębiorcy.

● Udzielnie:

- mogą tylko przedsiębiorcy (os. fizyczna, prawna, ułomna osoba prawna)

- wymaga formy pisemnej ad solemnitatem

● przedsiębiorca powinien zgłosić fakt udzielenia prokury do rejestru przedsiębiorców.

● Prokurent

- musi to być osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych

- nie może być przeniesiona na inne osoby przez prokurenta

- prokurent może ustanowić pełnomocników do poszczególnych czynności lub rodzajów

● Zakres

● można ustanawiać kilku prokurentów – łącznie lub oddzielnie, jak również prokurę

oddziałową.

● odnosi się do reprezentowanego przedsiębiorcy, w zakresie związanym z innymi

podmiotami z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

● Nie można: zbyć przedsiębiorstwa, oddać go do czasowego korzystania, zbywać i

obciążać nieruchomości. Aczkolwiek można dokonać tego ale tylko na podstawie

pełnomocnictwa udzielonego do poszczególnych cz. p. w odpowiedniej dla nich formie.

● Prokurent składający oświadczenie woli w postaci pisemnej, powinien złożyć swój

podpis zgodnie ze wzorem w rejestrze, oraz wskazać że występuje w roli prokurenta.

● Wygaśnięcie

● odwołanie

● wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru

● ogłoszenie upadłości

● likwidacja

● przekształcenie przedsiębiorstwa

● śmierć prokurenta.

1. Ważność czynności prawnej

● Nieistniejąca czynność prawna – tylko takie zachowania, w których nie można

rozpoznać oświadczenia woli.

● czynność prawna bezwzględnie nieważna – jest ona nieważna od samego początku i to

z mocy prawa. Ma charakter definitywny, każdy i zawsze może się na nią powołać.

● nieważność części czynności prawnej:

a) konwalidacja – rozumie się uznanie jej z mocą wsteczną, za czynność ważną w następstwie

jakichś faktów późniejszych. Można stosować tylko w przypadkach wskazanych w ustawie.

b) konwersja – przemiana nieważnej cz. p. na inną – ważną odpowiednia chociażby częściowo

hipotetycznej woli stron.

● Wzruszalność – może być wzruszona przez:

a) same oświadczenie woli uprawnionego podmiotu – np. uchylenie się od błędu.

b) konstytutywnego orzeczenia sądu – prowadzącego do unieważnienia lub

zmiany treści cz. p.

● bezskuteczność zawieszona – tymczasowe wstrzymanie skutków dokonanej czynności

prawnej do momentu nadejścia określonego zdarzenia. Ustawa wskazuje sytuację,

w których powstaje stan bezskuteczności oraz zdarzenie od którego zależy pełnie

ziszczenie się cz. p. (np. osoba sama może potwierdzić cz. p. po uzyskaniu pełnej zd. d.

cz. p.)

● bezskuteczność względna – cechą wyróżniająca jest ograniczony podmiotowo zakres

jej oddziaływania. Konstrukcja bezskuteczności względnej znajduje zastosowanie:

● z mocy samego prawa (tzw. przedmiotowo-względna)

● z mocy konstytutywnego orzeczenia sądu (tzw. podmiotowo-względna).

Przesłanki:

1. A ma roszczenie wobec B

2. Po powstaniu wspomnianego roszczenia, B zawarł z jakimś C umowę,

której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym

zadośćuczynieniu roszczeniu A wobec B

3. jeżeli umowa B z C, była odpłatna, A może korzystać z ochrony tylko

wtedy, gdy strony tej umowy wiedziały o wcześniejszym roszczeniu A

wobec B. Nie wymagane jest aby wiedziały o tym, że wykonanie umowy,

uniemożliwi zadośćuczynienie roszczenia A wobec B. Natomiast jeżeli B i C

zawarli umowę nieodpłatną, to korzystne dla A konsekwencje przewidziane

w art. 59 nastąpią także wtedy, gdy B i C nie wiedzieli o wcześniejszym

roszczeniu A wobec B.

Skutki: jeżeli spełnią się przesłanki zastosowania art. 59, osoba trzecia może żądać

uznania umowy zawartej między B i C za bezskuteczną w stosunku do niej. O bezskuteczności

orzeka sąd w wyroku konstytutywnym. Uprawnienie to wygasa z upływem roku od zawarcia

umowy (B z C).

54. Dawność – zdarzenia prawne innego rodzaju niż cz. p. Ich swoistym elementem jest

upływ czasu. Zasadnicze cele dawności ustawodawca osiąga dwiema drogami:

1. pierwsza prowadzi do nabycia prawa. Ten skutek prawny wiąże ustawa z

zasiedzeniem i przemilczeniem.

2. druga prowadzi do osłabienia lub utraty przysługującemu komuś prawa, jeżeli nie

zrealizuje go w określonym czasie.

● Przedawnienie

Przedmiot: wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe (chyba że ustawa stanowi

inaczej).Zarzut przedawnienia: po upływie określonego terminu, ten przeciwko kieruje się

roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Nie uwzględnia się więc go z urzędu.

Aczkolwiek sąd może zarzutu tego nie uwzględnić, jeżeli uzna iż byłoby ono sprzeczne z ZWS.

Ten komu przysługuje uprawnienie, może zrzec się korzystania z tego zarzutu, jest to jednostronna,

nieformalna cz. p. która wymaga dojścia do drugiej strony i może być ważnie dokonana tylko po

upływie terminu przedawnienia.

Skutek: Roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo

zrealizowane. Przybiera ono charakter tzw. roszczenia niezupełnego.

Terminy:

a) trzyletni okres przedawnienia obejmuje roszczenia o świadczenie okresowe oraz

roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. czynsz najmu, świadczenia

rentowne, odsetki, alimenty.

b) dziesięcioletni okres przedawnienia odnosi się do wszelkich innych roszczeń,

niewymienionych powyżej.

c) poza tym system prawny przewiduje terminy przedawnienia o innej długości.

Obliczanie biegu:

1) Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się – wg ogólnej reguły – od dnia, w którym

roszczenie stało się wymagalne, to znaczy gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia.

2) Bieg przedawnienia o zaniechanie – rozpoczyna się w dniu, w którym ten, przeciwko

komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści zobowiązania.

3) Kiedy bieg przedawnienia uzależniony jest od podjęcia określonej cz. p. przez

uprawnionego – bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby

się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie.

Zawieszenie biegu przedawnienia:

1. zdarzenia o charakterze obiektywnym, jakim jest siła wyższa, jeżeli uniemożliwi

uprawnionemu dochodzenie przed sądem lubi innym organem powołanym do

rozpoznania spraw danego rodzaju – przez czas trwania tej przeszkody.

2. łączący uprawnionego z osobą, przeciwko której skierowane roszczenie, określony

stosunek rodzinny lub opiekuńczy. Czyli roszczenia jednego małżonka przeciwko

drugiemu, dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej,

osób niemających pełnej zd. d. cz. p. przeciwko osobom sprawującym nad nimi

opiekę lub kuratelę.

Roszczenie które przysługuje osobie, która nie ma pełnej zd. d. cz. p., nie może się

przedawnić wcześniej niż z upływem dwóch lat od ustanowienia dla niej przedstawiciela

ustawowego lub od dnia ustania przyczyny jego ustanowienia. Stosuje się to odpowiednio do biegu

przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego

ubezwłasnowolnienia.

Przerwa biegu przedawnienia: nie uwzględnia się czasu, jaki minął od rozpoczęcia biegu

przedawnienia czyli biednie więc od nowa. Powoduje to:

1. podjęcie dochodzenia roszczenia – przerwę powoduje każda czynność dokonana

przed organem powołanym do rozpatrywania sporu lub egzekwowania roszczeń

danego rodzaju, jak również przed sądem polubownym, jeżeli czynność ta

została powzięta bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia

lub zabezpieczenia roszczenia. Przedawnienie biegnie od nowa, od zakończenia

postępowania przed w/w organami.

2. uznanie roszczenia – przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Polega to na zakomunikowaniu tylko przeświadczenia o istnieniu uznawanego

roszczenia. Skutek prawny tego oświadczenia wiedzy wywiera uznanie gdy dojdzie

do wiadomości wierzyciela. Może być wyrażone w dowolnej formie.

Terminy zawite (prekluzyjne) - wskutek bezczynności podmiotu uprawnionego w ciągu

określonego terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa, mają charakter

bezwzględnie obowiązujący.

Typy:

a) terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym np. terminy dochodzenia

roszczeń, dochodzenia praw stanu cywilnego.

b) terminy do dokonywania czynności pozasądowych np. terminy do wykonywania

zawiadomień.

c) terminy wygaśnięcia prawa podmiotowych.

Skutki: powoduje wygaśnięcie uprawnienia, sąd lub inny organ uwzględnia ten fakt z

urzędu. Analogicznie stosuje się przepisy o przedawnieniu związane z siłą wyższą (zawieszenie),

oraz uznaniem (przerwanie).