Teoria kultury:

Wilson- Moralność genu

1. Czym jest socjobiologia?

• Nauka zajmująca się systematycznym badaniem biologicznych podstaw wszelkiego zachowania się społ.

• Kultura jest tu zredukowana do zachowań społecznych

• Podobne nauki to: psychologia czy etnologia

• Socjobiologia zajmuje się człowiekiem jako jednym z gatunków, dostarcza ogólnej wiedzy, opiera się tylko na zachowaniach powtarzalnych

1. Relacja między socjologią a socjobiologią

• Socjologia to badanie struktur społecznych, nie interesuje się genezą zjawisk lecz pokazuje zjawiska i daje opis tym samym nie dając nam źródeł

• Socjobiologia wyjaśnia i tworzy uogólnienia zachowań ludzkich i daje nam ich genezę, wyjaśnia też źródła

1. Czym jest nowoczesna synteza i relacje nauk biologicznych i społecznych

• Nowoczesna synteza- to szersza perspektywa wyjaśniająca, jednoczy nauki biologiczne i społeczne, gdzie nauki biologiczne stoją wyżej, gdyż dają podstawę do wyjaśnień

1. W jaki sposób biologiczność wpływa na zachowania człowieka

• Zachowania człowieka można wyjaśnić przez teorię ewolucyjną

• Altruizm jest na wyższym poziomie u innych gatunków niż u ludzi

1. Jak usytuowany jest człowiek wśród innych gatunków

• Altruizm jest korzystny z punktu widzenia gatunku (teoria ewolucji) lecz nie jest korzystny indywidualnie

• Przekaz materiału genetycznego (podtrzymywanie gatunku)

• Ewolucje pochodzą z mózgu my natomiast tym reakcją nadajemy znaczenie

1. Relacja między NATURĄ A KULTRĄ

• Natura jest pierwotna w stosunku do kultury

• Istnieją społeczeństwa o cechach antyadaptacyjnych

1. Skąd pochodzi różnic kultur

• Nie wszyscy wewnątrz grupy mają te same cele, determinacje ( jest jeden dominujący samiec „alfa”

• Jest zróżnicowanie genetyczne ( przez co nie powtarza się błąd genetyczny) -> jest to korzystne dla grupy

• Zróżnicowanie ma wyjaśnienie u podstaw genetycznych

1. Czy kultura ulega ewolucji?

• Ewolucja to proces długotrwały

• Zmiany kulturowe mogą natomiast zachodzić gwałtownie

• Ewolucja silnie związana jest z biologia

• Kultura jest pewnego rodzaju środowiskiem dla człowieka, na którą on reaguje

Lem- Filozofia przypadku

1. Kultura ma swój odniesienie do natury

PYTANIA:

1. Na czym polega destrukcja/patologia kultury

• Patologia kultury wynika z losowości i nadmiaru możliwości/ rozwiązań w których człowiek jest zagubiony i nie potrafi on wskazać co tak naprawdę jest istotne

• Środowisko się zmienia nie potrafimy wyselekcjonować tego co ważne

• Kultura jako destrukcje kultury (samo zagrożenie)- kultura wytwarza pewne wartości, które niszczą inne dobre wartości. To co poszerza normy/ granice niszczy tym samym kulturę

Kultura jako ucieczka od kultury- kiedyś kultura była ciągłym poszukiwaniem , chodź odpowiedzi tak naprawdę nie było. Teraz inaczej już przyjmujemy kulturę

• Komerzializacja kultury- pozbawienie autentyczności przez reklamy, wszelakie poszukiwanie nowości

2) Czym jest kultura

• Kultura to przeżywalnościowa strategia istot rozumnych, jest autentycznym wysiłkiem rozpoznania świata i poszukiwaniem odpowiedzi na ludzkie pytania

• Nie można totalnie opuścić kultury

• Kultura jest uważana za wartość nadrzędną w przeżywalności

• Kultura zawiera interpretacje, obraz świata i określa miejsce człowieka w świecie

• Kultura posiada dwa elementy: to co fizyczne i systemowo-symboliczne, lecz nie są one odseparowane a skierowane na ten sam cel

• Nadmiar w kulturze- zachowania człowieka, które nie są determinowane biologicznie, ale nie są nastawione na biologiczność i nie są zbytnio ważne w kulturze

• Losowość - pojawia się w naturze, a kultura się temu nie przeciwstawia, tworząc tym samym uporządkowany świat

• Działania kultury są skierowane na uporządkowanie świata i mają one chronić człowieka przed losowością

3) Z czego wynika wariacyjność kultury

4) Czy istnieje obiektywizacja kultury

Cassier – esej o człowieku

1. Kultura

• Zasada symbolizmu-nie kieruje się nią kultura

• Kultura to jezyk, sztuka,religia,mit,nauka (inaczej formy działalności człowieka, które tworzą kulturę), relacje między elementami kultury często są sprzeczne, bo opierają się na innych celach, zasadach itd.

1. Co różni człowieka od zwierząt?

• Zwierzę: bodziec -> reakcja, reaguje na sygnały bo tak jest wyszkolony

• Zwierzę: sygnał a Człowiek: symbol

• Człowiek nie reaguje na sam świat ( rzeczywistość) lecz na to co zawarte w modelu symboli tego świata ( myśli i zachowania)

1. Czym jest mowa?

• Układ nie powiązanych elementów składowych

• Język uczuć np. wyrazy, mimika twarzy

• Język twierdzeń

Freud- kultura jako źródło cierpień

1. Czym jest kultura?

• Kultura ogranicza naturę przez co daje nam poczucie bezpieczeństwa

• SUPEREGO- kultura, nad Ja, świadome

• EGO- to co negocjuje miedzy tym co świadome a nieświadome

• ID – instynkt popędy

• JA- czyli EGO negocjuje między rzeczywistością a ID ( zasadą przyjemności)

• Wyodrębnienie się JA następuje wtedy kiedy odrzucamy to co sprawia nam ból/ cierpienie ( wyodrębnienie zostaje zakłócone przez moment zakochania. To co jest naszą myślą traktujemy jako zewnętrzne, zaburzają się granice)

• METAFORA MIASTA RZYMU- wchodząc do miasta turysta spotyka starożytne i nowe budynki - > porównanie do stanów świadomości

2) Trzy źródła cierpienia

• Ciało – zaakceptowane przez nas przez jego nieuchronność ( pomoc w akceptowaniu : mitologia, środki znieczulające)

• Natura – możemy ja ujarzmić przez kulturę

• Niedoskonałości kultury

1. Mechanizmy unikania cierpienia (Zerwanie kontaktu ze światem)

• Środki odurzające (przekształcenie świata)

• Choroby psychiczne

• Pustelnictwo

• Tworzenie utopi/ świata nieistniejącego

1. Sensem życia człowieka jest bycie szczęśliwym, dążymy do tego przez różne techniki:

2 drogi:

• Unikanie bólu i cierpienia ( negatywne)

• Dążenie do szczęścia ( pozytywny)

1. Sublimacja (technika) – przesuniecie energii libidalnej na inny obiekt zastępczy (np. artystyczny lub intelektualny) gdy właściwym obiektem tej energii jest obiektt seksualny o innej płci niż my

2. Zapanowanie nad popędami np. agresji i seksualności , poprzez inny sposób/zastępczy np. przez fantazjowanie

3. Miłość- jako wytwór kultury z jednej strony łączenie się z inną płcią i tworzenie relacji społ ( bycie kochanym i kochac) jako trwały obiekt. Z drugiej strony jest cierpieniem gdy stracimy nasz obiekt kochania

4. Czym jest społeczne źródło cierpienia

• Kultura niedostatecznie zobowiązuj się ze swoich celów

• Np. rozerwanie jednostki z większą wspólnotą, moment bycia w rodzinie ( cała energia jest wtedy poświęcana na więzi rodzinne)

1. Kategoria sprawiedliwości i prawa- w zamian za rezygnacje z naszych niektórych popędów dostajemy w zamian bezpieczeństwo ( pewnego rodzaju umowa społeczna)

2. Moment kluczowy dla powstania kultury jest moment świadomości winy i wstydu, tworzy się superego. Na poziomie wspólnoty jest to stworzenie prawa lub dekalogu który mamy uznawać za swój własny

3. Dwa dążenia w kulturze:

• Pęd do miłości ( Eros)

• Pęd do śmierci ( Dantos)

1. Superego – jest zewnętrzne jednak podczas rozwoju staje się uwewnętrznione i tworzy się sumienie

Elias – przemiany obyczajów w cywilizacji zachodu

1. Jest tu sposób badania całościowy- patrzenie na problem z wielu perspektyw

2. Cywilizacja dworska -> powściągliwość i racjonalność

Cywilizacja pierwotna -> z wodzem/wojownikiem na czele

1. Pokazanie cywilizacji w procesie -> dynamizm teorii i zmienność

2. Nie cywilizacja a proces cywilizacji ( mowa tu o społeczeństwach zachodnich)

• Proces cywilizacyjny polega na zmianie/ ewolucji zachowań i odczuć ludzi, postępuje w określonym kierunku

• Nie jest racjonalny ani irracjonalny

• Niema planu lecz jest uporządkowany

1. Co jest napędem zmian? Kto jest inicjatorem?

• Hegel mówi że jest to coś ponadjednostkowego

• Elias natomiast wspomina o zbiorze jednostek z siecią powiązań i rolami które przyjmujemy, zazębienie się indywidualnych planów ludzkich, które tworzą porządek wynikły ze splotu ludzkich działań

• Powiązania społeczeństwa - są w ciągłym ruchu, są zmienne i cały czas się zazębiają

1. Jaka zmiana powoduje elastyczność człowieka ( zmiana aparatury psychicznej w człowieka)

• Modelowanie (nauka jak powinniśmy się zachować) istotne jest w czasach dzieciństwa i dorastania ( uwewnętrznienie zakazów zewnętrznych i uznanie ich za swoje)

• Determinizm dzieciństwa i młodość – to jak byliśmy umodelowani za młodych lat to wpływa na nasze poglądy i zachowania w przyszłości ( tracimy tym samym możliwość na zmianę w czasie dorosłym)

1. Relacja aparatury psychicznej a interakcji i współżycia ludzi

• Strefa zachowań i odczuć jest nierozerwalna

• Złość jest nie akceptowalna w społ.

• Organizacja tkanki społ. Wpływa na wewnętrzne organizacje jednostki:

• Tłumienie popędów-samokontrola

• Tworzenie się instytucji ( organu centralnego np. państwo)

1. Mediatyzacja przemocy fizycznej przez instytucje państwowe (ukradnę coś to dostanę kare, wsiądę po pijaku do auta zabiorą mi prawo jazdy), mamy wiedze na temat konsekwencji danego czynu (rozwaga jednostki)

Foucault - filozofia, historia, polityka

1. Czym jest kultura

• Perspektywa etnologiczna, która aplikuje do gruntu historii kultury, ponieważ nie narzuca siatki widzenia rzeczywistości kulturowej

• Każde społeczeństwo opiera się na grze reguł

• Definicja społeczeństwa łączy się z opisem kultury -> utożsamienie

• Kultura jako całość nakazów i zakazów

• Foucault opisuje społeczeństwo i kulturę poprzez tradycyjna europejską socjologię oraz przez obszary wykluczenia ( skupiamy się tu przez wartości negatywne)

Obszar wykluczeń- jako obszar pogranicza, wykluczony przez kulturę

Pewnego rodzaju podział (metafora) kultury : nie kultura i kultura

Opis kultury przez to co pozytywne i negatywne, opisujemy przez analizę tego co nie jest kulturą i co nią jest

1. Na czym polega wykluczenie przez społeczeństwo i czym jest szaleństwo

• Status szaleństwa:

• Istnieje powszechny model szaleństwa i związany jest z widzeniem szaleńca w społeczeństwie

• Definicja: grupa osób która nie podporządkowuje się grze reguł obecnej w społeczeństwie ( odrzuca reguły)

• 4 obszary regulowane przez normy społ.( pokazanie jak powinniśmy się zachowywać)

-system wykluczeń (określony zbiór reguł) związany z pracą, rodziną, grą, językiem i dyskursem

• Szaleniec- osoba wykluczona z 4 obszarów jednocześnie, istnieje w każdym społeczeństwie, nie zmienia się status Szelca lecz stosunek instytucji do niego

1. Czy struktura wykluczenia jest trwała w cywilizacji europejskiej czy była jednak zmienna

• Wykluczenia:

• Związane z systemem ekonomicznym i pracą. Osoba ułomna, chora która nie może wykonywać pracy (np. kapłan, więzień)

• Związane z rodziną. Osoba żyjąca w celibacie, która nie ma rodziny np. osoby niepłodne, stare panny, kapłan, które nie mogą podjąć reprodukcji

• Obszary dyskursu. Nie słuchamy lub nie traktujemy pewnych wypowiedzi poważnie np. poeci, błazen (wdarcie się mowy specjalnej w porządek ogólny, oficjalny)

• Związane z grą. Może mieć status specjalny, ktoś kto układa normy, jest ponad nimi, ma odrębny system religijny niż inni. Np. karnawał – jako święto szaleństwa, święto głupców wykluczone przez kościół

1. Moment zwrotu (transformacja)

• Powstanie domów odosobnienia już w średniowieczu XVIw

• Rozwój kapitalizmu czas gdy szaleńcy byli odizolowani

• Zmiana statusu szaleńca ( pozorna) z grupy wyłącza się osoby z 4 obszarów, zarazem pojawia się kategoria chorego psychicznie i osoba psychiatry XVIII w.

• Elias mówił o wykluczeniu ekonomicznym, a chory psychicznie jest tym którego można wyleczyć i przywrócić obiegu pracy

• Statut szaleństwa się nie zmienia zmienia się jedynie stosunek społeczeństwa

Giard – Kozioł ofiarny

1. Sacrum – profanum

2. Schemat prześladowczy

3. Stereotypy prześladowcze

• Stereotyp: akt samej przemocy -> przemoc po to by przywrócić ład społeczny, tego co przepadło w kryzysie

• Kozioł ofiarny ma przywrócić ład społeczny. Ma moc specjalną potrafi dokonać powtórnego przekształcenia z chaosu w ład

• Ofiara jest potrzebna by społeczeństwo mogło przetrwać

1. Przemoc w kulturze- powstaje kryzys. Stereotyp kryzysu łączy się z doświadczeniem odróżnienia, nie ma tu jasnych granic

2. Zbrodnie wynikają ze związków społeczno-moralnych

3. Magia a nauka

• Łączy je to związek przyczynowo-skutkowy

1. Opis zbrodni odróżniających to takie które w danym społeczeństwie są znaczące np. zbrodnie na tle seksualnym, zbrodnie związane z religią, historią, lub zbrodnie na osobach w społ. Które są wyjątkowo brutalne ( np. Edyp, który zabija ojca który jest królem. Król jst znaczący w społeczeństwie. Edyp też akt kazirodczy)

2. Prześladowcza nieświadomość- jedyna oczywista rzeczywistość dla sprawcy zbrodni

3. Opis zbrodni odróżniających- przyczyny zbrodni, zakłócenie tego co człowiecze i zwierzęce

4. Teksty

• Mityczne- monstrualność ofiar, sakralizacja ofiar, trudno widzieć w bogach greckich ofiarę bo są sakralizowane

• Historyczne czarownica i Żyd jako kozioł ofiarny

1. Znaki selekcji ofiarniczej

• Znaki odróżnorodnicze- przemiana perspektywy, ofiary nie można nazwać ofiarą

1. Cechy odróżniające, ofiarnicze podczas kryzysu

• Czysto fizyczne np. kalectwo, szaleniec

• Religijne np. mniejszości

• Kategoria obcego- pojawia się nie wiadomo skąd <- kategoria kulturowa

Braudel – Gramatyka cywilizacji

Braudel- przedstawiciel szkoły anal (nowa szkoła historyczna) uważali historie za naukę społeczną

• Nawiązanie do Marksa ( baza i nadbudowa) tu jako cywilizacja i kultura

• Levi Strauss – dwie wzajemnie dopełniające się perspektywy ( jedno można opisać drugim)

1. Czym jest cywilizacja

2. Struktura cywilizacji

3. Trwanie długie i krótkie

4. Cywilizacja a kultura

• Kiedyś kultura uważana za synonim cywilizacji

• Cywilizacja ma dwa znaczenia: wartości duchowe ( pospolite) i dobra materialne

• Cywilizacje termin ten stosujemy do kultur nowożytnych przeciwieństwo do kultury pierwotnej

• Różnica między kulturą a cywilizacją jest istnienie lub nie istnienie miast

• Cywilizacja- jako społeczeństwa. Nawet najbardziej rozwinięte cywilizacje posiadają w sobie kultury i społeczeństwa pierwotne

• Cywilizacja to:

• Pewna przestrzeń o charakterze geograficznym, posiada granice

• Przestrzeń i społeczeństwa

Społeczeństwa nowożytne i kultury pierwotne

• Mentalność europejska tworzona przez: kulturę chrześcijańską, impuls z filozofii greckiej, prawo rzymskie

1. Zadaniem historyka mentalności a następnie antropologa to:

• Odtworzenie struktury cywilizacji i opis kultury w długim jej trwaniu

1. Dwie perspektywy patrzenia na kulturę i historię:

• Krótkie trwanie

• Długie trwanie

Bourdieu – Męska dominacja

1. Czym jest kultura

• Kultura uważana jako porządek społeczny, zdominowany przez zasadę męską, mit ten ustanawia konstytuowanie opozycji ( natura a kultura)

• Jest aut centryczna

• Dominacja zasady męskiej

• Porządek opiera się na opozycji natura- kultura na której dalej opiera się opis rzeczywistości danej kultury ( opozycja męskość vs żeńskośc)

Mit o stworzeniu świata:

• Mężczyźni powinni rządzić

• Porządek ten wpisany w porządek kosmologiczny

• Habitus kobiecy: przebiegłość jako jej specjalizacja, uwarunkowanie, by radziła sobie w świecie mężczyzn, kształtuje się to we wczesnej fazie socjalizacji

1. Habitus kobiety = przebiegłość

• Matryca postrzegania rzeczywistości nie zmienia się, jest trwała mimo wyzwalania się kobiet i feminizmu. Dalej jednak utrzymuje się stara matryca opozycji (męskie a żeńskie, która jest też ściśle związana z percepcją i wizją ciała

• Odmienność = różnica płci, organów płciowych

• Dominacja mężczyzn w akcie seksualnym

• Największa kara dla mężczyzny to ukobiecenie czyli przekształcenie mężczyzny kobietę

• Zniesienie habitusu nie polega na uświadomieniu go sobie bądź wiedzy na jego temat lecz na przejściu kobiety w porządek męski np. gdy kobieta staje się głową rodziny

1. Opozycje

• Natura jako źródło kobieta( w micie) a kultura to dom, mężczyzna

• Męskość vs żeńskość

• Wysoki ( mężczyzna) vs Niski (kobieta) [ ideał mężczyzny: wyższy i starszy od kobiety]

• Nad vs pod ( tak jak było w micie)

• Zewnętrzne vs wewnętrzne

1. Porządek opisu rzeczywistości

• To porządek historyczny, trwały

• Habitus jako sposób konstruowania rzeczywistości, tworzony w procesie socjalizacji

1. Przemoc symboliczna- kształtowane przez grupę dominującą (mężczyzn), opis takiej rzeczywistości uważamy za porządek naturalny powrzechnie obowiązujący uważa też tak grupa zdominowana (kobiety), jest tu element podporządkowania. Może to także dotyczyć mniejszości etnicznych lub niewolników

• Grupa dominująca proponuje dany konstrukt rzeczywistości

• Opozycja Pan a niewolnik. Pan myśli o niewolniku jak o głupi po pewnym czasie niewolnik tez zaczyna tak postrzegać siebie i uważa się za głupiego.

• Przypadek przemocy fizycznej np. przemoc w rodzinie, znęcanie się męża nad kobietą, gdzie kobieta myśli że kara się jej należy, występuje tu problem myślenia o sobie samym

Łotman – Kultura i ekspolozja