Oświecenie to XVIII wieczny ruch filozoficzny skupiający się na krytyce uprzednio uznanych doktryn i instytucji z punktu widzenia racjonalizmu.
Z treścią oświecenia podobnie jak z renesansem wiążemy zjawisko przełomu kulturowego i cywilizacyjnego w Europie. Zadajemy sobie pytanie o wartość dzieła oświecenia dla współczesnego świata. I odpowiedź pada tu zdecydowanie jedna, to ludzie oświecenia stworzyli podwaliny nowoczesnej cywilizacji.
Szczegóły:
Pod koniec 17ego i na pocz. 18ego wieku w Europie do coraz większego znaczenia dochodzi mieszczaństwo. Jednocześnie bardzo prężnie rozwija się filozofia racjonalistyczna, która powoduje wzrost myśli laickiej. -Opór przeciw dogmatom. -Rozwój nauk eksperymentalnych.
Przełomowość epoki oświecenia polega więc na tym, że jest to epoka burząca feudalne mity i przywileje. Następuje awans społeczny, polityczny i kulturalny nowego bohatera, nowego bohatera mieszczańskiego. Zostaje obalony system feudalny. Zaczyna się budowa społeczeństwa burżuajskiego.
(-Drama mieszczańska)
Powieść – nowy gatunek.
Do kultury i literatury wchodzi nowy, mieszczański bohater. Dotychczas istniał jako postać marginesowa, komiczna przeważnie, nie mająca prawa do przeżywania wielkich i szlachetnych uczuć. Pisarze i filozofowie tej epoki głoszą pogląd, że wszyscy ludzie są wolni i równi: 1) jest to epoka, która kończy feudalizm; 2) następuje rozdział moralności od religii; następuje uwolnienie człowieka spod dominacji autorytetu teologicznego, jest to fakt niezwykle korzystny dla rozwoju nauki i jej upowszechnienia; rozkwitają nauki eksperymentalne, przyrodnicze, szereg odkryć w tej dziedzinie, np. teoria rozszczepienia światła, eksperymenty z elektrycznością, zainteresowanie nauką;
W poglądach na religię najbardziej popularne stają się poglądy DEISTYCZNE; DEIZM- uznaje istnienie Boga, ale odrzuca liturgie i obrzędowość i przekonuje, że można bezpośrednio nawiązać kontakt z Bogiem;
Ważne dla rozwoju oświecenia jest to, że w 18stym wieku przewodnictwo kulturowe w Europie objęła Francja. Samo oświecenie początek swój miało w Anglii. (Publikcje Locka 1680r. esej dot. Poznania ludzkiego) Francja stała się centrum cywilizacji europejskiej. W epoce oświecenia nauka została uznana za podstawowy instrument poznawania świata. Uważano, że człowiek może poznać przyrodę, ujrzeć w przyrodzie jej tajemnicę. Nastąpił więc przewrót w sposobie myślenia o świecie.
Cytat z przedmowy do wielkiej encyklopedii francuskiej… ‘’Dzieło to ma spełnić dwa zadania, jako encyklopedia winno przedstawić o ile to możliwe układ i jego(…)Miała być sumą wiedzy na tym etapie rozwoju….
Nauka pojmowana jako dźwignia postępu cywilizacyjnego.
Znany badacz widział w XVIII wieku.. i jego idee:
1. Wolność myślenia zgodnie z własnym rozumem
2. Wolność wyboru religii zgodnie z własnym sumienia
3. wolność osobista jako podstawowe prawo człowieka
4. Harmonijny obraz państwa liberalnego
IDEE EPOKI
-humanitaryzm
-tolerancja
-przekonanie o znaczeniu oświaty i rozwoju nauki dla postępu ludzkości
Najwybitniejsi reprezentanci kultury Oświecenia:
Cechą nauki oświecenia jest to, co Kant nazwał odwagą myślenia. Pisał on w swojej rozprawie pt. ‘’Co to jest oświecenie’’, że odwaga myślenia objawia się w woli, chęci poszukiwania prawdy, moralnej i naukowej oraz w wolności czynienia wszechstronnego, publicznego użytku ze swego rozumu. Pojęcie rozumu – rozum, który bardzo często pojawia się w tekstach oświeceniowych. Rozum należy tu ujmować w opozycji do bezmyślności, nieodpowiedzialności i niezgodności ze zdrowym rozsądkiem. Każdy indywidualny człowiek ma obowiązek myśleć i sam wypracować sobie swój światopogląd.
Pisarzy łączy postawa krytyczna wobec zastanej rzeczywistości, niesprawiedliwych stosunków społecznych, przemocy politycznej, wobec wszelkiego poniżania godności człowieka.