02.04.2011
Prawo cywilne zobowiązania
Katalog czynów niedozwolonych
Odpowiedzialność za wylanie, spadnięcie lub wyrzucenie przedmiotu
Za szkodę powstałą w następstwie wylania, spadnięcia lub wyrzucenia przedmiotu z pomieszczenia odpowiada osoba zajmująca to pomieszczenie. Jej odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże że szkoda powstała z powodu siły wyższej lub wyłącznej winy poszkodowanego albo wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie odpowiada podmiot zajmujący pomieszczenie ,a której nie mógł on zapobiec.
Okoliczności egzoneracyjne(?) - przy zasadzie ryzyka
Okoliczności ekskulpujące – przy zasadzie winy
Zawalenie się budowli lub oderwanie jej części
Za szkodę spowodowaną zawaleniem się budowli lub oderwaniem jej części ponosi odpowiedzialność samoistny posiadacz tej budowli. Przez BUDOWLĘ rozumie się budynek mieszkalny czy użytkowy, a także każdy inny obiekt budowlany( most, pomnik, czy inny obiekt) . Samoistnym posiadaczem budowli jest osoba która włada obiektem budowlanym jak właściciel. Do samoistnych posiadaczy zalicza się więc przede wszystkim właścicieli , a spośród nie właścicieli zalicza się te osoby, które władają obiektem z przeświadczeniem że przysługują im uprawnienia właścicielskie, wykorzystują te obiekty we własnym interesie. Za zawalenie się budowli czy oderwanie jej części nie odpowiada posiadacz zależny, którym jest osoba władająca budowlą na podstawie określonego tytułu prawnego np. umowy najmu, dzierżawy, użyczenia. Odpowiedzialność posiadacza samoistnego oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, może on uwolnić się od tej odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda nie powstała z powodu nieutrzymania obiektu w należytym stanie albo wady w budowie. Za szkodę odpowiada aktualny posiadacz, nie może on powoływać się na to, że nabył obiekt od innej osoby w złym stanie technicznym albo wadliwie zbudowany, może co najwyżej dochodzić ewentualnych roszczeń za wady obiektu od poprzedniego właściciela ( posiadacza) .
Odpowiedzialność za przedsiębiorstwo lub zakład
Za szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu napędzanego siłami przyrody ( gaz, elektryczność, paliwa płynne, energia jądrowa) ponosi podmiot który powadzi przedsiębiorstwo lub zakład na własny rachunek ( przedsiębiorca) . Odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, kodeks cywilny przyjmuje że szkodliwe działania przedsiębiorstwa lub zakładu muszą obciążać tego kto z działalności przedsiębiorstwa lub zakładu odnosi określone korzyści. Podmiot ten może jednak uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że zaistniała jedna z trzech przesłanek egzoneracyjnych:
Że szkoda powstała w wyniku działania siły wyższej
Że szkoda powstała w wyniku wyłącznej winy poszkodowanego
Że szkoda powstała wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie odpowiada
Jeśli chodzi o siłę wyższą ( vis maior) to w nauce prawa i orzecznictwie przyjmuje się zgodnie że chodzi o zjawisko nagłe, pochodzące z zewnątrz i takie któremu nie można zapobiec, do takich zjawisk zaliczymy: klęskę żywiołową, stan wojny, rozruchy społeczne, akty władzy publicznej którym nie można się przeciwstawić.
Przez wyłączną winę poszkodowanego czy osoby trzeciej rozumie się taką sytuację , w której zachowanie tej osoby jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do tego by zaistniała szkoda i za razem brak winy po stronie innych osób.
Odpowiedzialność za środki wybuchowe
Odpowiedzialność tę ponosi przedsiębiorstwo lub zakład produkujący środki wybuchowe, albo posługujący się tymi środkami. Odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, można od niej uwolnić się w taki sam sposób jak od odpowiedzialności za ruch przedsiębiorstwa, tzn. przez wykazanie że szkoda jest następstwem siły wyższej, wyłącznej winy poszkodowanego, lub wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą prowadzący zakład lub przedsiębiorstwo nie odpowiada.
Odpowiedzialność za mechaniczny pojazd komunikacyjny
Za szkody wyrządzone ruchem mechanicznego pojazdu komunikacyjnego ( samochód, tramwaj, trolejbus, samolot) odpowiada samoistny posiadacz pojazdu ( właściciel lub inny posiadacz samoistny) . Jeżeli samoistny posiadacz oddał pojazd w posiadanie zależne np. wynajął , wydzierżawił, oddał w użyczenie odpowiedzialność za szkodę ponosi posiadacz zależny. Odpowiedzialność tych podmiotów oparta jest na ZASADZIE RYZYKA , mogą od niej uwolnić się tylko w trzech przypadkach:
Jeżeli szkoda powstała w następstwie siły wyższej
Jeżeli szkoda powstała w następstwie wyłącznej winy poszkodowanego
Jeżeli szkoda powstała wyłącznie z winy osoby trzeciej
Zasada ryzyka nie wchodzi w rachubę w 2 przypadkach:
Gdy szkoda powstała w wyniku zderzenia się 2 pojazdów będących w ruchu( ale nie przez najechanie jednego pojazdu na drugi)
Jeżeli szkoda powstała w następstwie przewozu danej osoby z grzeczności, tzn. bez obowiązku przewiezienia i równocześnie przewozu nieodpłatnego. Z grzeczności przewożony jest np. autostopowicz ale nie można uznać za przewóz z grzeczności jeżeli przewóz ten dotyczy pracowników dowożonych przez zakład do pracy, albo dzieci dowożonych przez gminę do szkoły.
W przypadku zderzenia się dwóch pojazdów, lub też przewozu z grzeczności odpowiedzialność za wyrządzona szkoda oparta jest nie na zasadzie ryzyka lecz na zasadzie winy, osoba poszkodowana musi wykazać że po stronie posiadacza lub kierowcy jest wina za wypadek komunikacyjny. Jeżeli kierowcą pojazdu nie jest sam posiadacz lecz inna osoba odpowiedzialność za szkodą wyrządzoną z winy kierowcy ponosi także kierowca. Odpowiedzialność kierowcy i posiadacza pojazdu jest solidarna. W razie wynagrodzenia szkody przez posiadacza pojazdu może on w postępowaniu regresowym dochodzić odszkodowania od kierowcy.
Ubezpieczenia komunikacyjne
Posiadacze mechanicznych pojazdów komunikacyjnych mogą przerzucić odpowiedzialność za szkody komunikacyjne na zakłady ubezpieczeń. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter gwarancyjno- repartycyjny. Za określoną składkę zakład bierze odpowiedzialność za szkody komunikacyjne. Przedmiotem ubezpieczenia może być :
odpowiedzialność cywilna posiadacza pojazdu, tzn. jego odpowiedzialność wobec osób trzecich, które poniosły szkodę w wyniku wypadku komunikacyjnego.
Odpowiedzialność Auto casco( ubezpieczenie)- odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody dotyczące samego pojazdu
Ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków- obejmujące kierowcę czy inne osoby które poniosły uszczerbek w wyniku wypadku.
Jeżeli posiadacz pojazdu jest ubezpieczony, osoba poszkodowana w wyniku wypadku komunikacyjnego może zgłosić roszczenie odszkodowawcze bezpośrednio do zakładu ubezpieczeń. Zakład ubezpieczeń może w niektórych przypadkach dochodzić roszczeń zwrotnych od kierowcy pojazdu, może to nastąpić np. wtedy gdy kierowca nie miał uprawnień do prowadzenia pojazdu, oddalił się z miejsca wypadku, prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej ma charakter obowiązkowy, natomiast autocasco i NW ma charakter dobrowolny. Jeżeli szkoda spowodowana została przez pojazd mechaniczny, którego nie udało się zidentyfikować albo posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony to odpowiedzialność za szkodę ponosi Komunikacyjny Fundusz Gwarancyjny.
SZKODY POWSTAŁE PRZY WYKONYWANIU PRAW PODMIOTOWYCH
Podstawowe znaczenie ma tutaj art. 142 k.c. według którego właściciel rzeczy nie może sprzeciwić się jej użyciu, uszkodzeniu lub nawet zniszczeniu jeżeli ma to na celu ratowanie życia lub zdrowia człowieka. Jeżeli rzecz zostanie uszkodzona lub zniszczona właściciel tej rzeczy może domagać się jedynie odszkodowania . Odszkodowanie powinna wypłacić ta osoba w której interesie rzecz została użyta.
Właściciel drzewa owocowego
Może wejść na grunt sąsiada w celu zerwania owoców z gałęzi zwisających nad gruntem sąsiada, jeżeli wyrządzi przez to szkodę sąsiadowi to obowiązany będzie ją naprawić.
Właściciel roju pszczół
Właściciel roju pszczół które przemieściły się na grunt sąsiada może w ciągu 3 dni odebrać te pszczoły jeżeli ul sąsiada był pusty, a pszczoły nie wymieszały się z pszczołami sąsiada, jeżeli pszczoły się wymieszały ich właścicielem staje się sąsiad.
SZKODY W CUDZYM LUB WSPÓLNYM INTERESIE
Jeżeli zaistnieje stan wyższej konieczności tzn. zachodzi potrzeba poświęcenia dobra materialnego dla ratowania dóbr osobistych lub dóbr majątkowych o dużej wartości można poświęcić określoną rzecz by zapobiec szkodzie. Jeżeli poświęcenie danej rzeczy miało na celu ratowanie cudzego dobra ten kto rzecz poświęcił może domagać się naprawienia powstałej szkody. Szkodę powinien naprawić ten, w czyim interesie rzecz została poświęcona. Jeżeli interes był wspólny, osoba która poniosła szkodę może domagać się jej częściowego naprawienia, w proporcji do korzyści jaką mógł odnieść .
ZAGROŻENIE SZKODĄ
Jeżeli ze strony przedsiębiorstwa lub zakładu albo właściciela budynku grożącego zawaleniem zagraża określonej osobie niebezpieczeństwo poniesienia szkody , osoba ta może domagać się odwrócenia tego niebezpieczeństwa, albo dania odpowiedniego zabezpieczenia. Ma to na celu naprawienie ewentualnych szkód które powstać mogą w przyszłości.
SZKODY NA OSOBIE
Szkody na osobie mogą mieć dwojaki charakter, mogą być to szkody o charakterze majątkowym albo niemajątkowym.
Jeżeli szkoda ma charakter NIEMAJĄTKOWY to określana jest mianem KRZYWDY, a naprawienie takiej szkody polega nie na wypłaceniu odszkodowania lecz na wypłaceniu ZADOŚĆUCZYNIENIA pieniężnego za krzywdę. Jeżeli w następstwie czynu niedozwolonego doszło do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia osoba dotknięta czynem niedozwolonym może:
Żądać pokrycia kosztów leczenia i ewentualnych wydatków na przygotowanie się do za zawodu ( do wykonywania pracy).
Jeżeli osoba ta utraciła zdolność do pacy, albo pogorszyły się jej widoki na przyszłość może żądać od sprawcy czynu niedozwolonego renty. Jeżeli w wyniku czynu niedozwolonego osoba poszkodowana doznała rozstroju zdrowia może domagać się pieniężnego ZADOŚĆUCZYNIENIA za krzywdę, takiego zadośćuczynienia może żądać także osoba bezpodstawnie pozbawiona wolności, czy osoba zmuszona do czynu nierządnego .
Jeżeli w wyniku czynu niedozwolonego nastąpiła śmierć osoby roszczenia odszkodowawcze mogą zgłaszać osoby bliskie, zwłaszcza te wobec których ciążyły na zmarłym obowiązki alimentacyjne. Sprawca czynu niedozwolonego obowiązany jest pokryć koszty leczenia i koszty pogrzebu. Jeżeli sytuacja osób bliskich uległa pogorszeniu mogą domagać się rent na okres w jakim przypuszczalnie byłyby alimentowane przez osobę zmarłą. Mogą też domagać się ewentualnego odszkodowania oraz zadośćuczynienia za krzywdy.
Jeżeli w wyniku czynu niedozwolonego naruszone zostaną dobra osobiste osoba dotknięta tym czynem może domagać się zadośćuczynienia za krzywdę lub też wpłacenia określonej kwoty na cele społeczne.
ZBIEG PODSTAW ODPOWIEDZIALNOŚCI
Ze zbiegiem podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej mamy do czynienia wtedy, gdy osoba związana z danym podmiotem umową ( węzłem obligacyjnym) nie wykonuje lub nienależycie wykonuje zobowiązanie umowne a jej czyn uznany może być zarazem za delikt ( np. magazynier na którym ciąży obowiązek wyliczenia się z towaru przywłaszcza sobie towar. W takim przypadku poszkodowany właściciel magazynu może dochodzić od magazyniera odszkodowania na jednej z dwóch podstaw prawnych, albo na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej- art. 471 k.c. albo na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej – art. 415 k.c. Wybór reżimu odpowiedzialności należy do poszkodowanego . poszkodowany nie może jednak wybierać selektywnie korzystniejszych dla siebie przepisów z jednego reżimu odpowiedzialności i drugiego reżimu odpowiedzialności, musi trzymać się konsekwentnie jednych albo drugich przepisów.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAKŁADU PRACY ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ PRACOWNIKA
Odpowiedzialność materialna pracowników uregulowana jest nie przepisami kodeksu cywilnego lecz przepisami prawa pracy, odpowiedzialność ta oparta jest na ZASADZIE WINY . Pracownik nie ponosi ryzyka działalności zakładu pracy, ryzyko obciąża wyłącznie pracodawcę. Podstawą odpowiedzialności pracownika może być zarówno wina umyślna jak i nieumyślna. Za szkody wyrządzone zakładowi pracy z winy umyślnej pracownik ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości. Za szkody wyrządzone z winy nieumyślnej pracownik ponosi odpowiedzialność do wysokości 3 miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli pracownik wyrządzi szkodę osobie trzeciej ( innemu podmiotowi niż zakład pracy) to wobec tej osoby odpowiedzialność ponosi wyłącznie zakład pracy, natomiast wobec zakładu pracy odpowiedzialność ponosi pracownik( w drodze regresu) . Jeżeli pracownik wyrządził szkodę z winy umyślnej odpowiada w pełnej wysokości , a jeżeli z winy nieumyślnej to w sposób ograniczony do 3 miesięcznych wynagrodzeń, natomiast zakład pracy w każdym przypadku obowiązany jest naprawić osobie trzeciej szkodę w pełnej wysokości.
MIARKOWANIE ODSZKODOWANIA
Według ogólnej zasady kodeksowej odszkodowanie powinno być równe poniesionej szkodzie( stosunek 1:1) . Przepisy dopuszczają jednak możliwość obniżenia wysokości odszkodowania przez sąd , jest to jednak możliwe tylko wtedy gdy roszczenie odszkodowawcze przysługuje osobie fizycznej w stosunku do osoby fizycznej ( między osobami fizycznymi) . Sąd może obniżyć wysokość odszkodowania jeżeli wynika to z okoliczności a w szczególności porównania stanu majątkowego obu stron i gdy za obniżeniem odszkodowania przemawiają zasady współżycia społecznego.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SOLIDARNA
Jeżeli szkoda wyrządzona została czynem niedozwolonym popełnionym przez więcej niż jedną osobę, odpowiedzialność sprawców tego czynu jest SOLIDARNA. Jest to tak zwana SOLIDARNOŚĆ BIERNA( solidarność dłużników) . Polega ona na tym, że każdy sprawca czynu niedozwolonego odpowiada za całość szkody a ten sprawca który szkodę wynagrodzi, może dochodzić w drodze regresu zwrotu części spełnionego świadczenia od pozostałych współsprawców czynu niedozwolonego.
REGRES W STOSUNKU DO OSOBY WINNEJ POWSTANIA SZKODY
Jeżeli dany podmiot odpowiada za szkodę zawinioną przez inną osobę, a jego odpowiedzialność oparta jest nie na winie lecz na ryzyku to może w drodze regresu dochodzić odpowiedzialności od osoby która ze swej winy wyrządziła szkodę, nie jest to możliwe tylko wówczas gdy przepisy prawa wyłączają regres( np. przy ubezpieczeniach) .
WYŁĄCZENIE MOŻLIWOŚCI UMOWNEGO OGRANICZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI
Jeżeli szkoda wyrządzona została ruchem przedsiębiorstwa napędzanego siłami przyrody, albo w przedsiębiorstwie lub zakładzie posługującymi się środkami wybuchowymi, bądź też w wyniku wypadku komunikacyjnego strony NIE mogą wyłączyć odpowiedzialności przez zawarcie odpowiedniej umowy. Art. 353 1 który wprowadza zasadę swobody umów nie znajdzie tu zastosowania , przepisy dotyczące czynów niedozwolonych mają bowiem w tym zakresie charakter stanowczy i są przepisami lex specialis.
NAPRAWIENIE SZKODY
Szkoda może być naprawiona w dwojaki sposób:
Przez restytucję naturalną
Przez wypłacenie odszkodowania pieniężnego
Wybór sposobu naprawienia szkody należy do poszkodowanego, są tutaj jednak pewne ograniczenia. Restytucji naturalnej może domagać się tylko wtedy gdy jest ona fizycznie możliwa( np. odkupienie rzeczy oznaczonej co do gatunku, czy naprawienie rzeczy uszkodzonej) . Nie może domagać się restytucji także wtedy gdyby to miało narazić podmiot odpowiedzialny za szkodę na jakieś szczególne trudności, natomiast w każdym przypadku możliwa jest odpowiedzialność odszkodowawcza ( świadczenie pieniężne).
PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ Z TYTUŁU CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH
Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych przedawniają się w ciągu 3 lat od chwili ujawnienia szkody i jej sprawcy, nie później jednak niż po upływie 10 lat.
Jeżeli czyn niedozwolony jest zarazem zbrodnią lub występkiem w rozumieniu przepisów prawa karnego to roszczenie odszkodowawcze ulega przedawnieniu dopiero po upływie 20 lat.
ODPOWIEDZIALNOŚC DELIKTOWA ZA PRODUKT
Odpowiedzialność ta jest możliwa wtedy kiedy mamy do czynienia z tak zwanym produktem niebezpiecznym , za produkt niebezpieczny uznaje się rzecz ruchomą , która ze względu na swą budowę i użyte materiały może prowadzić do powstania szkód. Chodzi tu zwykle o urządzenia mechaniczne, elektroniczne, komunikacyjne itp. Za szkody powstałe w wyniku użycia produktu niebezpiecznego odpowiedzialność ponosi producent albo inna osoba, która wprowadziła do obrotu dany produkt. Jeżeli szkoda powstała po użyciu danego produktu ale z przyczyny tkwiącej w niej przed wprowadzeniem do obrotu to odpowiedzialność ciąży na producencie.
Przed termin 18.05 razem z dziennymi