Model teoretyczny pielęgniarstwa Virginii Henderson

Dr n. med. Elżbieta Grochans

Wstęp do teorii

V. Henderson w założeniach teorii wyraźnie wskazuje na kontynuowanie idei F. Nightingale oraz korzystanie dla potrzeb pielęgniarstwa z teorii potrzeb A. Maslowa. W rozważaniach w zakresie pielęgniarstwa podkreślała szczególne znaczenie przejawów podstawowej aktywności człowieka, podejmowanej na rzecz zdrowia, jego potęgowania, zapobiegania i przywracania poprzez zaspakajanie wyraźnie określonych potrzeb.

Nadrzędne pojęcia pielęgniarstwa w modelu V. Henderson

Pielęgniarstwo - to unikatowe funkcje pielęgniarki:

asystowanie człowiekowi zdrowemu lub choremu

w jego codziennych aktywnościach, znaczących dla zachowania i przywracania zdrowia (także dla spokojnego umierania)

podejmowanych przez niego w pełni niezależnie
i w specyficzny dla siebie sposób

asystowanie zaś tylko wtedy, kiedy brakuje mu koniecznych do tego sił, woli, wiedzy

w taki sposób, aby odzyskiwał pełną niezależność
-tak szybko, jak to tylko możliwe.

Nadrzędne pojęcia pielęgniarstwa w modelu
V. Henderson

W realizacji tych zadań pielęgniarka występuje w roli:

środka zastępczego (substitute), uzupełniającego określone niedomogi i braki pacjenta w sferze fizycznej, psychicznej i duchowej

pomocnika (helper), w czynnościach opieki pielęgnacyjnej

partnera (partner), ustalającego wspólnie z pacjentem plan opieki.

14 podstawowych potrzeb człowieka

• Normalne oddychanie

• Odpowiednie odżywianie i dostarczanie płynów

• Wydalanie

• Poruszanie się i zachowanie właściwej postawy ciała (chodzenie, siedzenie, leżenie, zmiany pozycji)

• Sen i odpoczynek

• Dobieranie odpowiedniej odzieży i bielizny

• Utrzymanie prawidłowej ciepłoty ciała przez właściwe dobieranie odzieży i wprowadzenie zmian w środowisku

• Utrzymanie czystości i schludnego wyglądu oraz zabezpieczanie ciała przed urazami

14 podstawowych potrzeb człowieka

• Unikanie zagrożeń ze strony środowiska oraz unikanie ranienia innych

• Komunikowanie się z innymi oraz wyrażanie emocji, potrzeb, lęków

• Podejmowanie praktyk religijnych zgodnie z własnymi wierzeniami

• Podejmowanie pracy zapewniającej zyskiwanie poczucia osiągnięć

• Zabawa lub uczestniczenie w różnych formach rekreacji

• Uczenie się, odkrywanie i zaspokajanie ciekawości poznania nowego- jako niezbędnych dla zdrowia i normalnego rozwoju.

Pielęgniarka asystując fachowo w zaspokajaniu potrzeb musi zawsze uwzględniać takie czynniki jak:

• wiek – noworodek, dziecko, dorosły, wiek średni, starość, umieranie

• temperament, stan emocjonalny lub przemijający nastrój: normalny, euforyczny, nadmierna aktywność, lękowy, wzburzenie, histeryczny, depresyjny, obniżenie aktywności

• stan socjalny albo kulturowy: członek rodziny, ma przyjaciół, znaczący status społeczny albo względnie samotny i/albo źle przystosowany, żyjący w nędzy

Pielęgniarka asystując fachowo w zaspokajaniu potrzeb musi zawsze uwzględniać takie czynniki jak:

• właściwości fizyczne i intelektualne:
  waga normalna, niedowaga, nadwaga;

• poziom umysłowy:
  w normie, poniżej normy, powyżej normy;

• słuch, wzrok, dotyk, równowaga:
  w normie lub utrata bądź upośledzenie któregoś z nich;

• możliwości motoryczne:
  w normie lub utrata tych możliwości.

Podstawowe pojęcia - Osoba

Jest niezależną całością, cechującą się 14 uniwersalnymi potrzebami.

Dziewięć z nich (1-9) to potrzeby biologiczne,

Cztery (10,12-14) to potrzeby psychiczne i społeczne,

Jedna (11) jest potrzebą duchowo- moralną.

Potrzeby te człowiek zaspakaja w swoistym dla siebie stylu życia, w sposób w pełni zindywidualizowany.

Podstawowe pojęcia - Zdrowie

To zdolność człowieka do niezależnego funkcjonowania w zaspokajaniu jego 14 podstawowych potrzeb zdrowotnych.
W swoich codziennych aktywnościach osiąganie dobrego stanu zdrowia stanowi wyzwanie dla każdego człowieka, jest jego celem. W sytuacjach kiedy brakuje mu koniecznej do tego siły, woli, wiedzy, asystuje mu pielęgniarka, zapewniając taką pomoc, jaka jest konieczna do tego, aby odzyskiwał niezależność tak szybko, jak to jest możliwe.

Podstawowe pojęcia - Środowisko

Środowisku i wzajemnym oddziaływaniom człowieka i środowiska V. Henderson poświęca najwięcej uwagi w odniesieniu do zaspokajania i pomocy w zaspokajaniu 14 podstawowych potrzeb ludzkich. Podkreśla znaczenie zdrowego środowiska, a także znaczenie kultury.

Stany patologiczne, w których powinna być udzielana pomoc pielęgniarska:

Wyraźne zaburzenia gospodarki wodno- elektrolitowej, w tym stany głodu, uporczywych wymiotów, biegunek

Ostry niedobór tlenu

Szok, łącznie z zapaścią i krwotokiem

Zaburzenia świadomości- omdlenia i delirium

Narażenie na wpływy wysokiej temperatury, otoczenie doprowadzające do nienormalnej ciepłoty ciała

Ostre stany gorączkowe

Stany patologiczne, w których powinna być udzielana pomoc pielęgniarska:

Miejscowe uszkodzenia skóry, zranienia, infekcje

Stany zakaźności

Stany przedoperacyjne

Stany pooperacyjne

Unieruchomienie spowodowane chorobą lub leczeniem

Ból ciągły lub nie ustępujący pomimo stosowanych środków

Henderson 1960