Katarzyna Furmańczyk

Logistyka gr. 102

Prywatyzacja – istota, cele, podstawa prawna.

W procesie przemian społeczno-gospodarczych, jakie dokonały się w Polsce po 1989 roku, jednym z podstawowych elementów jest prywatyzacja sektora państwowego. Doświadczenia gospodarki zarządzanej centralnie do 1989 roku pozwalają na stwierdzenie, że funkcjonujące wówczas podmioty gospodarcze okazały się nieefektywne (charakteryzowała je powolne tempo unowocześniania procesów produkcyjnych, wprowadzania procesów technologicznych, a co za tym idzie, zupełny brak konkurencyjnościoonaoorynkachoomiędzynarodowycho).
Jedną z przyczyn takiego stanu był fakt, że w gospodarce dominowały podmioty stanowiące „własność społeczną”, czyli przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze. Przedsiębiorstwa prywatne, prowadzone najczęściej w formie małych zakładów rzemieślniczych miały w gospodarce znaczenie marginesowe.
W zarządzaniu przedsiębiorstwami państwowymi brak było poczucia właścicielskiego w odniesieniu do majątku, jaki otrzymały one od organu założycielskiego. Jak trafnie zdiagnozował jeden z najbardziej znanych teoretyków ekonomii, Milton Friedman: „Nikt nie dysponuje cudzymi pieniędzmi tak rozważnie, jak dysponuje swoimi własnymi. Nikt nie wykorzystuje cudzych zasobów tak, jak wykorzystuje swoje własne. A więc, jeżeli chcemy skuteczności i efektywności, jeżeli chcemy, aby wiedza była właściwie wykorzystywana, musi się to odbywać na zasadach poszanowania własności prywatnej.”

Następuje podstawowa zmiana zasad odpowiedzialności za funkcjonowanie przedsiębiorstwa, gdyż za błędne decyzje w kierowaniu przedsiębiorstwem konsekwencje ponoszą prywatni właściciele, a nie całe społeczeństwo, jak to się dzieje w przedsiębiorstwach państwowych. Prywatyzacji towarzyszy często uruchomienie mechanizmów konkurencji, które zmuszają do bardziej skutecznego działania, a tymoosamymoodooowzrostuoosprawnościookierowaniaooprzedsiębiorstwem.

Procesy prywatyzacyjne były z reguły poprzedzone restrukturyzacją finansową i organizacyjną oraz modernizacją technologiczną. Na podstawie tych ustaw obecnie są realizowane trzy zasadnicze procedury postępowania z przedsiębiorstwami państwowymi:
• komercjalizacja, czyli przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w celu dalszej prywatyzacji lub przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę z udziałe wierzycieliowoowynikuookonwersjiooichoowierzytelnościoonaooudziały,
• prywatyzacja bezpośrednia poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie w odpłatne użytkowanieoomajątkuooprywatyzowanegoooprzedsiębiorstwa,
•olikwidacjaooprzedsiębiorstwaoozeoowzględówooekonomicznych.

Prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego polegała na udostępnieniu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa powstałych z przekształcenia przedsiębiorstwa, na zasadzie udostępnienia osobom trzecim mienia przedsiębiorstwa lub sprzedaży przedsiębiorstwa. W tym celu przedsiębiorstwo państwowe może być przekształcone w spółkę lub zlikwidowane na zasadach określonych ustawą.

W Polsce przyjęto dwie drogi prywatyzacji: pośrednią i bezpośrednią. Pierwszym etapem na drodze do prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego metodą pośrednią jest jego komercjalizacja.

Komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego polega na jego przekształceniu w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa: akcyjną lub z ograniczoną odpowiedzialnością. Później następuje zbycie akcji lub udziałów Skarbu Państwa, czyli prywatyzacja właściwa. Za zgodą Rady Ministrów komercjalizacja może być także dokonywana w innym celu niż prywatyzacja np. pozostawienie danego przedsiębiorstwa w rękach państwa. Komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego dokonuje MinisterooSkarbuooPaństwa.

Następnym etapem prywatyzacji jest zbycie akcji lub udziałów. Skarbu Państwa w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa (prywatyzacja kapitałowa pośrednia). Prywatyzacja kapitałowa (pośrednia) jest dokonywana w trybie oferty ogłoszonej publicznie, przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia oraz przyjęcia oferty złożonej przez podmiot ogłaszający wezwanie. Rada Ministrów ogłasza w trybie rozporządzenia szczegółowy tryb zbycia akcji lub udziałów oraz warunki, które powinny być spełnione przez nowego właściciela w zakresie zobowiązań inwestycyjnych, ochrony środowiska oraz ochrony interesów pracowniczych i innych osób związanych ze spółką. Zgodnie z zapisami ustawy akcje lub udziały w imieniu Skarbu Państwa z wyłączeniem przysługujących uprawnionym pracownikom zbywa Minister Skarbu Państwa lubooAgencjaooPrywatyzacji.

Prywatyzacja bezpośrednia dotyczy małych i średnich przedsiębiorstw państwowych i polega na sprzedaży, wniesieniu do spółki lub oddaniu do odpłatnego korzystania wszystkich składników materialnych i niematerialnych majątku przedsiębiorstwa państwowego. W jej wyniku wszystkie składniki majątkowe zostają przekazane nowemu właścicielowi, który staje się następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego, równocześnie przejmując odpowiedzialność za zobowiązania podmiotu. Najczęściej stosowaną formą prywatyzacji bezpośredniej było oddanie majątku przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce pracowniczej.
Likwidacja z przyczyn ekonomicznych jest procedurą stosowaną w przypadku przedsiębiorstw państwowych, pozostających w trudnej sytuacji ekonomicznej i nie rokujących szans osiągnięcia zysku. Celem jest zakończenie działania przedsiębiorstwa jako osoby prawnej i jako zorganizowanej masy majątkowej po zaspokojeniu wierzycieli lub zabezpieczeniu ich wierzytelności. Decyzje o likwidacji podejmuje organ założycielski z własnej inicjatywy lub na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa, jeśli minister Skarbu Państwaoonieoozgłosioosprzeciwu.

Proces prywatyzacji nie oznacza całkowitego wyeliminowania własności państwowej z gospodarki. Ministerstwo Skarbu Państwa określa sektory i przedsiębiorstwa, w których docelowooobędzieoodominowaćoowłasnośćoopaństwowa.
Domeną własności państwowej pozostaną również te sektory, w których nie uda się wdrożyć pełnej regulacji rynku. Dotyczy to przede wszystkim niektórych przedsiębiorstw użyteczności publicznej, m.in. niektórych placówek naukowych, podstawowej części instytucji edukacyjnych i innych strategicznych przedsiębiorstw. Własnością Skarbu Państwa pozostanie publiczna radiofonia i telewizja.

Podstawa prawna prywatyzacji znajduje się w następujących aktach prawnych:

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz.1397, z późn. zm.),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu finansowania zbywania akcji oraz formy i warunków zapłaty za akcje nabywane od Skarbu Państwa (Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2666, z późn. zm.),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu zbywania akcji Skarbu Państwa (Dz.U. 2011 nr 114 poz. 664),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 2011 r. w sprawie analiz spółki przeprowadzanych przed zaoferowaniem do zbycia akcji należących do Skarbu Państwa (Dz.U. 2011 nr 114 poz. 663),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lutego 2009 r. w sprawie analizy przedsiębiorstwa państwowego dokonywanej przed wydaniem zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej (Dz.U. z 2009 r., Nr 34, poz. 265),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie pomocy publicznej udzielanej w procesach prywatyzacji (Dz.U. 2006 nr 84 poz. 580),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży przedsiębiorstwa (Dz.U. z 2004 r. Nr 277, poz. 2744),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1997 r. w sprawie warunków, jakie powinien spełniać statut spółki zawiązanej przez Skarb Państwa z pracownikami prywatyzowanego przedsiębiorstwa państwowego, rolnikami lub rybakami (Dz.U. z 1997 r. Nr 60, poz. 371),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie warunków spłaty należności za korzystanie z przedsiębiorstwa (Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2667).