W PRL istniały dwie masowe organizacje kobiet: Liga Kobiet Polskich (licząca ok. 0,5 miliona członkiń) i Koła Gospodyń Wiejskich (skupiające około 1 miliona kobiet).
KGW powstało w 1877 roku. Później reaktywowało się w 1957 roku. Zrzeszało kobiety, mieszkanki wsi, zajmujące się głównie rolnictwem. Miało za zadanie szerzenie na wsi oświaty (podnoszenie poziomu wiedzy rolniczej), oraz nauczało nowoczesnego prowadzenia domu (wyzwalanie się spod tradycyjnego podporządkowania gospodarstwu i mężowi).
Komunistycznej władzy nie udało się jej włączyć w struktury partyjnej Ligi Kobiet Polskich. Nie udało się jej podporządkować.
Liga Kobiet Polskich powstała w 1945 roku. Zrzeszała kobiety mieszkające głownie w miastach. Jej celem była praca oświatowo-wychowawcza, aktywizacja kobiet, ich udział w społeczno-politycznym, gospodarczym i kulturalnym życiu kraju. Przychodziły do niej kobiety potrzebujące pomocy w rozwiązaniu konfliktów rodzinnych, porad prawnych, przeprowadzaniu rozwodu, dokształcaniu zawodowym, mające kłopoty mieszkaniowe itp. Organizacja ta utrzymywała kontakty z partią, na jednym z corocznych spotkań pojawił się nawet gen. Wojciech Jaruzelski. Nie było to wynikiem chęci zaistnienia politycznego, a jedynie próbą kontroli przez partię.
Poza tym oficjalnie istniała jeszcze Podkomisja Episkopatu ds. Duszpasterstwa Kobiet (od 1969 r.) oraz Klub Kobiet Twórczych.
W PRLu działalność pozapartyjnych organizacji społecznych była bardzo ograniczona. Jakiekolwiek próby samoorganizacji uznawane były za przejaw wrogości wobec obowiązującej ideologii i podlegały represji. Dopiero działalność „Solidarności” będąca wyrazem buntu i konfliktu, stworzyła szansę do zaistnienia innych ruchów społecznych. Jako ruch o celach demokratycznych uświadomiła społeczeństwu, że istnieją też inne wartości.
Zresztą w samej Solidarności też działały kobiety, m.in. Anna Walentynowicz, Joanna Duda (-Gwiazda), Wiesława Kwiatkowska, Jadwiga Chmielowska. Kobiety pozostawały jednak w cieniu mężczyzn. [[[Zajmowały się one bardziej kwestią odbudowania demokracji czyli polityczną niż feministyczną czyli równouprawnienia kobiet.]] Solidarność podjęła problematykę kobiecą w listopadzie 1989 roku. 25 listopada w Gdańsku odbyło się spotkanie, na którym postanowiono utworzyć Komisję Kobiet przy NSZZ „Solidarność”. Do zadań Komisji należały m.in.: inspirowanie badań dotyczących sytuacji społecznej i warunków pracy kobiet, rozwijanie indywidualnej i grupowej świadomości kobiet, podnoszenie kwalifikacji zawodowej kobiet, zwalczanie wszelkich przejawów dyskryminacji kobiet w dziedzinie zatrudnienia i awansu społecznego. Co oczywiste Solidarność była ruchem związkowym, a więc przede wszystkim domagała się poprawienia warunków pracy dla kobiet. Przyczyniła się jednak do nadania kobietom przywilejów pracowniczych.
Podsumowując więc Solidarność uświadomiła Polakom, że można żyć w innych realiach, mając określone niezbywalne prawa do wyrażania swoich poglądów, do myślenia inaczej niż nakazuje ideologia.
I właśnie pod wpływem tego nowego ruchu obywatelskiego, powstało parę organizacji feministycznych, oczywiście nieformalnych - ponieważ władze PRL nie zgodziłyby się na ich istnienie. W 1982 roku powstało Polskie Stowarzyszenie Feministyczne (formalnie zarejestrowane w 1989 r). W 1985 roku działalność rozpoczął Ruch Samopomocy Kobiecej (zarejestrowany w 1994 r), natomiast w 1989 roku powstał Niezależny Społeczny Ruch Kobiet (zarejestrowany w 1990 roku).
Po roku 1989 szybko pojawiały się kolejne organizacje feministyczne. Chciałbym przedstawić wam niektóre z nich. Malinowska w swojej książce proponuje podział ruchów feministycznych na rządowe i pozarządowe. Nie wiem czy taki podział ma jeszcze jakieś znaczenie, ponieważ, jak nietrudno się domyślić, w zdecydowanej przewadze są organizacje pozarządowe. Jedne od drugich różnią się typem inicjatywy założycielskiej oraz sposobem finansowania. Organizacje rządowe powstały z inicjatywy rządu lub innej struktury państwowej, oraz są finansowane z budżetu państwa. Organizacje pozarządowe powstały z inicjatywy obywatelskiej i są finansowane z własnej kieszeni, czyli np. składek, czy działalności gospodarczej.
Główną kobiecą organizacją rządową było Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Kobiet i Rodziny, [[będące komórką organizacyjną Urzędu Rady Ministrów.]] W założeniu miało zajmować się równouprawniam kobiet oraz kształtowaniem prorodzinnej polityki państwa. Dzieje tego urzędu są bardzo burzliwe. Powstał w 1986 roku, ale do kwietnia 1991 roku pozostawał nie obsadzony. Po roku czasu, w lutym 1992 pełnomocnik został odwołany i przez dwa kolejne lata stanowisko znów pozostawało nie obsadzone. Po tym jak w roku 1997 do władzy doszła koalicja AWS-UW, z nazwy Biura Pełnomocnika Rządu ds. rodzin i Kobiet zniknęło słowo kobieta. Z kolei w grudniu 2001 roku urząd przybrał nazwę Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn. Pełnomocnikiem została najpierw Izabela Jaruga-Nowacka a później Magdalena Środa. Magdalena Środa budziła już liczne kontrowersje, m.in. doszukując się związku pomiędzy katolicyzmem a przemocą domową. Likwidacji urzędu zaczęło domagać się LPR oraz Forum Kobiet Polskich. Ostateczne Kazimierz Marcinkiewicz rozwiał ten urząd w listopadzie 2005 roku, tłumacząc swoją decyzję „zmianami wynikającymi z Programu Rządu na lata 2005 - 2009”. Środa stwierdziła: "To decyzja ideologiczna, nieprzemyślany manifest konserwatywnych poglądów, który zaszkodzi wizerunkowi Polski w świecie". Zadania dotychczas prowadzone przez pełnomocnika zostały przekazane do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, dokładnie do Departamentu ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji. Obecnie wiceminister ds. Kobiet i rodziny jest Joanna Kluzik-Rostkowska.
Tak wygląda sprawa organizacji rządowej. Rozdałem Wam kartki, na których wymienione są zadania Departmanetu. Nie wymieniam ich, możecie sobie je przeczytać. Natomiast omówię jeszcze pokrótce organizacje pozarządowe, takie jak:
Jeśli chodzi o Óśkę. Powstała w 1996 roku w Warszawie, została zarejestrowana rok później. Ośrodek Informacji Środowisk Kobiecych OŚKa jest niedochodową, niezależną fundacją, która wspiera organizacje i inicjatywy kobiece; promuje uczestnictwo kobiet w życiu publicznym i społecznym; oraz służy informacją i wiedzą wszystkim osobom zainteresowanym sytuacją kobiet i feminizmem w Polsce. Wspiera organizacje i inicjatywy kobiece poprzez:
pomoc w swobodnym dostępie do informacji i wiedzy na temat feminizmu
promowanie uczestnictwa kobiet w życiu publicznym i społecznym
wspieranie kontaktów i współpracy organizacji kobiecych
ponadto:
organizuje konferencje i spotkania na temat feminizmu
prowadzi działalność wydawniczą polegającą na wydawaniu broszur, książek, plakatów
prowadzi badania ankietowe na sytuacji kobiet
Nadzór nad działalnością Fundacji sprawuje Minister Pracy i Polityki Socjalnej.
Fundacja została powołana w celu niesienia pomocy kobietom potrzebującym wsparcia poprzez: upowszechnianie informacji o organizacjach i inicjatywach na rzecz kobiet oraz podnoszenie świadomości i edukację w zakresie: praw kobiet, ochrony zdrowia i oświaty seksualnej, przeciwdziałania przemocy wobec kobiet, sytuacji ekonomicznej kobiet oraz pomocy społecznej i psychologicznej w sytuacjach kryzysowych, a także udziału kobiet w życiu publicznym i kulturalnym.
***
Inną kobiecą organizacją pozarządową jest Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Federacja powstała jesienią 1991 r. jako porozumienie pięciu organizacji. Działa na rzecz podstawowych praw człowieka oraz prawa kobiet do decydowania o tym, czy i kiedy mieć dzieci.
Obecnie do Federacji należą następujące organizacje:
Liga Kobiet Polskich
Stowarzyszenie Pro Femina
Stowarzyszenie na rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo NEUTRUM
Stowarzyszenie Dziewcząt i Kobiet Chrześcijańskich-Polska Y.W.C.A.
Demokratyczna Unia Kobiet - koło Ewa
Towarzystwo Rozwoju Rodziny
Stowarzyszenie "Centrum Pomocy Rodzinie" w Olsztynie
Postuluje m.in.:
1) zrównania szans kobiet i mężczyzn broniąc prawa kobiet do świadomego macierzyństwa, które obejmuje:
- dostęp do antykoncepcji,
- rzetelną wiedzę na temat seksualności człowieka,
- prawo do dobrej jakości diagnostyki prenatalnej i opieki nad płodem,
- prawo do przerwania ciąży
2) poprawy jakości opieki zdrowotnej nad dziewczętami i kobietami w dziedzinie zdrowia reprodukcyjnego, w tym dostępu do świadczeń z zakresu planowania rodziny, leczenia niepłodności i profilaktyki chorób kobiecych,
3) respektowania praw pacjenta, w tym prawa kobiet do prywatności, poufności, godności i informacji,
Parlamentarna grupa kobiet
Świadome konieczności działań posłanki tzw. "Sejmu Kontraktowego" w 1991 roku wystąpiły z inicjatywą powołania lobby, którego zadaniem byłaby ochrona praw i interesów kobiet. Spotkało się to z aprobatą parlamentarzystek ze wszystkich ugrupowań politycznych Sejmu i Senatu oraz zaowocowało powołaniem Koła Parlamentarnego Kobiet.
W deklaracjach ideowych kobiecego lobby w polskim parlamencie w kolejnych jego kadencjach, zawarte zostały stwierdzenia o istniejącej w naszym kraju dyskryminacji kobiet w społecznym, gospodarczym i politycznym życiu kraju i że zadaniem Parlamentarnej Grupy Kobiet jest zmiana istniejącego stanu rzeczy. Podkreślano w nich iż podstawowym zadaniem tego lobby jest ochrona interesów kobiet w tworzącym się ustawodawstwie polskim oraz wzmocnienie ich pozycji we wszystkich sferach życia kraju.
Propozycje programowe Parlamentarzystek z PO:
· Rozwój mechanizmów w zakresie równouprawnienia w zatrudnianiu i pracy;
· Zwiększanie możliwości sprzyjających rozwojowi działalności gospodarczej - „Inkubatory przedsiębiorczości kobiet”;
Propozycje programowe Parlamentarzystek z PSL:
· Sytuacja Kobiety w świetle obowiązującego Prawa w zakresie świadczeń socjalnych i Ubezpieczenia Społecznego KRUS;
· Dostępność do badań profilaktycznych dla Kobiet wiejskich;
Propozycje programowe Parlamentarzystek z SLD:
· Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie;
Propozycje programowe Parlamentarzystek z PiS:
· Asystent osoby niepełnosprawnej;
· Rodziny wielodzietne;
· Zdolność Kredytowa Rodziny wielodzietnej;
Propozycje programowe Parlamentarzystek z Samoobrony:
· Współpraca z organizacjami kobiecymi w terenie;
· Praca w domu traktowana na równi z pracą zawodową - status kobiety wychowującej dzieci w domu.
------
Radykalniejsza organizacją są m.in.: Porozumienie Kobiet 8 marca, organizujące coroczne Manify postulujące głównie prawo do aborcji, czy też Porozumienie Lesbijek
Cele, jakie stawia sobie porozumienie, to:
1. wzmocnienie obecności i widzialności lesbijek, biseksualistek i osób transseksualnych w życiu społeczno-politycznym
2. przełamywanie stereotypów, dotyczących lesbijek, biseksualistek i osób transseksualnych
3. budowanie społecznej akceptacji wobec wymienionych grup
4. dążenie do prawnej i rzeczywistej równości, bez względu na płeć, tożsamość/orientację seksualną oraz wiek, niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, status społeczo-ekonomiczny i wyznanie
5. budowanie wolnej od uprzedzeń tożsamości lesbijek, biseksualistek i osób transseksualnych
6. wypracowanie i promowanie języka, który uwzględnia obecność lesbijek, biseksualistek i osób transseksualnych w społeczeństwie
7. przeciwdziałanie dyskryminacji lesbijek, biseksualistek i osób transeksualnych
8. budowanie świadomości (i wrażliwości) feministycznej w środowisku LGBT
9. edukacja społeczna w zakresie seksualności człowieka
10. działania edukacyjne, dotyczące praw człowieka, historii, literatury, sztuki, religii, uwzględniające obecność lesbijek, bieseksualistek i osób transseksualnych
11. działania na rzecz integracji i współpracy lesbijek, biseksualistek i osób transseksualnych oraz działączek ruchu feministycznego
12. zaznaczenie obecności lesbijek, biseksualistek i osób transseksualnych w ruchu feministycznym i LGBT
13. przeciwdziałanie wszelkim formom przemocy ze względu na płeć i tożsamość/orientację seksualną