„Nie ma Boga nad Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem”
Islam - arab. aslama - poddać się. Jako religia więc głosi poddanie się woli Boga. = muzułmanizm, mahometanizm - nie używaj na zaliczeniu!. Od innych religii odróżnia się tym, że oprócz norm religijnych zawiera też prawne i moralne, wtrącając się w całość życia swoich wyznawców.
Islam narodził się w drugiej poł. VI w. na Płw. Arabskim. Promieniowała początkowo z Mekki, głównego centrum Półwyspu a zawarta została w Koranie(arab. al-kumn - czytanie), spisanym przez proroka Mahometa. Obecnie muzułmanie dzielą się na odłamy: sunnitów(Afryka, Irak za Husseina, Egipt, Sahara Zachodnia, Tunezja, Afganistan) szyitów(głównie w Iranie, Azerbejdżanie i Libanie), prześladowanych przez tych pierwszych.
Obok Koranu źródeł islamu jako religii jest tradycja ustna(sunna) oraz pisana(hadith). W islamie można wyróżnić sześć filarów wiary: wyznanie wiary(szahada), rytualne modły indywidualne(sałat), odprawiane pięciokrotnie w ciągu dnia, post(saum), jałmużna(zakat - istnieje mały i duży, ten drugi to podatek 2,5% od dochodu ponad minimum w wielu krajach; mały zakat to gotówka dla potrzebujących, pierwszej osoby którą spotka się w ostatni dzień Ramadanu), pielgrzymka(hadżdż), święta wojna(dżihad), uznana za obowiązek przez jedną z wczesnych sekt, charadżytów.
W doktrynie islamizmu główna idea to idea Boga(Allah, arab. alilah). Potem dopiero człowieka, prawa, społeczeństwa, gospodarki, państwa, panarabizmu, itd.
Człowiek w islamie pozostaje w cieniu Boga. Bardzo późno podjęto rozważania jego kwestii, szczególnie wolnej woli(kadar). Rozwój koncepcji kadar opartej na racjonalizmie, pozwolił na rozwój nauki oraz myśli politycznej - islamizmu.
Prawo w islamizmie(szariat) jest prawem bożym, opartym na woluntaryzmie(manifestacja woli Allaha, aby muzułmanie podporządkowali się normom Koranu), niezmiennym, odznaczającym się totalizmem(ogarnięcie wszystkich stron życia). Podstawowe źródła prawa to Koran i Sunna(prawo zwyczajowe zawarte w precedensach prawnych(hadis) a hadith to pojawiające się nowe precedensy. Z prawnymi obowiązkami doczesnymi wiążą się takie gałęzie prawa jak: prawo publiczne, narodowe, karne i cywilne. Szkoła takija(szyicka - dżacharycka) inne 5 to sunnicie ; szkoły różnie interpretują prawo.
Państwo przybiera formę teokratyczną, jego emblematem jest półksiężyc. Władcą i prawodawcą jest tylko Allah, ale w jego imieniu władzę sprawują kalifowie. O nich pokłócili się w VII w. sunnici i szyci. Ci pierwsi uważali, że kalifem jest ten kto zdobył władzę. Szyici zaś, że tytuł ten należy się tylko potomkom Proroka.
Współcześnie islam stanowi mieszaninę różnych programów politycznych i ustrojów społecznych: monarchie absolutne(AS, Kuwejt, Katar, Jordania), republiki burżuazyjne(Indonezja, Jemen, Pakistan), po kraje rewolucyjne, jeszcze nie wiadomo jak się ukształtują(Egitp, Libia, Sudan, Algieria).
We wszystkich państwach występuje jednak nacjonalizm arabski, cechujący się wyższością wspólnoty religijnej nad wspólnota narodową.
Panarabizm to idea islamizmu, zrodzona w końcu XIX w. w Syrii, wg. której każdy kto wyznaje islam i uznaje arabski za język ojczysty jest częścią jednego narodu. Wspierała więc nacjonalizm, postulując pokonanie rozproszenia wyznawców islamu. Podejmowano liczne próby realizacji tej idei - Zjednoczona Republika Arabska(1958-61), Zjednoczone Emiraty Arabskie(od 1971). Ideę tę osłabiło zagarnięcie w 1990 r. Kuwejtu przez Irak.
Ciekawe w etyce islamu jest, że przyjmuje ona iż równość w oczach Boga nie ma nic wspólnego z równością społeczną. Nie propaguje walki ze złem(dla siebie i innych), ale bierne wyczekiwanie na poprawę losu, bo tylko Bóg może zmienić istniejący stan rzeczy.
Dla muzułmanów wszelka władza pochodzi od Boga, więc przywódcy polityczni są w ich oczach wielkim autorytetem, budzącym podziw.
Od końca XIX w. z Europy napływały prądy modernistyczne, które rozbudzały świadomość narodową muzułmanów w Imperium Osmańskim, ostatecznie doprowadzając do jego upadku.
Moderniści widzieli zagrożenie we współczesności, jeśli nie zreformowałoby trochę krajów muzułmańskich. Otwarcie na Zachód nie mogło byś jednak zbyt głębokie, bo Zachód chciał przeforsować swoją kulturę a to się udać nie mogło i zwracało z kolei muzułmanów ku ich własnej kulturze.
Po zakończeniu II wojny światowej narody arabskie uzyskały polityczną niezależność. Kolonizatorzy wycofali się, zostawiając Arabom w spadku misję przezwyciężenia zacofania gospodarczego i kulturalnego oraz antykapitalizm, co popchnęło ich w ramiona socjalizmu.
Problem dla państw arabskich stanowił Izrael, wspierany przez ostoję kapitalizmu, USA. Ich asem w rękawie była cenna ropa naftowa.
Ortodoksyjni zwolennicy przeprowadzali reformy w imię islamu. Egipt Gamala Abdela Nasera a potem Libia z kolei sięgnęły po tzw. socjalizm arabski(muzułmański), adaptując islam do potrzeb współczesności. Twórcą jednej z takich teorii był prof. Mustafa as-Sibai: konieczność troski państwa o wspólne interesy obywateli, prawo jednostki do ochrony życia i zdrowia, wolności, nauki i pracy, ograniczonej(przez państwo na drodze nacjonalizacji) własności prywatnej.
Prądy modernistyczne jednak upadły a odrodziła się tradycja, a więc powrót do upolitycznienia islamu - fundamentalizm islamski. Przybrało to cechy antyzachodnie. Sięga często do niezawodnego środka - terroryzmu, np. utworzone przez Hasana al.-Banna w latach 20-tych XXw. Stowarzyszenie Braci Muzułmanów wypowiadająca wojnę nawet tym państwom arabskim, które uznała za niezgodne z islamem. W 1979 r. fundamentaliści szyiccy zdobyli władzę w Iraku. W 1991 r. fundamentaliści sunnicy wygrali wybory w Algierii.
Na wzrost znaczenia islamizmu, jako doktryny politycznej, miały wpływ trzy zdarzenia:
Pierwszy — utworzenie państwa Izrael na ziemiach okupowanych przez Palestyńczyków zjednoczyło politycznie wiele skłóconych ze sobą dotychczas krajów arabskich.
Drugi — gwałtowny wzrost cen ropy naftowej w drugiej połowie XX wieku uczynił z jej arabskich posiadaczy potęgę zarówno gospodarczą, jak polityczną.
Trzeci — odrodzenie fundamentalistycznej tradycji islamu zwróciło nań oczy całego świata.