PAŃSTWO FRANKÓW

państwo stworzone przez Franków pod władzą króla salickiego Klodwiga z rodu Merowingów, z którego wytworzyło się zarówno  p a ń s t w o   f r a n c u s k i e  (Neustria), jak i  n i e m i e c k i e  (część wschodnia: Austrazja). F. p. rozszerzało się stopniowo z obszaru zaludnionego przez Franków w płn. Galii (najdawniejszą siedzibą królewską było Tournai w dzisiejszej Belgii) przez zajęcie Galii rzymskiej (486), pobicie Alemanów ok. 500 po Chr., Burgundów po 500 i przez przesunięcie siedzib frankońskich nad Men. Ponieważ Chlodwig (Klodwig) przyjął dla swojego ludu wiarę katolicką, stali się Frankowie przedmurzem katolików germańskich w stosunku do ariańskich Wizygotów (Płd. Galia, Septymania, Akwitania), którzy zostali podbici w roku 507, oraz do Ostrogotów (Włochy). Chlodwig przeniósł siedzibę królewską pod koniec swego życia w okolicę dzisiejszego Paryża. Mimo że p. F. po śmierci Chlodwiga rozpadło się na części najrozmaitszej wielkości, tylko przejściowo bywało całe państwo pod jednym władcą, (jak Chlotar I, 558—561, Chlotar II, 613—625, i Dagobert I, 632—633), tworzyło ono na zewnątrz jedność. Rozpad wewnętrzny natomiast, skutkiem którego wytworzył się od roku 567 podział na Neustrię (Paryż, Soissons), Austrazję (Metz, Reims) i Burgundię (Orléans), był wyrównaniem początkowo silnego zmieszania ludności tych obszarów, gdyż od romańskiej Neustrii i Burgundii oddzieliła się germańska przeważnie Austrazja. Była to podstawa do podziału na oddzielne państwa, który po raz pierwszy wystąpił w r. 870 (układ w Meerssen), mimo, że granicy nie przeprowadzono pod kątem widzenia narodowościowym, a wschodnia Frankonia długo jeszcze obejmowała znaczne obszary o ludności romańskiej. Karol Wielki był królem Franków z poddanymi pochodzenia romańskiego i germańskiego.
             Władcy poszczególnych części państwa zwalczali się stale; bunty synów przeciw ojcom, zabijanie krewnych i więzienie niemiłych rywali w klasztorach były za czasów Merowingów na porządku dziennym, tło zaś tych zatargów rodzinnych stanowiło dążenie nowej, dysponującej wielkimi obszarami ziemskimi arystokracji duchownej i świeckiej do wpływów w państwie, przy czym możni, zainteresowani rozpadem państwa, pragnęli, by ich część kraju była możliwie potężna i w tym też celu podsycali ustawicznie antagonizmy. Austrazyjski ród Arnulfingów, którzy byli majordomami tej części państwa, spychał od czasów Pipina I coraz bardziej w cień władzę królewską, a w roku 737 Karol Martel sam zajął miejsce króla.
             Mimo to państwo rozszerzało się dalej: w roku 531 podbito Turyngię, w roku 534 Burgundię (od 516 katolicką); mniej więcej w·tym samym czasie zmuszono też do uległości Bawarię (nie wiadomo jakim sposobem), jednakowoż władza frankońska w Bawarii (właśni książęta: Agilofingowie) i Turyngii była na ogół słaba i zależna od siły danego króla. Jako silni władcy występują po Chlodwigu jeszcze tylko Chilperyk I z Neustrii (561—584), Teodoryk I (511—534), Teodebert I (534—548) i Dagobert I (625—639) z Austrazji; ten ostatni walczył od roku 631 przeciw Słowianom występującym pod wodzą Samona.

USTRÓJ PAŃSTWA FRANKÓW, część pierwsza
Źródłem władzy władców państwa frankońskiego był tzw. bannus królewski (prawo wydawania rozkazów oraz wymierzania kar). Państwo było traktowane jako własność prywatna panującego *charakter patrymonialny*. Dobra królewskie za Merowingów były traktowane analogicznie jak rzymskie dobra publiczne, a zatem były one zwolnione z wszelkich świadczeń, danin i podatków. Zmiana rządzącej dynastii dokonała się w sposób naturalny, wśród możnych na pierwszy plan wysunął się ród Arnulfingów, którego przedstawiciele zajmowali ważne stanowisko "majordomusa" (zarządcy dóbr i zwierzchnika drużyny królewskiej). Od czasów Karola Młota i jego znakomitego zwycięstwa nad Arabami pod Poitiers (732 r.), ród ten faktycznie kierował sprawami państwa. Definitywne odsunięcie Merowingów od władzy dokonało się za czasów Pepina Małego, który uzyskał poparcie biskupów frankońskich i koronował się w 751r. zapocztkowując formalnie rządy dynastii Karolingów (tak od imienia Karola Młota nazywano ród Arnulfingów). W 754 r. Pepin, by umocnić swe prawa do tronu, powtórzył koronację, tym razem otrzymując godność królewską z rąk papieża Stefana II. Ostatecznym czynnikiem legitymizującym rządy nowej dynastii stało się namaszczenie przez biskupów. Dla rządów Karolingów ogromne znaczenie miał okres panowania Karola Wielkiego (768-810). Władca, ten cieszący się niezwykłą charzymą, przyjął w 800 r. z rąk papieża Leona III godność cesarską, nawiązując tym samym do idei Cesarstwa Rzymskiego. Zasada osobowości prawa, wg której każdy mieszkaniec państwa, bez względu na to, gdzie przebywał, rządził się prawem właściwym dla swojego ludu. Władza prawodawcza królów frankońskich była istotnie ograniczona. Dominowało prawo zwyczajowe, którego istnienie potwierdzano na wiecach. Król zachował władzę sądową, ale nie dawała ona możliwości kształtowania nowych norm prawnych. Prawa zwyczajowe w monarchii frankońskiej zwykło się dzielić na tzw. Leges Barbarorum, - prawa ludności germańskiej, takie jak, prawo Franków Salickich, Franków rypuarskich, Alamanów, Fryzów, Burgundów, Sasów oraz tzw. Leges Romanae Barbarorum ,- spisy prawa rzymskiego dokonywane przez władców germańskich dla ludności autochtonicznej, np.: Lex Romana Visigothorum (brewiarz Alaryka - 506 r.), Lex Romana Burgundiorum. Brewiarz Alaryka, oparty na kodeksie Teodozjańskim (438r.) stanowił do XII w. podstawowe źródło znajomości prawa rzymskiego w Europie zachodniej. Upadek znaczenia miast, zaznaczający się u schyłku rządów merowińskich, prowadził do przejściowej utraty znaczenia pieniądza jako środka obrotu towarowego. Rozwiła się system komendacji, - oddawania się pod opiekę "możniejszemu", który mógł zapewnić bezpieczeństwo, co miało istotne znaczenie wobec słabości władzy królewskiej i nieskutecznej organizacji państwa. O prestiżu danego możnowładcy, coraz częściej decydować zaczyna (od bitwy pod Poitiers - 732 r.) wielkość drużyny konnej. Powiązania osobiste powstawały w wyniku stosunku wasalnego. Jego treść określała umowa lenna kształtująca wzajemne obowiązki stron, do których po stronie seniora zaliczyć trzeba obowiązek udzielenia opieki i zapewnienia bezpieczeństwa, zaś po stronie wasala - służenia radą , uczestniczenia w sprawowaniu sądów i stawania z bronią na wezwanie seniora. Rzeczowym elementem umowy stawało się beneficium, czyli nadanie ziemi na czas trwania "kontraktu". Ewolucja tego systemu zmierzała w kierunku stopniowego przekształcania beneficjum czasowego w dożywotnie, a z czasem - w dziedziczne nadanie. Usankcjonowaniem dziedziczenia nadanych dóbr stał się kapitularz Karola Łysego - 877 r. Nadawaniu dóbr ziemskich (lenn) towarzyszyło z reguły przyznawanie ważnych godności czy urzędów przez króla. Powstająca w ten sposób hierarchiczna struktura z monarchą, jako zwierzchnikiem całego układu, dobrze odpowiadała potrzebom władcy, jasno bowiem określała obowiązki królewskich wasali i eksponowała konieczność ich posłuszeństwa wobec króla. Kapitularz z 847 r., w którym zobowiązano wszystkich wolnych do wybrania sobie seniora i przypominano, że wszyscy seniorzy są wasalami króla. Kryzys władzy centralenj po podziale państwa, w wyniku traktatu z Verdun, oraz ciągłe rozbudowywanie struktury lennej, doprowadziły w części zachodniej cesarstwa karolińskiego (późniejszej Francji) do zaniku więzo między lokalnym możnowładztwem niższego stopnia a władzą królewską. Wytworzył się zwyczaj, że "wasal mojego wasala nie jest moim wasalem". Ta praktyka, w powiązaniu ze wspomnianym wyżej feudalizowaniem się urzędów, nadawanych w lenno, oznaczała, iż system lenny, zamiast roli umacniającej pozycję króla, zaczął spełniać funckję decentralistyczną i na długi czas przyczynił się do osłabienia władzy królewskiej. Przez długi okres ważną rolę odgrywały wiece, grupujące wolnych Franków, zdolnych do noszenia broni. Odbywały się one raz w roku. Na jej miejsce pojawiły się placita, czyli zjazdy dygnitarzy świeckich i duchownych. Placita z biegiem czasu przekształciły się w szeroką Radę Królewską.