Znaczenie państwa Franków dla rozwoju średniowiecznej Europy

Wśród ludów germańskich osiadłych na terenach cesarstwa rzymskiego największe znaczenie osiągnęli Frankowie. Zajęli oni ziemie nad środkowym i dolnym Renem. Frankowie byli poganami, dzielili się na szereg drobnych plemion, stali na najniższym szczeblu rozwoju niż inne ludy germańskie. Zjednoczeni pod koniec V w. przez CHLODWIGA z rodu MEROWINGÓW, rozpoczęli podbój Galii. W 486 roku Frankowie dotarli do Loary, a 10 lat później podbili państwo Alemanów. Toczona na początku VI w. wojna z Wizygotami zakończyła się zdobyciem Akwitanii. Wreszcie w 534 r. zniszczyli królestwo Burgundów, dotarli do Morza Śródziemnego zajmując Prowansję, a na wschodzie ziemie Turynów.

Ważnym wydarzeniem było przyjęcie przez Chlodwiga chrztu w obrządku katolickim. Co skłoniło Chlodwiga do przyjęcia chrztu i to w wersji katolickiej? Nie negując wpływu jego katolickiej żony, i nie odrzucając legendy o podjęciu tej decyzji w dramatycznym momencie bitwy prowadzonej z Alamanami, należy sobie uświadomić, że działanie Chlodwiga miało głębszy kontekst polityczny. Nie był on bowiem jedynym królem Franków i jego celem stało się podporządkowanie wszystkich współplemieńców pod swoją władzę. Intensywnie więc zabiegał o poparcie kościoła i zamieszkującej tereny jego państwa ludności romańskiej

Inne ludy germańskie wyznawały potępiony przez papieża arianizm. Sojusz z kościołem katolickim ułatwił podbój Galii i jej utrwalenie, gdyż większość ludności miejscowej także była katolicka, a Frankowie nie czynili różnic prawnych między sobą a ludnością podbitą. Integracja ludności galo-rzymskiej z Frankami doprowadziła w przyszłości do powstania narodu i języka francuskiego.

Ustrój społeczny państwa frankońskiego oparty był na spisanym w czasach Chlodwiga prawie zwyczajowym Franków Salickich ( LEX SALICA ). Społeczeństwo składało się z wolnych chłopów. Mieli oni obowiązek służby wojskowej, ale także prawo decydowania na wiecach o losach państwa i wyborze króla. Ziemia stanowiła już własność indywidualną i dziedziczną ( tylko w linii męskiej). W trakcie podbojów zaczęły pojawiać się różnice majątkowe. Rozwijały się wielkie latyfundia ( zwłaszcza kościelne ) , kosztem ziem królewskich i drobnej własności chłopskiej. Wielkie majątki opierały się na systemie poddańczo- pańszczyźnianym, były one samowystarczalne, co prowadziło do zaniku wymiany towarowej i ostatecznego upadku miast. Administracja pozostawała w rękach ludzi z najbliższego otoczenia króla. Pełnili oni funkcje dworskie ( komornik, stolnik, cześnik) i państwowe ( konetabl – dowódca wojska, kanclerz rekrutujący się wyłącznie z kleru). Najwyższymi urzędnikami w państwie było NOJORDOMOWIE, którzy sprawowali nadzór nas całą administracją. Urząd ten był dziedziczny.

Państwo Franków wyrosło na gruncie demokracji wojennej. Najwyższa władza należała do wiecu, który tworzyli wszyscy, zdolni do noszenia broni, mężczyźni. Wiec odbywał się raz do roku w marcu i podejmował najważniejsze decyzje dotyczące państwa. To wiec decydował o wojnie i pokoju, o podziale łupów wojennych, do niego należał wybór władcy. Dokonywał się on przez podniesienie elekta na tarczy.

Chlodwig starał się ograniczyć uprawnienia wiecu, sprowadzając go do corocznego przeglądu wojsk. Od jego czasów elekcja zacieśniła się do członków jego rodu czyli dynastii Merowingów. Można przyjąć, że właśnie za panowania Chlodwiga zaczęła w państwie Franków funkcjonować monarchia patrymonialna, czyli typ monarchii, gdzie władca uważa państwo za swoja osobistą własność. To rodziło liczne konsekwencje. Na przykład naturalną rzeczą wydawał się podział państwa między synów po śmierci władcy. Tak jak dzieli się ojcowiznę, tak dzielono władzę i ziemie pomiędzy potomków władcy. Państwo patrymonialne nie znało pojęcia urzędów państwowych. Dwór królewski składał się z dostojników świeckich i duchownych powołanych do obsługiwania osoby władcy, którzy spełniali funkcje publiczne na mocy każdorazowego zlecenia króla. Na czele dworu stał intendent dworski mający tytuł majordoma.

Oprócz tego funkcjonowała administracja terytorialna oparta na jednostkach wywodzących się jeszcze z czasów rzymskich nazywanych w państwie Franków ziemiami (pagami). Zarządzane były one przez komesów (zwanych też grafami czy hrabiami), którzy mieli władzę cywilno-wojskową. Ponieważ Frankowie wykazywali szczególną niechęć wobec podatków bezpośrednich np. pogłównego, uważając, że jest to zamach na ich status wolnych ludzi, były problemy z zapełnieniem królewskiego skarbca. Dlatego też władcy frankijscy zaniechali wypłacania wynagrodzenia swoim urzędnikom w formie pieniężnej, a zaczęli nadawać im majątki ziemskie.

Po śmierci Chlodwiga nastąpił podział państwa Franków pomiędzy jego czterech synów. Rządzili oni wyjątkowo zgodnie, czego nie można powiedzieć o ich następcach. Rozpoczął się okres wojen domowych, które doprowadziły do rozpadu monarchii frankijskiej na cztery części : Neustrię (północno-zachodnia Galia), Austrazję (wschodnia Galia i prawy brzeg Renu), Burgundię i Akwitanię. Tak więc brak zasady primogenitury (zasada dziedziczenia przez najstarszego syna) przyczynił się do osłabienia pozycji dynastii merowińskiej. Nie bez znaczenia był też fakt genetycznej degeneracji tego rodu, którego przedstawiciele często umierali w bardzo młodym wieku. Równocześnie stale rosła ranga możnowładztwa, a szczególnie pozycja najwyższych w hierarchii urzędników dworskich - majordomów. Przejmowali oni rządy w poszczególnych dzielnicach państwa. W połowie VII wieku doszło nawet do próby detronizacji Merowingów przez ambitnego majordoma Austrazji - Grimoalda, ale zakończyła się ona niepowodzeniem.

Więcej szczęścia miał jego potomek Pepin z Heristalu, któremu udało się pokonać swoich konkurentów z Neustrii i Burgundii i zjednoczyć te królestwa pod swoją kuratelą. Pozycje zdobyte przez Pepina umocnił jego syn z nieprawego łoża Karol Młot. Na okres jego rządów przypadł wzrost zagrożenia ze strony Arabów. Kiedy zaatakowana została, pozostająca poza władztwem Karola Młota, Akwitania, wojska frankijskie pośpieszyły jej z pomocą. Efektem tego było zwycięstwo Karola Młota nad Arabami pod Poitiers w roku 732.

Mimo bardzo silnej pozycji Karol Młot nie zdecydował się powtórzyć ryzykownego kroku Grimoalda i utrzymywał fikcję w postaci marionetkowych rządów przedstawiciela dynastii merowińskiej. Dopiero jego syn Pepin Krótki (Mały) odważył się sięgnąć po koronę królewską.