(M.T.)
literatura:
S. Czajka „Zproblemów czasu wolnego”
M.Tyszkowa „Aktywność i działalność dzieci i młodzieży”
W.Kuzitowicz „Pedagogika czasu wolnego” wykłady ( internet)
K. Denek „Pedagogiczne aspekty czasu wolnego” ( internet)
Już maleńkie dzieci nastawione są na rozwój i gotowe do podjęcia działań. Na początku jedynym możliwym działaniem jest tylko płacz, lecz zdrowe dzieci bardzo szybko zaczynają przejawiać coraz więcej inicjatywy. Między narodzinami a wczesnym wiekiem szkolnym trwa intensywny rozwój, który ma olbrzymie znaczenie dla późniejszych doświadczeń. Zachodzi on podczas spontanicznej lub kierowanej przez dorosłego zabawy oraz naśladowania zachowań dzieci i osób dorosłych. Czynności zabawowo- rozrywkowe dostarczają dziecku wiele informacji o świecie, pozwalają poznawać, oceniać siebie i swoje możliwości. Stwarzają warunki do wyrażania uczuć. Pozwalają na odreagowanie napięcia psychicznego spowodowanego różnymi ograniczeniami i nakazami rodziców. Po rozpoczęciu nauki szkolnej dziecko zaczyna podlegać pewnym rygorom. Zmniejsza się jego czas na zabawę i rozrywkę, zwiększeniu ulega wymiar czasu na zajęcia obowiązkowe- pracę. Poprzez pracę ucznia rozumiemy naukę w szkole, w domu oraz zajęcia w gospodarstwie domowym. Zarówno obowiązki ucznia jak i osoby dorosłej wymagają stałej uwagi, intensywnego wysiłku psychicznego i fizycznego, odpowiedzialności i podnoszenia swoich kwalifikacji, są stresogenne, monotonne często nie dają satysfakcji. Aby utrzymać stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia musimy szukać efektywnego sposobu regenerowania zużytych podczas pracy i nauki sił fizycznych i psychicznych w czasie wolnym. Zatem czas wolny staje się kolejnym po nauce i pracy ważnym elementem życia. Czas wolny człowieka spełnia szereg aspektów: socjologiczno- ekonomiczny, psychologiczny, fizjologiczno- zdrowotny i pedagogiczny. Pierwszy z nich bierze pod uwagę rolę kontaktów społecznych w rozwoju jednostki. Czas wolny umożliwia kontakty i przeżycia społeczne, dzięki którym budzi się potrzeba współpracy z rówieśnikami, umiejętność rezygnacji z indywidualnych, nieraz egoistycznych postaw na rzecz wspólnego działania, wspólnych radości, sukcesów oraz porażek. Kształtuje się umiejętność podporządkowania się przepisom, tradycjom, obyczajowi, wyboru przyjaciół i partnerów. W aspekcie ekonomicznym zwracamy uwagę na jedność jaką stanowi praca, nauka i czas wolny. Jeśli chodzi o aspekt psychologiczny to podkreśla się w nim skłonność do poszukiwania przez człowieka nowych faktów, zjawisk, procesów i wrażeń, potrzebę rozrywki, przyjemności i zadowolenia. Czas wolny stanowi dla rozwoju psychicznego źródło nowych przeżyć i doznań wywołujących żywe reakcje psychofizyczne, sprzyja rozwijaniu pozytywnych cech charakteru jak koleżeńskość, uprzejmość, serdeczność, zaradność, odwagę, osłabiając równocześnie negatywne. Przeciwdziała samotności i pustce. Aspekt fizjologiczno- zdrowotny odnosi się do regeneracji sił fizycznych i psychicznych organizmu po długotrwałej pracy fizycznej czy umysłowej, jej brak doprowadza organizm do przemęczenia, senności apatii lub odwrotnie do bezsenności, niepokoju, agresji. W aspekcie pedagogicznym podkreślamy przejawianie własnej inicjatywy i samodzielności w organizowaniu i spędzaniu czasu wolnego, zgodnie z indywidualnymi potrzebami, zainteresowaniami i zamiłowaniami.
Każdy człowiek dąży do poprawy jakości życia. której nie da się osiągnąć zaspokajając tylko potrzeby materialne. Praca, obowiązki domowe są monotonne, jednostajnie powtarzane każdego dnia, prowadzą do znudzenia, otępienia, bezsilności nie dają poczucia spełnienia, nie cieszą jak każdy, zewnętrzny- narzucony przez środowisko lub wewnętrzny- narzucony przez nasze poczucie obowiązku przymus. Dlatego człowiek dąży do jak najlepszego wykorzystania czasu wolnego. Działania podejmowane w czasie wolnym są dobrowolne, sami zgodnie ze swoją osobowością, przekonaniami i predyspozycjami określamy co chcemy robić . Są nastawione na dostarczanie nam przyjemności, radości, nowych wrażeń i przeżyć, pozwalają na samorealizację i osiąganie sukcesów, umożliwiają nam osiągnięcie określonej pozycji w grupie, wykazanie się niedocenianymi w pracy zarobkowej talentami i zdolnościami, rozwijają naszą osobowość. Osobowości człowieka jako zespół określonych właściwości psychicznych wywiera silny wpływ, a niekiedy wręcz decyduje o jego działalności w czasie wolnym. Gdyż w tej sferze działalność jednostki jest najbardziej swobodna, zależna w większej części od niej samej, w odróżnieniu od pracy zawodowej gdzie zainteresowania czy skłonności tylko w ograniczonym zakresie wpływają na jej działania. Osobowość z jednej strony warunkuje podejmowane działania jak i sama ulega zmianie w toku tych działań.
Czas wolny możemy spędzać na:
- biernym wypoczynku, który pozwala na regenerację sił fizycznych, a równocześnie pozwala się wyciszyć, uspokoić, zatrzymać w biegu, przemyśleć i przeanalizować zaistniałe problemy, ustalić priorytety, zaplanować i zgromadzić siły do działania.
-rekreacji ruchowej ( fizycznej). Biorąc udział w zabawach ruchowych, grach zespołowych , uprawiając turystykę pieszą, uprawiając amatorsko sport -jazda na łyżwach nartach, desce, żeglarstwo. Każda z tych działalności uczy nas wytrwałości, współpracy, pokonywania trudności, przeżywania porażek i sukcesów, uporu w dążeniu do celu, daje nam radość, siłę i satysfakcję z osiąganych sukcesów.
-rekreacji twórczej polegającej na działalności plastycznej, muzycznej, teatralnej, fotografowaniu pisaniu wierszy i prozy literackiej, tworzeniu grafiki komputerowej itp. pozwala ona na wyrażanie swoich emocji, uczy pokory, dokładności, uwrażliwia na świat przyrody i drugiego człowieka, daje radość z możliwości dzielenia się z innymi swoimi odczuciami, przemyśleniami i z obcowania ze sztuką.
-rekreacji kulturowo- rozrywkowej do której zaliczamy rozrywki umysłowe: czytelnictwo, film, teatr, filharmonie, opere, operetkę, radio, tv, wystawy, wernisaże, udział w różnego rodzaju odczytach, wykładach, masowych imprezach kulturalnych.. Działania te poszerzają naszą wiedzę ogólną, wpływają na rozwój intelektualny i społeczny, dzięki nim poznajemy kulturę i sztukę światową i naszego regionu, pobudzają naszą wyobraźnie, staja się bodźcem dla kultywowania tradycji i rozwijania własnej działalności twórczej. Są okazją do nawiązywania kontaktów z ciekawymi ludźmi.
-działalności społecznej, uczestnicząc w życiu społeczno- politycznym. Wiąże się to z aktywnością polityczną i organizatorską w różnorodnych organizacjach formalnych, komisjach samorządowych i wolontariacie. Działalność społeczna uwrażliwia na problemy drugiego człowieka i całych grup społecznych, uczy empatii, współczucia, troski, a równocześnie motywuje do działania, pomagając innym stajemy się bardziej odporni na osobiste problemy i niepowodzenia, czujemy się potrzebni. Poszukując rozwiązań problemów innych stajemy się bardziej kreatywni, samodzielni, twórczy i zdeterminowani, pomagając innym pomagamy sobie.
Wpływ działań podejmowanych w czasie wolnym obejmuje: rozwój umysłowy; rozwój zdolności poznawczych, umiejętności obserwacji, samodzielnego myślenia, wyobraźni pamięci uwagi; kształtowania zainteresowań i zamiłowań, uczestnictwa w kulturze; kształtowania poglądu na świat; kształtowania postawy społeczno- moralnej. Wszystko to nadaje naszemu życiu sens, czyni go pełniejszym, dłuższym .Umiejętność dobrego zorganizowania i pełnego wykorzystania czasu wolnego dla naszego rozwoju jest warunkiem zdrowia psychicznego, dobrej kondycji fizycznej, szczęśliwszego i pełnego życia.
Opracował M.T.